Tíminn - 14.06.1951, Blaðsíða 5

130. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 14. júní 1951.
5.
mtm
ERLENT YFIRLIT:
Kommúnistar dæmdir
Hæstlrcttur Baiiclaríkjaiina staðfcstir
fan«clsisdóiu yfir 11 koniiniinistaforiiigjum
Þann 4. þ. m. lauk í Banda-
ríkjunum sögulegum málaferl-
um, er hæstirétturinn í Was-
hington staðfesti fangelsisdóm
yfir ellefu leiðtogum kommún-
ista. Málaferli þessi hófust fyrir
fjórum árum, en voru fyrst tek-
in til dóms í ársbyrjun 1949.
Dómari í málinu var Harold
R. Medina. Yfirheyrslur voru
miklar og var fjöldi vitna til-
kvaddur. Dómur var kveðinn
upp um haustið 1949 og voru
tíu hinna ákærðu dæmdir í
fimm ára fangelsi, en einn í
þriggja ára fangelsi. Þennan
dóm hefir hæstiréttur Banda-
ríkjanna nú staðfest.
Málið gegn kommúnistunum
var höfðað á grundvelli hinna
svonefndu Smithlaga, er sett
voru á stríðsárunum. Sam-
kvæmt þeim lögum er það refsi
vert að hvetja til þess að stjórn
landsins sé steypt af stóli með
ofbeldi eða öðrum aðferðum, er
ekki samrímast stjórnarskrá
rikisins. Lögum þessum var þá
sérstaklega beint gegn nazist-
um. Þau voru þá talin sjálf
sögð af kommúnistum eða a. talizt augljós og yfirvofandi
ín. k. eftir að Rússar drógust hætta, þótt einhver umkomu-
Fimmtud. 14. júnt
Samvinnan og
brezkir jafn-
aðarmenn
Athyglisverðar hreyfingar
eiga sér nú stað innan verka-
mannaflokksins brezka. Flokk
urinn hefir farið með völd
um nær sex ára skeið og hef-
ir það árabil verið mesta eða
annað mesta umbótatímabil
í sögu Bretaveldis á þessari
öld. Til samanburðar við það
er aðeins hsbgt að nefna
stjórnartímabil frjálslynda
flokksins seinustu árin fyrir
heimsstyrjöldina fyrri, þegar
Lloyd George kom fram hin-
um merkilegustu umbótum og
m. a. braut lávaröadeildina á
bak aftur. Það, sem einkum
hefir sett svip sinn á stjórn-
artímabil jafnaðarmanna, er
hin merkilega tryggingalög-
gjöf, sem þeir hafa sett, og
margvíslegar aðgerðir til að
tryggja lífskjör almennings.
Verkalýðsstétt Bret’ands og
bændastéttin hefir aldrei
haft tiltölulega betri kjör en
seinustu árin.
Nú virðist eins og nokkurs
konar stöðvun sé komin í
framfarasókn verkamanna-
flokksins. Lengra er ekki hægt
að ganga í því að sinni að
auka tryggingastarfsemi eða
að gera hliðstæðar ráðstaf-
anir til kjarabóta. Þvert á
móti leiða verðhækkanirnar,
sem hin skefjalausa sam-
keppni á heimsmarkaðinum
hefir skapað, til kjararýrn-
unar, sem stjórnin fær ekki
afstýrt. Þjóðnýtingarstefnan
eða ríkisrekstrarsteínan, sem
flokkurinn hefir talið eitt
helzta leiðarljós sitt, hefir
ekki aðeins tapað tiltrú þjóð
arinnar, heldur einnig misst
verulega fótfestu mnan
flokksins. Af mörgum áhrifa-
miklum leiðtogum jafnaðar
manna hefir þaö hiklaust ver
ið viðurkennt, að þeir hafi
orðið fyrir vonbrigðum af
þeirri þjóðnýtingu, sem ráð
izt hefir verið í seinustu ár
in. Vonbrgði þessi stafa þó
ekki af því, að rekstur hinna
þjóðnýttu fyrirtækja hafi
gengið neitt verr fjárhagsiega
en meðan þau voru í einka-! bendla því saman, að menn
eign, heldur hefir þar að hafi ritfrelsi og beri ábyrgð orða
ýmsu leyti færst í rétta átt, I_______________________
því að t. d. rekstur kolanám- |
anna og járnbrautanna var ( er þvi byrjuð að myndast, að
í fullkomnu öngþveiti undir hún sé orðin þreytt og kyrr-
handleiðslu einkaframtaks- j stæð og hugsjónalítil. Þetta
in. Vonbrigði þessi stafa þó er ekki sízt hættulegt fyrir
fyrst og fremst, að stjórn fyigi flokksins meðaí æsku-
lýðsins.
sinna. Mönnum sé leyfilegt að
skrifa og tala, en þeir verði að
gera sér ljóst, að þeir geti þurft .,
að bera ábyrgð á orðum sín- li
um. Samkvæmt ýmsum lögum
sé gert refsivert að viðhafa
ýms ummæli, sem t. d. eru tal-
in ærumeðandi eða spilla fyrir
atvinnu manna. Á svipuðum
grundvelli séu Smithlögin
byggð og brjóti þau því ekki
í bága við stjórnarskrána.
í vörn sinni lögðu verjendur
kommúnista á það talsverða á-
herzlu, að einum af frægustu
hæstaréttardómurum Banda-
ríkjanna, Oliver W. Holmes,
hefði á sínum tíma skýrt rit-
frelsisákvæði stjórnarskrárinn-
ar þannig, að stjórnin mætti
ekki gera ráðstafanir til að
skerða þau, nema vegna aug-
ljósrar og yfirvofandi hættu.
Meirihluti hæstaréttar taldi sig
líta svo á, að hættan af bylting •: stjórnarskrárinnar. Hann seg-
aráróðri kommúnista væri (ist vita, að almenningsálitið í
augljós og yfirvofandi. Bandaríkjunum sé nú slíkt, að
í ritstjórnargrein í „New York
Times“ er þetta viðhorf m. a.
skýrt þannig, að það geti ekki
inn í styrjöldina.
Það sannaðist á hina ákærðu
kommúnista, að þeir höfðu bæði
opinberlega og leynilega túlkað
kenningu þess efnis, að beita
mætti ofbeldi eða öðrum ólög-
legum aðferðum til að koma
kommúnistum til valda. Vörn
sína byggðu kommúnistar held-
ur ekki á því, að bera á móti
þessu, heldur hinu, að Smith-
lögin væru ólögleg, þar sem þau
samrýmdust ekki fyrirmælum
stjórnarskrárinnar um almennt
ritfrelsi. Kommúnistar töldu að
þeim hefði verið leyfilegt sam-
kvæmt stjórnarskránni að
boða umræddar kenningar, og
báru það einnig fyrir sig, að
þeim hefði ekki verið nógu vel
kunnugt um Smithlögin.
Rökstuðningur meiri-
hlutans.
Hæstiréttur Bandaríkjanna
laus náungi prediki byltingar-
kenningu, ef hann hefir enga
aðstöðu til að útbreiða hana.
Ástæðulaust sé fyrir ríkisvald-
ið að vera að skipta sér nokkuð
af honum. Hins vegar sé það
augljós hætta, þegar slíkur á-
róður sé rekinn af vel skipu-
lögðum fiokki, er hafi öflugt
erlent vald, sem sé fjandsam-
legt Bandarikjunum, að bak-
hjarli.
Tveir dómarar, sem tilheyrðu
meirihlutanum, höfðu nokkra
sérstöðu. Annar þeirra, Robert
H. Jackson, sagðist samþykkur
því áliti meirihlutans, að Smith
lögin brytu ekki í bága við stjórn
arskrána og hættan af bylting-
aráróðri kommúnista væri aug-
ljós, en hins vegar vildi hann
vekja athygli á, að fangelsis-
dómar væru ekki einhlítir í
baráttunni gegn kommúnistum.
„Kommúnisminn fer ekki
Samvinna JVorð-
manna og íslend-
inga
Lúðvík Kristjánsson rit-
ar forustugrein í seinasta
biað Ægis um samvinnu
Norðmanna og íslendinga.
Þar er hreyft mjög athygl-
isverðu máli og þykir því
rétt að birta grein Lúðvíks
orðrétta hér á eftir:
Síðla á styrjaldarárunum
.kom Klaus Sunnaná, sem nú
er fiskimálastjóri í Noregi, til
Reykjavíkur og flutti þar fyr
irlestur um fiskveiðimálefni.
Erindj þetta var siðar þýtt á
íslenzku og birt í Ægi. Sun-
naná kom víða við í erindi
sínu, en einkum fjallaði hann
þó um samvinnu fiskveiði-
, , , , þjóða að styrjöldinni lokinni.
fynr kennmgar smar og telur Meðan hann dvaldist hér átu
það oheimilt að dæma mena hann viðtal við blaðamenn
og tók þá að ýmsu leyti upp
þráðinn úr erindi sínu, en
lagði þó enn ríkari áherzlu á
f<\m\(innu fiskvelðiþjóða og
nefndi sérstaklega í því sam-
bandi Norðmenn og íslend-
inga. Heyra mátti á máli
margra, er létu sig þessi efni
nokkru skipta, að þeim gazt
vel að hugmynd Klaus Sunn-
anás.
WÍLLIAM O. DOUGLAS
hæstaréttardómari
bæði samkv. stjórnarskránni og
sakamálalöggjöfinni. Black seg
ir, að þeir séu aðeins sakfelldir
fyrir það eitt, því að slikt gangi
í berhögg við ritfrelsisákvæði
í
varð ekki sammála um þann' fangelsið með forsprökkum
úrskurð að staðfesta dóminn kommúnista", segir í séráliti
yfir kommúnistunum. Sex dóm- ! hans.
arar greiddu atkvæði með því,
en tveir á móti. Einn dómari, Úr áliti minnihlutans.
sem áður hafði verið saksókn- | Tveir dómarar, Hugo L. Blaek
ari og hafði sem slíkur með mál og William O. Douglas, voru
kommúnistanna að gera, greiddi andvígir meirihlutanum og
ekki atkvæði. | töldu ekki ástæðu til að dóm-
Úrskurði allra dómaranna fella kommúnista. Þeir skiluðu
fylgdi langur rökstuðningur. hvor um sig sérstöku nefndar-
I Meirihlutinn segir m. a. í rök- áliti. Báðir benda þeir á, að
dómfelling kommúnistanna
muni sæta litlum mótmælum,
en kveðst vona, að síðar komi
tímar, þegar menn geti litið
með meiri rósemi á málin.
Douglas, sem stundum hefir
verið tilnefndur sem forseta-
efni demokrata, segist ekki líta
svo á, að ritfrelsisákvæði stjórn
arskrárinnar bindi hendur
stjórnarinnar undir öllum
kringumstæðum og hún megi
ekkert aðhafast fyrr en bylt-
ing sé skollin á. Hins vegar eigi
ekki að skerða þau, nema nægi-
leg ástæða sé fyrir hendi, en
hann geti ekki séð, eins og sak-
ir standa, að stjórnarkerfi
Bandaríkjanna stafi hætta af
áróðri kommúnista heima fyrir.
(Framhald á 6. síðu )
Raddir nábúanna
stuðningi sínum, að ekki megi
hinir ákærðu hafi ekki gert sig
seka um nein bein ofbeldisverk,
enda hefðu þeir þá orðið sekir
ar hefir líka ríkt nokkur kyrr
staða seinustu árin, svo að
hún hefir hvergi nærri sótt
eins mikið fram og hún gerði
áður fyrr. Nú virðist það fara
saman, að ný vakning sé að
fyrirtækjanna hefir sízt orð
ið hflðræðis,legri eða alþýð- j Það er þó ekki víst, að þetta hefjast innan samvinnuhreyf
legri en áður, heldur hafa reynist flokknum neitt hættu
hin raunverulegu völd dregist legt, heldur geti á vissan hátt
í hendur enn færri manna j orðið til þess að hleypa í hann
en áður og bilið milli hinna' nýjum krafti og fjöri. Margir
óbreyttu starfsmanna ann- j af forvígismönnum hans gera
ars vegar og hinna raunveru' sér þessa hættu ljósa og inn-
legu stjó'rnenda heldur breikk an flokksins eru því hafnar
að en minnkað. Þetta heíir verulegar umræður um það,
ekki sízt vakið óánægju starfs að flokkurinn þurfi að finna
mannanna, er höfðu gert sér stefnu sinni nýtt form, sem
allt aðrar hugmyndir og von- j geri hana lýðræðislegri og
ir um framkvæmd þjóðnýt- raunhæfari í framkvæmd
ingarinnar. I pag f0rm) sem þessir menn
Þetta nýja viðhori hefir, beúda ekki sízt á, er skipulag
komið forvígismönnum Verka ( samvinnustefnunnar.
mannaflokksins í ær:n vanda. j Þótt gott samstarf hafi
Aðalstefna þeirra, ríkisrekstr (jafnan verið milli Verka-
arstefnan, hefir beðið eins mannaflokksins og samvinnu
konar skipbrot, og flokhurinn
því dregið stórlega úr öllum
aðgerðum á því sviði. í stað-
inn hefir aðalforustan ekki
hreyfingarinnar, hafa forvíg-
ismenn flokksins hvergi nærrj
gefið úrræðum samvinnunar
nægan gaum. Innan sam-.
boðið upp á neitt nýtt. Sú trú Vinnuhreyfingarinnar sjálfr-
ingarinnar fyrir stóraukinni
framsókn og að - skilningur
ýmsra leiðtoga verkamanna-
flokksins aukist á því, að
úrræði samvinnunar séu
rétta leiðin til að treysta af-
komu alþýðunnar og tryggja
henni áhrif í stjórn atvinnu-
f yrirtækj anna.
Vel getur farið svo, að
Verkamannaflokkurinn tapi
næstu þingkosningum. En
flest bendir til, að íhaldsmönn
um muni ekki haldast lengi
á völdunum. Eins og straum
arnir liggja nú í enskum
stjórnmálum, virðist það ekki
ósennilegur spádómur,
næsta umbótatimabil í
sögu Breta muni fyrst og
fremst einkennast af stór-
felldri framsókn samvinnu-
stefnunnar.
- _______!__- -
Þjóðviljinn var í fyrradag
helgaður Kristni Andréssyni
í tilefni af fimmtugsafmæli
hans. M. a. birti Einar Olgeirs-
son þar grein og líkir Kristni
vð Fjölnismenn. Þá birtist þar
„mislukkað atomljóð“ eftir
Þorberg Þórðarson í tilefni af
afmælinu og segir svo um það
í forustugrein Mbl. í gær:
„f „mislukkuðu Atomljóði
Þórbergs Þórðarsonar í sama
tölublaði Þjóðviljans ,þar sem
hann skýrir frá því í upphafi,
að „lækur renni í gegnum
hjarta hans, frá hjarta Al-
valdsins“, kallar hann vin
sinn Kristinn „lúðurþeytara
upprisunnar".
Þórbergur og flokksbræður
hans sýnast vera farnir að
snúa hugum sínum mjög til
eilífðarmálanna eða þeim
veðrabrigðum, sem í vændum
séu, þegar þeir taki við hér í
V.- Evrópu.
Kristinn hefir sem kunnugt
er nýlega brugðið sér austur
fyrir Járntjald í boði Moskvu-
stjórnar aö sjálfsögðu, m. a.
til að fá tækifæri til að standa
á sömu svölunum og Jósef
Stalín á Rauða tórginu 1. maí
og rétta fram reiddan hnef-
ann til merkls um, * að hann
standi af alhug í blíðu og
striðu með brynjuðum her-
sveitum þeim. er gengu í fylk-
ingum yfir torgið þennan dag.
Eftir því, sem bezt verður
skilið, er „lækurinn“ sem renn
ur gegnum hjarta Þórbergs
Þóröarsonar eitthvað skyldur
hinum brynvöröu sveitum á
Rauða torginu, og þeim anda,
sem hefir hervætt þær.“
Ef kommúnistum tækist að
að j veita þessum ,læk‘ til íslands,
myndu Þorbergur og Kristinn
geta haldið „kokkteilpartí
upprisunnar“, sem þá félaga
dreymir svo mikið um, ef
marka má kvæði Þorbergs.
En nú spyr máske margur,
hvort enn sitji við orð ein,
þótt sex ár séu liðin frá styrj
aldarlokum. Hvað áhrærir ís
lendinga og Norðmenn og
reyndar fleiri þjóðir hafa far
ið fram viðræður a. m. k. að
því er snertir samvinnu um
sölu á saltfiski, þótt enn hafi
málinu ekki verið komið í
það horf, að úr framkvæmd
hafj orðið. En því er minnst
á viðfangsefni þetta nú, að
ástæður verða stöðugt brýnni
fyrir því að snúa sér að lausn
þess.
Sú reynsla, sem fékkst af
samkeppni um sölu á saltfiski
á árunum fyrir styrjöldina,
var ekki méð þeim hætti, að
æskilegt sé, að hún komi til
sögu á nýjan leik. En hætt er
við, að svo reynist, ef þær
tvær þjóðir, sem mest mun-
ar um á saltfiskmarkaðinum,
Norðmenn og íslendingar,
reyna ekki að taka upp sam-
vinnu á þessu sviði. Að sjálf-
sögðu þarf að mörgu að
hyggja áður en gengið er til
slíks samstarfs, en að óreyndu
verður því ekki trúað, að ekki
mætti takast að yfirstíga alí-
ar torfærur í þessu efni, ef
hjá báðum aðilum er einlæg
ur vilji til þess. Það er því
sjálfsagt að undirbúa svo
skjótt sem verða má umræð-
ur um þetta mál, svo að úr
því fáist skorið, hvort sam-
starf megi takast. Og í því
sambandi er vert að geta þesí
að það er eigi lítils virði, að sá
maöurinn, er fyrscur varð til
að hreyfa því opinberlega,
skuli nú skipa fiskirnálastj ór*
sessinn hjá Norðmönnum.
Sú skoðun hefir verið látitr
í ljós, að ef Norðmönnum og
íslendingum tækist að efna
til náinnar samvinnu um sölu
á saltfiski, mundu þessar þjóð
ir geta ráðið í meginefnum
stefnunni á saltfiskmarkaðin
um. Þarf ekki að eyða orðum
að því, hvaða þýðingu slíkt
gæti haft fyrir sjávarútgerð
þessara landa. — Þótt hér
hafj aðeins verið nefnt sam-
starf um sölu á saltfiski, er
ekki þar með sagt að ekki sé
nauðsynlegt fyrir þessar þjóð
ir að hafa samskipti á rýmrl
grundvelli að því er sjávar-
útveg snertir. J