Tíminn - 23.05.1951, Page 4

4.
TÍ.MINN, miðvikudaginn 23. maí 1951.
111. blað.
ÚTVARPIÐ OG ÞJÓÐIN
Niðurlag.
Ég veit, að það er að vissu
leyti neikvætt að finna að,
það er líkt þeim manni, sem
á eina hendina og þiggur
einungis og gefur aldrei, en
vinur er sá, sem til vamms
segir.
Nú er ekki svo að skilja, að
utvarpið hafi ekki á þeim
cveim áratugum, sem það
hefir starfað, margt ágætt
sagt, og margt stórvel gert.
'p>að er mér ljúft og skylt að
viðurkenna og þakka. En það
er nú svona, að góðar frétt-
ir eru engar fréttir, og barn-
:ið þegir, þegar það hefir nóg
og gott að drekka.
Ég vil þó nú segja það, að
.nargt hefir mér þótt gott og
maðslegt á að hlýða, bæði
íú og áður. Þó finnst mér
minna um tilþrif í vetur í
skemmtiefni og erindaflutn-
aigi, en oft áður, t.d. kvöld-
vökunum.
Útvarpsleikritin eru mis-
.jöfn, og þau útlendu mörg
eru fjarlæg okkur að efni og
(istgildi þeirra nýtur sín oft
ekki, vegna þess, hve illt er
ið greina orð og hljómblæ.
Þó hlustunarskilyrði séu góð,
þar sem ég á heima, þá er
oað svo að, að góðan og skýr-
an framburð og fylling í mál-
:ómi þarf til þess að fuU not
verði að, þegar fljótt er tal-
að og stundum hljómlist eða
annar hávaði, er jafnframt
nðhafður.
Mér finnst of lítið af ísl.
.eikritum flutt í útvarpið,
.íema þá gamanþættir, sem
góðir eru fyrir sig, ef vel eru
samdir og skrípalæti og af-
tcáralegar lýsingar ekki allt
of áberandi.
Tvö leikrit, nýlega flutt, tel
eg með ágætum, Páskamessa
og Jólanótt, eftir sr. Gunn-
ar Árnason á Æsustöðum.
Þar er vel haldið á efni og
vandað að gerð. Raunhæf lýs
:ing á nútíma og fortíð, sem
gott og gagnlegt er að skyggn
ast um í og bera saman.
Þá vil ég nefna hin frá-
bæru erindi er Ari Arnalds
hefir^flutt nú í vetur og áð
ar. Þar sem flutningur og með
ierð efnisins, hefir gefið efni
pví, er flutt er, innra líf, dul
magni blandin þjóðsagna
kynngi, þar sem hugir hlust-
enda reika á takmörkum veru
ieika og skáldskapar og eru
báðum fótum í tveim heim
um þeim sem flestum er ljúft
að dvelja.
Þá hafa frásagnir úr at-
hafnalífinu, bæði að fornu
og nýju oft tekist vel og veitt
hiustendum ánægju, en þar er
of sjaldan á strá stigið.
Furðusögur og frásagnir
bæði af erlendum og innlend
ím ferðalögum, hafa oft
veitt þeim mikla ánægju og
jppbót útþrár sinnar, sem
aldrei útrás fékk í eigin ferð-
um.
Vil ég sérstaklega minnast
prýðilegrar frásagnar Frí-
manns Jónassonar skólastj
crá heimsókn hans á dansk-
an herragarð sj. sumar. Sams
konar erindi Hallgríms Jón
assonar bróður hans, hafa og
verið með ágætum flutt og
efni tilsvarandi.
Þetta er ekki sagt til að
kasta rýrð á margt annað á-
gætt og gott, sem flutt hefir
verið. En einn man og metur
petta mest og bezt, annar
nitt. —
Hljómlistin er það útvarps
efni, sem langrúmfrekust hef
eftir Jóhannes Davíðsson, Hjarðardal
ir verið í dagskránni bæði
fyrr og síðar.
Þar er æði mikill munur,
að flestum mun finnast, á
efni og yndi því er í boði er.
Allt frá veini og gauli jáss-
ins, sem dregur sálarlífið nið
ur á tilfinninga- og vitsmuna
svið dýraríkisins og upp til
unaðslegustu söngtöfra, sem
lyftir huga og önd yfir úlf-
gráan hversdagsleikann í
æðra veldi unaðar og friðar,
sem bregður ljóma á lífið .
Flestir hlustenda eru því
miður svo tónmenntaðir, að
þeir fái að fullu notið hinn-
ar svokölluðu æðri tónlistar.
Þó mun þar með ástundun
og góðum vilja nokkuð mega
komast áleiðis í auknum
skilningi á tónmennt.
A síðari hluta nitjándu
aldar og fram á þá 20. sungu
góðskáldin íslenzku ættjarð-
arást, frelsi og framfarahug-
sjónir inn í sál þjóðarinnar
í ágætum ljóðum, bæði frum-
sömdum og þýddum og tón-
skáldin sömdu lög við þessi
ljóð, sem eru sál af sál þjóð-
arinnar og þessi Ijóð og þessi
lög bæði innlend og erlend,
hefir fólkið í þessu landi
sungið og numið, eru svo sam
slungin gróandanum í þjóðlíf
inu, að án þeirra væri hann
allur annar. í ljóðunum reistu
skáldin merkið, sem keppa
átti að, hvöttu til baráttunn-
ar og söngurinn lýsti upp
leiðina, stælti viljann og
hjálpaði þjóðinni að finna
(Framhald á 6. síðu.)
■
Kurteisisheimsókn
Valtýs Stefánssonar
Valtýr Stefánsson Morgunblaðsritstjóri hefir fundið hvöt
hjá sér til að geta skipaútgerðar samvinnumanna í helgi-
dagspistium sínum í Morgunblaðinu. Ekki er þessi kveðja
á aðra lund. en búast mátti við úr horni því. Lengst af hefir
Valtýr þessi reynzt lítill stuðningsmaður samvinnusamtak-
anna í landinu, og ekki svo vitað sé, glaðst yfir þeim sigrum,
sem bændur og vcrkamenn hafa unnið í baráttu fyrir bættum
lífskjörum á grundvelli samvinnustefnunnar.
Hann lítur einnig skip samvinnumanna óhýru auga. Finnst
það lítils virði að samvinnufélögin, geta orðið sjálfum sér
nóg I flutningum milli landa og við strendur íslands. Valtýr
harmar það, að bændur leggja fé I skipakaup, sem tryggja
afkomu þeirra betur, og skapa þeim skilyrði til að fá vörurnar
beint frá útlöndum til heimahafna. Valtýr Stefánsson veit
það ofur vel, að skipakostur samvinnumanna er alltof lítlll,
til að fullnægja þörfum samvinnusamtakanna. Hann veit það
lika, að samvinnumönnum er hagur að því að leigja frysti-
skip sitt f.vrir háa íeigu til Ameríku, þann tima ársins, sem
fiutningar með frystar afurðir eru tiitölulega minnstir hér
heiraa.
Og þarna er einmitt komið að meginkjarna málsins. Valtýr
vill ekki, og hefir aldrei viljað, að hagur samvinnustefnunn-
ar í landinu batni. Þess vegna er hann á móti því, að sam-
vinnumenn leggi fé í skipakaup og aðrar framkvæmdir, sem
trygsrja betri afkomu og bætt lífskjör fólksins I landinu. Þess
vegna vill hann ekki að samvinnumenn leigi skip sitt fyrir
háa leigu til Ameríku þann tíma, sem þörfin fyrir sérhæfa
flutninga þess er minnst. Valtýr og félagar hans eru svarnir
óvinir alls þess, sem betur horfir fyrir samvinnustefnunni
x landinu. Morgunblaðið hefir verið varað við því hér í blað-
Undanfarna daga hafa menn
talað mest um verkfallið og enn
eru þau mál á vörum manna.
Verkfall er ófögnuður, sem flest
um ægir og nærri liggur, að
sumum finnist allt betra en verk
fall og vinnustöðvun. Flest er
að minnsta kosti betra en sú
ónáttúra. En misjafnlega líta
menn á þann sigur, sem nú hefir
verið unninn.
Alþýðusambandið ætti nú að
fara að láta sina menn vinna
að því, að ákveða launahlutfall
milli einstakra starfsstétta. Þó
að sízt skuli ég hafa á móti því,
að hlutfall almennra verka-
manna sé nokkuð leiðrétt eins
og nú hefir verið gert, er hægt
að ganga of langt í því lika,.að
jafna laun. Ég vil benda mönn-
um á það, að hefði verið gerður
árið 1942 samningur eins og sá,
sem nú var gerður, og hann
verið í gildi síðan, væri nú svo að
segja enginn munur á kaup-
gjaldi. Tveggja króna, fimm eða
í mesta lagi tiu króna munur á
dagkaupi er orðinn hverfandi
lítill munur nú, þó að það væri
mikill munur þá.
Út á þessa braut hefir nú verið
farið og það á þann hátt, að
enginn veit hve langt verður
komið eftir eitt ár. Enginn veit
hvað hin nýja vísitöluuppbót
samkvæmt þessum samningi
verður þá orðinn mikill hluti af
laununum. Hitt vitum við, að
hækkunin 1. desember hlýtur að
verða talsverð að óbreyttu á-
standi á heimsmarkaði, því að
þá koma fram áhrif af nýju
verðlagi á landbúnaðarvörum,
en það verðlag byggist bæði á
kauphækkunum frá því í haust,
en þar eiga bændur nú þegar
inni 7% hækkun, sem aðrir hafa
notið mánuðum saman, og svo
koma kauphækkanirnar núna
til viðbótar. Bændur vinna sinn
sigur í haust og hann er eigin-
lega tryggður þeim í lögum
landsins, svo að þegar verkalýð
urinn vinnur sigur fyrir sig, er
hann jafnframt að vinna sigur
fyrir bændur. — Ég nota hér
víðtekið orðalag. Það er því fyrir
sjáanlegt, að verðlag landbúnað
arafurða hlýtur að hækka og
sennilega allverulega. Það hefir
svo sin áhrif á kaupið 1. desem-
ber.
Vetrarvertíðin gerir svo sínar
kröfur eins og vant er. Þá verð-
ur einhvern veginn að bæta út-
gerðinni upp, svo að hún rísi
undir sigrum bænda og launa-
manna. Og þá mun útgerðin
vinna sína sigra og þeir munu
líka verða glæsilegir. Hins vegar
hljóta þeir, ef að likum lætur,
að koma fram sem nýir skattar
eða tollar á þjóðinni í einhverju
formi. Þetta verður því eins og
hinir sigrarnir ný og almenn
verðhækkun, — eins og Ólafur
Thors sagði forðum, að dýrtíðin
væri tæki til auðjöfnunar. Og
sigur útgerðarinnar leiðir svo
væntanlega af sér nýjan stór-
sigur fyrir launamenn 1. marz.
Þetta getur ekki öðru vísi verið.
Einn sigur býður öðrum heim
samkvæmt hinum nýja samn-
ingi. En þegar sigrarnir 1. marz
1952 eru farnir að hafa sín á-
hrif, gæti ég trúað að sumum
þætti óþægilega vera farið að
raskast hlutfall milli hinna
ýmsu launahópa, því að vísitölu
uppbótin verður jafnmargar
krónur hjá öllum.
Það er því fyllilega tímabært
að benda Alþýðusambandinu á
þetta, að það ætti að hafa á-
kveðnar tillögur um laimahlut-
fall starfshópanna tilbúnar eftir
árið, nema það vilji láta mun-
inn á laununum þurrkast út. Á
þetta bendi ég nú, þvi að mér
virðist allt snúast á þá sveif, að
hin mikla sigurganga alþýðunn
ar geri þetta óhjákvæmilegt. Og
það kynni að fara svo, að þess-
ar aðgerðir þyldu ekki lengri
bið en til næsta vors.
Starkaður gamli.
inu, að f jandskapast við skipaútgerð samvinnumanna. Mál- j
staður Valtýs þolir það heldur ekki. Hefir ekki sá hinn sami
Valtýr xagt blessun sína yfir það, að varið sé óhemju f járhæð-
um til að byggja stærsta skip íslendinga, sem er til lítiHa
beinna þjóðhagslegra nytja. Og hefir það ekki líka verið
leigt út í heim. Sú var tíðin að bændur áttu fé sitt í Eim-
skip. ICú munu aðrir hafa þar tögl og hagldir, og ekki munu
það verða bændur, sem hirða gróðann af Casablancaferð-
um Oult^oss í vetur, ef um gróða hefir verið að ræða.
Þess vegna er það, að Valtýr þarf ekki að ætla sér að kenna
Þorsteini kaupfélagsstjóra á Reyðarfirði, sem nýtur þess sér-
staka heiðurs að vera formaður útgerðarstjórnar hins nýja
skips samvinnumanna. Hann veit það, sem Valtýr líka veit,
en Ixzt ekki vita, í helgidagspistlum sínum, að ef bændur
landsins sjá ekki sínu farborða, tryggja ekki samtök sín í
verzlun og siglingum, getur svo farið að votheystóftir þær, *
sem Valtýr hefir nú mestan áhuga fyrir verði aldrei byggð- J
ar, heldur fari fé bændanna þá til að fylla vasa þeirra ,sem .
reka gróðafélögin í Reykjavík. Andspænis þeirri staðreynd
er ekki gott að vita. nema að Valtýr velji sunnudagspistilinn
sinn tU að varpa fyrir borð áhyggjunum af votheysgryfjum
bændanna vegna annríkisins við að vernda sérréttindi þau,
sem skjólstæðtngar hans hafa skapað handa sér, meðal ann-
ars með aðstoð hans sjálfs og Morgunblaðsins. SUk voru líka
eyrnamörkin á kurteisisheimsókn Valtýs ttl samvinnuskip-
anna í sunnudagspistli hans í fyrradag.
Sigurður Benediktsson.
Stjórnlagakosningar
(Framhald af 3. síðu.)
hendur, skal hún endurskoða
talningu atkvæðanna og síð-
an reikna út heildaratkvæða
tölur.fyrir allt landið.
Ef einhver stjórnarskrártil-
laga fær hreinan meirihluta
allra greiddra aðalatkvæða,
er hún þar með rétt kjörin
stjórnarskrá. Ef svo er ekki,
verður að umreikna atkvæða-
tölurnar. Það skal gei;t á eftir
farandi hátt: Fyrst el- fund-
in sú tillaga, sem hefir feng-
ið fæst atkvæði. Þá eru þau
atkvæði, sem hún hefir feng-
ið, flutt yfir á hinar tillög-
urnar eftir því sem 1. varaat-
kvæði sérhvers kjörseðils seg-
ir til um. Þessi tillaga er þá
úr sögunni. Því næst skal
finna þá tillögu, sem þá hefir
fæst atkvæði, og flytja þau
atkvæði á sama hátt og áður
eftir því, sem 1. eða 2. vara-
atkvæði segir til um. Hafi áð-
ur verið búið að strika út þá
tillögu, sem fékk 1. varaat-
kvæði, gildir 2. varaatkvæði.
Þannig skal halda áfram að
umreikna atkvæðatölurnar,
unz einhver stjórnarskrártil-
lagan hefir fengið hreinan
meiri hluta.
Allar atkvæðatölur og út-
reikninga þeim viðkomandi,
skal landskjörstjórn birta í
blaði sínu.
Allir kjósendur eru jafnrétt-
háir með tilliti til búsetu. —
Engin atkvæði verða sama
sem ónýt, þótt þau falh á fylg
islitlar tillögur. Allar öfga-
stefnur einangrast sjálfkrafa.
Flokkshagsmunasemi mun
eiga erfitt uppdráttar. Stjórn
arskráin verður heilsteypt og
sjálfri sér samkvæm en ekki
hrærigrautur mismunandi
skoðana. Sérhver kjósandi öðl
ast mikil réttindi, en þeim
réttindum fylgja einnig mikl-
ar skyldur.
Kópsvatni 6. maí 1951,
Guðmundur Jónsson.
Ég hygg, að þessi aðferð til
lausnar á stjórnarskrármál-
inu hafi mikla kosti. Þjóðar-
viljinn kemur ótvírætt í Ijós.
Hvaft er orðið af
jafnaðarstefnunni?
(Framhald af 3. síðu.)
grun um það, að annað menn -
ingarhlutverk muni blaði því
fremur ætlað, en forusta jafn
aðarstefnu á íslandi, hvað
sem vinir mínir við Alþýðu-
blaðið segja um það.
Það er svo engu síður hægt
að jafna lífskjörin upp á við
líka, þó að við unum ekki því
ómagaframfæri, sem marga
hrekur á vonarvöl, þar sem
ríkismenn sitja yfir hlut
þeirra.
En hvað er orðið af jafn-
aðarstefnunni? H. Kr.
Nýja sendibílastöðin
hefir afgreiðslu á Bæjarbíla-
stöðinnl, Aðalstræti 16. Sími
1395. —