Tíminn - 30.05.1951, Blaðsíða 4

TÍMINN, miðvikudaginn 30. mai 1951.
117. blað.
flk
Frjáls verkalýðshreyfing
Enn er 1. mai upprunninn.
Ég mun halda þeirri venju,
sem i heiðri hefir veriS með
okkar þjóð að undanförnu, að
félagsmálaráðherra hefir flutt
nokkur ávarpsorð á þessum
nátíðisdegi verkalýðssamtak-
anna. Þessum degi sem verka
lýðssamtök flestra ríkja um
neim allan hafa valið sér
sem helgidag — og sem bar-
áttudag fyrir því, að koma
hugsjónum sínum og kröfum
jm bætt kjör, verkafólki til
handa, í framkvæmd. Jafn-
t'ramt minnast verkalýðssam-
cökin, þennan dag, þeirra
sigra, sem unnist hafa og
pakka forustumönnum sínum
:fyrr og síðar mikil störf.
Þegar ég, hinn 1. mai 1950,
talaði hér úr útvarpssal í til-
'afní af hátíðisdegi verkalýðs-
areyfingarinnar, benti ég á
3að, að greinilegt væri, að
^erkalýðshreyfíng allra landa
og þá einnig þessa lands,
itæði nú augljóslega á merki
legum vegamótum. Ég benti
i, að verkalýðshreyfingunni
aefði tekist víðast hvar, að
aá þeirri aðstöðu í kaupgjalds
nálum, að hún gæti tryggt
neðlimum sínum hæfilega
aátt kaup fyrir störf þeirra,
'Jg henni hefði tekist að
ícoma fram ýmsum öðrum um
pótum, s. s. betri aðbúð við
\únnu, ýmiskonar tryggíng-
im og tæknilegum umbótum.
Ég benti á það, að með þessu
/æri mikilsverðum áfanga
aáð í þróun þessarar félags-
nálahreyfingar og að mjög
/afasamt væri, að mikið
/engra yrði komist eftir Ieið
kauphækkunarstefnunnar,
pví að henni hljóta að vera
cakmörk sett, þar sem eru
framleiðslugeta og sölumögu
leikar framleiðslu þeirrar,
sem starfað er að.
Ég er enn sömu skoðunar og
ég var þá um þetta efni, og
mér virðist, sem það ár, sem
liðið er siðan, hafi enn á ný
staðfest, að þetta álit mitt sé
rétt.
, Frjáls verkalýðshreyfing
er glæsilegt aðalsmerki frjáls
þjóðfélags", er haft eftir ein
um forvígismanni verkalýðs-
hreyfingarinnar, og er það
réttmæli. Frjáls verkalýðssam
tök, sem starfa jafnhliða að
heill sinnar stéttar og heill
þjóðarheildarinnar eru viss-
iega starfsemi, sem verður
þjóðunum til blessunar og
margvíslegs þroska. En gæta
verkalýðssamtökin þessa tví-
þætta verkefnis jafnan svo
vel sem skyldi? Þvi miður virð
íst það svo, sem nokkuð
oresti á um slíkt oft og tíð-
am. Stundarhagsmunir, sem
oft reynast blekking, ráða oft
ar en skyldi of miklu. Þegar
verkalýðssamtökin eru kom-
:in á það stig, að þau ráða
óvo til einhliða öllu kaup-
gjaldi, veltur á miklu að þau
fari vel með það mikla vald,
sem þau ráða yfir í ósam-
ur. Ef þau þá beita því afli
sem þau ráði yfir í ósam-
ræmi við hagsmuni þjóðfélags
neildarinnar og um fram það
sem gjaldþol atvinnuveganna
leyfir, skapast hættulegt á-
stand, sem getur haft upp-
lausn þjóðfélagsins í för með
sér, ef of langt er gengið. Er
þá frjáls verkalýðsstarfsemi
að sjálfsögðu í mikilli hættu
ijg verður að lokum einræðis
óflum að bráð.
V er kalýðssamtök f r j álsr a
þjóða eiga að vera hvort-
cveggja í senn, brjóstvörn hins
vinnandi fólks gegn lífskjara
.... ,|,T>fW:-im#¥'..r^líil1-Hill
Avarp Sleiuþiríms StcinJiórssonar forsaúis
ráðherra í útvarpinu 1. maí
skerðingu utanaðkomandi
afla, og skjólgarður um frelsi
hins einstaka manns innan
samtakanna, svo að einstak-
lingurinn verði ekki að vélar-
hluta í þessum þýðingar-
miklu samtökum - ósjálfstæð
ur og ósjálfbjarga.
Þessu tvíþætta verkefni
getur verkalýðshreyfingin
svo bezt sinnt, að á því ríki
glöggur skilningur hjá fyrir-
svarsmönnum samtakanna.
Verkalýðshreyfing, sem fjötr
ar einstaklingana, innan sam
takanna við kerfisbundið og
stundum kreddukenndar og
hsattulegar) félagsmálaskoð-
anir, eyðileggur grundvöll
samtakanna — frelsið — og
er þá ekkj langt eftir ófarið
til fullkomnins einræðis.
Sá munur á verkalýðs-
hreyfingu hjá frjálsum þjóð-
um og ófrjálsum, 'að í hinum
frjálsu löndiun stefnir verka
lýðshreyfingin að því, að
gera hvern einstakling sjálf-
stæðan og óháðari með þvi
að skapa honum betri lífs-
kjör, m. a. með hærra kaup-
gjaldi, styttri vinnutíma, —
í einu orði sagt gera hann
óháðari og veita honum þann
,ig meiri hlutdeild í afrakstri
þjóðfélagsheildarinnar. En í
ríki, þar sem frelsið hefir ver
| ið afnumið, eru verkalýðsfélög
in eins og öll önnur samtök,
mánast tæki hins opinbera til
meiri afskiptasemi og kúgun
ar á einstaklingnum, sem í
samtökunum eru. Þess eru
ekki fá dæmi frá einræðis-
Iöndum, að ehistaklingurinn
missir jafnvel skömmtunar-
seðla sína, ef hann sýnir yfir
stjórn verkalýðshreyfingar-
innar nokkurn mótþróa eða
fellst ekki skilyrðislaust á
jkröfur þeirra. Það er alvar-
jlegur og hættulegur misskiln
'ingur, ef menn halda að
verkalýðshreyfing einhvers
lands geti verið frjáls eftir
að frelsi annarra hefir verið
útrýmt þar.
Eg benti á það 1. maí í
fyrra, að nauðsynlegt væri að
breyta um stefnu hér á landi,
að þvi er vinnudeilur snertir.
Ég sýndi þá fram á, að það
hefði þráfaldlega komið fyr-
ir að verkföll mjög fámenna
stétta hefðu orsakað stór-
felda stöðvun atvinnulífsins
og vinnutap einnig hjá stétt-
iim, sem höfðu fullkomlega
viðunandi samninga og
kærðu sig ekki um breytingar.
Slíkt nær nauðvitíað engri
átt, og það er mjög vafasamt
að hægt sé að kalla þau ríki
fullkomin réttarríki, þar sem
slíkir hlutir gerast hvað eft-
ir annað. Órétturinn og tjón
ið, sem af hlýst verður marg
fallt meira, en það sem nokk
urntíma getur unnist. Ég tel
að verkalýðssamtökin verði
að vera varkár í þessum efn-
um og varast að beita afli
sínu á þann hátt.
Ríkisstjórnin vill eiga hlut
að því, að verkalýðshreyfing-
in hér á landi og atvinnurek-
endur leitist við að finna
grundvöll að heildarsamning
um fyrir hinar ýmsu starfs-
greinar, svo til þess komi ekki
að vinnudeilur einstakra
hópa skapi langvarandi vinnu
stöðvun, ef vinnudeilan ann-
ars er ekki almenn. Af þeirri
ástæðu hefir rikisstjórnin
átt hlut að því að nefndir frá
Alþýðusambandi íslands og
Vinnuveitendasambandi ís-
lands ræddust við um grund-
völl að heildarsamningum
milli þessara höfuðsamtaka.
Þvj meiri ástæöa er til þess
fyrir hið opinbera ríkisvaldið,
að hlutast til um að slíkir
heildarsamningar verði upp
teknir, sem ríkissjóður og
rikisstofnanir, svo og sveitar
félög landsins, gerast í síaukn
um mæli atvinnurekendur á
ýmsum sviðum, og hlýtur því
að skipta það miklu hvernig
ýmsar vinnudeilur eru leystar
og hvort þær standa lengur
eða skemur.
Á síðast liðnu ári gerðist at
burður hér á landi, sem
greinilega benti til þess, að
verkföll eiga tæpast lengur
rétt á sér sem „lausn“ á
vinnudeilu. Ég á þar við tog-
araverkfallið, sem stóð frá
þvi í júlíbyrjun og fram i
nóvember. Á því verkfalli
skaðaðist þjóðarheildin um
geysilegar fjárhæðir og þeir,
sem í verkfallinu áttu — tog
arasj ómennirnir — höfðu upp
úr þessari löngu stöðvun að-
[eins smávægilegar breyting-
ar á kjörum sínum, miðað við
það tjón sem stöðvunin olli.
Hér við bætist þaö, að þjóðar
heildin átti raunar flest skip
ir>, sem stöðvuð voru, eða
hafðj keypt þau og látið í té
með hinum hagkvæmustu
kjörum. Þegar slikt gerist, að
mikilvægir þættir atvinnulífs
þjóðfélagsins stöðvast um
lengri tíma, líða alhr við það
— verkamenn, vinnuveitend-
ur og þjóðin öll. — En sé svo
að þetta sjóuarmið sé viður-
kennt, þá verður líka að finna
ráð til þess að koma í veg
fyrir að slíkar ógnir endur-
taki sig. Hið ákjösanlegasta
er að mc ð frjólsu móti — sam
starfi verkafólks og atvinnu-
rekenda megt komast úr slík
um ógör.gum.
Ég skýrði frá því í ræðu
minni 1. maí í fyrra, að þá
lægi fyrir Alþingi frumvarp,
að samþykkt frá Alþjóðavinnu
málastofnuninni um félaga-
frelsi og verndun þess. Al-
þingi samþykkti þetta frum-
varp og nú hefir tsland gerst
aðili að þessari alþjóðasam-
þykkt.
Það er ljóst merki um
frelsishneigð íslendinga, að
þetta er fyrsta samþykkt AJ-
þj óðavinnumálastofnunarinn
ar, sem ísland gerist aðili að.
Það er athygiisvert að ennþá
eru það aðeins Bretland, Nor-
egur, Danmörk og SvíþjóíT auk
íslands, sem gerst hafa aðil-
ar að samþykktinni um fé-
lagafrelsi og verndun þess.
Það er næsta táknrænt fyrir
vora tíma, að það skuli þurfa
að tryggja með alþjóðasam-
þykktum jafn sjálfsagt atriði
og félagsfrelsi. En sannleik-
urinn er sá, að félagsfrelsið
er nú óðum að hverfa og
hrammur einræðis og kúgun
ar að leggjast á fleiri og
fleiri þjóðlönd.
Því miður hefir verkalýðs-
hreyfing ýmsra landa stund-
um ekki gætt þess hófs, sem
þurfti og því sumstaðar orð-
ið bæði beint og óbeint tíl
þess að greiða götu einræðis
(Framhald á 7. síðu.)
Þegar gengið er um götur
Reykjavíkur á heigidögum eða
síðari hluta dags um þessar
mundir, má víða sjá menn að
vinnu í görðum sinum. Garð-
arnir við húsin verða mörgum
manni heppilegt verkefni um
þetta leyti árs. Tiltölulega lítill
garður getur tekið við mikilli
vinnu og mikilli umhyggju. Og
sú umhyggja borgar sig, því að
það er sálubót að vinna í garð-
inum sínum og leggja rækt við
hann.
w 'IT; ýi<F "IT'HW •<*)
Þeir menn, sem koma frá
innisetu, skrifstofuvinnu eða
verksmiðjustörfum, eiga oft
góða og glaða stund í garðinum
sínum. Hreyfingin úti er þeim
holl. Þó er hitt meira virði, að
hugur þeirra finnur sér svölun
og hvíld við ræktunarstörfin.
Um þá hlið málsins hugsa menn
ekki alltaf sem skyldi, en ein-
mitt þannig eru þessir litlu
blettir ómetanleg heilsubót.
Menn sitja við þreytandi
störf að deginum. Ýmis konar
arg og þras lýir suma. Störfin
eru misjöfn og sumum fylgja
margs konar áhyggjur. Það er
gott að geta varpað þvi öllu
af sér heima í garðinum hjá
blómunum sínum og trjánum.
Að eiga þannig athvarf,
þar sem menn geta gert sér
til dundurs eitthvað ,sem þeir
hafa gaman af, hefir mörgum
manni fært frið í sál og bætt
andlega heilsu hans. Ræktunar
störfunum fylgja töfrar, svo að
þau ná föstum tökum á hug
flestra ,sem á annað borð gefa
sig við þeim. Og þá eiga menn
þar sínar heimavígstöðvar, ef
svo má segja, þar sem þeir
vinna sína sigra, svo að við
tölum mál okkar herskáu tíma.
Það má raunar vel, því að lífið
er barátta.
Sumir menn koma ef til vill
með beizkju í huga frá störf-
um sínum úti við. Ef til vill hafa
þeir átt þau skipti við einhvern,
að þeim sé gramt í geði. Vera
má, að þeir hafi verið bornir
ráðum í félagsmálum og hlutur
þeirra gerður lítill. Ef til vill
hafa frændur þeirra, tengda-
menn eða nágrannar komið illa
og ómaklega fram við þá. Allt
þetta og margt fleira getur fyllt
hugann beizkju og eitraðri
gremju. Þá er það oft sálubót
að fara að vinna í garðinum
sínum. Eftir félagsskap við vini
sina þar um stund og þjónustu
við þá, hefir margur maðurinn
hugsað eitthvað likt því, sem
fram kemur hjá Einari Bene-
diktssyni:
„Nú finnst mér það allt svo
lítið og lágt,
sem lifað er fyrir og barizt er
móti.
Þótt kasti þeir grjóti og hati
og hóti
við hverja smásál ég er í sátt.“
Vera má, að þeim finnist þá
sjálfum, að gremja sin fyrir
nokkru síðan sé orðin óskiljan-
leg. Þeir hafi miklað fyriv sér
allt sem miður fór og imyndað
sér mikið af því, sem angraði
þá. Ef menn fara að leita eftir
misgjörðum og móðgunum,
tekst þeim oftast eitthvað að
finna.
Það veit enginn hvílík áhrif
garðarnir litlu við húsin í
Reykjavík hafa til að göfga
menn og gera þá sáttfúsari og
betri. Störfin þar koma mönn-
um í jafnvægi eftir rót dags-
ins, svo að menn verða sjálf-
um sér nógir, eins og það er
orðað, verða með sjálfum sér
og þeirra góða og rétta eðli
fær notið sín. Á þann hátt hafa
þessir litlu blettir mikla þýð-
ingu. Sá, sem fór út í garðinn
sinn, æstur vegna þess hvernig
mágur hans gat látið, kemur
þaðan ef til vill aftur rólegur
og glaður og hugsar sem svo,
að manninum sé nú raunar
vorkun eða þá, að hann sé nú
einu sinni búinn að venja sig
á þetta og geti ekki öðru vísi
verið. Hann ráði ekki við þetta,
manntetrið. Aðalatriðið er það,
að sá, sem fengið hefir frið í
hjartað, er ákveðinn og sann-
færðm: um það, að þetta, sem
honum fannst rétt áðan ægi-
legt ólán að búa við, sé ekki
nema smámunir, sem vel megi
þola og þurfi reyndar ekki að
gera sér neitt til.
Svo við töium með einföld-
um orðum um leyndardóm þess
ara undra, þá er þaö bara þetta,
að garðurinn með störfum sín
um og gróðri, veitir þeim, sem
til hans leitar andlega fullnæg-
ingu, svo að hann verður sjálf-
stæðari og óháðari glysi og hé-
góma heimsins. Þetta er ósköp
einfalt, en það er engu síður
merkilegt og mikilvægt fyrir því.
Þess vegna er gott að fara í
garðinn sinn og gleyma áhy.ggj
um hégómans. Menn ganga
sannarlega með fullum kröft-
um að verkefnum morgundags-
ins með eðlilegum áhuga á þeim,
þó að þeir hafi átt sér hvildar-
stund og losnað undan okinu.
Sumum mönnum hefir tekizt
að gera garðana sína að eins
konar helgilundum. Það er orð-
in hefð, að finna þar hvíld og
frið. Minningarnar og töfra-
máttur hins liðna tekur þann,
sem þar er kunnugur, á vald
sitt, svo að hugurinn leitar þess
ástands, sem hann er vanur að
hafa þar. Þegar heimilið allt,
— öll fjölskyldan, — er sam-
hent um að gera garðinn við
húsið að slikum helgilundi, má
sannarlega segja, að garðurinn
sé mikilsvirði, þó að hann verði
aldrei metinn til fjár.
Starkaður gamli.
Konan mín
ÓLAFÍA ÓLAFSDÓTTIR
bankaritari
andaðist í Landspítalanum 28. þ. m.
Sæmundur Eggertsson
iiiiii«h«amwm»8)iiiim»mim>«ninim«wmmagin»iiiiin«a>3»t
BYGGINGAFÉLAG VERKAMANNA
2ja herbergja íbúð
til sölu í I. byggingaflokki. — Félagsmenn sendi um-
sóknir fyrir 10. júní í skrifstofu félagsins, Stórholti 16.
STJÓRNIN