Tíminn - 29.05.1951, Blaðsíða 5

116. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 29. maí 1951.
5,
ÞrUfjud. 29. mat
- ———— ", — ....— .
Verndun fiski-
miðanna
Ftæðimenn segja, að vm
það bil helmingur mannkyns
ins búi við matvælaskort og
fái ekki nóg að borða Jafn-
framt kemur mönnum sam-
an uih það, að matvælaástand
ið sé alvarlegasta áhyggju-
efni mannkynsins ekki
sízt vegna þess, aö hungrið í
heiminum er einnver helzta
orsök ófriða, svo að styrjald-
arhættan í allri sinni ógn
vofir yfir hrjáðu mannkyn-
inu meðan hungurvofan helg
ar sé mikinn hluta heimsins.
Þegar á þetta er litið er
það Ijóst, að rányrkjan er
versti óvinur og raunverulega
mesta böl mannkynsins og
menningarínnar.
Það er ekki aðeins rétt að
hafa þetta í huga, heldur blátt
áfram skylt að hugsa um
þetta, i sambandi við hagnýt
íngu fiskjmiðanna kringum
ísland. Þar hefir verið rekin
skefjalaus rányrkja. Með
henni er stefnt að eyðingu
miðanna og útrýmingu nytja
fiska þar. Á þann hátt hefir
verið unnið að því, að gera
matvælaástand framtíðarinn
ar verra og allar framtíðar-
horfur mannkynsins óglæsi-
legri.
Það þarf ekki að fjölyrða
um það, að skefjalaus botn-
vörpuveiði á landgrunni ís-
lands er hin mesta og versta
skammsýni og gjöreyðing
hin versta rányrkja. Allar
menningarþjóðir hljóta að
skilja það, Allar friðelskandi
þjóðir ættu líka að gera sér
ljóst, að með slíkri rányrkju
er verið að grafa grunninn
undan friðarvonum framtíðar
innar. Slik rányrkja er öfug-
þróun í þjónustu dauðans og
leggur sitt lóð á þá vogarskál,
sem ver gegnir, þar sem öll
hamingja og framtíð mann-
kynsins er í húfi.
Sterkustu rökin fyrir hóflegri
veiði og skynsamlegri friðun
og vernd á íslandsmiðum eru
einmitt þetta, að mannkynið
má ekki við því, að matvæla-
ástandi heimsins sé bre.vtt til
hins verra. Þau rök eru líka
svo mikilvæg, að þau yfir-
gnæfa allar aðrar röksemdir
og öll önnur sjónarmið.
íslendingar ættu að hafa
aðstöðu til að skilja þetta öðr
um betur, svo mjög sem þeir
eiga atvinnu sína og afkomu
undir því, að miðin verði ekki
eyðilögð. Það er ekki nóg, að
geta tekið þátt í þeirri rán-
yrkju ,meðan hún fer fram.
Aðalatriðið er að koma þar
á skynsamlegri vinnubrögð-
um. Þar er eðlilegt, að íslend
ingar hafi forustuhlutverk, en
annars má talsvert meta
menningarþroska og fram-
sýni þjóða eftir því hvernig
þær líta á þessi mál og taka
á þeim.
Þess eru mörg dæmi, að
menn hafi spillt framtíð sinni
með skammsýnni gróðahyggju
líðandi stundar, jafnt einstak
lingar, sem heilar þjóðir. Þar
ættu nú að vera til alveg nóg
víti til varnaðar. Hér er því
ekki til að svara, að menn
hafi enga reynslu til að styðj
ast við. Sú reynsla ér þegar
meira en nóg fyrir hvern
þann, sem á annað borð er
Ferðalöngum fagnað
Ég var einn þeirra forvitnu,
er með nokkurri eftirvænt-
ingu fór á fund I Austurbæj-
arbíói s.l. þriðjudagskvöld.
Tilefnið var, að nokkrir i(sam
stilltir úrvals-menn“ úr liði
kommúnista voru nýkomnir
heim úr mikilli ferðareisu til
hins marg-umtalaða og um-
deilda fýrirheitna lands, fyrir
austan „járntjald“ Rússlands.
Þeir höfðu farið á vegum
hins nýstofnaöa félags, sem
þeir kalla: „Menningartengsl
íslands og Ráðstjórnarríkj-
anna“ — MÍR.
Þeir komu fram með mikl-
um virðuleik. Bak við ræðu-
stólinn voru tveir fánar dregn
ir að hún, ísl. fáninn og hinn
rauði þrautbrúkaði baráttu-
fáni, sem einnig oft áður hef-
ir blaktað við hlið hins, og
vakið margvíslegar kenndir í
hugúm viðstaddra íslendinga.
Milli ræðnanna voru leikin
rússnesk lög af plötum, er
ferðalangarnir höfðu haft
með sér heim.
Ekki skal ég bera brigður
á, að ferðafélagarnir hafi all-
ir verið „úrvalsmenn, og sam-
stilltir“, eins og Kristinn
Andrésson orðaði það á fund
inum, og þess vegna notið
ferðarinnar eins vel og á varð
kosið. Enda tóku fulltrúarnir
það oft fram, að þeir ættu
engin orð, sem rétt gætu túlk
að þá heilbrigðu hrifni og
bjartsýni til lífsins, sem þeir
höfðu öðlazt í hinum aust-
ræna friðarins heimi.
Hitt mun og hafa valdið
nokkru um dásemdir alls þess,
sem fyrir augu þeirra félaga
bar, að svo virtist, eftir frá-
sögnum þeirra að dæma, að
þeir hefðu verið fyrirfram á-
kveðrtir í því, að hrífast af
öllu jafnt austur þar. Ekki
get ég haldið, að sé sérstak-
lega einkennandi fyrir stór-
borgir Rússlands þótt fyrir
augu beri: Glæsilegar nú-
tímabyggingar, gamlir hús-
kumbaldar síðan um aldamót,
stórglæsileg leikhús með full-
kominni leiklist, gamlar kirkj
ur með þröngsýnar kreddu-
kenningar, verksmiðjur, rann
sóknarstofur, barnaleikvelli o.
s. frv.
Ekki heldur þótt þar sé til
sæmilega búið og ánægt fólk,
sem þráir framfarir og frið.
Meira að segja, hér norður
á hjara veraldar á úthafseyj-
unni íslandi „undir auðvalds-
skipulagi, stjórnað af aftur-
haldsseggjum, og leppstjórn
erlendra ríkja“ eins og það er
orðað á máli Þjóðviljans —
sjáum viö vel búna lífsglaða
þjóð, sem þrátt fyrir allt, sem
á milli ber, hjálpast að því
að nema og byggja land sitt.
Það er verið að framkvæma
stórvirki á íslandi í dag: Mik-
ið land er ræst og ræktað.
Orka i ám og fossum beizluð
og virkjuð til farsældar og
framfara. Úr iðrum jarðar
flutt vatn og gufa, sem megn
ar að breyta köldum hreys-
um í hlýja gróðurreiti, þar
sem vaxið geta suðræn aldin
og fagur gróður o. s. frv.
Og það sem mest er um
vert: Ennþá er þjóðinni fært
að framkvæma slíka upp-
byggingu án þess, að orsakað
hafi verulega frelsisskerð-
ingu eínstaklinganna, né blóð
bað og byltingu, sem annars
staðar þekkist.
— Einn hinna rússnesku
sendimanna gat þess, að þeg
ar verið væri að framkvæma
slíka uppbyggingu fyrir heild
ina, sem í Ráðstjórnarríkjun-
um, yrði ekki hjá þvi kom-
izt að sniðgartga ýmsar ósk-
ir einstaklinga. — Svo var nú
það. Við þekkjum hvað slíkt
heitir hér úti á íslandi á máli
Þjóðviljáns. 11
Þegar fjárhagsafkoma ísl.
þjóðarinnar er þannig, ým-
issa orsaka vegna, að ekki er
hægt að verða við öllum kröf
um, sem gerðar eru á hendur
þess opinbera, eru valdhafarn
ir kallaðir „böðlar“ og „kúg-
arar“ alþýðunnar, sem „steli“
af henni launum og tilbúin
sé með „rýtinginn“ í bakið o. i
s. frv.
Verulegt undrunaref ni
finnst mér það ekki vera, *
þótt verið sé að láta niðurj
nýja vél í skiptum fyrir gamla
i rússneskri verksmiðju.
Hitt má minna á, og er um-
hugsunarefni, ekki siður fyrir
sósíalista en aðra, enda gátu
sendimennirnir þess, að mik-
ill hluti verksmiðjufólksins,
eða 48%, voru konur. Margar
giftar og hefðu börnin einnig
i verksmiðjubyggingunni.
— Ég tel ekki sennilegt, að
margir íslendingar, ekki held
ur heittrúuðustu Rússadýrk-
endur, myndu fagna því, að
sú þróun yrði hér heima, að
eiginmenn yrðu að hafa kon-
ur sínar í verksmiðjuvinnu, en
börnin á uppeldisstofnunum
fjarri heimilunum, þótt ann-
ars staðar sé slíkt e. t. v. tal-
ið, að „byrjað sé á réttum
enda“ i uppbyggingu þjóðfé-
laganna.
Þrátt fyrir allt, sem aflaga
fer í uppeldismálum okkar,get
um við fagnað því, að mæður
núverandi og komandi kyn-
slóð íslendinga eiga flestar
þess kost að búa sig undir
það veglega starf, að mynda
sjálfar sitt eigið heimili, þar
sem þær síðan í flestum til-
fellum njóta velvilja og virð-
ingar, og oft verður þeirra
friðar- og helgireitur og mynd
ar trausta hornsteina þjóð-
félagsins.
Eitt af því, sem ferðalang-
arnir töldu athyglisvert var
það, að í Rússlandi starfaði
fjöldi kvenna og aldraðs fólks
að margs konar opinberri
þjónustu. En eru slík fyrir-
bæri fremur táknræn fyrir
Rússland en önnur hin stóru
herveldi nútímans, sem hafa
mikinn hluta karlmanna á
bezta aldurskeiði við her- og
vígbúnaðarstörf.
Það, sem mér fannst helzt
eftirtektarvert af frásögnum
nefndarinnar var þetta: Góð
umgengni og mikið hreinlæti,
sérstaklega í ýmsum opin-
berum umferðarsvöðvum,
húsaleiga og læknishjálp ó-
dýr, víða fullkominn at'hún-
aður í skólum, og árai gur
ýmsra nemenda í samra^mi
við hann, eftir verkefnamynd
um þeirra að dæma. Og síðast
en ekki sízt frásögn læknis-
íns um hógværð og lítillæti
blaðanna, sem „forðast allar
æsifréttir“. Ekki skal míg
furða, þött mikil viðbrigði
hafi það Verið fyrir doktor-
inn, eftir lestur hins 4ja síða
friðarblaðs í Austurvegi, að
líta t.d. í hið 8-síðu „frjálsa“
Noröurlandablað, Þjóðvilj-
ann á íslandi, sem hér slær
út öll met i stríðsæsingafrétt-
um. Svo að segja daglega flyt
ur það blað lesendum sínum
blóðbaðsmyndir hinna stríð-
andi þjóða, og venjulega til
þess, að færa á verri veg mál-
stað andstæðinga sinna, auk
þess sem blaðið ver miklu
rúmi i þeim augljósa tilgangi,
að vekja úlfúð og óánægju al
mennings, alveg eins og engu
síður, þótt verið sé að gangá
til móts við þess eigin kröf-
ur:
Hér eru reyndar öfgar á
báða bóga, en hvergi meiri en
í þeim andlegú fóðurhrakn-
ingi, sem daglega er hrúgað
upp á síðum Þjóðviljans.
Hér er því ærið verk að
vinna til úrbóta fyrir sendi-
sveina ,,MÍR“.
— Ég fagna því, að fjölmarg
ir íslendingar hafa nú það ^
rúman fjárhag og tíma, að'
þeir geta ferðast vítt um loft, \
lög og lönd og átt þess kost1
að færa sinni eigin þjóð til1
baka eitthvað af þeim menn- 1
ingarverðmætum, er ýmist
verða með efnahagslegum
mælikvarða mæld, eða á and-
legum vogarskálum vegin.
Hins vegar harma ég það, að
svo merkileg félagsstofnun
sem „MÍR“ gæti verið, skuli
nota aðstöðu sína í svo ríkum
mæli til þess að vera hápóli-
tískt áróðurstæki, sem hinn
umræddi Austurbæjarbíós-
fuixiur sýndi.
Ó. J.
þess umkomin að geta nokk-
uð lært af fenginni reynslu.
Landhelgismál íslendinga
er að vísu stórkostlegt hags-
munamál fyrir íslendinga
sjálfa, en það er eins og engu
síður aiþjóðlegt vandamál,
þar sem skammsýn gróða-
hyggja líðandi stundar tog-
ast á við framsýna ráðdeild
og skynsamlega menningu. í
þeim átökum er frjálsum
menningarþjóðum ósamboðin
nema ein afstaða. Þess
vegna ætti sigur í þessu máli
að vera öruggur.
Raddir nábáonna
í tilefni af umræðum
blaða um stjórn bæjarmál-
efna ísafjarðar, birtir Alþ.bl.
þetta yfirlit:
„Þeir eru ófeimnir, Sjálfstæð
ismenn, að hrósa sér í Morg-
unblaðinu af stjórn sinni á
bæjarmálefnum fsafjarðar. En
hvað segja ísfirðingar sjálfir
og hvernig er ástandið á ísa-
firði? „Framfaratímabil“ Sjálf
stæðisflokksins er sex ára
stjórn hans á bæjarmálefnum
ísfirðinga. A þesu tímabili hef-
ur það skeð, að haldin var
vígsluhátíð undir stjórn Sjálf-
stæðisflokksins á sundhöll,
leikfimishúsi og bæjarbóka-
safni, er Alþýðuflokkurinn
var að ljúka við að byggja er
hann lét af völdum. Lokið var
viðbótarbyggingu við gagn-
fræðaskólahús og húsmæðra-
skólabyggingu, sem áður var
langt komið að byggja meðan
Alþýðuflokkurinn hafði völd-
in. Sex ár hefir það tekið í-
haldið að ramma niður járn-
þil til hafnargerðar, er Al-
þýðuflokkurinn hafði keypt
og er því verki þó enn langt
frá lokið.
Loks fann Sjálfstæðisflokk-
urinn á ísafirði upp á því
snjallræði að ætla að bæta úr
vatnsskorti i bænum með því
að grafa stóra safnþró, sem
átti að vera fyrir vatn, uppi í
Hlíð. Grafið var og grafið
fyrir á annað hundrað þúsund
krónur, en botn fannst eng-
inn i gryfjunni, og loks var
hætt við gröftinn. Þegar bú-
ið var að eyða í þetta undar-
(Framhald á 6. siðu.)
Misskyggnir
sendimenn
Nýkomin er heim til Dan-
merkur sendinefnd, sem boð-
in hafðj verið til Rússlands.
Sendimönnum ber ekki á milli
um það sem þeir sáu, svo að
vitað sé, en þeir hafa nokkuð
mismunandi skilning á því..
Sumum sendimönnum of-
bauð sú fræðsla, sem rúss-
neskum almenningi er veitt
um árásarundirbúning vest-
rænna þjóða. Þeim fannst, að
sá áróður ætti sér þann til
gang, að réttlæta árás .af
hálfu Rússa. Því yrði þá trú-
að, að hún væri nauðsynleg
sjálfsvörn, heldur en að láta
andstæðinginn verða fyrri til.
Auðvitað voru sumir sendi
mennirnir sannfærðir um það,
að friðarvilji Rússa væri sann
ur og einlægur, jafnt hjá al-
þýðu sem æðstu stjórnend-
um.
Það er að vonum dálítið erf
itt fyrir einstaka fulltrúa frá
friðsamri smáþjóð eins og
Dönum, að gleypa við þeim
kenningum, að þeir séu nú
þegar innlimaðir í árásarkerf
ið og undirbúi kappsamlega
ofbeldisárás.
Sumum sendimanna þótti
það óálitlegt, hvað lögreglu-
lið var víða á vegi þeirra, svo
sem í skemmtigörðum og á
bókasöfnum. Einn þeirra fé-
laga heitir Arne Hermann.
Hann segir, að hátíðahöldin
í Moskvu 1. maí hafi haft
mest áhrif á sig. í fjórar
klukkustundir horfðu menn á
hersýningu. Flugvélar drundu
í lofti og múgurinn æpti af
hrifningu.
Það var áhrifamikið fyrir
friðarsinna að horfa á.
Arne Hermann .segir svo
frá, að þeir ungu mennirnir
í samfylgd hans hafi verið
beðnir að skrifa greinar í blað
æskulýðsfylkingarinnar „Kos
momolsku Pravda“. Hann
skrifaði um áhrif 1. maí há-
tíðahaldanna. Sú grein var
stytt. Þegar hún birtist var
hún þrjár línur einar og efni
hennar á þá leið, að höfundur
hefði með áhuga fylgzt með
hátíðahöldunum og litið á
þau frá sjónarmiði friðarvin-
arins.
Arne Hermann segist hafa
séð margt í þessari ferð og
koma vonsvikinn heim.
Þetta getur orðið okkur til
umhugsunar. Stundum eru í
sendinefndum menn, . sem
draga ályktanir af því, sem
þeir sjá, en gleypa ekki at-
hugasemdalaust allt, sem
þeim er sagt, og láta þar við
sitja.
André Gide fór á sínum
tíma til Rússlands. .Hann
hafði bundið miklar vonir við
stjórnarhætti og menningu
þar í landi. Honum var tekið
með kostum og kynjum. En
hann sá allt í öðru og daprara
ljósi síðan. Hann fann ekki
það, sem hann leitaði að.
í Rússlandi sér stjórnand-
inn aldrei annað en sínar eig
in skoðanir í blöðunum og
heyrir aldrei annað en sínar
eigin skoðanir í ræðum. Rit-
skoðun stjórnarinnar gætir
þess, . að annað komi ekki
fram. Arne Hermann fann
hvernig háttað er hinu fr jálsa
orði austur þar. Greinin hans
varð það eitt, að með hrifn-
ingu og áhuga hefði hann
fylgzt með af áhuga friðar-
sinnans. Það var ekki rúm
fyrír annað. — Það er aldrei
rúm fyrir gagnrýni j rúss-
nesku blöðunum.
Ö+Z.