Tíminn - 07.04.1951, Qupperneq 4

ð.
TÍMINN, laugardaginn 7. apríl 1951.
78. blaff,
Húsnsebismál Reykjavíkur I:
Húsnæðismálin og atvinnuvegirnir
Engum blandast hugur um
pað, að afkomu hvers þjóð-
félags fer eftir því hvernig|mergsjúga stétt, eins og
atvinnuvegunum vegnar i viö gert hefir yerið um langt
komandi þjóðfélagi. 'skeið, Útvegsmenn efla nú
Því minni sem rekstuis- samtök sín, og nauösyn þjóð-
kostnaður framleiöslunnar er : fðiagsins fyrjr útflutningi
því betri afkoma hjá atvinnu sjávarafurða, skapar þeirri
rekstrinum. j stétt öflugt vopn í baráttu
Undirstöðuatvinnuvegir Is- ■ sinni
iendinga, eru landbúnaður og j Þegar horft er yfir stéttar-
sjávarútvegur, auk þess nokk samtökin; œtti hverjum
ur iðnaður á byrjunarstigi. 1 manni að vera það ljóst, að
Sameiginleg þörf allra þess hið eina sjaifsagga> er ag gera
ara atvinnuvega er það, að rekstur þjóðarbúsins sem ó-
gæta sem mestra hagsýni viðjdýrastan Þar fara saman
reksturinn, og forðast oll ó- j hagsmunir fiestra. Að gera
þaría útgjöld. Ekki aðeins við j rekstur þjóðarbúsins ódýrari
útgerð hvers einstaks skips en nú er> þýðir ekki það eitt>
EMr Hannes Pálsson frá Unciirfelli
hvers einstaks
;ða búrekstur hvers einstaks
oónda, heldur einnig í heild-
arrekstri þjóðarbúsins. Allur
kostnaður við framfærslu
hvers einstaklings í þjóðfélag
inu lendir að lokum á þeim
atvinnuvegum, er standa und
ir þjóðarbúskapnum.
Það snertir búrekstur bónd
ans inn til dala og afkomu
bátaútvegsmanna yst til
strandar, hversu dýrt er að
íifa íyrir þá þegna þjóð-
félagsins, sem óbeint lifa á
framleiðslu.
að fækka opinberum starfs-
mönnum eða lækka laun
þeirra. Sama máli gegnir meö
alla þá er af kaupsýslu lifa,
alla þá, er við flutninga fást,
alla þá, er lifa á eignum sín-
um o. s. frv. Allir þeir menn,
sem á óbeinan hátt lifa á
framleiðslunni, þurfa að fá
allt sitt lífsframfæri frá und
irstöðuatvinnuvegunum.
Eftir því, sem þessir menn
eru færri, eftir því verður
byrði framleiðslunnar minni.
stjórnarinnar. Þá fluttist fólk
úr dreifbýlinu til sjávarsíð-
unnar, einkum til Reykjavík-
ur. Vegna vaxandi eftirspurn
ar eftir húsnæði gafst fé-
sýslumönnum tækifæri til að
okra á húsnæði, og það svo
óheyrilega, að glæpsamlegt
má teljast. Að minnsta kosti
má fullyrða að húsnæðisokr-
ið í Reykjavík, er stærsta til-
ræðið, gegn heilbrigðu at-
vinnulífi þjóðarinnar. Mun
verða vikið að þeirri hlið máls
ins síðar.
3. Vegna óeðlilegra tekju-
möguleika ýmsra manna á ár
unum 1940—1946 mynduðust
heimskulegar kröfur um hús
næði hjá tekjuhæstu þegn-
um þjóöfélagsins. Tekjuhæstu
og ríkustu menn þjóðfélags-
ins nota húsnæði í óhófi, og
draga því frá framleiðslunni
ofmikið fé til persónulegra
þarfa, auk þess sem þeir valda
húsnæðiseklu, og skapa jarð-
veg fyrir okurstarfsemi á tím
um, þegar gjaldeyrisástæður
leyfa eigi nema takmarkaðar
byggingarframkvæmdir.
, , . .Eftir því sem þessir menn
Bondinn fær þvi fleiri aura hafa ódýrari lifnaöarhætti,
fyrir hvert kjöt- og_ mjólkur-1 eftlr því þurfa þeir að taka
íilo, og sjómaðuiinn þeim minni sneið af afrakstri
mun hærra fyrir fiskinn, sem framieiðancians.
embættismaðurinn, skrif-| Einn stærsti útgjaldapóstur ____________ _____________ _______
stof’imaðurinn, iðnrekandinn hvers einasta manns í þessu skýrslur og skriffinnsku eru
eða fcyrnrvinnumaðuiinn þarf ian(ii er ieiga fyrir húsnæði. engar ábyggiiegar skýrslur til
amna til síns lífsframfæris. Það varðar þvi framleiðsluna um notkun húsnæðis. Við
Þvi ódýrari liínaðarhætti, mihiu> hv0rt einstaklingarnir síðasta manntal mun félags-
iem pessar stéttir hafa, þeim þurfa 10% eða 40% af núver- málaráðuneytið hafa látið
andi tekjum sínum í húsa- safna skýrslum um fjölda í-
Hvers hár er hinn óþarfi
skattur framleiðslunnar
vegna húsnæðis-
málanna?
Þrátt fyrir aliar okkar
cnun betri afkoma atvinnri-
veganna, og þeim mun meira
. leigu. Gildir það jafnt hvort búða og herbergjatölu. Um
^_ f6 r sem utn eiSið húsnæði er að leigumála, og teningsmetra-
ræða eða leiguhúsnæði. Þeg-j tölu voru engar skýrslur tekn
ar húsnæði kostar yfir vissan' ar.
hluta af heildartekjum manns
framkvæmdir, sem siðar auka
og oæta afkomumöguleika
þjóðarinnar.
Þetta eru staðreyndir, sem
hver einasti þjóðfélagsþegn
þarf að skilja, og taka af-
stöðu til þjóðfélagsmála eftir
því.
Oýrt húsnæði eykur
erfiðleika atvinnu-
veganna.
Bændur, útgerðarmenn og
iðnrekendur tala um hátt
xaupgjaid, sem eyðileggi af-
komu atvinnurekstursins.
Það mun mála sannast, að
atvinnuvegir vorir þola ekki
það kaup, sem þeir verða nú
að greiða. En hitt er líka jafn
víst að verkamenn og aðrir
l.aunþegar, eiga erfitt með að
lifa á lægra kaupi, en þeir nú
nafa, og það jafnvel þó þeir
temja sér allmikilla lífsvenju
breytingu, frá því, sem verið
hefir hins síðustu ár.
Bver sanngjarn maður mun
t.elja rétt, að allir þegnar
þjóðfélagsins hafi sem jöfn-
umst lifskjör. Engin heilbrigð
ilífsskoöun hrærist á. bak við
það, að verkamaðurinn lifi i
örbirgð, og hafi húsnæði, föt
og fæði af skornum skammti,
rneðan aörir hafa gnægð
allra hluta.
Ekkert réttlæti er heldur í
pví að bóndinn eða bátaút-
vegsmaðurinn lifi við mun
knappari kjör en kaupmaður
inn og iðjuhöldurinn eða em-
bættismaðurinn.
Launþegasamtökin eru líka
þegar orðin það sterk, að
þær stéttir láta ekki þrælka
sig, að fornum sið. Bænda-
samtökin eru, sem betur fer,
einnig að komast á það stig,
að eigi mun þjóðfélaginu á-
takalaust takast það, að
51 Niðurstöður þessara athug-
ins, hefir hann engin úrræði unar hafa eigi verið birtar,
verður því ennþá að byggja
á áætlunum að miklu leyti,
um fjölda íbúða og stærð
önnur en hækka kaup sitt,
eða að svelta.
Með núverandi stéttarsam-
tökum verði ávalt knúðar þeirra
fram kauphækkanir, eftir þvíj Ef miðað er við fólks-
sem húsnæðið verður dýrara.! fjölda 1 Reykjavík, þá má
Hin háa húsaleiga t. d. í gera ráð fyrir, að íbúðatala
Rcykjavík er því mál alþjóð- j þar sé eigi minni en 12 þús.
ar og fyrst og fremst mál Meðalstærð íbúðar er erfitt að
framleiðslunnar.
Af hverju stafar hin
háa húsaleiga?
Flestum mönnum mun
ljóst, að húsaleiga, einkum i
Reykjavík, heggur allt of stór
skörð í tekjur manna, og veld
j ur því miklu um auknar kaup
kröfur íaunþegans, og auk-
inn reksturskostnaður verzl-
ana og iðnaöarframleiðslu.
I Til þess að gera sér grein
fyrir, á hvern hátt sé hægt
að lækna þennan þjóðfélags-
sjúkdóm, þurfa jjnenn að gera
sér grein fyrir orsökum hans.
Orsakir hins dýra húsnæð-
is eru margþættar, en þess-
ar má telja helztar:
1. Húsin í landi voru eru
of dýr. Ef kapital þar, sem í
húsin er lagt, á að færa fulla
vexti, auk fyrningar, þá verða
árleg útgjöld vegna húsnæð-
is, meiri en góðu hófi gegnir
fyrir atvinnuvegi vora. Að
nokkru leyti stafar þetta af
hnattstöðu lands vors, en þó
meira af ópraktísku bygginga
fyrirkomulagi, of dýru og ó-
hentugu lánsfé, og síðast en
ekki sist af óþarfa kostnaöi
við byggihgaframkvæmdir.
2. Vegna þeirra þjóðflutn-
inga, er urðu með þjóð vorri,
af völdum síðustu styrjalda,
og fyrir áhrif nýsköpunar-
áætla, en gera má ráð fyrir,
að hver íbúð verði að meðal-
tali ekki langt frá 100 fer-
metrum. Áætla mætti tengis
metratölu hverrar ibúðar ca.
250 m'1.
Samkvæmt óvéfengdum
upplýsingum, er talið að Vest
mannaeyingum hafi tekist að
byggja íbúðarhús fyrir kr.
250 hvern tengingsmetra, á
sama tíma og íbúðarhús í
Reykjavík hafa kostað allt að
kr. 500 hver teningsmeter. Ef
reiknað er með, að húseig-
endur þurfi 10% af kostnað-
arverði, í leigu eftir hús sín
þá er árlegur skattur þjóð-
félagsins, (þ. e. framleiðsl-
unnar) hvorki meira né
minna en ca. 75 miljónir
vegna íbúðarhúsnæðis í
Reykjavlk. Sökum þess eins
hvað byggingar eru þar dýr-
ari, en þar sem tekist hefir
að byggja ódýrast.
Ýmsir mun segja að þarna
sé rammvitlaus útreikningur,
sökum þess að bæði sé mikill
hluti af íbúðum í Reykjavík
gömul hús og hin nýju hús
í Vestmannaeyjum séu mun
lélegri en í Reykjavík.
Um gæði hinna nýju húsa
í Reykjavík og Vestmannaeyj
um skal eigi fullyrt, en ekki
er kunnugt, að Vestmanna-
(Framhald á 3. síðu)
Pétur Jakobsson ræðir hér
við okkur í dag í tilefni þess,
að 16 nemendum hefir verið vik
ið úr einum héraðsskóla lands-
ins:
„Vér höfum spurt ill tíðindi.
Skólastjórar vorir virðast ekki
allir þeim vanda vaxnir að
halda uppi aga innan síns
skóla, án þess að grípa til neyð-
arráðstafana. Til hvers eru
urtglingar látnir í skóia? Þeir
eiu látnir í skóla til þess að
manna þá. Því miður virðist
mér sú skoðun vera mikið ríkj-
&ndi meðal almennings, að um
fram allt þurfi þeir að læra
bækur; verða brekkusníglar
margs konar skólabóka. Verði
þeir það, þá sé tilganginum náð.
Þetta er nú ekki rétt. Skóla-
vistin á að manna unglingmn,
gera hann upplitsdjarfann, á-
kveðinn í hreyfingum, sam
kvæmishæfan, hraustan og heil
brigðan, andlega og líkamlega,
vekja hjá unglingnum heilbrigt
stoit og virðingu fyrir tilveru
sinni og þegnrétti. Æfa á ungl-
ingana í íþróttum til þess að
gera líkama þeirra þægilegt
verkfæri sálarinnar, og umfram
allt að glæða fegurðartilfínn-
ingu unglinganna; og svo hæfi-
leg bókleg fræðsla. Má vera að
þetta sé allt kennt í framhalds-
vistskólunum. Þó er ljóöur á
ráði þeirra skólastjóra, sem
gripa þurfa til þess neyðarúr-
ræðis að svifta nemendur skóla
vist.
Ég held þess sé ekki nægilega
vel gætt, þegar skólastjórar eru
ráðnir, að þeir séu gæddir þeim
kostum, sem slíka menn þarf
að prýða. Skólastjórinn þarf að
vera fríður sýnum og auðkennd
ur í mannfjölda, hann þarf að
kunna góðar ræður fyrir sér að
gera, sléttorður, fastorður og
heitvandur, stórráður og fram-
kvæmdarrtíkill í blíðu og stríðu,
gáfaður, lærður og menntaður
maður. Menntun hans þarf að
vera sönn, og hafa rutt sér
braut beint til hjartans. Má
vera að skólastjórar vorir séu
þessum kostum búnir. Aðalverk
skólastjórans er að halda uppi
aga og reglu innan síns skóla,
vaka yfir velferð nemendanna,
efla þá að heilbrigðri menntun,
koma öllum nokkuð til vegs og
æfa jafnt þann minnsta kraft
sem hinn mesta. Það er ekki
lítið áfall fyrir foreldra, sem í
góðri trú senda börn sín í fjar-
læga skóla og búast við góðum
árangri af þvi fyrirtæki, að
verða að taka við þeim útrekn-
um úr skólanum, á miðju skóla
1 áii. Þetta þurfa skólastjórarn-
ir að hafa hugfast.
I Sumir skólastjórar hafa ekki
önnur úrræði, ef gáskafqllir
| unglingar hafa komið í skóJa
þeirra en reka þá. Það er ekki
| xangt síðan að skólastjórinn á
| Laugarvatni rak hóp nemenda
sinna úr skólanum. Hvaða teg
und unglinga hafa þessir skóla-
stjórar rekið frá námi? Hér
skal því ekki svarað. Uppvöðslu
samastir og erfiðastir unglingar
í skólum og heimahúsum oru
venjulegast þeir, sem efnileg-
astir eru. Þeir eru veniúlegast
gáfaðir, hraustir og heilsugóð-
ir, framsæknir og fæddir með
forustuhæfileika, en ekki nogu
þroskaðir og ráðsettir til þess
að sigla beggja skauta byr. Það
er ekki mikill vandi fyrir kenn-
ara og skólastjóra að pressa
vindinn úr nemendum sínum,
ef hann ætlar að verða óþarf-
lega mikill. Bezta aðferðin til
þess að gera nemendurna hóg-
væra og af hjarta lítilláta, er að
láta þá kenna á sinni eigin fá-
fræði í kennslustundunum, en
til þess þurfa kennarar og skóla
stjórar að hafa mikla andlega
yfirburði yfir nemendurna. Það
eiga þeir líka að hafa. Þar sem
svo mikill galsi kemur í skóla-
nemendur, sem hér virðist vera
um að ræða, hygg ég stafa af
því, að skólastjórarnir séu ekki
1 nægilega vinsælir innan skól-
1 ans. Skólastjórinn þarf að vera
svo vinsæll, að innan nemenda-
hópsins þyki það höfuðskömm
að gera honum á móti.
Sú var tíðin, að sá siður ríkti
í landi voru, að börn og ungl-
ingar voru hýddir og barðir á
annan hátt fyrir yfirsjónir,. sem
jafnvel gátu verið smáar. Þetta
átti að gera unglingana goða,
hjartahlýja og hreinskipta í
orði og verki við samborgara
sína. Reynslan varð þó sú, að
þessar uppeldisaðferðir
skemmdu barnssálirnar svo, að
þær urðu aldrei hinar sömu, og
fólkið bjó að þessu alla æfina.
Þessar uppeldisaðferðir voru
viðhafðar af því, að fullorðna
fólkið skorti uppeldisfræðilega
þekkingu og framkvæmdi því
heimskulegt og skaðlegt fálm.
Sem betur fer eru þessar upp-
eldisaðferðir niður lagðar. Næst
þeim vandræðaskap, sem fólst
i hýðingum og barsmíði, hygg
ég vera rekstur nemenda úr
skóla. Ég vil spyrja: Hvar eiga
unglingarnir uppvöðslusömu að
mannast og komast inn á ham
ingjusamar og heilbrigðar braut
ir, ef ekki í skólunum? Skólarn-
ir eru tamningastöð ungling-
anna. Mér finnst þjóðfélagið
hafi ekki not fyrir þá skóla-
stjóra, sem ekki hafa úrræði í
aga og uppeldi innan sinna
veggja önnur en þau, ef mikið
reynir á, að reka nemendurna.
Það á ekki að hrinda hinum
hrasandi til falls, heldur reisa
hann og styðja. Það á ekki að
hnekkja þeim veika til fulls.
Það á ekki að brjóta hinn »ug-
aða reyr“.
Ég er þessu bréfi mjög ósam
mála og mun svara því á morg-
un. Hins vegar finnst mér ekki
rétt að hliðra mér hjá umræð-
um um þetta viðkvæma mál.
Starkaður gamli.
Alikálfakjöt
Nautakjöt
Kýrkjöt
FRYSTIHÚSIÐ HERÐUBREIÐ
Sími 2678