Tíminn - 07.04.1951, Síða 5

78. blað.
TÍMINN, laugardaginn 7. apríl 1951.
5,
Ltmtiard. 7. ttvríl
Hver er geta
atvinmivegaima?
Sú var tíðin, að kaupdeilur
og verkföll voru ekki hafin \
hér á landi, nema verkalýðs!
félögin og forustumenn þeirra j
teldu sig hafa rökstuddar á-
stæður til að ætla, að afkoma
atvinnuveganna væri það
góð, að þeir gætu vel undir
hækkuðu kaupgjaldi risið.
Verkamenn töldu það eðlilega
betur farið, að gróðinn af at-
vinnurekstrinum skiptist milli
þeirra, en rynni ekki í vasa
einstakra atvinnurekenda.
Þessi afstaða íslenzku
verkalýðssamtakanna var í
fullu samrænii við starfs-
hætti verkalýðssamtaka ann
ars staðar. Markmið þeirra
var að tryggja, að verkamenn
fengju réttláta hlutdeild í
tekjum atvinnuveganna, en
heldur ekki meira. Verkalýðs
Samtökin gerðu sér ljóst, að
ekki var hyggilegt að heimta
meira, því af því hlaut að
leiða annað tveggja: Sam-
drátt atvinnurekstursins og
atvinnuleysi eða að atvinnu-
reksturinn fengi hlut sinn
bættann með hærra verðlagi
eða öðrum þeim aðgerðum,
sem almenningúr varð að
bera. Kauphækkunin leiddi
þá ekki til kjarabóta, heldur
krónufjölgunar, sem ekki
kom verkalýðnum að neinu
gagni, heldur spillti aðstöðu
hans að ýmsu leyti og minnk-
aði verðgildi þess sparifjár,
sem sparsamir alþýðumenn
höfðu lagt fyrir til elliáranna.
Verkalýðssamtökin annars
staðar, þar sem kommúnistar
hafa ekki náð yfirráðum yfir
þeim, byggja baráttu sína enn
á þessum grundvelli. Þau
krefj ast ekki kauphækkana,
nema þau telji sig hafa rök-
studdar ástæður til að ætla,
að atvinnuvegirnir geti risið
undir þeim. Þau vita, að kaup
hækkanirnar verða gagns-
lausar að öðrum kosti.
Hér á landi er það hins veg
ar orðið fátítt að heyra for-
vígismenn verkalýðssamtak-
anna minnast á það, hvort at
vinnuvegimir geti risið und-
ir þeim kaupkröfum, sem þeir
eru að gera. Þeir forðast yfir-
leitt að minnast á þá hluti.
Þeir vita, sem er, að um ára-
skeið hefir afkomu atvinnu-
veganna verið þannig hátt-
að, að þeim hefir verið um
megn að rísa undir auknum á-
lögum.
Reynslan hefir líka fljót-
lega sýnt það í verki. í kjöl-
far sérhverrar kauphækkunar
hefir fylgt ný verðhækkun.
Atvinnuvegirnir, sem fram-
leiða fyrir innlendan markað,
hafa orðið að hækka verðið
á framleiðsluvörum sínum.
Atvinnuvegirnir, sem fram-
leiða fyrir erlendan markað,
hafa orðið að fá hækkaðar
uppbætur, sem almenningur
hefir orðið að borga. Niður-
staðan hefir orðið sú, að þann
ig hefir kauphækkunin étist
upp og oft meira en það.
Þessi reynsla hefir þó ekki
nægt til þess að knýja fram
stefnubreytingu hjá forustu-
mönnum verkalýðssamtak-
anna. Þó gera þeir sér áreið-
anlega vel ljóst, hvert þetta
leiðir. Kommúnistar vita vel,
ERLENT YFIRLIT:
Endalok Rothschildanna
Þeir voru mesta auðmannaætt Evrwpu á
seimistu öld, en hafa nú tapað áhrífnns
sinum aif mestu

Á seinustu öld voru Roth-
schildarnir ríkasta auðmanna-
ættin í Evrópu. Ættfaðir þeirra
er talinn þýzkur Gyðingur,
Amschel Rothschild, er var uppi
á árunum 1743—1812. Hann lét
syni sína stofna útibú á fimm
stöðum, Salomon í Vín, Nathan
í London, Jakob í París, Kari
í Napólí og Amschel í Frank-
furt. Útibúið í Napólí lagðist nið
ur 1861 og í Frankfurt 1903, en
hin stóðu með fullum blóma
fram til seinustu heimsstyrj-
aldar. Langöflugust var þó deild
in í London, enda var Nathar.
mestur þeirra Rothschildanna.
Áhrif hans og ættmenna hans
má sjá á því, að sonur hans.
Lionel, beygði sjálft brezka
þingið. Hann var sjö sinnum
kosinn á þing á árunum 1847—
58, en fékk ekki setu á þingi fyrr
en eftir sjöundu kosninguna,
þar sem hann vildi ekki vinna
þingmannaeiðinn, en i honum
íólst óbeih: 'gifneitun á trú Gyð-
inga. Það var Lionel, er hjálp-
aði Disraeli til að kaupa Súes-
skurðinn.
í eftirýarandi grein eftir L.
W. Phelps-Orion er saga Roth-
schildanna rakin í nokkrum
höfuðdráttum:
tóku þeir fyrir því láni annað
en orð og handsöl fjármálaráð-
herrans.
Allt fram á 1939 akvað einn
þeirra frænda, sem var for-
maður kauphallarinnar í Lond
on, heimsmarkaðsverðið*á gulli.
Rothschildarnir sátu á þingi
og Rothschildar höfðu ítök í
stjórn Englandsbanka. Nú er
Englandsbanki þjóðnýttur
verðið á gullinu er ákveðið með
samkomulagi þjóða á milli.

NATAN ROTIÍSCIIILD
13 ára, og honum var falið að
°| setja á stofn deildina í London.
Rothschildarnir á megin-
landinu.
En þeir frændur voru fremst
ir auðmanna víðar en í Bret-
landi og er nú mjög af þeim
gengið. f Austurríki var Louis
Rothschild barún. Nazistar tóku
óðal hans. Hann varð mjallhvít-
ur á hár á 14 mánuðum, sem
hann var fangi Gestapo. Nú er
hann amerískur þegn og hefir
Nathan Rothschild.
Strax á bernskuskeiði eða
fyrstu æsku fékk Nathan tæki-
færi til að sýna fjármálavit sitt
í samanburði við ýmsa fremstu
fjármálamenn heims. Það leið
ekki á löngu, þar til honum
höfðu safnast 4 milljónir króna.
Innan við þrítugt hafði hann
eignast 40 milljónir króna.
Þegar stríðsgæfa Napóleons
réði mestu um fjármálalif og
kaupsýslu í Bretlandi, notaði
enga von um að ná eignum sín- Nathan Rothschild bréf-
um í Austurriki, fyrr en friðar- dúfur til að flytja stríðsfréttir
samningunum við Austurríki er
lokið.
Eugen Rothschild barún fékk
tækifæri til að sýna hve mik-
ils hann var virtur fyrir stríð-
ið, þar sem hertoginn af Wind-
sor varð gestur hans strax og
hann lét af konungdómi. Eugen
varð tékkneskur ríkisborgari
eftir heimsstyrjöldina fyrri.
Breyttir txmar.
Árum sáman hafði ungi lá-
varðurinm Rothscild B^lump, Þetta bjargaði honum frá ýms„
sem var 8000 krona virði, fy r, um skakkafollum sem frændur
brefapream ja sknfborði smu a hans . Austurríki urðu fyrir.
sveitasetrkfínu í Englandi. Fyr-
ir nokkru áttaði hann sig á því,
að hann væri brotlegur við gjald
eyrislögin^pieð því að bjóða
ekki Éngíandsbanka gullið til
sölu.
Hann skrifaði bankanum og
bað um léyfi til að halda gull-
inu, þar sem það væri ættar-
gripur og hann hugsaði sér
hvorki að flytja hann úr landi
né selja hann. En bankinn hélt
fast við rétt sinn til að kaupa
gullið .
Einu sinni voru þeir Roth-
scildsfrændur fremstu ráðu-
nautar þjóðhöfðingja Evrópu í
fjárhagsmálum. Eignir ættar-
innar voru þá taldar nema 45
milljörðum króna. Nú hefir
RothsciJiL. lávarður í Bretlandi
gengið f Verkamannaflokkinn
brezka og helgar líf sitt vísjnda
legum rannsóknum.
Lávarðöt þessi vann einu
sinni tveggja mánaða tíma í
Rothschildbanka, sem mjög var
1 frægur á sinni tíð, og þótti það
j leiðinlegt. Nú vildi hann feg-
' inn selja 'herrasetrið, sem var
I heimili hans fyrir stríðið, Rush
j brooke Hail, en það fæst eng-
I inn kaupandi.
Einu sinni lánuðu þeir Roth-
schildarnír brezka ríkinu 200
J milljónir króna, sem því lá á
| til að kaupa sér umráð yfir
Súesskurðinum. Enga tryggingu
Þeir töpuðu í gengishruni, veð-
hlaupahestar þeirra urðu verð-
lausir og margt féll í rúst. En
nú er hann fastur bak við járn
tjaldið.
Þess var nýlega getið, að
Maurice Rothschild barún, sem
er einn þeirra frænda í Frakk
landi, væri svo tæpur að fé, að
hann greiddi reikninga sína á
gistihúsi í New York daglega og
burstaði skó sína sjálfur.
Ættfaðr'nn.
Það er nú liðinn langur tími
frá þeim dögum, er ættfaðir-
inn, Amschel Rothschild, sonur
fornsala nokkurs, lagði af stað
út í heiminn með malpoka sinn
á baki til að leita hamingjunn-
ar, og gerðist að lokum banka-
eigandi. Einu sinni fékk hann
70 milljónir króna á ári fyrir
það eitt að flytja fé frá Englandi
til Spánar og annast þar
greiðslu til hermanna Welling-
tons. Napóleon truflaði þá flutn
inga ekki, því að hann var sjálf
ur skuldunautur Amschels.
Þegar dauðinn nálgaðist,
sendi gamli maðurinn syni sína
fimm til að stofna bankadeild-
irnar í Frankfurt, Vín, París,
Napólí og London. Deildinni í
Napólí hefir nú verið lokað fyrir
löngu síðan. Nathan Rothschild
var yngstur þeirra bræðra, þá
yfir Ermarsund. Þegar úrslita
átökin við Waterloo nálguðust,
fylgdist hann sjálfur með her-
sveitum Wellingtons á vígstöðv
unum. Strax og hann sá að ör-
lög Napóleons voru ráðin, sló
hann í hest sinn og reið sem
ákafast til Ostende strax um
nóttina.
Hann borgaði nokkrum fisk'-
mönnum rausnarlega með
hreinu gulli fyrir að flytja sig
yfir sundið, þó að hvasst væri.
Lm morguninn var Rothschild
á sínum venjulega stað í kaup-
höllinni, og var óvenjulega dauí
ur í bragði og niðurdreginn.
Fésýslumenn skildu það svo, að
Wellington hefði tapað. Verð-
bréfin féllu stórum og fulltrúar
Nathans keyptu þau fyrir hverja
milljónina af annarri.
Daginn eftir spurðust svo stór
tíðindin. Verðbréllin hækkuðu
og fulltrúar Rothschilds seldu
(Framhald á 6. síðu.)
Raddir nábúanna
um dýr-
tíðaruppbætur
Stjórn Alþýðusambands ís
lands hefir aff verkalýðsfé-
lögunum forspurðum gefið út
fyrirskipun til þeirra um upp
sögn kaupsamninga og verk-
fallsbaráttu til þess að knýja
fram greiðslu fullrar dýrtíð-
aruppbótar, er breytist mán-
aðarlega í samræmi við vísi-
tölu. Samkvæmt fyrirmælum
Alþýðusambandsstjórnarihn-
ar, áttu uppsagnirnar að
taka gildi frá 1. þ. m. og vei'k-
fall þá að hefjast fáum dög-
um síðar. Ekki er vitað nema
um fá félög, sem hafa fylgt
þessari fyrirskipun út I æsar.
Sýnir það, að almennur á-
hugi er nú ekki fyrir kaup-
hækkunarbaráttu þótt félögin
geti leiðzt út í hana með tíð
og tíma af þægð við forustu-
menn sína.
Ástæðan til þessarar tregðu
verkalýðssamtakanna liggur
í augum uppi. Verkamenn
gera sér ljóst, að ástæður eru
nú þannig, að launahækkan
ir geta ekki leitt til kjarabóta,
heldur hljóta að draga dilk
atvinnuleysis . og aukinnar
verðbólgu á eftir sér.
Það mun og koma hér einn
ig til greina, að launþegar
hafa ekki góða reynslu af
dýrtíðaruppbótum, er fara
eftir vísitölu. Reylnslan frá
fyrri stjórnum sýnir glöggt,
að með margs konar fölsun
vístölunnar er hægt að gera
slíkar . uppbætur lítilsvirði.
Þá kemur og til greina ann
að mikilvægara atriði, sem er
það, að barátta fyrir vísitölu
uppbótum, er fyrst og fremst
til hagsbóta fyrir hálauna-
stéttirnar. Þar sem uppbæt-
urnar eru veittar á grunn-
kaup, fá þeir mestar bætur,
sem hæst kaup hafa, þótt dýr
tíðin hafj vissulega ekki
þyngzt meira á þeim en lág-
launamönnum Hátekju-
mennirnir fá samkvæmt
þessu fyrirkomulagi ekki að-
eins dýrtíðaruppbætur tii
jafns við aðra, heldur mikla
fjárhæð . að auki. Þannig
myndu t. d. menn eins og
Helgi Hajmesson og Ásgeir
Ásgeirsson og Finnur Jónsson
fá þrjár krónur í dýrtíðar-
uppbót meðan Dagsbrúnar-
maður fengi .aðeins eina
að þetta Téiðir smátt og smátt
til hruns og atvinnuleysis.
Þeir eru því að vinna í sam-
ræmi vícf'l)á stefnu sína að
eyðileggja ríkjandi þjóð-
skipulagT'Forsprakkar jafnað
armanna vita líka, hvert
þetta leiðir, en þeir álíta, að
kommúnistar séu búnir að
gera kauphækkunarleiðina
vinsæla og þess vegna verði
þeir að ' syna sig sem enn
meiri kauphækkunarkappa.
Með sams konar einræðis-
brölti og kommúnistar beittu
í Alþýðusambandinu, eru þeir
nú að þvinga verkamenn út
i nýja kaupstyrjöld, er ekki
getur fært þeim annað en at-
vinnuleysi eða aukna verð-
bólgu.
Þessar afleiðingar geta
menn bezt séð fyrir á því,
að verkfallsforsprakkarnir
benda aldrei á það í áróðri sln
um, að atvinnuvegirnir séu
færir um að bera meira kaup.
Það sýnir, að kauphækkan-
irnar, sem almenningur
fengi, yrðu teknar af honum
aftur í einu eða öðru formi,
ef atvinnuvegirnir ættu ekki
alveg að stöðvast.
Eina örugga leiðin til að
bæta lífskjörin, er að efla
framleiðsluna og auka afköst
in. Þá fá atvinnuvegirnir
auknar tekjur með eðlilegum
hætti og geta borgað meira
kaup. Slík starfsskilyrði er
nú verið að reyna að skapa
þeim. En þau verða með öllu
eyðilögð og nýjar vandræða-
ráðstafanir gerðar óumflýj-
anlegar, ef knúin verður fram
ný, almenn kauphækkun.
Þjóðviljinn hefir það eftir
rússneska rithöfundinum, er
var hér á ferð á dögunum, að
Atomstöð Kiljans og „bók-
menntasaga" Krstins Andrés
sonar verði þýddar á rúss-
nesku. í tilefni af þessu seg-
ir Alþýðublaðið: t
„Samtímis þessu berast svo krónu.
þær fréttlr, að menntamála-j Verkamönnum fSnnst það
ráðuneyti Rússlands hafi enn eðlilega vafasöm tilhögun, að
einu sinni bannað bækur ým- Vera að berjast fyrir launa-
issa þekktustu skálda og rit- hækkun, er fyrst og fremst
höfunda, sem aðrar þjóðir dá hætir hag hátekjumanna.
og viðurkenna. Efstur a lista Þær cinu launahækkanir, Sem
hinna utskufuðu er franska , „ . _
skáldið Jean Paul Sartre. sem nu værx hægt með e.nhverj-
er höfundur leikritsins Flekk- um rétti að segja, að ættu
aðar hendur, eins af viðfangs rétt á sér, væru hækkanir hjá
efnum Þjóðleikhússins hér um þeim .stéttum, sem lægst
þessar mundir. Hinir eru Nób- jaun hafa og aukin dýrtíð
elsverðlaunaskáldið T. S. Elli- , hitnar þvf mest á. Launahækk
ot, sem sum skáld Timai i s un hjá 0grum kæmi vitanlega
Mals og mennmgar stæla x „ ...
ljóðagerð sinni, hinum brezka ekki til greina. Fyr Alþy
snillingi til lítillar frægðar;! sambandið væri enn rxkarx a-
Graham Greene, efnilegasti stæða til að berjast fyrir slíku
rithöfundur yngri kynslóðar- \ en ella, þar sem alltof mik.II
innar á Bretlandi og höfund- ' nxunur er nú á ýmsum launa-
ur snjöllustu framhaldssög- sféttum innan þess. Óbreytt-
unnar, sem Þjóðviljinn hefir jr verkamenn hafa óeðlilega
birt um áraskeið, og írski meist
arinn James Joyce. Bannið á
bókum þeirra er stutt þeirri
lægri laun en ýmsir svokall-
aðir sérlærðir iðnaðarmenn.
„röksemd" rússneska mennta-1 Atvinnuvegfrnir hafa nu
málaráðuneytisins, að allir ekki getu til að rísa undir al-
þessir höfundar séu „mannfé- \ mennum . kauphækkunum.
lagsfjendur og ali upp i mönn ' Hins vegar virðist mögulegt
um morðfýsn ‘!“ j ag breyta tekjuskiptingunni
Aiþýðublaðið segir, að Krist milli stéttanna launalægstu
inn Andrésson og félagar! stéttunum í hag. Fyrir siiku
hans séu ánægðir yfir þessu. j ætti AlþýðusambajitSð að
Hins vegar sé vafasamt, að \ beita sér, en ekki kaupupp-
bókmenntasaga Kristins fylli í bótum, sem fyrst og fremst
skarðið eftir þá Sartre, Elliot,
Greene og Joyce!
bætir hag þeirra tekjuháu og
ríku. X' V-Y.