Tíminn - 28.01.1951, Blaðsíða 4

TÍMINN, sunnudaginn 28. janúar 1951.
23. blað
Ásmundarhlaupsð
Síðaatliðinn þriðjudag
birti Þjóðviljinn 6 dálka langa
grein, sem var undirrituð Á.
S. og almennt eignuð Ás-
mundi Sigurðssyni alþm.
Þessi grein byrjar á því, að
slá því föstu, að Olíufélagið
h. f. hafi ólöglega grætt 2
millj. kr. Er sagt, að það hafi
verið „upplýst“ og talað um
„verðlagsbrot“ þess, „þar sem
stoíiff var tveim milljónum
króna.“
Eftir þessu er annað. Og
svo er lopinn teygður og lagt
út af þessu um spillingu sam
vinnufélaganna, og óheiðar-
leik Tímans af því hann h'afi
ekki birt nein illmæli um
Olíufélagið.
Þetta mal átti sér nokkurn
aðdraganda og á undan Á. S.
höfðu aðrir blaðamenn geng
ið í þessari skrúðgöngu, svo
sem ýmsir Mbl.-menn og Jón
as póstur og höfðu sumir
sneitt að mér persónulega fyr
ír að þegja um „sekt“ Olíu-
fél^gsins en aðrir létu sér
nægja að nefna Tímann.
Nú er það svo, að ekkert
nafði verið „upplýst" um
„sekt“ eða „verðlagsbrot" hjá
Olíufélaginu fremur en það
væru upplýsingar um sakir,
pó að einhver kjaftakind
fieipraði um það, að Ásmund
ur á Reyðará væri sauðaþjóf-
ur og þætti mér þarflaust að
taka undir það. Ég hef held-
ur ekki talið mér skylt að
hlaupa með það í blaðagrein-
ar um almenn þjóðmál, þó að
sagt væri að einhver alíkálf-
ur íhaldsins hafi týnt úr sjálfs
síns hendi nokkur hundruð
þúsund krónum, sem aðrir
attu og höfðu trúað honum
fyrir, enda hefðu frændur
hans og venslamenn greitt
hið týnda fé og manntetrið
veíið látið hætta störfum.
Slíkt misferli hefi ég ekki
séð að snerti þjóðmálaátökin
og værí það svipað, þó að sagt
væri að einhver stjórnandi
einhvers samvinnufyrirtækis
hefði brotið verðlagsákvæði
eða sjóðþurrð orðið hjá hon-
um og eru slíkt þó vitanlega
Iréttir. En nú hefir verðgæzlu
stjóri sagt sitt álit um mál
Olíufélagsins' og álítur verð-
lagnlngu þá, sem Ragnar
Ólafsson gerði í fyrra og far
ið var eftir hafa verið rétta.
En hér er meira mál á ferð.
Á. S. notaöi illmæli það, sem
félagar hans höfðu vakið, til
að skrifa níð um samvinnu-
félögin almennt. í því sam-
bandi er rétt að líta um öxl
og iæra betur að þekkja
Sósíalista af vitnisburði lið-
ins tíma.
Fyrir 20 árum var ægileg
heimskreppa n.ð byrja að
segja til sín á íslandi. Þá
féllu útflutningsvörur*þjóðar
ínnar stórkostlega í verði,
sölutregða var mikil, atvinnu-
Jeysi varð tilfinnanlegt og fjár
hagur almennings þröngur.
Þetta muna allir miðaldra
menn og eldri, en unglingum
er þetta eins og hver önnur
saga.
Kaupfélögin víða um land
höfðu reynt að bæta nokkuð
úr lánsþörf bænda með því
að veita þeim raunveruleg
reksturslán. Það þótti þá
víða gott ef bændur jöfn-
uðu verzlunarreikning sínn
að hausti, — ágætt ef þeir
voru skuldlausir um áramót.
Þetta verzlunarástand kom
ekki til af góðu, en mörgum
bóndanum var á þennan hátt
’crt fært að ráðast í þær
Jramkvæmdir, sem björguðu
Eftir Ilalldór Kristjánssoii
búskap hans, og engin leiö
hefði verið að gera annars.
En það er hættulegt verzl-
unarástand, að eiga að greiöa
ifyrirfram keyptar vörur með
i fallandi afurðum. Það ruglar
j alla reikninga, þegar fram-
j leiðslan verður allt í einu
jlitlu meira en hálfvirði á við
jþað, sem búizt var við.
Það voru því óvenjulegir
j erfiðleikar, sem mættu ís-
jlenzkum kaupfélögum fyrstu
i árin eftir 1930. í þeirri
ikreppu breyttu þau verzlun-
j arháttum sínum í staðgreiðslu
viðskipti, en þó á þann veg,
að menn fengu undantekn-
ingarlaust að taka út frá
áramótum í samræmi við
það, sem líkur bentu til að
þeir hefðu til að borga með.
Sjálfstæðismenn hafa allt
af séð marga galla á starf-
semi kaupfélaga. Þeir töluðu
margt um skuldaviðjar á
þessum árum, þó að þeim
Ifinnist nú að það yrði bænd
' um helzt til bjargar austan-
' lands, ef sömu verzlunarhætt-
! ir kæmust á að nýju.
En í baráttu heildsalanna
við kaupfélögin bættust sér-
gróðamönnum nýjar hjálp-
arsveitir. Þá var nýlega orð-
inn til kommúnistaflokkur
hér á landi og hugði mjög til
landvinninga. Hann gaf út
sérstakt málgagn til að koma
á framfæri við bændur því,
sem honum var mest í mun.
Það blað hét Nýi tíminn og
ritstjóri þess var Gunnar
Benediktsson.
Hér skal nú sýna með
nokkrum tilvitnunum hvern-
ig dómur kommúnsta um
kaupfélögin var á þeirri tið.
í 9. tbl. Nýja tímans í októ-
ber 1932 segir svo:
„í stað dönsku verzlunar
félaganna er enska auð-
valdið komið, og í slóð
dönsku faktoranna Búnað-
arbankastjórarnir, Sam-
bandstjórarnir og kaupfé-
lagsstjórarnir.
Sambandið og kaupfélög
in eru umboðsmenn banka
valdsins, en ekki smábænd
anna.
Sambandið og kaupfé-
lögin eru nú fullkomnustu
tækin, sem bankarnir hafa
til að arðræna með bænd-
urna. Kaupfélagsstjórarn-
ir flestir. virðast líta þann
ig á, að höfuðhlutverk
þeirra sé það, að hremma
eignir smábændanna und-
ir bankana og neita þeim
um allar nauðsynjar
þegar ekki er lengur neitt
af þeim að hafa.
Reynir nú á hvort ís-
lenzkir bændur láta enn
bjóða sér hið sama og á
tímum selstöðuverzlan-
anna“.
Þetta dæmi sýnir, að það
er ekkert nýtt að kommúnist
ar ráðist aftan að kaupfélög
unum. Þeir gerðu það fyrir
19 árum. Þeir gerðu það á
þriðjudaginn. Og þeir munu
gera það hvenær sem þeir
þora og sjá sér færi, því að
kaupfélögin eru óháð og sjálf
stæð, en ekki flokkstæki.
Litlu fyrir stríð kom til
Reykjavíkur þýzkt skemmti-
ferðaskip. Kommúnistar voru
þá sem nú. ólatir til bréfa-
skrifta. Þeir sömdu og létu
prenta á þýzkri tungu ávarp
til gestanna, þar sem þeir
fórú illum orðum um ríkis-
stjórnina í heimalandi þeirra.
Fáum árum seinna kröfðust
þessir sömu menn þjónustu ís
lendinga við hina sömu
stjórn í Þýzkalandc Litlu þar
á eftir kröfðust þeir þess að
íslendingar segðu hinni sömu
stjórn stríð á hendur. Þá var
það ævarandi skömm að þola
friðinn. Nú þykjast þessir
menn vera stefnufastir og
óumbreytanlegir friðarsinnar
hvað sem á gangi.
Þetta er þó ekki af því, að
það sé beinlínis eðli kommún-
ista að fara í gegnum sjálfa
sig og þeir geti ekki án þess
verið. Hitt er það, að þeim
er ekki sjálfrátt. Á sama degi,
sem þeir svívirtu kaupfélögin
almennt fyrir staðgreiðsluvið
skipti hrósuðu þeir pöntunar
félagi verkamanna í Reykja
vík, þó að það lánaði engum
manni. Það voru heilbrigðir
verzlunarhættir þegar komm
únistar stjórnuðu þeim, en
miskunarlaus kúgun og böð-
ulstarf í anda einokunarkaup
manna ef aðrir báru ábyrgð
á því. Alveg eins var hernað
ur og vígaferli dyggð og naz-
isminn andstyggð 1936, þegar
skemmtiferðaskipið þýzka
kom og borgarastyrjöldin
ge saði á Spáni. 1940,
þegar griðasáttmáli Rússa og
Þjóðverja gilti, var ísland
svívirt, ef ensk byssa sást þar
og þá var íslendingum skylt að
framleiða fyrir nazista og
sýna Bretum fjandskap. 1941
var stríðið aftur orðið dyggð
og heilög skylda og nazism-
inn villimennska. 1945 voru
I „einangrunarsinnar“ sem ekki
t vildu að íslendingar segðu
Þjóðverjum stríð á hendur,
hinir verstu fjandmenn is-
lenzkrar sæmdar og íslenzkra
hagsmuna, enda voru þá
ÍÞjóðverjar sigraðir.
j Penninn, sem notaður var
til að skrifa Eisenhower, er
gamalt verkfæri og hefir ver-
ið notaður ýmislega. En all-
ur þessi snúningur skýrir sál
arástand kommúnista og
’ stefnu.
• Þeir hafa enga ákveðna
afstöðu í samvinnumálum
fremur en þeir höfðu gagn-
vart nazismanum.
Þeir eru reiðubúnir til að
ráðast á allt, sem ekki er skil
málalaust flokkstæki og það
fer bara eftir atvikum og því
hvað hagkvæmt þykir þá
stundina, hvort þeir berjast
á móti eða vilja styðja. Þeir
hlýða þegar foringinn skip-
ar: Til vinstri! Snú! Til
hægri! Gakk! Og þeim virð-
ist vera alveg sama hvort
heldur skipað er til hægri eða
vinstri.
En eitt er öllum upplýst-
um kommúnistum illa við:
Það er sjálfstæði fólksins og
traust þess á einhverju ut-
an kommúnistaflokksins.
Allt slíkt er fráfall frá hinni
einu, s nnu trú.
Þess vegna er það flokksleg
skylda að brjóta niður traust
manna á kaupfélögunum.
Þess vegna getur dagfarsgóð
ur sveitamaður orðið sá ó-
lánsgarmur að fullyrða um
sekt og spillingu allrar sam-
vinnuhreyfingarinnar í land
inu vegna þess að ljúgvætti
hefir verið borið gegn einu
fyrirtæki, sem henni er ná-
komið.
Þjóðviljamenn ættu að
læra það, að það er enginn
fremdarauki að hlaupa með
óiökctutt illmæli um sak-
(Framhald á 7. síðu.)
Eftir 50 ár lesa menn frá-
sagnir dagblaðanna af heim-
sókn Eisenhowers hershöfð-
ingja til íslands 1951. Senni-
lega verður sá mæti maður þá
flestum íslendingum gleymdur
og væntanlega liðinn úr huga
þeirra allra. En blöðin geyma
frásagnir og þær eru ekki allar
alveg samhljóða.
Þjóðviljinn segir, að umhverf
is hershöfðingjann hafi verið t
amerískir lögregluþjónar „með I
alla vasa úttroðna af skot-
vopnum“. Og svo „hafði safn-
azt allmargt manna á Lækjar-
torgi ðg virti útsendara banda-
ríska auðvaldsins fyrir sér með
þögulli andúð“. Ennfremur seg
ir blaðið að nokkur hundruð
hvítliða hafi verið kvaddir á
vettvang. |
l
Vísir segir hins vegar, að
kommúnistar hafi ætlað sér að
gera uppþot í sambandi við
komu Eisenhowers, en vegna
þess hve seint var vitað ná-
kvæmlega um komu hans, hafi
ekki orðið neitt úr því. Lætur
Vísir, sem hér hafi mikil her-
brögð og viðbúnaður farið út
um þúfur og hafi verið snúið
glettilega á kommúnistana. j
Það er ekki gott að segjá,
hvort þessar frásagnir blað-
anna eru gerðar í góðri trú eða
þær eru vísvitandi uppspuni.
Ég átti leið um Lækjartorg, þeg
ar þar voru flestir og sá engan
öryggisútbúnað né heldur
þögla andúð. Þetta var þó rétt
áður en Eisenhower fór úr
stjórnarráðshúsinu, að mér var
sagt. En þegar ég las frásögn
Þj.v. um andúðina, kom mér
í hug það sem Þorsteinn segir
í Jörundarkvæði sínu: Og sjáðu
hvort danskinum svima það
fær að sjá þennan byltingar-
her? Þú kannast þá fljótt við
þá forvitnisös, það flekkótta
mislita bland og svo framvegis.
Þetta var forvitnisös og annað
ekki af því hér var á ferð um-
talaður maður og sjaldséður
gestur.
Þjóðviljinn og Vísir segja
hvor um sig, að hinna menn
hafi haft illt í hyggju. Þjóð-
viljinn sér hundruð hvítliða og
menn með alla vasa fulla af
skotvopnum. Og jæja. Hvítliða-
greyin gátu þó bælt niður
„kvalalostann“ í þetta sinn og
neitað sér um að ráðast með
kylfum á varnarlausan og sak-
lausan múginn! Vísir veit hins
vegar um ráðabrugg kommún-
ista. Þeir höfðu bara ekki tíma
til að fylkja. Hamingjan veit
hverjir hefðu sagt frá tíðind-
um, ef koma hershöfðingjans
hefði vitnast nákvæmlega dag-
inn áður. En kommarnir báru
það ekki einu sinni við að
kasta snjókúlu í þetta sinn!
Það hefðu þeir þó getað.
Æsingaskrif þessi eru þó al-
varlegri en svo, að þau séu bara
til að hlæja að. Látum svo
vera að þau séu ósjálfráð, sprott
in af taugaveiklun bilaðra
manna, er ekki er sjálfrátt. Það
er þó alltaf annað en gott að
hafa slíkt fólk við víðlesin dag-
blöð. Það er engin þjónusta við
friðarhugsjón eða friðarstefnu
að ala á tortryggni og telja
mönnum trú um það, að allt
í kringum okkur séu herskáir
ójafnaðarmenn í vígahug, reiðu
búnir til að vinna hermdar-
verk. Það hefir sín áhrif, ó-
hjákvæmilega, ef við látum
telja okkur trú um að það sé
í raun og veru hernaðarástand
í landinu.
Sjáum við ekki af þessu
smækkaða mynd af ástandl
heimsmálanna? Er ekki verið
að stefna traustinu á mennina
og friðarvonunum í hættu með
því að sverta og brennimerkja
andstæðinga í augum sam-
herja? Hvaða hugmyndir fá
menn um Bandaríkjamenn af
lestri kommúnistablaða, hvort
sem það er Þj.v. eða eitthvað
annað? Og hvaða hugmyndir
fáum við um Rússa af að lesa
Mbl.. Vísi eða Alþ.bl.? Finnst
ykkur að þær skoðanir séu til
að auka samúð milli þjóða og
styrkja friðarhorfurnar.
Megi friður haldast verður
það af því, að nógu margir
trúa því að mennskir menn
búi hinum megin við tjaldið
og neita að láta siga sér til
að hata þá, sem þar búa. Blöð
eins og Þj .v. og Vísir eru þann-
ig skrifuð, að menn ættu að
hugleiða rólega eftir lestur
þeirra, hvaða einkenni stríðs-
æsingablöð hafi og hvernig
grafið sé undan anda friðar-
ins í sálum mannanna. Viljið
þið ekki hugsa um það og tala
um það ykkar á milli um þessa
helgi?
Starkaður gamli.
Þakka sveitungum mínum og öðrum vinum hlýhug,
skeyti og gjafir á 70 ára afmæli mínu.
Guðrún Hallgrímsdóttir, Víkingavatni.
Aminning.
blaðgjöld árs-
ins 1950 fyrlr
janúarlok
Innheimta Tímans