Tíminn - 14.03.1952, Blaðsíða 5

61. blað.
TÍMINN, föstudaginn 14. marz 1952.
5.
Föstud. 14. tnars
Sigur Kefauers
Undanfarna daga liefir at-
hygli manna víða um heim
beinzt mjög að einu minnsta
fylgi Bandaríkjanna, New
Hampshire. Tilefnið var það,
að þar fór fram fyrsta próf-
kjörin miili forsetaefna aðal-
flokkanna, en forsetakjör fer
fram í Bandaríkjunum á kom
andi hausti.
Úrslit prófkjörsins hjá
republikönum fór þannig, aö
Eisenhower vann Taft. Viö
því hafði alltaf verið búizt.
Allir aðalmenn flokksins í
fylkinu fylgdu Eisenhower að
málum. Atkvæðamagn það,
sem Taft fékk, varð öllu
meira en gert hafði verið ráð
fyrir og munu úrslitin því
ekki verða talin honum í ó-
hag. Hjá demokrötum komu
úrslitin hins vegar mjög á ó-
vart, þar sem Kefauer fékk
fleiri atkvæði en Truman for
seti. Þess er að vísu að gæta,
að Truman hefir enn ékki
kveðið upp úr með það, hvort
hann muni gefa kost á sér, og
hélt því engum áróðri uppi í
sambandi við prófkjörið. —
Hann þurfti ekki heldur að
verja stefnu sína í sambandi
ERLENT YFIRLIT:
Samningarnir í Madrid
Ganga Baiidaríkjameim og Spáiwerjar
í hersiaðarlegt baitdalag?
Um þessar mundir eru að hef j
ast í Madrid samningar milli
Bandaríkjanna og Spánar um
hernaðarlegt samstarf milli
þessara ríkja, er verður að lík-
indum m. a. fólgið í því, að
Bandaríkin fá rétt til flota-
stöðva á Spáni. Gegn því munu
Bandaríkin greiða fyrir bætt-
um hervörnum Spánar og senni
lega veita Spánverjum viðreisn
arlán, er þeir hafa mikla þörf
fyrir.
Á þessu stigi er að vísu erfitt
að segja um það til hlítar, hver
niðurstaða þessara viðræðna
verður. Af þeim blaðaskrifum,
sem hafa verið um þessi mál
undanfarið, virðist þó mega
vænta þess, að niðurstöðurnar
gangi í þessa átt.
Það er nú orðið alllangt síð-
an, að hernaðarleg samvinna
Atlantsh'afsþjóðanna við Spán-
verja kom til tals. Það var byrj
að að ræða um hana fljótlega
eftir stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins. Baodaríkin virðast hafa
hneigzt að því, að Spánn ætti
að vera með í Atlantshafsbanda
laginu, en á það hafa Vestur-
Með aukinni þjálfun og betri
aga getur verið hægt að bæta
spánska herinn. Énn er hann
illa búinn og það mun kosta mik
ið fé að búa hann vel að vopn-
um. Bretar og Frakkar telja það
vafasama ráðstöfun hjá Banda
ríkjamönnum að leggja fram
fé til að búa spánska herinn
vopnum meðan bæði brezka og
franska herinn skortir vopna-
búnað.
Góð varnarskilyrði.
Önnur rök þeirra, sem vilja' nóg að. skapa hernaðarlegt
samvinnu við Spán, eru þau, að jafnvægi. Það þurfi einnig að
gott sé að verja Spán. Hægt sé’. auka hið pólitíska jafnvægi. Það
að halda Spáni, þótt Rússar nái • sé jafnvel enn þýðingarmeira.
meginlandi Evrópu að öðru leyti. ] Það, sem vinnist hernaðarlega
Spánn geti þannig myndað ein
konar bryggjusporð til innrásar,
ef á þurfi að halda.
Spánn hefir ekki landamæri
nema að Frakklandi. Landa-
mærin eru við norðurhlíðar Pyr
eniafjallanna, er liggja þvert yf
ir skagann, sem Spánn er á.
á samvinnu við Spán, geti tap-
ast pólitiskt og ríflega það, en
þá er átt við, að samvinna við
Spán bæti áróðursaðstöðu kom-
múnista.
Loks er á það bent, að mikil
neyð og óánægja sé ríkjandi á
Spáni, og stjórn Francos sé því
völt í sessi. Samningar við hana
Norðurhliðar Pyreniafjallanna
eru brattar, ná víða upp í 2000—1 geti þvi reynzt vafasamir.
3500 m. hæð. Veður eru oft mjög | ,
válynd á þessum slóðum. Fjöllin
við það, þar sem Kefauer i ar ættu a® takanpp hei'naðar-
Ivsti sia fvleiandi henni í mee-' le8’a samnmga við Span og skal
ysti sig y Biandi nennnmeg hér rjfjag upp sumt af því, sem
matnðum. Þratt fyrir þetta, íært hefir verið fram með og
kom sigur Kefauers á óvænt moti.
og þykir mikill ávinningurj
fyrir hann. Aðstaða hans hef
ir styrkzt til þess að verða
kjörinn fcrsetaefni demo-
krata, ef Truman dregur sig í
hlé, og eins til þess að verða
varaforseti, ef Truman gefur
kost á sér á ný. En Truman
er talinn viss um að vera
kjörinn forsetaefni ílokksins,
ef hann kærir sig um það.
Sigur Kefauers gefur fulla
Evrópuþjóðirnar ekki viljað fall. eru yfirleitt mjög erfið yfirferð
ast. Þess vegna mun þetta mál j ar. Aðalleiðirnar liggja um þrjú
verða leysf með sérsamningum fjallaskörð, sem eru lokuð á vetr
milli Bandaríkjanna og Spánar,! um, og svo með ströndum fram
a. m. k. fyrst um sinn. j beggja vegna. Varnarskilyrði eru
Allmiklar deilur hafa verið yfirleitt talin hin beztu sem
um það, hVort vestrænu þjóðirn ^ hugsast geta.
Kosturinn við að verja Spán
Spánski herinn.
Eitt af því, sem háð hefir vörn
um Vestur-Evrópu, er skortur
nægilegs herafla. Þeir, sem vilja
samvinnu við Spán, benda á, að
Spánverjar hafi þegar fjölmenn
an her og geti þó aukið hann.
Þessi liðsauki gæti orðið vörn-
um Vestur-Evrópuþjóðanna góð
ur styrkur.
Dómarnir um spánska herinn
eru nokkuð misjafnir. Yfirleitt
ástæðu til þess að rifjað Séikemur mönnum saman um, að
upp, hvað veldur mestu um j Spanverjar seu hraustir her-
. . . , i menn og seu ottalausir í orust-
vmsældir hans. Þegar hann um En þeir láta oft stjórnast
var kosinn á þing fyrir fáum meira af tilfinningum en skyn-
árum siðan, var hann óþekkt- j semi. Spönsku hermennirnir,
ur utan heimafylkis síns. Nú' er börðust með Þjóðverjum í
er hann bæði kunnur og dáð- j Rússlandi, reyndust vel, þegar
ur maður um öll Bandaríkin.! barizt var í návígi og sóttust
Ástæðan er sú, að hann var!116121 eftlr að berjast þannig.
árið 1950 kjörinn formaður vegar gekk þeim illa að
binenefndar sem tók aö sér alda uppi skipulegri sokn eða
pmgnernaai, sem tok ao se Vorn, aginn var slæmur og stjorn
að íannsaka starfsemi glæfia in for oft f handaskolum. Þess
félaga í Bandaríkjunum. —1
Hann gekk mjög rösklega
fram í þessu starfi og hlífði
ekki flokksmönnum sínum
fremur en andstæðingum
við rannsókn þessara mála.
Það, sem miður fór, var dreg-
ið vægðarlaust fram í dags-
ljósið. Upplýsingar nefndar-
innar vöktu gífurlega athygli
og hafa leitt til nýrrar her-
ferðar gegn glæfrafélögun-
um.
Þess má geta, að það var
ekki ósvipað starf, er á sín-
um tíma lyfti Truman upp í
forsetastólinn. Hann mátti
heita óþekktur utan heima-
fylkis síns þangað til á stríðs-
árunum, að hann var skipað-
ur formaður þingnefndar, er
skyldi rannsaka ýms útgjöld
í sambandi við vígbúnaðinn.
Truman rækti þetta starf af
mikiíli samvizkusemi og öt-
ullega.. Nefndin birti upp-
lýsingar um ýmiskonar sukk
og óhæfilega fjáreyðslu. Tru-
man hlaut miklar vinsældir
að launum og varaforseta-
sætið í kosningunum 1944.
Umræddur frami þeirra
Kefauers og Trumans byggist
þannig að ekki litlu leýti á
því, hvernig stjórnarkerfi
vegna sóttust Rússar eftir að
er ekki aðeins sá, aö Spánn geti
myndað bryggjusporð til innrás
ar. Yfirráðin yfir Spáni þýða
jafnframt yfirráðin yfir Miðjarð
arhafi, því að frá Spáni er auð-
velt að loka Gíbraltarsundi.
Helztu mótbárur.
Hér hafa þá verið taldir þeir
meginkostir, sem álitnir eru að
fylgja hernaðarlegri samvinnu
við Spán fyrir vestrænu þjóð-
irnar. Ókostirnir eru hins vegar
einkum taldir þessir:
Einræðisstjórn Francos er ó-
vinsæl í Vestur-Evrópu og sam
Rök Bandaríkjamanna.
Rök Bandaríkjamanna gegn
þessu eru m. a. þau, að vissulega
sé éinræðisstjórn á Spáni, en
einræðishættan stafi þó ekki
þaðan, heldur frá kommúnist-
um. Nú sé jafn nauðsynlegt að
samfylkja öllum kröftum gegn
íFramhald á 6. síðu.)
Raddir nábúannn
í forustugrein Dags 5. þ.m.
er rætt um stjórnarsamvinn-
una. Þar segir, að Framsókn-
armenn hafi ekki átt annars
úrkosta en samstarf við Sjálf
stæðisflokkinn eftir seinustu
kosningar, því að við kommún
ista sé allt samstarf útilok-
að, en Alþýðuflokkurinn hafi
vinna^ við hana getur því gefið j sama 0g grafið sig í fönn.
Síðan segir:
kommúnistum byr í seglin. Sam1
vinna Bandaríkjanna við Spán
getur líka ýtt undir þann ugg,
að þeir ætli ekki að leggja mik-
ið kapp á að verja Vestur-Ev-
rópu og séu að búast fyrir á
Spáni til þess að liafast við þar
eftir að Rússar hafa hertekið
hin Evrópulöndin. Þessi uggur
getur einnig hjálpað kommúnist
um í Vestur-Evrópu og ýtt undiT
hlutleysisstefnuna þar. Sama
máli gegnir og um óánægjuna
yfir því, ef Bandaríkin vopna
Spánverja áður en Frakkar og
gera helzt áhlaup, þar sem þeir I Bretar fá vopnaþörf sinni full-
vissu Spánverja eða ítali fyrir nægt.
til varnar. [ Þeir, sem þessu halda fram,
Bandaríkjanna er uppbyggt.
Löggjafarvald og fram-
kvæmdavald er aðskilið. Þing-
ið annast löggjafarstarfsem-
ina, en gerir sér jafnframt
far um að fylgjast með því,
hvernig framkvæmdavaídið
leysir starf sitt af hendi. —
Vegna þess, að þingið ber
ekkí ábyrgð á framkvæmda-
valdinu, eins og á sér stað í
þingræðislöndunum, rækir
það þetta starf af miklu
meiri árvekni en ella. Með
þessu er framkvæmdavaldinu
skapað heilbrigt og gagnlegt
aðhald.
Hér á landi þekkjum við eng
ín svipuð dæmi og störf þeirra
Kefauer-nefndarinnar og
Trumans-nefndarinnar. Þing
meirihlutinn ber ábyrgð á
stjórninni og hefir því meiri
tilhneigingu til þess að hilma
yfir það, sem miður fer, en
hið gagnstæða. Reynslan er
líka sú, að þingið afhendir
stjórninni ekki aðeins þetta
eftirlitshlutverk sitt, heldur
líka löggjafarvald sitt í sívax
andi mæli. Þótt ýmsum þyki
það hljóma sem öfugmæli, þá
er það samt staðreynd, að
vald þinganna í hinum svo-
nefndu þingræðislöndum er í
raunveruleikanum miklu
minna en t.d. í Bandaríkjun-
um.
Valdsvíð framkvæmdavalds
ins fer stöðugt vaxandi vegna
aukinna ríkisafskipta og i-
hlutunar. Hjá því virðist erf-
itt að komast vegna vaxandi
tækni og aukinna margvís-
legra samskipta, er henni
fylgja. Hættan á sukki og ó-
reiðu vex að sama skapi og
valdið dregst meira á eina
hendi. Þess vegna er nauð-
synlegt, að framkvæmdavald
inu verði skapað meira að-
hald. Þar er vart um annað
betra úrræði að ræða en auk-
inn aðskilnað framkvæmda-
valds og löggjafarvalds, svo
„Þótt ýmislegt hafi farið mið
ur en skyldi í tíð núverandi
ríkisstjórnar og mörgum vaxi
í augum erfiðleikar yfirstand-
andi tíma, verða menn jafn-
framt því, sem þeir gera upp
þá reikninga, að athuga, hvern
ig mundi umhorfs, ef ekki
heíði verið hafizt handa um
þær aðgerðir og framkvæmdir,
sem þessi stjórn hefir haft for
ustu um.
Það er alveg víst, að enda
þótt atvinnuleysi sé tilfinnan-
legt nú í ýmsum kaupstað-
anna, er það ekki nema svip-
ur hjá sjón miðað við það, sem
hefði orðið, ef útgerðin hefði
stöðvazt eins og við borð lá
vegna óhagstæðrar verðlags-
þróunar erlendis og vaxandi
aflatregðu. — Þessi stjórn hef-
ir rétt allmjög við fjárhag rík
issjóðs. Hún hefir tryggt land
búnaðinum jafnrétti við aðra
atvinnuvegi. Hún hefir tryggt
framgang stórfelldra hags-
munamála landsmanna, svo
sem hinna miklu raforkufram
kvæmda og áburðarverk-
smiðju.
Loks hefir hún beitt sér fyr-
ir afnámi verulegs hluta hafta
kerfisins, sem þjakaði þjóðina,
og hún hefir bætt ástandið í
verzlunarrðálunum frá því sem
var, er nauðsynjavara fekkst
ekki nema á svörtum markaði
eða í „slag““.
Dagur segir að lokum, að
vissulega fylgi ágallar sam-
starfi við Sjálfstæðisflokk-
inn, þar sem hann kappkosti
að verja forréttindi gróða-
manna. Meðan verkalýðsflokk
arnir dæmi sjálfa sig úr leik,
sé þó ekki um annað sam
að þingið ræki betur eftir
lit með því, hvernig lögumjstarf eða eitthvað svipað að
þess er framfylgt. Iræða.
Fiskveiðar erlendra
togara við ísland
(Framhald af 4. síðu)
hlífði okkur við þessum 24
viðbótar vágestum, en áform-
ið gefur okkur góða hug-
mynd um á hverju við meg-
um eiga von í framtiöinni,
þegar Ítalía hefir rétt við
fjárhagslega. Þessar og því-
líkar ráðagerðir Spánverja
og ítala eru enn ein ástæðan,
til að Alþingi íslands dragi
það ekki ler.gur á langinn að
stappa í sig stálinu og gera
kröftugar ráöstafanir til að
vernda öll vor fiskimið.
Grikkir hafa öldum saman
verið mikil siglingaþj óð. Hins
vegar kveður lítið að fiskveið
um þar í landi. Um 20,000
fiskimenn, þar af 8,800, sem
hafa það sem aðalatvinnu-
grein, stunda að vísu veiðar
við strendur landsins, en
þeim tekst sjaldan að veiða
meira en 10,000 tonn á ári.
Það er því ekki furða, að
Grikkir verða að leita á náð-
ir annara til að sjá sér fyvir
nægu fiskmeti. Fiskneyzla þar
í landi nemur árlega rúmum
2 kg. á mann. Þeir kaupa að
jafnaði 10,000 tonn af verk-
uðum þorski og 2,400 tonn af
saltsíld frá Norðurlöndum.
Við það bætast 5,000 tonn af
nýjum fiski, er þeir kaupa af
nágrannalöndunum, aðallega
Tyrklandi.
Gyðingar hafa löngum ver-
ið mikið fyrir fiskmeti. Veiði
þar í landi er enn hverfar.di
Ufcil og markaður er þar fyr;r
um 4000 tonn af verkuðum
þorski.
Hvað Egyptum viðkemur,
þá þarfnast þeir 2,300 tonna
af verkuðum þorski og 2,300
tonna af saltsíld árlega.
Lauslega áætlað er mark-
aður fyrir 156,000 tonn af
verkuðum þorski í löndunum
víð Miðjarðarhaf.
Það verður ekki hjá þvi
komizt, að víkja nokkrum
orðum að Þýzkalandi, sem
keypti að jafnaði meira en
200,000 tonn af fiski frá út-
löndum árlega, áður en sein-
asta styrjöld brauzt út. Eitt
af helztu úrræðum Nazista-
flokksins til að sjá þýzku
þjóðinni fyrir nægum mat-
vælabyrgðum, var það, að
láta þýzka togara auka og
margfalda herferðir sínar tU
erlendra fiskimiða, og þá ekki
hvað sízt til íslandsmiða. Ár-
ið 1935 fól Hitler Göring að
búa til 4 ára áætlun um það,
hvernig Þjóðverjar gætu hrifs
að til sín sem mest af auð-
legð hafsins í kring um ís-
land og önnur lönd. Það ár
lrafði Þjóðverjum tekizt að
veiða 470,000 tonn af alls kon
ar íiski.
Göring varð brátt, mikið á-
gengt, ems og sjá má á þvi,
að 3 árum síðar hafði veiði-
magn Þjóðverja aukizt um
50% írá því, sem áður var, og
var það þá komið upp í 718,
000 tonn. Við skulum hafa
það hugfast, að 24% af þess-
um afla, var veiddur við ís-
landsstrendur. Þess verður
eflaust ekki langt að bíða, að
fiskveiðar Þjóöverja við ís-
land verði aftur komnar í al-
gleymi, ef Alþingi vanrækir
það, að færa landhelgislín-
una út að endamörkum
grunnsævisins. — Fiskneyzl-
an í Þýzkalandi komst upp í
12 kg. á mann að meðaltali á
ári, undir handleiðslu Gör-
ings. Áriö 1938 flutti Þýzka-
land inn 224,900 tonn af
fiskmeti frá útlöndum.
Niðurlag á morgun.