Tíminn - 24.05.1951, Blaðsíða 3

112. blað.
TÍMINN. fimmtudaginn 24. maí 1951.
3.
i ísiendingajpætÍLr
Dánarminning: Guðmundur Einarsson
frá Stöðlum
f dag verður til grafar bor-
inn á Selfossi Guðmundur
Einarsson bóndi frá Stöðlum
í Ölfusi. Hann var fæddur í
Þorleifskoti í Hraungerðis-
hreppi 13. október 1892. Son-
ur hjónanna Einars Pálsson-
ar og Sigríðar Sigurðardótt-
ur. Elstur af fjórum syst-
kinum, sem nú eru öll dáin,
nema Páll, hárskerameistari
í Reykjavík.
Ungur fluttist Guðmundur
með foreldrum sinum að
Geirakoti í Sandvíkurhreppi.
Hjá þeim ólst hann upp og
tók við búi að föður sínum
látnum. Á uppvaxtarárum
Guðmundar voru búskapar-
hættir með svipuðu sniði,
eins og þeir höfðu verið frá
ómunatíð, en breytingin var
í aðsigi, ungmennafélögin
voru að rísa upp. Guðmundur
heitinn var einn af fyrstu
stofnendum ungmennafélags
ins í sveitinni og reyndist góð
ur félagi og glaðlyndur.
Á ungdómsárum Guðmund
ar var það venja að ungir
bændasynir á þessum slóðum
færu í verið. Guðmundur reri
margar vertíðir í Þorlákshöfn,
Stokkseyri og víðar, og þótti
ágætur sjómaður, röskur og
góður drengur. Á þeim árum
var ferðum haldið uppi milli
Suðurlandsundirlendis og
Reykjavikur með hestvögn-
um. Voru það ekki nema dugn
aðarmenn og harðfengir, sem
tóku að sér vöruflutninga á
vetrum á þeim slóðum. Guð-
mundur heitinn tók mikinn
þátt i þeim ferðalögum ásamt
Björkurmönnum, sem voru
alþekktir dugnaðar- og ferða-
menn á þeim árum.
Nú er fennt í spor ferða-
mannanna, sem brutust yfir
Hellisheiði með hesta og
vagna um hávetur í hríðar-
byljum og hörkufrostum. Það
var hörð barátta og oft teflt
á tæpasta vaðið.
Guðmundur heitinn bjó fá
ár i Geirakoti en fluttist að
Stekkum í sömu sveit og síðar
að Stöðlum í Ölfusi.
Hann fór vel með allar
skepnur og hafði sérstakt
yndi af hestum, enda hesta-
maður mikill og tamninga.
Guðmundur var kvæntur
Guðrúnu Pálsdóttur, ágætri
konu. Eignuðust þau þrjú
börn, sem öll eru uppkomin:
Bjarney Ingveldur, Sigríður
Guðrún og Einar.
Guðmundur andaðist í
Stöðlum 14. maí s. 1. — Góð-
ur drengur er dáinn, horf-
inn. Blessuð sé minning hans.
S.
Vorþing umdæmisftúku
Suðurlands
Vorþing Umdæmisstúku
Suðurlands var háð í félags-
heimili templara á Akranesi
dagana 19. og 21. maí s.l. —
Þingið hófst með guðsþjón-
ustu í Akraneskirkju, þar sem
séra Leó Júlíusson prédikaði.
Þingið sóttu um 100 fulltrúar.
í umdæmi Umdæmisstúku
Suðurlands, sem nær yfir allt
Suður- og Suðvesturland.eru
starfandi 6 þingstúkur, 28 und
irstúkur, 30 barnastúkur með
samtals 7148 félögum. Um-
dæmistemplar var endurkos-
inn Sverrir Jónsson. Aðrir í
framkvæmdanefnd fyrir
næsta ár voru kosin: Þor-
steinn J. Sigurðsson, Páll Jóns
son, Guðrún Sigurðardóttir,
Páll Kolbeins, Sigurður Guð-
mundsson, Kristjana Bene-
diktsdóttir og Guðgeir Jóns-
son, öll úr Reykjavík. Guðjón
Magnússon, Sigríður Sæland
og Kristinn Magnússon úr
Hafnarfirði. Þingið samþykkti
margar ályktanir í áfengis-
og reglumálum, m.a. þessar:
1. Vorþing Umdæmisstúku
Suðurlands skorar á Stór-
stúku íslands og alla bind-
indissinnaða menn i landinu
að beita sér fyrir því, að kveðn
ar verði niður allar kröfur
um gerð á sterkari öltegund,
en nú er til sölu í landinu.
2. Þingið flytur mennta-
málaráðherra þakkir fyrir til
skipun um bindindissemi í
skólum landsins og skorar á
fræðslumálastjórn og mennta
málaráðuneytið að sjá til þess
að aukin verði bindindis-
fræðsla 1 skólum og þar að
lútandi reglugerð verði vel
framfylgt.
Þingið þakkar Áfengisvarn
arnefnd Reykjavíkur fyrir ár-
vakurt og markvisst starf að
undanförnu.
4. Þingið lýsir megnri óá-
nægju yfir því, að ríkisstjórn-
in skuli enn ekki hafa fram-
kvæmt viðeigandi aðgerðir
til þess, að lögin um héraðs-
bönn geti komið til fram-
kvæmda.
Að þingi loknu bauð stúk-
an Akurblómið á Akranesi
fulltrúum til kaffisamsætis.
Rómuðu fulltrúar mjög hin-
ar ágætu viðtökur á Akranesi.
Sóttvarnir borga sig
í ársskýrslu sinni fyrir 1949
reiknaði enskur héraðslæknir,
C. Fraser Brockington, hvern-
ig fjárhagsleg útkoma á sótt-
vörnum gegn barnaveiki væri
í héraði hans, West Riding í
Yorkshire. Kostnaður við með
ferð á barnaveikissjúklingum
hafði minnkað um £ 75.000
(ca. 3.5 millj. kr.) frá því sem
var milli 1935 og 1939. Enn
fremur féll niður kostnaður
við spítaladeild með 256 rúm-
um, sem nam £ 53.600 árlega.
Mannslíf, sem spöruðust, voru
samkvæmt útreikningi hag-
fræðinga metin á £ 43.000 ár-
lega. Heildarsparnaður varð
750 þús. kr. Á móti þessu kom
kostnaður við bólusetningar,
£ 10.000, eða kr. 450.000.00. Ó-
talið er þá þjáningar sjúkling
anna og aðstandenda, vinnu-
tap og hins vegar hagnaður
£ 172.000 á ári, eða 7 millj.
þjóðfélagsins af að fólk, sem
annars hefði þurft að hjúkra
sjúklingum og hreinsa í kring
um þá, getur unnið að fram-
leiðslu landsins. Þessar tölur
voru aðeins fyrir eitt hérað í
Englandi.
(Úr fréttabréfi um heil-
brigðismál).
Engl.-Portúgal 5:2
Nýlega fór fram landsleik-
ur í knattspyrnu milli Eng-
lands og Portúgal og var keppt
í Liverpool. Englendingar sigr
uðu með 5—2, en það gefur
engan veginn rétta hugmynd
um gang leiksins, og eins og
sá sagði, sem lýsti leiknum í
enska útvarpið, að úrslitin
væru blátt áfram hlægileg. En
það er nú einu sinni svo með
knattspyrnuna að takmark
leiksins er að skora mörk, og
það eru þau, sem telja. Portú-
galar sýndu mikla yfirburði
allan fyrri hálfleikinn og
megnið af þeim seinni nema
síðustu mínúturnar, sem Bret
ar skoruðu þrjú mörk á. Þrátt
fyrir yfirburði Portúgals skor
uðu Bretar fyrsta markið (Mil
burn) en Portúgalar jöfnuðu
stuttu seinna. Bretar náðu
aftur forustunni og aftur jöfn
uðu Portúgalar. Þegar um 15
mínútur voru eftir af leikn-
um, sagði þulurinn, að Bretar
yrðu nú sennilega að sætta
sig við tap, og væri það þá
fyrsti tapleikur þeirra í lands
leik á enskri grund. En þá
skeði það óvænta. Finney lék
upp með knöttinn frá miðju,
lék á marga mótherja, og
tókst að skora frábært mark.
Við markið féllu Portúgalar
saman, og eftir nokkrar mín-
útur skoraði Milburn fjórða
markið. Þegar ein mínúta var
eftir spyrnti markmaður Eng
lands, Williams, mjög langt
frá marki, og náði Milburn
knettinum upp við vítateig,
lék á 2—3 mótherja og sendi
hann tii Hassal,. sem skoraði
fimmta mark Englands. í
enska liðinu voru þessir menn
talið frá markmanni. Williams
— Ramsey — Eckerley —
Nicolnson — Taylor — Co-
burn — Finney — Hassal —
Milburn — Pearson og Met-
calfs. Beztu menn liðsins voru
bakverðirnir Ramsey og Eck-
ersley og í framlínunni bar
Finney mjög af hinum.
Guðinn, sem. brást
Guðinn, sem brást. Sex
staðreyndir um kommún-
isma eftir Arthur Koestler,
Ignazio Silone, Richard
Wright, André Gide, Louis
Fischer og Stephen Spend-
er. Stærð: 323 bls. 21X13
sm. Verð kr. 48.00 innb.
Þetta rit eru frásagnir sex
manna, sem fylgt hafa komm
únistum að málum, en horfið
frá fylgi við þá.
Það hefir oft verið sagt, að
menn, sem yrðu viðskila við
flokka sína, væru sizt trúverð
ugri en aðrir um innra ástand
þeirra. Enda þótt þeir væru
margs vísir frá fyrri árum,
hefðu þeir oft ríka tilhneig-
ingu til að skeyta skapi sínu
á fyrri félögum, því að menn
fara nú einu sinni ekki úr
flokki, nema þeir telji sig hafa
einhverja ástæðu til þess, og
sízt þeir, sem verið hafa eld-
heitir baráttumenn.
Það er bæði alkunnugt og
andstyggilegt fyrirbrigði, að ef
menn færa sig yfir fyrir járn
tjaldið svo kallaða á annan
hvorn veg, þykja þeir löngum
gjörbreytast, svo að nærri ligg
ur hreinni ummyndun. Menn
eins og Clementis, sem iengi
hafa verið svívirtir í mörgum
sögn af andlegum þroskaferli
nokkurra manna. Á þann hátt
er hún heimild um andlegt
líf og menningu. Og það er
alltaf hollt að fylgjast með
slíku, alveg jafnt hvort sem
menn þróast til kommúnisma
eða frá honum. Það er engu
að síður nauðsynlegt að kynn-
ast því, hvernig sjúkdómar
haga sér, þó að menn vilji
kalla þróunina sjúkdóm.
Það er fróðlegt fyrir þá, sem
halda að menn taki skoðanir
af sjálfu sér og falli jafn auð-
veldlega frá þeim aftur, að
lesa þessa bók. Sennilega geta
þeir einir ályktað svo, sem
aldrei hafa haft neina skoðun
sjálfir. Allir hlutir hljóta að
eiga sér orsök. Og það mun
vera óhætt að líta á þessar
frásagnir sem heiðarlegar til-
raunir höfundanna til að gera
grein fyrir því, hvers vegna
þeir urðu kommúnistar og
hvers vegna þeir hættu að
vera kommúnistar. Og það er
ekki ómerkileg saga.
í fyrsta lagi blasir það alls
staðar við í bókinni, hvernig
ranglæti, ójöfnuður og forrétt
indi vekur andúð heiðarlegra
manna á ríkjandi skipulagi.
Það er neyðin og réttlætisþrá-
in, sem vekur menn til að
blöðum Vesturlanda, fá allt í ( leita annars betra en ríkjandi
einu uppreisn æru, ef þeir' er. Og þá var það kommúnism
falla í ónáð heima fyrir. inn, sem menn mændu um
*
Osigurinn í Þýzkal.
Mönnum hefir að vonum orð
ið mjög tíðrætt um hinn mikla
ósigur Þýzkalandsfara Fram
og Víkings í fyrsta leik þeirra
í Þýzkalandi við úrvalslið frá
Neðri-Rínarbyggðum, 10—0 er
langt frá því að vera glæsileg
taia í knattspyrnuleik. Ástæð
an til þessa mikla taps er fyrst
og fremst sú, að knatt-
spyrnumenn okkar erú ekki
komnir í nógu mikla æfingu,
til að standa í hinum ágætu
Þjóðverjum, sem hafa sýnt ó-
trúlega framför eftir styrjöld
ina og eru nú meðal beztu
knattspyrnuþjóða Evrópu. T.
d. hafa brezku atvinnuliðin
heimsótt Þýzkaland að undan
förnu og oftast beðið herfileg
an ósigur, og ekki ætti þó að
vera hægt að kemrnT um æf-
ingaleysi hjá þeim, eftir átta
mánaða keppnistímabil. Þá
má þess einnig geta, að þýzk
knattspyrnulið hafa að und-
anförnu Jieppt í Englandi og
vallt borið sigur úr býtum, m.
a. sigraði þýzkt íið l.-deildar
liðið Burnley fyrir stuttu með
3—1 í leik, sem Þjóðverjarnir
voru alls ráðandi í, enda er
það óvenjulegt að Burnley fái
á sig þrjú mörk í einum leik,
en vörn liðsins er talin sú
traustasta í Englandi. Þessu er
slegið hér fram til að sýna, að
fleiri geta beðið ósigur fyrir
þýzkum knattspyrnuliðum en
íslendingar. Það var. alltaf vit
Amerískur fréttamaður, sem
hleypur frá fyrri húsbændum,
og gengur á mála hjá Rúss-
um, til að svívirða Bandaríkin,
er þá allt í einu orðinn gull-
vönduð persóna, svo að hvert
hans orð er sem guðinnblásið
þaðan i frá. Og alls konar
strokumenn frá Rússaveldi,
þykja hinir öruggustu heim-
íldarmenn og trúverðugir í
bezta lagi, enda þótt þeir hafi
verið næsta fáfengilegar per-
sónur þangað til.
Þegar þannig er ástatt, er
það að vonum, að ýmsum þyki
girnileg atvinna að vera á-
róðursmeistari fyrir annan
hvorn þeirra aðila, sem hér
eigast við. Á Vesturlöndum er
þetta því blómlegra, sem þar
hafa talsmenn beggja skjól og
friðland, svo að þar er nánast
gagnkvæm nauðsyn að geta
teflt manni gegn manni.
Guðinn, sem brást, er ekki
venjulegt áróðursrit af þessu
tagi. Þeir sex menn, sem þar
segja sögu sína, eru ekki venju
legir mútuþrælar. Meðal
þeirra eru kunnir rithöfundar
og vísindamenn. Þar eru
menn eins og Arthur Koestler
og André Gide.
Það er óhætt að slá því
föstu, að í þessari bók tala
menn af einlægni yfirleitt. Við
skulum háfa það í huga, að
hér eru ekki venjulegir stjórn
málamenn á ferð i atkvæða-
leit eða á kjósendaveiðum. Þar
með er vitanlega ekki sagt, að
þeim skjátlist ekki né skeiki
í ályktunum. En bókin er frá-
að af þeim mönnum, sem
stóðu fyrir þessari utanför, að
það myndi verða við ofurefli
að etja í Þýzkalandi, og til-
gangur fararinnar var ein-
göngu í því fólgin, að gefa
þátttakendunum tækifæri til
að læra af hinum ágætu Þjóð
verjum.
Þá ber þess einnig að geta
að hér er um gagnkvæmt boð
að ræða og Þjóðverjarnir
standa straum af öllum kostn
aði í sambandi við förina og
er því um litla gjaldeyris-
eyðslu að ræða.
skeið til, í þeirri von, að þar
væri hið frelsandi afl.
Þeir, sem skrifa þessa bók,
eru rithöfundar og skáld, sem
komast í snertingu við stjórn-
málin af því þau varða allt
mánnlíf. Þeir eru ekki stjórn-
málamenn, sem verða rithöf-
undar vegna þess að baráttan
krefst þess.
André Gide fór til Rúss-
lands, en kom heim vonsvik-
inn. Ekki var það af þvf, að
honum væri ekki sýnt neitt,
sem myndarbragur væri á. En
hann segir meðal annars frá á
þessa leið:
„Það, sem ég dáðist einkum
að í Rússlandi, var hin furðan
lega löngun í menntun og
menningu. En það dapurlega
við þetta er, að menntun sú,
sem almenningur verður að-
njótandi, fræðir hann einung
ís um það, sem hvetur hann
til að hrósa sjálfum sér af
ástandinu í landinu og telja
að Sovétríkin séu öllum
fremri. Menningin miðar að-
eins að einu marki, dýrkun
Sovétríkjanna, hún er ekki
hlutlaus, og gagnrýnandi könn
un er engin til. Mér er vel
kunnugt, að Rússar látast
halda uppi sjálfsgagnrýni og
gera mikið úr henni. í fyrstu
trúði ég á hana, vonaði, að
hún gæti borið góðan ávöxt, ef
henni væri beitt heiðarlega.
En ég varð þess bráðlega á-
skynja að gagnrýnin var ekki
fólgin í öðru en að spyrja,
hvort þessi eða hin starfsemi
væri í samræmi við stefnu
flokksins. Það er ekki flokks-
stefnan, sem er gagnrýnd held
ur einungis sú spurning, hvort
einhver tiltekin skoðun komi
heim við þessa helgu línu eða
ekki. Ekkert hugarástand er
hættulegra en þetta eða væn
legra til að stofna raunveru-
legri menningu i voða. Sovét-
þegnar vita bókstaflega ekk-
ert um neitt utan landamær
anna og — það sem verra er —
þeir hafa verið sannfærðir um,
að allt í öðrum löndum sé mun
lakara en það, sem heima er.
Enda þótt þeir hafi ekki á-
huga fyrir því, sem er efst á
(Framnald á 7. síðu.)