Tíminn - 04.09.1951, Qupperneq 5

198. blað.
TTMINN, þriðjudaginn 4. september 1951.
5.
Þriðjud. 4. sept.
Tómlætið varðandi
(irænlandsveiðarnar
Síldveiðarnar fyrir Norðnr-
landi virðast nú vera að fjara
út. Enn er þó ofsnemmt að
spá því, hver endaleg afkoma
síldveiðiflotans þar verður.
Allmörg skip hafa fengið all
góðan afla, en önnur sáralít-
inn eða engan. Eins og nú ^
horfir, benda líkur til þess, |
að ekki meira en helmingur,
skipaflotans hafi aflað fyrir!
rekstrarkostnaði sínum, en'
nokkur íleiri skip hafa þó afl J
að fyrir kauptryggingum sjó-'
mannanna.
Þessi útkoma síldveiðanna
fyrir Noröurlandi er ný sönn-
un þess, hvílíkt áhættufyrir-
tæki þær eru og hve óhyggi- (
legt það er að byggja afkomu'
bátaútvegsins að verulegu
leyti á þeim.
Það má að vísu segja, að|
ýmislegt í sambandi við veið-
arnar bendi til þess, að ekki
sé hér eingöngu aflaleysi um
að kenna. Skipstjórn og út-
búnaður virðist ráða ekki
litlu um útkomuna. Öðruvísi
verður það ekki skýrt, að sömu
skipin eru aflahæst ár eftir
ár. Þar virðist vera um meira
en heppni aö ræða. Þetta virð
ist hvergi nærri nægilega
tekið til greina af þeim, sem
völdin hafa og yfir lánsfé
ráða, því að vafasamt virðist
að hjálpa til útgerðar ár eft-
ir ár útgerðarfyrirtækjum, er
alltafa hafa rekið skip sín
með tapi á þessum veiðum.
Þótt góð skipstjórn og góð-
ur útbúnaður eigi sinn þátt
í afkomu þeirra skipa, er bezt
um árangri hafa náð, er hitt
eigi að síður staðreynd, að
síldin hefur verulega brugð-
ist og hagað göngum sínum
öðruvísi en áður var. Sú
reynsla er því áþreifanlega
fengin, að það sé rangt að
beina jafnstórum fiota, að
þessum áhættusömu veiðum,
og átt hefir sér stað undan-
farið og því beri að leitast við
að finna annað verkefni fyr-
ir þann hluta flotans, sem
Sýnt er að ekki borgar sig aö
gera út á þessar veiðar.
Slíkt verkefni er vissulega
fyrir hendi. Vor og surhar
moka frændþjóöir okkar,
Norðmenn og Færeyingar,
upp þorskinum við Grænland,
og nú eru Danir einnig að
bætast við í þann hóp. Rann-
sóknir fiskifræöinga benda
til þess, að þorskveiðin við
Grænland muni heldur auk-
ast en minnka á komandi ár
mn.
Það ætti að vera hægt að
ti’ýggja verulegum hluta ís-
lenzka vélbátaflotans góða af
komu með því að láta hann
stunda veiðar við Grænland
yfir vorið og sumarið.
Slíkt verður þó ekki gert
án veruíegra átaka og und
irbúnings. íslenðingar
þurfa að fá aöstöðu til aö
geta haft nauðsynlegar
bækistöðvar í Grænlandi.
Til þess þarf forgöngu
stjórnarvaldanna. Danir
hafa nú synjað íslending-
um um slíka aðstööu þar
og munu bera því við, að
dregiö hafi verið úr réttind
um Færeyinga hér við land.
Hinsvegar láta þeir Norð-
ERLENT YFÍRLIT:
Systir Elisabet Kenny
Hjúkriiiiarkonaii, scm liefir iiáð niiklum
árangri í baráttiinni gegn lönmnarvelkinni,
cn er á wnrfverðiim meið við læknana
Danir áttu nú um mánaða-
mótin von á heimsókn konu,1
sem er mikið umtöluð og hefir
látið mikið til sín taka. í Kaup
mannahöfn á að halda lækna-
ráðstefnu um mænúveikina eða
lömunarveikina og er von þang
að þekktustu sérfræðinga víðs- j
vegar að. Jafnframt hefir syst-
ir Elisabet Kenny verið boðið,
en ekki munu þó allir læknarnir
líta á það boð með óblandinni
ánægju, því margir þeirra
líta á hana sem hrein-
asta skottulækni og víst
er það, að lækningaaöferð-
ir hennar verða ekki rökstudd-
ar visindalega, enn sem komið
er. Hún hefir eigi að síður náð
miklum árangri og læknarnir
orðið að viðurkenna hann. Hún
hikar heldur ekki við að tala
á samkomum þeirra eins og sá,
sem valdið hefir og þekking-
una. Þetta hefir farið í taugarn
ar á læknunum, er telja ræður
hennar hinar óvísindalegustu.
Systir Kenny talar líka oft með
lítilli virðingu um hinar vís-
indalegu bollaleggingar þeirra.
Þeir verða líka að viðurkenna,
að þeir standi hér frammi fyrir'
gátu, sem þeim hafi enn ekki
tekizt að ráða, og á meðan verða
þeir að sætta sig við það, að
lækningaaðferðir systur Kenny
fara nú sigurför víða um
lönd.
Fyrsta reynslan.
Systir Kenny er fædd í Ástral-
íu 1884, dóttir bónda, sem var
af skozkum og írskum ættum.
Þá var frumbýlingsháttur á
mörgu á þessum slóðum og þar
var t. d. enginn læknir eða hjúkr
unarkona. Póstmeistarinn í
sveitinni fékkst hins vegar við
skottulækningar og þóttu þær
gefast misjafnlega. Þetta átti
sinn þátt í því, að Elísabet
Kenny ákvað að gerast hjúkr-
unarkona.
Það var nokkruin árum eftir
að Kenny var orðin hjúkrunar-
kona, er hún komst í kynni við
lömunarveikina í fyrsta sinn.
Hún var þá hjúkrunarkona í
afskekktu sveitahéraði. Ungt
barn véiktist þar af lömunar-
veiki og síðan veiktust fimm
börn til viðbótar. Þekking var bá
takmörkuð af þessari veiki og
Kenny gerði sér í fyrstu alls
ekki ljóst, hvaða veiki var hér
á ferðinni. Hún sendi sjúkdóms
lýsingu til næsta læknis er bjó
í 150 km. fjarlægð, en fékk að-
eins það svar, að engar lækn-
ingaaðferðir væru þekktar við
þessari veiki og hún yrði því
eingöngu að styðjast við eigin 1
greind og eftirtekt. Kenny tók j
þá tii sinna ráða og notaði heita I
og kalda bakstra á víxl j
með mikilli ástundun og lét J
sjúklingana við fyrstu mögu-
leika reyna eins mikið á vöðv-
ana og þdlr gátu. Þetta virtist
gefa góða raun. Fleiri veiktust
af lömunarveikinni og systir
Kenny hélt áfram þessari lækn-
ingaaðferð með nokkrum breyt
ingum eftir því, sem hún
taldi að reynsla sín benti til. Ár-
angurinn virtist vera vonum
betri.
Læknarnir gerðu lítið úr þess
um árangri hennar og töldu
batann ekki lækningaaöferð
hennar að þakka. Kenny tók
hins vegar ekki andstöðu þeirra
með þökkum. Hún ákvað að
vinna að útbreiðslu þessara
Jækningaaðferða sinna og fá
lækna fyrr en síðar til að viður
kenna þær. Líf hennar hefir
síðan verið helgað því starfi.
Hún var 26 ára, þegar þetta
gerðist, svo að hún hefir nú bráð
lega unniö að þessu samfleytt í
40 ár.
Hörð barátta.
Það tafði hana nokkuð frá
þessu starfi hennar að á fyrri
heimsstyrjaldarárunum starf-
aði hún sem hjúkrunarkona á
herfiutningaskipum og gat
ekki fengizt við annað á með-
an. Strax að striðinu loknu tók
húp hins vegar til óspilltra mál-
anna, Svo kom að lokum að
fylkisstjórnin í Queenslandi
veitti henni leyfi til að starf-
rækja spítala, þar sem hún gat
helgaö sig lækningaaðferðum
sínum. Þetta sætti mikilli and-
stöðu læknanna og varð systir
Kenny að mæta núklu aðkasti
á þessum árum, en hún lét samt
ekki bugast. Aðsóknin að spítala
mönnum í tc aðstöðu til að
hafa bækistöövar í Græn-
landi, ÖU heilbrigð rök
benda til þess, að íslending
ar ættu sízt að njóta þar
lakari aöstöðu.
Á síðastliðnum vetri hugð-
ist Fiskimálanefnd að beita
sér fyrir því, að nokkur ís-
lenzk fiskiskip stunduðu fisk
veiðar við Grænland, en sú
tilraun strandaði á því, að
ðönsk stjórnarvöld vildu ekki
veita leyfi til þess aö þau
gætu haft nauðsynlegar bæki
stöðvar í landi. Á síðastliðnu
vori fór eitt íslenzkt fiskiskip,
Rifsnes, í veiðiferð til Græn-
lands á þær slóðir, þar sem
vélbátaflotinn myndi halda
sig, og verður ekki annað sagt
en að árangur hafi orðið hinn
bezti. En vitanlega myndi ár-
angur þó verða betri, ef að-
gangur væri að góði’i bæki-
stöð 1 landi.
íslenzkt stjórnarvöld hafa
sýnt óskiljanlegt tómlæti í
^ þessum málum. Af hálfu utan
^ ríkisráðuneytisins mun ekk-
, ert hafa verið gert til þess að
j ná samkomulagi við Dani um
, Grænlandsmálið. Það virðist
, eins og það sé keppikefli þess
fáðuneytis að sofið sé sem fast
! ast á Grænlandsmálunum.
1 Ráðuneytið hefir sér til afsök
ELISABET ICENNY
hennar fór sívaxandi og almenn
ingur var henni hliðholliu-. Nú
er svo komið, að kostur er að
njóta læknisaðferða hennar á
öllum stærri spítölum í Ástralíu
og jafnframt nýtur hún rnarg-
vislegra annarra viðurkenn-
inga í heimalandi sínu.
Áður en hún hlyti þannig op-
inbera viðurkenningu, varð hún
þó að vinna sér álit og tiltrú
utan heimalands síns. Árið 1935
skoruðu ástralskir læknar á
systur Kenny að fara til Banda
ríkjanna og láta læknisaðferðir
sínar undir vísindalega athug-
un þar. Eftir nokkurt þóf féllst
fylkisstjórnin í Queensland á
það að borga þann kostnað, sem
hlytist af þessari för hennar.
Spítalinn í Minneapolis tók að
sér að kosta tilraunastarf henn
ar í Bandaríkjunum. Hún fékk
þar heila deild til umráða og
margir læknar fylgdust ræki-
lega með lækningum hennar.
Niðurstaða þeirra var sú, að
lækningaaðferðir hennar gæfu
furðulega góða raun. í Banda-
ríkjunum og Kanada eru nú
margir spítalar, sem eingöngu
vinna að þvi að lækna lamaða
(Framhaid á 6. siðu)
unar, að veriö sé aö bíða eftir
áliti frá einhverri nefnd, en
það er gamalkunn aðferö, þeg
ar svæfa á mál, að láta nefnd
annast það starf! Sjávarút-
vegsmálaráðuneytið virðist og
ékki hafa neinn áhuga fyrir
því, að hafist sé handa um
veiðar íslenzka vélbátaflotans
við Grænland. A. m. k. er ekki
vitanlegt, að það hafi gert
neitt til að greiða fyrir því.
Þetta tómlæti í Grænlands
málinu er ekki hægt að þola
öllu lengur. Þjóðin getur ekki
sætt sig við ný og ný skulda-
skil þess hluta vélbátaflotans,
sem sýnt er af margra ára
reynslu, að ekki þýðir að senda
á síldveiðar fyrir Norðurlandi.
Það verður að finna honum
verkefni, sem líklegt er að
henti honum betur. ísiending
ar geta ekki heldur unað því
að taka engan þátt I Græn-
landsveiðunum, en alit bendir
til að viö Græniand verði feng
sæiustu fiskimiðin á norður-
slóðum á komandi árum. Það
1 er ekki hægt að sofa lengur
í þessu máli. Utanríkisráðu-
j neytið og sjávarútvegsráðu-
neytið verða að vakna til að-
gerða í þessu máli svo að
hægt verði a næsta vori að
hefjast handa um veiðar ís-
lenzkra vélbáta við Grænland.
Raddir nábáanna
Mbl. ræðir síldveiðarnar á
sunnudaginn og segir m. a.:
„Samkvæmt lauslegum á-
ætlunum, sem gerðar hafa
verið, nemur heildarútflutn-
ingsverðmæti alls síldaraflans
á þessu sumri, bæði þess sem
aflað hefir verið fyrir Norður
landi og annars staðar, nú um
112 milj. kr. Er þá miðað við
að öll franúeiðslan verði flutt
út. — Vitað er þó, að töluvert
magn af síldarmjöli verður
selt á innlendum markaði til
fóðurbætis.
Um afkomu bátaflotans á
þessári vertíð leikur enn noklt
ur óvissa. Aöeins 40 herpinótar
skip af 85 hafa aflað yfir tvö
þúsund mál og tunnur. Af 121
hringnótaskipi hafa 53 aflað
yfir 1500 mál og tunnur. Meöal
afli á nót var hinn 25. ágúst
2,1.36 mál og tunnur. — Á
allri vei'tíðimú í fyrra var með
alafli á nót 980 mál og tunnur.
Til samanburðar má geta
þess, að sumarið 1944 var meö
alaflinn á nót rúnúega 12 þús-
und mál, en samtals var þá
fiskaö með 126 nótum. í sum-
ar var tala nóta hins vegar
206.
Óhætta er að fuilyröa, að af-
koma bátaflotans á þessari ver
tíð verði töluvert betri en síð-
astliðið sumar. Veldur þvi bæði
meiri afli og núklu hærra verð
lag á afurðunum. Óliklegt er
þó, að meira en helmingur vél
bátafiotans hafi í sumar stað-
ið undir reksturskostnaði sín-
um, enda þótt nokkur fleiri
skip hafi e. t. v. aflað fyrir
kauptryggingu sjómanna
sinna,“
Það er óglæsileg stað reynd,
að helmingur sildveiðiflot-
ans skuli rekin með tapi og
þetta er búið' að gerast ár
eftir ár. Er ekki kominn tími
til að reynt sé aö finna vél-
bátaflotanum flejri verkefpi
yfir sumartímann, en byggja
ekki eingöngu á þessum á-
hættusama atvinnuvegi?
Septemberraótið
Síðasta frjálsíþróttamöt
sumarsins, Septembermótið,
fór fram um helgina. Þátt-
taka í mótinu var mjög léleg,
aðeins nokkrir beztu íþrótta-
menn okkar mættu til leiks.
Veður var ekki gott til keppni
á laugardag, en ágætt á sunnu
dag, og þá bar helzt til tíð-
inda, að sveit Ármanns setti
nýtt met í 1000 m boðhlaupi,
hljóp á 1:57,3 sek, í sveitinni
voru Matthías Guðmundsson,
Grétar Hinriksson, Hörður
Haraldsson og Guðmundur
Lárusson. Millitímar þeirra
voru: Matthías 11,8, Grétar
23,1 — Hörður 34,0 — Guð-
mundur 48,4 sek. — KR-sveit
in hljóp á 2:01,0 og í henni
voru: Sveinn Björnsson 11,7
— Pétur Fr. Sig. 22,7 — Jafet
Sigurðsson 36,6 og Ingi Þor-
steinsson 50,0. Yfirtimávörð-
urinn Jóhann Bernhard, gaf
upp þessa mdlitíma.
Á laugardaginn náðist á-
gætur árangur í kringlukasti.
Þeir Þorsteiirn Löve og Þor-
steinn A-lfreðsson náðu bezta
árangri sinum í greininni í
sumar. Löve kastaði 48,31 m,
sem er einum sentímetra
styttra en Daninn Jörgen
Munk Plum kastaði fyrir
nokkrum dögum og setti nýtt
danskt met. Þorsteinn Alfreðs
son bætti árangur sinn í
kringlukasti mikið, kastaði
45,40 m, sem er jafnlangt og
met Huseby i greininni var
vorið 1950. Þorsteinn skip-
ar fimmta sæti meðal beztu
kringlukastara íslendinga.
Betri eru Huseby 50,13 m —
Löve 48,96 m — Friðrik Guð-
mundsson 47,44 m og Hall-
grímur Jónsson HSÞ 46,13 m.
í 200 m hlaupinu sigraði
Hörður á 21,9 sek. en Guðm.
Lárusson varð annar á 22,1
sek. Pétur Fr. Sigurðsson
bætti árangur sinn, hljóp á
22,4 sek-
í 100 m hlaupinu sigraði
Pétur Guðmund, hljóp á 11,0
sek á móti 11,1 hjá Guð-
mundi. Hörður varð sigurveg
arinn í hlaupinu á 10,8 sek.
í hástökkinu sigraði Birgir
Helgason KR með miklum yf
irburðum, stökk 1,76 m, sem
er bezti árangur hans í þeirri
grein.
Úrslit í einstökum greinum:
Fyrri daginn.
200 m hlaup: 1. Hörður Har
aldsson Á 21,9 sek. 2. Guð-
mundur Lárusson Á 22,1. 3.
Pétur Fr. Sigurðsson KR 22,4
4. Ingi Þorsteinsson KR 23,1.
Stangarstökk: 1. Torfi Bryn
geirsson KR 3,65 m. 2. Bjarni
Linnet Á 3,45 m. 3. Bjarni Guð
brandsson ÍR 3,20 m. 4. Bald-
vin Árnason ÍR 3.10 m.
Kringlukast: 1. Þorsteinn
Löve ÍR 48,31 m. 2. Þorsteinn
Alfreðsson Á. 45,40 m. 3. Rún-
ar Guðmundsson, Vöku, 42,11
m.
Sleggjukast: 1. Þórður Sig-
urðsson KR 42,26 m. 2. Símon
Waagfjörð ÍBV 42,00 m.
800 m hlaup: 1. Gúðmund-
ur Lárusson Á 2:02,9 mín, 2.
Eggert Sigurlásson ÍBV 2:03,6
mín. 3. Guðjón Jónsson Á
i 2:13,8 mín.
3000 m hlgup: 1. Stefán
Gunnarsson Á 9:37,2 mín. 2.
Magnús Helgason ÍBV 9:49,6
mín. 3. Gunnar Valur Svav-
arsson Á 10:15,2 mín.4. Victor
Miinch Á 10:16,4 mín.
Seinni dagurinn.
100 m hlaup: 1. Hörður Har
aidsson Á 10,8 sek, 2. Pétur
Fr. Sigurðsson KR 11,0 sek. 3.
(Framhald á 7. síðu)