Tíminn - 23.05.1951, Qupperneq 5

111. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 23. maí 1951.
'itmtti
MiSvihud. 23. maí
Verðbólga og
gengíslækkun
MeÖ samningum þeim um
kaupgjaldsmál, sem nú hafa
verið undirritaðir, vænta
ýmsir að tryggður sé vinnu-
friöur í landinu árlangt. Á
þeim grundvelli líta menn á
þessa lausn sem góö tíöindi,
enda er það óneitanlega meg
inatriði í búskap þjóðarinn-
ar, að vinnufriður haldist og
hún vinni fyrir sér.
Tíminn hefir varað við al-
mennri vísitöluhækkun á
kaupgjald og almennri kaup-
hækkun, eins og sakir standa.
Að vísu er talsverður munur
á því, sem nú hefir verið sam
ið um, og sjálfvirkri, mánaö-
arlegri vísitöluhækkun á öll
laun, en þó hefir verið samið
um almenna launahækkun á
þriggja mánaða fresti og á
vísitalan þar ein öllu að ráða.
Með því er verðbólguskrúfan
sett í gang.
Það er satt, að með þess-
um samningum, er breytt
hlutfalli í launagreiðslum
láglaunamönnum í hag og
stefnt að því, að sú jöfnun
aukist hlutfallslega hverju
sinni sem ný kaupgjaldsvísi-
tala gengur i gildi. Enginn
veit á þessu stigi hve mikil
sú jöfnun verður á þessu ári,
sem samið er um.
En hvernig er með vinnu-
friðinn? Er hann tryggður?
Ef að líkum lætur og út-
gerð og aflabrögð verða svip-
uð því, sem skynsamlegt virð-
ist að gera ráð fyrir, er gefinn
hlutur að útgerðarmenn
munu telja þörf frekari og
fyllri aðgerða af hálfu ríkis-
ins svo að grundvöllur verði
fyrir útgerð næsta vetur eft-
ir tvær kauphækkanir. Þá
verður enn á ný að leita nýrra
ráða. Ríkið verður að leggja á
nýja skatta eða veita útgerð-
inni ný fríðindi til verðhækk
unar, en þær ráðstafanir all
ar herða svo enn á verðbólgu-
skrúfunni, svo að hún vinn-
ur fijótar.
Þetta er ekki glæsileg spá,
en því miður er þetta ekki
annað en það, sem blasir
beint við augum.
En ef til vill vilja verka-
iýðssamtökin búa sig undir
það, að taka útgerðina sjálf
i eigin hendur á komandi
vetri til að afstýra þessum
ólögnuði? Ef til vill treysta
þau sér til að finna rekstrar-
form og gera út, á þann hátt,
aö útgerðin rísi undir kaup-
gjaldi því, sem þá verður í
landinu.
ilætt er við því. að kaup-
hækkanir þær, sem nu hafa
verið samþykktar, valdi í bili
falskri kaupgetu, eða innan-
landskaupgetu, sem kaupget-
an út á við og gjafir auk þess,
sem hún endist, geta ekki
fullnægt. Fari svo, og til þess
eru miklar líkur, kalla menn
á ný yfir sig hömlur og höft
á verzlun og viðskiptum, með
öllum þeim aflei.ðingurr, sem
sliku fylgir, fylgt hefir og
hlýtur að fylgja.
Það er satt, að ekki er ó-
hugsandi að einhver óvænt
höpp beri að höndum, svo að
betur rætist úr en á horfist
nú. Vera kynni að þetta
skrimti, svo að undir yrði ris-
ið, ef þetta ár yrði eitthvert
sérstakt veltiár í framleiðslu
ERLENT YFIRLIT:
Verð friðarins
Ræða eftir Warren Austen, fulltrúa Banda*
Ræða eftir Warren Austin, fulltrúa Banda-
Hér fer á eftir fimmta erindið
í erindafl jkki Sameinuðu þjóð-
anna: V«.rð friðarins. Erindi
þetta fiutti Warren Austin full-
trúi Bandaríkjanna.
Fyrir nær hundrað sjötíu og
fimm árum sagði Benjamín
Franklín, einn af brautryð.jend-
um Bandaríkjanna, við félaga
sína í uppreisninni gegn Eng-
lendingum: „Ef við ekki höng-
um allir saman, verðum við
vissulega hengdir hver í sínu
lagi“.
Fyrir rúmlega hálfum mán-
uði fórust Truman forseta þann
ig orð: „Bezta leiðin til að forða
árásarhættunni er sú, að hinar
friðelsku þjóðir standi saman.
Ef þær standa ekki saman, eru
allar líkur á því, að á þær verði
ráðist eina og eina í senn“.
Hin mörgu riki, sem börðust
fyrir því, að sameinast í eina
þjóðarheild, sönnuðu þetta. Rík
in, sem styðja baráttu Samein-
uðu þjóðanna í Kóreu, eru nú
svipað á vegi stödd.
Blessun friðarins fæst og verð
ur einungis varðveitt með
hreysti og fórnarvilja. Öryggi
gegn óeirðum, glæpum og of-
beldi krefst stöðugt og sleitu-
laust óbrigðuls viðbúnaðar til
varnar og gagnráðstafana. Veik
leiki sjálfsánægju, síngirni,
sun&rung, innilokunarstefnu og
ábyrgðárleysis gæti leitt slíka
stórþjóð sem Bandarikjamenn,
og mikla stofnun eins og Sam-
einuðu þjóðirnar út í þriðju
heimsstyrjöldina og þær glata
frelsinu.
Styrjaldarviðbúnaður er eitt
af frumskilyrðum friðarins. Ekk
ert nema fyllsti styrkur, eining
og samvinna getur bjargað okk-
ur.
Friður, sem keyptur er með
því, að láta undan árás, er sví-
virðileg gildra. Þar að auki get-
ur sá friður aðeins orðið skamm
vinnur.
Friður samfara frelsi er einn
verður þeirra fórna, sem menn
hafa fært fyrir hann og færa
enn.
Við, þjóðirnar, höfum varð-
veitt réttindi okkar til að breyta
eins og okkur sýnist — eða,
eins og oftast vill verða, að við
höfumst ekki að, ef okkur býður
svo við að horfa — en við höfum
greitt þessa þjóðelsku vora dýru
verði.
Sameinuðu þjóðirnar spruttu
upp úr siðustu heimsstyrjöld,
hlutverk þeirra er að koma á
reglu í heiminum.
Ég held að Sameinuðu þjóð-
irnar muni ná árangri á þvi
sviði. Þær hafa þegar leyst mikið
verk af hendi. Samt geta þær
ekki lokið hinu glæsilega ætlun
arverki sínu nema með sam-
heldni og samvinnu þjóðanna.
Við verðum að vera svo sam-
heldnir, jafnt þegar á reynir og
þegar álitið er, að árásarmaður
hiki við og hugsi, hvort hann
getur hætt á að beita valdi eða
hóta ofbeldi. Ef slík samtök
hefðu verið til á fyrra helmingi
þessarar aldar, hefði mikið spar
azt við það. Heimsvaldasjúkar
áætlanir um styrjaldir eru ekki
framkvæmdar nema veikleikinn
sé svo augijós að hætta megi á
skyndiárás, eða svipaðar aðferð-
ir. Stjórnirnar, sem ábyrgar
voru fyrir báðum heimsstyrjöld-
unum, litu svo á, að hin frið-
hneigðu lönd væru sundruð af
ótta, úrræðaleysi og blind fyrir
hinu raunverulega ástandi áður
en leikurinn hófst. Vanmáttur
Kóreulýðveldisins var ómótstæði
leg freisting fyrir heimsvalda-
stefnu kommúnista.
Okkur hefir miðað langt á-
leiðis frá því við upphaf síðustu
heimsstyrjaldar. Við eigum enn
langt eftir.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
sýnt, að þær voru færar um að 1
stöðva árás í Kóreu. Eins og
Haile Selassie Abyssiniukeisari
sagði við menn sína, þegar þeir
lögðu af stað til Kóreu 12. apríl:
„Minnist þess, að þið eruð nú
, í þann veginn að hefja greiðslu
' á skuld fyrir ættjörð ykkar, sem
| var frelsuð, ekki eingöngu með
blóði sona hennar, heldur líka
með blóði tryggra bandamanna,
sem einnig eru meðlimir Sam-
einuðu þjóðanna. Minnist þess
einnig, að um leið og þið greiðið
þessa skuld, leggið þið grundvöll
inn að allsherjarkerfi félagsör-
yggis fyrir hönd föðurlands ykk
ar og ailra annarra þjóða í
heiminum, hvort sem þær eru
stórar eða smáar, voldugar eða
vanmátta".
Fimmtán ríki, einn fjórði
bandalagsþjóðanna, hafa lagt
fram lið til að halda uppi þeirri
reglu, að sérhver þjóð, stór eða
smá, hafi rétt til að vera frjáls
og fullvalda.
Meira en fimmtán lönd hafa
stutt Sameinuðu þjóðirnr á ein-
hvern hátt í viðleitni þeirra til
varnar Kóreu. En siðferðisleg
fordæming og virkur stuðning-
ur nægir í sjálfu sér hvorugt til
að hindra árásir.
Stefna Sameinuðu þjóðanna,
eins og hún var skilgreind 2.
nóvember 1950, í samþykktinni
„Friður með dáð“ var þessi:
„Allsherjarþingið kveður svo á,
að til þess að öðlast megi varan-
legan frið og öryggi, sé með öllu
óhjákvæmilegt að grípa tafar-
laust til sameiginlegra aðgerða
gegn árásum, hvar sem þær yrðu
framdar.“
Samþykktin var gerð með
fjörutíu og sjö atkvæðum gegn
fimm.
Sameinuðu þjóðirnar verða að
vera viðbúnar að senda fram
heri til að stöðva árás hvar sem
,i
Warren Austin.
er. I annarri samþykkt, sem
eða afurðasöiu. Til þess eru
þó engar líkur, sem enn eru
sjáanlegar, og það er fjarri
öliu venjuiegu viti að gera ráð
íj'rir slíku eða treysta á það.
Það eru því miklu mestar
líkur til þess, að með þeim
samningum, sem nú hafa ver
ið gerðir, sé stigið óneillaspor,
efnahagsmálum íslend-
inga í mikla tvísýnu. Suri-
um virðist eflaust, að með
því að setja skrúfu verðbólg-
unnar enn af stað á sjálf-
virkan hátt svo sem hér er
gert, sé í raun og veru ákveð-
in ný gengislækkun íslenzkra
peninga,. Það er að minnsta
kosti ekkj ofmælt, að þessi
samningur sé undirbúningur
nýrrar gengislækkunar, enda
þótt þeir, sem mest hafa
fyrir honum barizt, þykist
fáu mótfallnari, en einmitt
gengislækkun. Það eru engar
likur til þess, að útflutnings-
tekjur þjóðarinnar aukist svo
á þessu ári, að þær risi und-
ir hinni nýju kauphækkun og
ef svo er ekki, hlýtur hún að
koma fram sem gengislækk-
un. Það er náttúrulögmál.sem
ekki verður undan komizt.
Það ætti svo að liggja í aug
um uppi, svo að ekkl þurfi
um að ræða, hversu fánýtt
úrræði það er, að ætla að sigr
ast á dýrtíð með gengislækk-
un, en það eru einmitt mest-
ar líkur til, að hér sé það slík
ur sigur, sem verkaiýöshreyf-
ingin hefir unnið. Það er hætt
við, að not hennar af sigrin-
um verði ekki jafn stór og sig
urinn sjálfur er nú sagður í
blöðum verkalýðsflokkanna.
nefnd var „Sameining í þágu
friðarins" mælti allsherjarþing
bandalagsins með því, að hver
bandalagsþjóð hafi innan herja
sinna sérstakar deildir, sem séu
æfðar, útbúnar og þannig skipu-
lagðar, að þær geti án tafar, í
samræmi við stjórnlagsvenjur
viðkomandi lands, verði reiðu-
búnar til þjónustu við Samein-
uðu þjóðirnar sem herdeild
þeirra eða herdeildir, eftir til-
lögu frá öryggisráði eða alls-
herjarþingi".
Ekkert land hefir svo fáum
hermönnum á að skipa, að það
geti ekki fundið einhverja til
þjónustu við hinn sameiginlega
málstað. „Margar hendur vinna
létt verk“, þetta er gamall máls-
háttur og það er verk fyrir marg
ar hendur að koma á sameigin-
legu öryggi fyrir okkur öll.
Við skulum ekki blekkja sjálf
okkur með því að halda, að við
getum haft það gott og látið
annan aðila, eitthvert annað
ríki, sjá fyrir öryggi okkar allra.
Engin þjóð, jafnvel ekki Banda-
ríkin, er nógu voldug til að vinna
það verk ein.
Hið eina, sem hindrar vel vopn
aðan áfásaraðila í því að gera
árás, er vissa um það, að snúist
hann gegn einni af hinum sam-
einuðu þjóðum, muni hann vissu
lega verða að mæta andstöðu
allra þeirra þjóða í heiminum,
sem trúa á frelsið.
Hann má ekki vera í hinum
minnsta vafa. Von hans um sig
ur verður að dvína áður en
hleypt er af einni einustu byssu.
Aðeins með þessu móti getur
von mannkynsins um frið orðið
að veruleika.
Ég veit hversu erfitt það er
fyrir fólk að gera sér ljóst, að
árás á aðrar þjóðir mörg þúsund
mílur í burtu feli í sér bráða
hættu fyrir frelsi þess sjálfs.
Það er svo auðvelt að telja sjálf
um sér trú um að það, sem við
ber hinum megin á hnettinum,
hafi litla eða enga þýðingu fyr-
ir okkur sjálf.
Þess vegna segir maður, sem
svo — kannske árásarmaðurinn
leggi árar í bát fyrir fullt og
allt, þegar þessari viðureign lýk
ur. Kannske það nægi að fara
einhvern vegmn öðru vísi að.
Eða menn segja — land okkar
niun vera færara um að leggja
sirn skerf af mörkum í þágu
hins sameiginlega málsstaðar
einhvern tíma seinna, þegar við
erum öflugri fjárhagslega og bet
ur vopnum búnir. Og maður hug
leiðir bresti fórnardýrsins og í
hverju þeim er áfátt, sem hafa
farið þvi til hjálpar. Með þessu
reynir maður að skjóta sér und-
an þeirri iliu nauðsyn að hefjast
handa.
Það, sem við verðum að gera
okkur grein fyrir, hvern dag og
hvert augnablik, er það, að við
erum, hvert og eitt, ábyrgt fyrir
varðveizlu friðarins.
„Verð friðarins" er sameigin-
legur ábyrgðarhluti.
Truman forseti hefir sagt:
„Árás hvar sem er í heiminum
stofnar friðnum í hættu alls
staðar í heiminum".
Mér virðist, að við verðum að
taka upp sameiginlega steínu á
þremur skyldum sviðum til að
skapa raunverulega einingu.
í fyrsta lagi — siðferðisleg
eining. Með því á ég ekki ein-
göngu við það, að við greiðum
samhljóða atkvæði hjá Samein
uðu þjóðunum. Ég á við annað
og mun mikilsverðara. Við verð-
um að hafa skilning á hinum
sameiginlegu hagsmunum okk-
ar. Við verðum að geta virt skoð
anamun hvors annars til að
komast að samkomulagi um það,
sem er mest um vert fyrir okkur
öll . . . Öryggi heimsins gegn
styrjöldum. Þetta á jafnt við um
einstaklinga og heilar þjóðir.
Fólkið verður að vera sann-
fært um það af hug og hjarta,
að árás hvar sem er stofnar
friðnum alls staðar í hættu.
Menn verða að vera svo sann-
færðir, að þeir séu sjálfir fúsir
að fórna einhverju i þágu heild-
arinnar, viðbúnir að ganga fram
vegna þjóða í fjarlægum lönd-
um og gera sér um leið grein
fyrir, að sú gerð er nágrönnum
og nánustu skyldmennum þeirra
fyrir beztu.
Þá vík ég að öðru sviði, þar
sem meiri einingar er þörf, —
fjárhagslegu hliðinni. Samein-
uðu þjóðirnar og Bandaríkin hóf
ust handa um að bæta lífskjörin
viðs vegar með því að beita nú-
tímatækni við akuryrkju og land
búnað, i baráttunni við sjúk-
dóma og í iðnaði. Jafnskjótt og
við höfum komið á alþjóðaör-
yggi að einhverju leyti vonast ég
til að framkvæmdir á þessu sviði
verði stórum auknar. Ég sé fyrir
mér i náinni framtið, að löndin
munu skiptast á sérfræðingum
og tækniþekkingu. Hvorki hinn
bezti visindamaður, né úrvals-
korntegund, né almenn heil-
brigði, geta lotið einokun stór-
velda. Ég vona, að einhvern
tíma munum við reyna það, að
menntuð ungmenni og konur í
öllum löndum verji með ánægju
nokkrum árum ævi sinnar til
að stuðla að því, að bæta kjör
þjóðar sinnar og annarra þjóða
víðs vegar um heim. Mikil kross
ferð til hjálpar mannkyninu
bíður aðeins anda þess, sem
hrindir henni af stað.
í þriðja og síðasta lagi er sú
aðkallandi framkvæmd, sem allt
annað hvilir á — sameining
herja okkar til að koma í veg
fyrir aðra heimsstyrjöld.
Eins og ég hefi gefið í skyn, þá
er ekki um það að ræða að fá
að fljóta með, þegar allsherjar-
öryggi er annars vegar. Annað
hvort verðum við öll að fórna
eða enginn okkar getur verið ör
uggur. Þetta er ofur einfalt. Eng
inn væntir þess, að hvert ríki
leggi jafn mikið af mörkum til
að brjóta árás á bak aftur eða
til að hindra árásaraðilann í
því að leggja nokkru sinni út í
árásina. Við getum hins vegar
vænzt þess, að hvert land leggi
fram sinn skerf i réttu hlutfalli.
Öryggi heimsins byggist ekki
á framkvæmdum, sem örfá
hinna svonefndu stórvelda taka
sér fyrir hendur. Það byggist á
sameiginlegum aðgerðum allra
landa, jafnt smárra sem stórra.
Enginn hugsanlegur árásaraðili
mun leggja út í árás, ef hann
veit að öll önnur ríki heimsins
eru viðbúin til varnar á grund-
vellinum „einn fyrir alla og all-
ir fyrir einn“. Ef þetta er ekki
fyrir hendi, mun það verða árás
arríkinu sú hvöt, sem það sækist
eftir.
Með því að standa djarflega
móti árásinni í Kóreu vinna
Sameinuðu þjóðirnar að þvi að
forða heiminum frá stærri árás
strax á eftir. Það er sannfæring
mín, að við verðum nú að auka
og efla einingu herja okkar um
leið og við styrkjum samheldni
okkar siðferðis- og efnahags-
lega. Tækifærið stendur okkur
til boða. Vilji okkar til að grípa
þetta tækifæri er — „Verð frið-
arins“.
Gjörizt áskrifendur aS j
ZJúnanum
Áskriftarsiml 232S