Tíminn - 02.09.1951, Page 3

Í97. blaö.
TÍMINN, sunnulaginn 2. september 1951.
75 ára á morgun:
Guðmundur á Sveinseyri
Jón hét maður Ólafsson ei'j
síðast bjó að Neðsta-bæ í Sel-
árdal. Hann var kvæntur
. Magndísi Sigurðardóttur frá
Borg í Arnarfirði Bjarnasoii-
ar. Þann 3. september 1876
varð þeim hjónum sonar auð-
ið, er var skírður Guðmundur
Siguröur. Hann lifir í dag 75
ára afmæli sitt og er kenndur
við Sveinseyri í Tálknafirði,
þar sem hann hefir verið
sjálfseignarbóndi áratugum
saman.
Ekki er mér kunnugt fram-
ætt Guðmundar, en slíkur
maður hefir hann reynst, að
tæplega mun ættfræðingafé-
lagið eða einhverjir ættfræð-
ingar landsins, láta þessa van-
rækslu mína verða óbætta. Er
Guðmundur var ungur maður
var fátækralöggjöf landsins
harðneskjuleg, bæði að ákvæð
um og I framkvæmd. Sveitar- |
ómagar eldri sem yngri vöru
fluttir fram og aftur á milli
hreppa, voru sviptir almenn-
um mannréttindum og aðbúð
oft ill og lítt mannúðleg. Guð
mundur var þegar á unga
aldri fjör- og kappsmaður og
duglegur, svo að af bar. Er
mér svo sagt, að hann hafi
gætt þess vandlega að faðir
hans yrði ekki fátækrastyrks-
þurfi, eftir að efni þurru og
til dauðadags. Ekki hefði Guð-
mundur reynst slíkur maður
síðar í lífinu, sem ég tel mér
kunnugt, ef hann hefði hikað
við að leggjá nægiléga á sig
fyrir foreidra sína, í þessu
skyni og þörf hefði knúð á.
Guðmundur mun hafa verið
á beata aldri er hann gerðist
sjómaður á Suðureyri í Tálkna
firði. Leið ekki á löngu þar til
hann gerðist formaður og
bátseigandi. Ein sönn saga,
ætti að nægja til sönnunar
því, að kappsemi, dugnaður
og fiskni, leiddi til þess að
Guðmundur varð áður en
langt leið aflakóngur á veiði-
stöð þessari og mun það sann
reynd. Eitt sinn kom maður
nokkur í verbúð Guðmundar
og hafðj orð á þvi við einn
háseta, hann var greindur
maður og orðheppinn, að „hér
væri mikið veitt.“ „Hér er líka
lítið sofið“, svaraði hásetinn.
Það mun hafa verið orð að
sönnu, að Guðmundur lét eigi
afla ganga úr greipum sér
fyrir makræði.
Saga Guðmundar á Sveins-
eyri liefst fyrir alvöru eftir að
hann keypti Sveinseyri í
Tálknafirði ásamt Eyrarhús
um og reisti þar bú. Þar hefir
hann búið síðan ásamt konu
sinni Guðríði Guðmundsdótt-
ur bónda á Skeiði í Selárdal í
Arnarfirði. Hann kvæntist
henni 1901. Er það góð kona
og er Guðmundur manna fús-
astur að'viðurkenna að hann
hafi verið lánsmaður að eign-
ast hana. Hún er fædd 7. des.
1875 og átti því 75 ára af-
mæli fyrir tæpu ári eða 9 mán
uðum á undan manni sinum.
'Guömund á Sveinseyri tel
ég tvímælalaust einn þeirra
rnanna, sem ég hafði mesta
ánægju af að kynnast, er ég
var sýslumaður í Baröa-
strandarsýslu um 7 ára skeið,
svo og ávallt síðan. Hann er
einn hinn glaðlyndasti og
skemmtilegasti maður, er ég
hefi fyrir hitt. Hann er hár
maður vexti, fríður sýnum og
ber þó svipur af. Ekki hygg ég
Guömund sterkan að afli, en
dugnaðar- og framkvæmda-
Altarisganga
Guðríöur Guðmundsdóttir
Pátt í boðskap kirkjunnar
er fremur misskilið og van-
virt nú á dögum en altaris-
gangan. Fólk setur hana í
samband við fáránlegar blóð-
fórnir og óskiljanlega leynd-
ardóma löngu horfinnar
forneskju, eða hún er talin
löngu úreltur hégómi, sem
ekkert gildi hafi fyrir upp-
lýstan nútíðarmanninn. Hvor
ugt er rétt. Raunar á þessi
helgiathöfn upptök sín í
frumstæðum guðsdýrkunar-
siðum austrænna helgidóma.
En kristindómurinn gaf þess-
. , .. . ... um fornhelga arfi nýtt gildi,
mann svo af ber Hann heftr þra fyi .r sveitunga sína, hefir ' túlkun. Hún var gerS aö
att 7 born með konu sinni - ráðið því að sveitungar hans minningarathöfn og houustu-
3sym og4dæturog hafa þau og aðnr kunnugir menn, hafa votti yið höfund trúarinnar>
h]on veitt þeim hið bezta upp- ekki getað hugsað sér annan Krist Drottinn_ Ungt fólk nú_
eldi og lagt sig fram um að mann í oll þessi storf en Guð
veita þeim hinn bezta undir- muntí. — Guðmundur á Sveins
búning undir lífið, enda eru eyri lvefir ávallt verið Mjáll
börnin öll hin mannvænleg- ’ sveitunga sinna — þangað
ustu. Sjálfur var Gúðmundur hafa þeir leitað ráða í vanda-
alinn upp við fátækt og hlaut málum sínum og þar hafa
tímans skilur bezt innra gildi
þessarar helgiathafnar, ef því
er sagt, að hún sé um hönd
höfð til að minnast meistar-
ans, lífs hans og dauða, og þó
einkum þeirrar stundar, er
enga menntun, sem talist get þeir ávallt getað treyst því, að hann kveSur vini sina hinzta
ur.Enn.uk dugnaðar, kapp- ,hinn vitri og góðgjarni sveit- jsinni 0g f altarisgöngunni
semi, ijúflyndis og kjarks, er arhöföingi veitti þeim heil- j fari 'hessi minning fram á
hnnn svn pHlisorpinHnv ncr l'æði Og aðstoð, af heilum ■ - - . ^__,____
hann svo eðlisgreindur og
fljótur að átta sig, er vanda
ber að höndum, að undrun
sætir, ekki sizt að áliti þeiri'a
manna, sem hafa íxotið und-
irbúixingsmenntunar undir
lifsstarf sitt, um hálfan ann-
an áratug, eða jafnvel lengur.
Sveinsevri hefir Guðmundur
setið svo vel, á allan hátt, að
þar má fyrir löngu telj a sveita
höfuðstað Tálknafjarðar. —
Guðmundur gerðist snemma
aðalstoínandí og forustu.mað-
ur Kaupfélags Tálknafjarðar
og rak það þar til hann fyrir
nokkrum árum fékk kaupfé-
lagsstjórnina í hendur Albert
syni sínum, er þá hafði feng-
ið næga menntun, samkvæmt
nútíma kröfum, til þess að
gegna því starfi. Sýslunefnd-
armaður varð Guðmundur
1923 og er það enn. Er mér það
ávailt minnisstætt, hversu á-
nægjulegt var að vinna. með
honum í sýslunefnd, vegna
þess hversu framsækinn. eðl-
táknlegan og áþreifanlegan
hug, án annars endurgjalds, hatt t sambandi við að eta og
en ánægjunnar af því, að geta!drekka En matur og drykkur
orðið að liði, svo sem kostur eru frumskilyrði þess að lija,
var,^‘ . . . iafnheilög nú og í árdaga.
bhk hafa verið kynm min af, Ennfremur ma bókstaflega
Guumundi á Svéinsevri og þá iikja helgiathöfn þessari við
er mikil breyting á orðin, ef þaS> þegar menn sórust í fóst-
megmþorri Tálknfirðinga bræðralag að fornum sið, með
hviki við að taka undir þessi þvi ag dreypa tungu í blóð
orð rnín, sem ég^fullyröi, að sins bezta vinar, og táknaði
það ævilanga tryggð og holl-
séu á engan hátt ýkjur
hafi ekkert oflof að geyma.
Reykjavík, 1. sept. 1951.
Bergur Jónsson.
ustu. I altarisgöngu sverjumst
við í fóstbræðralag við Krist,
hugsjónir þær og lífsstefnur,
sem göfgastar hafa fæðzt í
hugum mannkyns. Og jafn-
í dag er hátíðleg stund á framt helgumst við bræðra-
Sveinseyri í Tálknafirfði. — lagi þeirra, sem krjúpa að
Börn, tengdabörn, barnabörn,1 sama helgidómi við altari
fósturbörn, frændur og vinir Drottins.
koma saman til mannfagnað-1 Er þarna nokkuð að óttast,
ar í tilefni af merkisafmælum nokkuð til að fráfælast, jafn-
húsráðenda, þeirra valin- (vel fyrir hugsandi nútíma-
kunnu sæmdarhjóna Guðríð- mann? Það verður naumast
ar Guðmundsdóttur og Guð-' séð. Enda er hér um helgidóm
mundar S. Jónssonar. Hús- og leyndardóm að ræða, sem
bóndinn sjálfur er 75 ára á
isgreindur og samvinnuþýður morgun, en 16. nóvember í
hann var, svo og laginn. Hygg|haust eiga hjónin 50 ára hjú-
ég hann eigi líkum dómi að skaparafmæli. Þessa hvors
fagna hjá öllum þeim mönn
um, sem átt hafa sæti í sýslu-
nefnd með honum. H*-epps-
nefndaroddviti hefir hann ver
ið um áratugi og er ennþá. —
tveggja er nú minnst heima
á Sveinseyri, en margir við-
staddra hafa um langan veg
að fara. Fleiri eru þó hinir,
vandalausu vinirnir og kunn-
Það starf hefir hann rækt svo ingjarnir, sem verða að láta
vel, að hann mun tæplega sér nægja að senda úr fjar-
verða svo aldraður, ef sérstak
ur heilsubrestur ekki haml-
ar, að Tálkixfirðingar geti hugs
að sér að þurfa að skipta á
honum og einhverjum öðrum.
Hreppstjóri er hann og bótti
sýslumanni svo mikið við
liggja að fá hann til þess
starfa, að hann gerðí sér sér-
staka ferð til Sveinseyrar í
því skyni. Þá er^hann sím-
stjóri og póstafgreiðslumað-
ur á Sveinseyri.
Nú myndi einhver halda, að
metorðagirnd og ásælni réði
miklu um, að Guðmundur á
Sveinseyri fer með svo að
segja öll ábyrgðar- og virðing-
árstörf á Tálknafirði. En því
fer fjarri. Ég þekki hann svo
vel, að ég get staðhæft, að á-
skapaðir forustuhæfileikar. ó-
venjulegir mannkostir og síð-
ast en ekki sízt nær einstök
umhyggjusemi og framfara-
lægðinni hugheila þökk og
árnaðaróskir, með hverjum
hætti, sem það má verða. En
allt mætti stuðla að því að
umvefja þau Sveinseyrarhjón
birtu og hlýju fyrir langan
og fórnfúsan starfsdag.
Það myndí hverjum meðal-
manni f harðbýlli útkjálka-
sveit, nægja til hróss að hafa
eignast og alið upp með sóma
7 mannvænleg börn, og bætt
við sig 3 til fósturs. Á Vest-
fjörðum kostai^ slíkt mikla
vinnu til sjós og lands. Þetta
hefir Guðmundur gert og haft
forustu fyrir öðrum á láði og
legi frá æskuárum. En þegar
við bætast 48 ára marghátt-
uð opinber trúnaðarstörf í
þágu sveitarfélagsins, þá er
komið fram úr því, sem flestir
ná. Þann tíma var Gúömund-
ur á Sveinseyri hreppsnefnd-
armaður, þar af 46 ár odd-
naumast verður skýrður með
orðum, leyndardóm, sem verð
ur þeim einum til sannrar
blessunar, sem krjúpa honum
í lotningu auðmjúks og barns
legs hjarta.
Þetta virðist lítill vandi að
veita ungu fólki skilning á.
Og þó mun gott að skapa
þarna hollar ákveðnar venj-
ur, meðan athöfnin er að mót-
ast aftur í vitund þjóðarinn-
ar.
Síðan ég kom hingað, hefi
ég lagt þá kvöð á fermingar-
börn mín, að þau kæmu til
altaris, ef þau væru stödd í
kirkju á fermiixgardögum, að
minnsta kosti til átján ára
aldurs. Yfirleitt fylgja þau vel
þessum tilmælum mínum. Og
þótt þau, sem eldri eru, hafi
ekki öll þann þroska, að koma
full lotningar og auðmýktar
til að minnast þess heits, sem
þau gjörðu um fylgd við Jesú
á fermingardegi sinum, þá er
ég viss um, að þetta hefir nú
þegar orðið mörgum þeirra til
blessunar. En einkum verður
það síðarr, þegar þau sem
heimilisfeður og mæður taka
að uppala sín eigin börn og
heimafólk.
En allir, sem séð hafa alt-
arisgöngur unga fólksins á
Stokkseyri og Eyrarbakka, eru
sannfærðir um, að aldrei hafi
þeir séö fallegri flokk ungra
mánna og kvenna. Ljóminn
yfir feimnislegum andlitum
þeirra, er þau þokast inn að
grátunum, er mér einna minn
isstæðust birta frá starfi
mínu hér. Þar stafar geislum
frá margs konar hugsunum og
tilfinningum, allt frá iðrun og
söknuði til heiðrikrar til-
beiðslu og tærra vona óspilltr
ar æsku. Vil ég ráðleggja öll-
um prestum og foreldrum að
móta sálir æskulýðsins til
skilnings við æðsta tilgang
lífsins á knjánum við helgi-
dóm minningar og heita. Við
fótskör meistarans má hvert
óspillt hjarta finna þá perlu,
sem ein getur varðveitt ham-
ingju liðinna og ókominna
ævidaga í björtu gliti barns-
augans.
Gjörið altarisgönguna að
hátíð íslenzkrar æsku. Hún
veitir lýsigull þeirrar fegurð-
ar, sem aldrei fölnar, þótt ár-
in krýni höfumhærum.
Eyrarbakka 21. ág. 1951.
i
Arelíus Nielsson.
viti, í skattanefnd 45 ár, í
sýslunefnd 25 ár og til við-
bótar hreppstjóri í 7 ár — og
er en nþann dag í dag 1.
maður hreppsfélagsins. For-
maður fræðslunefndar var
hann í 30 ár, umboðsmaður
Brunabótafélags íslands frá
upphafi, sömuleiðis Rikisskips
og Eimskips síðan skip þess
fóru að koma við á Tálkna-
firði. Síma- og póstafgreiðslu
hefir Guðmundur haft í 27
ár og sinnir ennþá þeim störf-
um. Ennþá er samt ótalið það
starfið, sem e. t. v. lengst mun
halda minningu hans á lofti
í framtíðinni: Guðmundur
var einn helzti hvatamaður
að stofnun Kaupfélags Tálkn-
firðinga fyrir 42 árum og kaup
félagsstjóri í full 30 ár.
Þessi lífvana upptalning
segir þó mikið um athafna-
semi og hæfni. Ekki aðeins
Guðmundar sjálfs, heldur
einnig konu hans, og því
myndi hann nú sízt vilja
gleyma. En þessir höfúðþætt-
ir „starfsskrár“ Sveinseyrar-
hjónanna upplýsa lítið um far
sæl og ánægjuleg samskipti
við nágrannana í önn dags-
ins né heldur einstæðan við-
urgjörning þeirra við gest og r
gangandi. Það var heldur ekki
meining mín að þessu sinni
að skrifa neina æfisögu. Ég
minntist Guðmundar hér í
blaðinu á sjötugsafmæli hans*
fyrir 5 árum og endurtek þau
ummæli ekki. En jafnan mun
mér ljúft að minnast þessa
síunga, og reifa mætismanns'
og hinnar yfirlætislausu,
traustu konu hans.
Ég er einn þeirra mörgu,
sem nú í dag myndu vilja
rétta alúölegt og hlýtt hand-
tak heim að Sveinseyri tii
heiðurshjónanna Guðríðar og
Guðmundar — þakka þeim
persónulega margar glaðar og
ánægjulegar stundir — og mál
efnalega dýrmætan þátt>
þeirra í þurftarmálum sveit-
unganna, Vestfirðinga, og
þjóðarinnar í heild. B. Þ. Kr,