Tíminn - 13.02.1951, Qupperneq 4

4
TÍMINN, þr:gjudaginn 13. febrúar 1951.
3G, blað.
Heyöflun og heybirgðir
Undanfarið hefir verið
ikriður allmikill á skrifum
ím heyverkun og grasnýtingu
t>að er vel og að vonum, en
nefði fyrr mátt upp taka
spjall um þá búskaparlegu
itórnauðsyn fyrir íslenzka
oændastétt að afla heyja-
iosts svo góðs og ríflegs að
óruggt verði með búpenings-
afkomuna ár hvert hvernig
em viðrar vetrarlangt.
En hér verða ekki allir þeir
er telja sig vel vita, á eitt
^áttir, því nokkrir telja ágætt,
>em oðrum finnst fráleitt
avað heyverkun og hey-
geymslu snertir.
Þetta skoðana- og reynslu-
;eik bænda er ótækt, því
aeita ma, þótt í sama byggð-
^rlagi se, og undir sömu veð-
arskilyrðum heyjað, að sína
dðíerðina hafi hver við þurrk
rn og nirðingu heyja. Þó er
sem allir vita, útiþurrkun
aeys viö sól og vind óragöm-
il, og ætti því að vera nokk-
að fastmótuð og fullreynd.
Þegar ohagstæð veðrátta set-
.ir ekki hömlur þar á. Ég
.ninmst ekki að hafa séð né
aeyrt t'östu slegið með vizku-
egum rökum hve fullrækt-
.uð juní- og júlíslegin taða
’aarí margra kiukkustunda
sólþurrk. Enda mun hvort-
cveggja nokkuð jafntítt að
jaða sé vanburrkuð og of-
purrkuð þótt þurrkskilyrði
>éu goð fyrir hendi.
Fyrst nú svo er á rambi
neð hinar gömlu heyverk-
maraðferöir, þá er sízt að
uncira, þótt nokkuð séu kvik-
i!ar skoðanir manna um hina
ciltöhilega nýju heyverkunar-
uðferð, súrheys- eða votheys-
gerðina, enda eru þar ýmsar
okoðanir uppi, og hlálega ó-
íikar hvor annarri, og kem ég
tð þvi síðar.
tía, er einn af hugarfars-
iégum ágöllum manna, lærðra
oem ieikra, og þá ekki sízt
hjá okkur bændum, að halda
ókkur vita öll fyr???? á svið-
um búskaparlegra við-
cangsefna. Þessi villa hefir
'tafið, og tefur enn mjög fyr-
:,r íramgangi góðra mála, og
oarraverknaðar. Það reynist
itundum ekki hægt um vik
cyrir vísindalegum staðreynd
um, að kveða niður þennan
rylgidraug fávizkunnar.
Enda þott ljóst sé, að enn
nuni mjög til nýrra bragða
steint um heyverkun og hey-
óflunarhætti, þá mun samt,
am 'ofyrirsjáanlegan tíma
tjöldi bænda viðhafa, að
neíra eða minna leyti, hina
gómlu útiþurrkunaraðferð. —
purrkun við sól og vind, —
en það kostar oft baráttu
aokkra við brigðiíla veðráttu.
úví er það nauðsyn mikil, að
viðhafa þá heyskaparhætti
og notfæra sér þau hjálpar-
gögn er vel gefast í sókn og
/örn í sumarbaráttunni, —
þau er tryggja bezt nýtingu
aeyaflans.
Það er ekkert smáræðis ó-
aagræði, og getur haft al-
variegar afleiðingar fyrir
oóndann, sem með ötulleik
og árvekni, hefir tékist að
hirða upp í sæti 1—200 hest-
ourði af töðu, — eða meir, að
íyrr en hann varir eða hon-
am gefst tóm til að hirða inn
hlóðu hið vel þurra hey,
skéllur á úrfelli, svo stórfellt,
að öll sæti vökna til miðs eða
meir.
Slikt áfall er bóndanum
auðvelt að fyrirbyggja með
. iurerðsiui’ á hvort sæti, strax
Eítir f»orl9.|ÖPis Björ
að lokinni uppsætingu heys-
ins. —
Bóndi, sem gjörir ráð fyrir
útiþurrkun á miklum hluta
töðu sinnar og annars hey-
afla, þarf að eiga yfirbreiðsl-
ur til verndar, að minnsta
kosti heilsdags uppsætingu,
helzt meir.
Það hafa margir athugulir
þrifabændur, bent á ágæti og
nauðsyn yfirbreiðslanna, en
svo sýnist mér, að hér um
norðursýslur, a.m.k. í Húna-
vatns- og Skagafjarðarsýsl-
um, séu fáir bændur, sem
notfæra sér þetta þarfa og
ódýra hjálpargagn, yfirbreiðsl
urnar, til öryggis heyverkun-
inni. Hér get ég af reynslu
um borið, því um 30 ára skeið
hefi ég notað yfirbreiðslur,
mér, eða heyskaparafkomu
minni til stórgagns og góða.
Ég hefi ekki fengið það
sumarúrfelli, að hey undir yf
irbreiðslu vöknaði. En yfir-
breiðslur gera ekki einasta
það að regnverja heyið, held-
ur eru þær og líka nokkur
fokvörn, og þurfi sætin að
standa lengi, annað hvort
vegna veðurógæfta til inn-
flutnings, eða af öðrum ástæð
um, þá verja yfirbreiðslurn-
ar heyið einnig nokkuð fyrir
léttingu, en vitað er, að fleira
en regn hefir sín áhrif til
léttingar eða skemmda á
heyinu. Þar koma einnig sól
og vindar við sögu.
Einn er sá heyskaparlegi ó-
siður af mörgum bónda við-
hafður, að geyma uppsett hey
óþarflega lengi úti á túni og
engjum, þótt veðuraðstaða til
innflutnings sé hagstæð. —
Þarna skapast oft mikil og ó-
þörf ‘ áhætta, að vísu minni
sé yfirbreitt, en mikil samt
sé um langan biðtíma að
ræða. Einkum er þessi áhætta
stór, þegar sumri hallar, þá
er það fokhætta, og á flæði-
engjum flóðahætta, einnig
hitt, að þar sem fyrrisláttar-
sæti standa lengi á túnum,
skemmir það grasrót og spill-
ir háarsprettu. Líka tekur
neðsti hluti sætisins til sín
mikinn jarðraka, sem orsak-
ar töluverða heyskemmd. —
Sumir telja það mjög til verk
sparnaðar, að draga heyið eða
binda í sem stærstum lotum.
Ég neita ekki, að svo geti ver
ið, en ekki er síður vandi að
gæta fengs en afla. Óþarfa
áhættu tel ég bezt að forð-
ast, þegar ekki rekur brýn
nauðsyn til að djarft sé teflt.
Kapp er mikil nauðsyn í allri
mannlífsins baráttu, en for-
sjáin er það engu síður. Þær
dyggðir þurfa órjúfanlega
saman að fara eigi vel að
farnast.
Það er ekki óalgengt, að
maður sér í blöðum og heyrir
frá útvarpi fregnir af töðu-
brunum, — og oft fylgja fjós
og gripir með. Það er óskap-
legt að heyra slikt, hvað þá
fyrir því að verða.
Það undarlega er, að slíkar
fregnir berast engu síður eft
ir sæmileg þurrkasumur en
óþurrka. Orsakir til þessa
háska geta að vísu verið
margar, en tíðast mun þó, að
sóðalegir heyverkunarhætt-
ir valdi. Það getur svo sem af-
sakanlegt verið, stundum, að
vera djarftækur á töðuna, en
skipist svo til, að slíkt þurfi,
og súgþurrkun sé ekki til
bíxrf mifcJa viv?
aö hafa, einkum ao setja eklti
RSNon. Ceitarskarði
i
í þykkar, yfirborðsmiklar stæð
ur, án opinna geila með stuttu
millibili, því að þær stór-
minnka ofhitun og bruna-
hættu.
Það er athyglisvert, að töðu
brunar virðast stórum tíðari
síðan steinhlöoubyggingar
urðu almennar. Því kann að
valda að nokkru hve hlöðurn-
ar eru hafðar óhæfilega breið
ar, og annað hitt, að veggja-
steypan sé ekki nægilega þétt
og því nái regnvatn og jarð-
raki að síast í gegn og nái til
heystæðanna.
Þó er hitt líklega algengast
að vanþurrkun og ýmisleg
útimeðferð heyjanna sé á-
stæðan til slysanna. — Fyrr
er nú taðan sóðaverkuð og of-
hituð, en uppúr logi, og það
er víst að oft er taða, og önn-
ur krafthey stórskemmd með
ofhitun.
Það, hve bændur, líka eftir
sæmileg þurrkasumur, hafa
eytt geysilegu fé til fóðurbæt
iskaupa, til þess að fá sæmi-
lega nyt úr kúm sínum og
góða dilkavigt, stafar, held
ég, aðallega af því tvennu,
að taðan er ekki nægilega
snemmslegin, og annað hitt,
að hroðvirk er heyverkunin.
Mér er nær að halda, að með
velræktaðri, snemmsleginni
og velverkaðri töðu í þurrhey
og vothey sé hægt að fá full
afurðaafköst hjá kúm og sauð
fénaði. Þó skal viðurkennt,
að til eru kýr svo miklar til
mjólkurafkastanna, að hjálpa
verður þeim með fóðurbæti,
eigi holdum þeirra og heilsu
að vera borgið. Einnig má
telja að síldarmjölsgjöf sé
afsakanleg til heysparnaðar
á sauðbeitarjörðum.
Ekki er mér það grunlaust
að fjöldi bænda gjöri sér það
ekki fullljóst, hve geysilegt
frádrag fóðurbætiskaupin
gera á mjólkur- eða kjötinn-
leggsnóturnar þeirra.
Og hæpið mun, að aukið
afurðamagn fyrir fóðurbætis-
gjöf ráði niðurlögum þeirra
mínusa.
Framhald.
Utan úr heimi
Lestrarkunnátta á Finn-
mörk.
í Noregi hefir verið nokkurt
umtal um það, að norður á
Finnmörk væri dálítið af ungu
fólki ólæsu. Við athugun hef-
ir þó komið í ljós, að þetta
þykja ýkjur. Að vísu er þar
nokkuð af fólki á þeim aldri,
að stríðið truflaði barnaskóia
nám þess, og sumir úr þeim
árgöngum eru svo stirðir í
iestri og skrift, að þeir hafa
lítið gaman af kunnáttu sinni,
þó að þeir geti haft hennar
not í smáum stíl, þegar þeim
liggur á. Sumir eru þar líka,
sem hvorki geta lesið né skrif-
að norsku, þó þeir skilji Lappa
mál.
Menntamálaráðuneytið
norska hefir nú á fjárlögum
þessa árs 70 þúsund krónur,
sem ætlaðar eru til að hressa
upp á menntun þessa fólks.
★
Refave ðar á Norðurlöndum.
Síðastliðið ár voru skotnir
25 þúsund refir í Noregi, um
50 þúsund í Svíþjóð og 20 þús-
und í Danmörku. Refum hefir
mjög farið fjölgandi um öll
Norðurlönd síðasta áratug. En
hvað veiddust margir refir hér
á landi?
Borgari skrifar bréf það, sem
hér fer á eftir, en þessa síðustu
daga hefir talsvert mikið verið
rætt um áfengismálin í Reykja-
vík, og er það raunar ekki nein
furða. Bréfið er skrifað á föstu-
daginn síðasta og hljóðar svo:
„Nú er mér óhætt að taka
penna í hönd og gera rækilega
grín að áíengisvarnanefnd fyrir
að vera með nefið ofan í hvers
manns koppi,- úr því Bjarni
minn ráðherra er búinn að taka
afstöðu með mér og lögreglu-
stjóranum í áfengismálunum".
Þessu líkt hefir Víkverji hugsað
eftir ræðu Bjarna Benediktsson
ar á Alþingi um lögreglustjór-
ann og áfengismálin; það er auð
séð á hnútum þeim, sem hann
sendir áfengisvarnanefnd í dálk
um sínum í dag, því hann er
mjög sigri hrósandi.
Hvað viðvíkur hinni heimsku-
legu samlíkingu Víkverja um
buffið og vínið, þá er hún of
heimskuleg til þess að vera
svaraverð. En ef til þess kæmi
að Víkverji gæti bent á mann
eða konu, sem hefði orðið viti
sínu fjær af buffstykki, þá væri
ástæða til þess að taka það mál
tii athugunar. Mundu heilbrigð
isyfirvöldin áreiðanlega láta
málið til sín taka, og sjá um,
að hinn sjúki fengi bót meina
sinna og það fyrirbyggt, að
menn yrðu ósjálfbjatga af buff-
stykki.
Alltaf eru borgararnir að fræð
ast um eitthvað nýtt i lögum
landsins. Það nýjasta er: Ef þú
virðir að vettugi nógu oft settar
reglur rikisins er allt í lagi. Þá
sleppur þú við allan málarekst-
ur. En það getur orðið þér hættu
legt að brjóta af sér einu sinni.
Reyndu helzt að brjóta reglur
ríkisins þrisvar á dag, stundum
f jórum sinnum, eins og lögreglu-
stjórinn gerir í sambandi við
vínveitingaleyfin, þá skal ekki
verða við þér blakað, það verð-
ur séð fyrir því á Alþingi. Und-
arlegt land ísland; en réttar-
farið ennþá undarlegra.
Það furðar marga menn og
konur innan Sjálfstæðisflokks-
ins á afstöðu þeirri, sem Morg-
unblaðið hefir tekið í áfengis-
málunum. Blaðið virðist berjast
hatramlega á móti öllu til úr-
bóta í áfengisbölinu, sem hér
ríkir, og er fullt af yfirlæti,
hroka og gleiðgosaraskap ef það
minnist á áfengisvarnanefnd
og aðra, sem að þessum málum
vinna. Það er mjög óklókt fyrir
Sjálfstæðis-blaðið að vera með
slíkan málflutning.
Þetta er afar viðkvæmt mál
flestra foreldra, sem eiga upp-
komin börn og hafa miklar á-
hyggjur af vinflóðinu og laus-
ung þeirri, sem fylgir í kjölfar
þess. Mér hefir oft dottið í hug,
hvort menn þeir, sem skrifa
mest-um áfengismálin í Morgun.
blaðinu, og gera grín að mönn-
um þeim og konum, sem vilja
að bót fáist á þessu mikla vanda
máli, séu barnlausir. Þá væri
það ef til vill skiljanlegt þótt
þeir hafi ekki skilning á þessu
mikla áhyggjumáli foreldranna.
En þeir, sem eru að koma á legg
æsku Islands, vaka oft marga
nóttina og eiga í miklu hugar-
stríði yfir því, hvort sonurinn
eða dóttirin berji upp heimili
sitt síðla nætur ósjálfbjarga af
víndrykkju. Það er mörg sorg-
arbaráttan á milli heimilanna
og vínveitingastaðanna. Þessir
staðir heyja harða baráttu um
örlög æskunnar. Og nú hjálpa
íþróttafélögin ekki lengur heim-
ilunum í þessari baráttu. Það
er ekki bjart framundan, ekkert
lát á veitingu vínleyfanna á
skemmtistöðunum, þrátt fyrir
margítrekaðar áskoranir, að
þeim verði hætt. Mikill er mátt
ur einstakra manna, að geta
ráðið svo miklu um það, hvort
æskan drekkur frá sér ráð og
rænu eða ekki. Og nú eru íþrótta
félögin einnig orðin freistarar
æskunnar á nautnalyfjum, sem
draga úr henni manndóm og
löngun til þess að verða þjóð
sinni traustur máttarstólpi í
baráttu hennar fyrir tilverurétti
sínum. Sjaldan hefir verið nauð
synlegra en nú fyrir þjóð vora,
að eiga kjarnmikið og hraust
æskufólk, sem getur staðið vörð
um sjálfstæði okkar, tungu og
menningu, í öllu þessu umróti
og uppflosnun, sem nú ríkir í
heiminum. En peningarnir virð
ast vera fyrir öllu hjá ýmsum
hér. Það er drjúgur tollur, sem
unga fólkið greiðir í vínskatt til
handa íþróttafélögunum og veit-
ingahúsunum“.
Þau tíðindi gerðust á laugar-
daginn að Thorolf Smith fór í
Vísi að brigzla Víkverja um
slysni og greindarleysi í bar-
áttunni fyrir drykkjuskapnum
og er hart í ári, þegar hrafnarn-
ir kroppa augun hver úr öðrum.
Annars eru stóru spámennirnir
þrír í þeim trúarbrögðum: Vík-
verji, Thorolf og Agnar Boga-
son, postuli velsæmisins. En
næstu bréf um áfengismálin
bíða til morguns.
Starkaður gamli.
Þökkum hjartanlega auðsýnda samúðu og hluttekn-
ingu við andlát og jarðarför systur okkar
SVÖVU EIRÍKSDÓTTIR
Herjólfsgötu 16, Hafnarfirði
Guðríður Eiríksdóttir Guðrún Eiríksdóttir
ísak Eiríksson
Hjartanlegustu þakkir til allra, nær og fjær, sem
auðsýnt hafa okkur ógleymanlegan kærleika og sam-
úð við andlát og jarðarför mannsins míns, föður okk-
ar og afa,
séra EINARS PÁLSSONAR
Jóhanna Eggertsdóttir Briem,
börn, tengdabörn og barnabörn.
s _____________________