Tíminn - 12.06.1952, Blaðsíða 5

129. bla'ð.

TÍMINN, fimmtudaginn 12. júní 1952.
5.
Fimmtud. 12. júní
Helst friðurinn
um forsetann?
Margir eru nú kvíðnir vegria
þéss, hve harðar deilur hafa
risið í sambandi við forseta-
kjörið. Þessir menn óttast, að
búið sé með friðinn og ein
inguna um forsetann, ef ekki
tekst að draga úr þessum deil
um og hindra það, að þær
haldi áfram eftir kosningarn
ar.
Það þarf þó engan að
undra, þótt deilur risu í
ERLENT YFIRLIT:
Sætí Síaiins veröur vandfyíít
Vérður Mao Tse Tnng’ efÉirmaður lians sem
andiegur leiðtogl kommiinista
David Kelly, fyrrv. sendiherra vinna greinist á milli lokamarks
Breta í Moskvu, er talinn dóm- og daglegra vinnubragða. Loka-
bserari á rússnesk stjórnmál en markið er vitanlega sigur komm
flestir tnenmaðrir sakir mikils únismans í heiminum, en til
kunnugleika- og hlutlausrar þess að ná því marki, er ekki
glöggskýggnfv Fyrir nokkru síð- hægt, að vinna eftir nemni al-
an skrifaði hann fyrir eitt ensku gildri reglu, heldur verður að (W* í
blaðanná gréinarflokk um þessi haga seglum eftir vindi, vinna'
mál og 'fer Hér á eftir útdrátt- með þessum í dag og öðrum á
ur úr þéirri grein hans, er fjall morgun o. s. frv. Mörgum kann
aði um væntanlegan eftirmann að finnast þetta óheiðarlegt, en
Stalíns eða réttara sagt það, tilgangurinn helgar meðalið. Á
sem tækí við, er Stalín félli frá. þessum grundvelli héfir utan-
Fáar spurningar heyrast ríkisstefna Sovétrikjanna einað hin ólíku öfl, sem bak við ið ófyrirleitinn baráttumaður
Til of mikils
mælzt
Venslamenn Ásgeirs Ás-
geirssonar treysta sér ekki til
að’ mæla á móti því, að for-
setinn eigi að vera hlutlaus
gæzlumaður um framkvæmd
þingræðisins og sameiningar
tákn. En þeir segja þá um
leið, til þess að afsaka frum-
hlaup Ásgeirs Ásgeirssonar,
ð Ásgeir hafi verið friðarins
aður og mannasættir. Hins-
'vegar hefir þeim algerÞega
áðst að sýna fram á, að nokk
r sannleiksneisti sé í þess-
um fullyrðingum, enda mun
það erfitt.
Ásgeir Ásgeirsson hefir ver-
oftar í sambándi við Rússland byggzt síðustu 28 árin. | tjöldin stefna tvímælalaust að í pólitík. Um það mætti nefna
i en „Verður stýrjöld?“ eða „Hvað! Það, sem hér hefir verið því að hrifsa yfirráðin í sínar mýmörg dæmi og hafa verið
sambandi við forsetakjörið j tekur við, þégar Stalín deyr?“ jnefnt, er ekki nema viss þáttur ( hendur. Þar er í fyrsta lagi um nefnd, en eitt er gleggst. Það
fyrst einn stjórnmálaflokkur | Með seinni spurningunni virð-' Stalínismans eða sá, sem snýr ! flokkinn að ræða, sem Lenín var j,egar hann gerðist for-
inn fór inn á þá braut að ast menn oftast eiga við hinar út á við. Inn á við, hefir Stalín j hugsaði sér að hefði ráðin og , s f . . . * , "
fyrstu afleiðingar af fráfalli. ektý síður breytt kenningum ! hafði næstum náð þeim, er veg- , ... y .... ,
Stalíns,; þ.e. hver verði eftir- | kommúnista, t.d. afnumið kenn! ur Sjdanoff var mestur. í öðru Up.v °1(5!0 U1” KJ01dæmamall°
maður hans? eða hvaða breyt- ; inguna urn jöfn lífskjör og jöfn ; lagi er það hin öfluga leynilög arl° ^19*2. ■**a var lan<Irð her
ingar verði á- upbyggingu stjórn ] laun, tekið upp ofsafyllstu þjóð- i regla og svo í þriðja lagi rauði (numið, og þurfti fyrst og
arkerfisins. Þetta hafa mér j ernisstefnu, einokað list- j herifín. Allir hafa þessir aðil- fyrst og fremst á víðtæku sam
alltaf funcTizt minniháttar at- ir og vísindi, og stungið ar lotið stjórn Stalíns. En tekst j komulagi að halda, til þess að
riði og tilgangslitlar getgátur. undir stól gömlu kennisetn-
reyna að koma einum af um
deildasta foringja sinum í for
setaembættið. Svo þýðingar-
mikið og valdamikið getur for
setaembættið verið, að eðli-
legt var að gegn þessu yrði
risið ákveðið og eindregið.
Það bætti svo ekki úr skák,
Hitt virðist.- mér miklu meira; ingunni um afnám ríkisvalds-
ins. Það hefir þvert á móti ver-
ið gert öflugra en nokkru sinni
fyrr.
máli skipta’áð reyna að gera sér
að reynt var eftir megni að, grein fyrir afleiðingunum, þeg-
koma þessu áformi fram með ar fra llðor-
l,vi að itoma á aundrungu og S™
ofriði mnan hmna flokkanna. K ...’.____^OOIVVOVV
, , . . , ! hafi þegar komið ser saman um,
Flokksmenmrmr þar voru hvaga háltíir skuli á hafður, er
hvattir til upþreisnar gegn stalín fellúr frá. Þeim er það
þeim mönnum, er þéir höfðu ' manna beztv-ljóst, að innbyrðis- | greindum ástæðum ekki aðeins
falið trúnaðarstörf fyrir sig, j deilur míili þeirra geta sett allt j rétt að hafa það í huga, hver
og þeim innrætt að ráð 1 voða og orðið þeim sjálfum j verður eftirmaður hans sem
hpirra væri nú mikiu verri fvr I hættulegastar. Þeir eru líka all- j stjórnandi Rússlands, heldur ] um, segir hann á einum stað,
ir bióðina en ráð andstæðiiiíi 'ir svo handgengnir og fylgispak 1 einnig hvér verði eftirmaður heldur safna kröftum og beita (að frumkvæði mannsins, sem
° v'“i” +",i" hans sem lærifaðir og æðsti
Leysir Maóisminn Stal-
ínismann af hólmi?
Þegar menn spyrja um eftir-
mann Stalíns, er af framan
eftirmanni eða efirmönnum reyna að ráða skynsamlega
hans á sama hátt að halda fram ár málefnum landsins.
fæturo JUm’ ^ lengdar,Þá kveikti Ásgeir Ásgeirsson
Staiín hefir getað haldið þess old> sem loSaðl sy° ^att, aS
um stríðandi öflum saman og tvennar alþingiskosningar,
haldið metnaði samstarfsmanna einhverjar þær heitustu, sem
sinna niðri vegna þess, að hann hér hafa átt sér staS, fóru
er óvenjúlega sterkur persónu- ; fram á einu ári, og eftir þær
leiki. Tvennt einkennir hann kosningar var svo volgt í glæS
umfram annað. Það er þolin-íununi) að ekki var hægt að
Sdrei leVaTkkur aTuSS "^uda Þmgræðisstjárn í tvö
ar. A meðan þjoðin barðist,
til. -■..
Stalinisniinn.
Það, sém mér finnst mestu
i ir Stalíh, að þeir munu telja
T • i. Jþað skyldu sína að reyna að
Slik vmnubroð hlutu alltaf ( fyigja stefnu hans áfram. Mín
að skapa harðvítugar deilur, skoðun er því sú, að engar veru
og hafa líka gert það. J legar breytingar verði fyrst eft
Hjá deilum varð heldur,lr ffáfall Stalíns, hver sem eft-
ekki komist fyrst kosning fór : irmaður hans verður að nafni
fram á annað borð. Kosning
ar, sem fara fram um áhrifá-
minni og ópólitísk embætti,
eins og t. d. prestsembætti,1 maii skipta í þessu sambandi er
hafa oft vakið hinar áköfustu pag( hvórt eftirmaður Stalíns
deilur. Slíkar deilur geta vel reynist fær um að gegna hinu
skapast við forsetakjör, þótt (víðtæka hlutverki hans. Það
engri þólitískri íhlutun sé til gæti fyrr en síðar haft hinar
að dreifa. En vitanlega hafa j mikilvægustu afleiðingar.
deilurnar að þessu sinni oröiö . stalm hefir ekkl aðeins ver-
enn harðan yegna þess hvern aðeins mótað vinnubrögðin og
íg Alþýðufl. og vensla- j jafnag árekstra hinna andstæðu
lið frambjóðanda hans hafa afla, er keppt hafa um völdin.
haldið á málum. I Hann hefir líka verið lærimeist
Harðar deilur í sambandi ari °S andlegur leiðtogi. Það
við sjálft forsetakjörið þurfa þlutverk hefir ekki verið þyö-
hinsvegar ekki að verða til | er Jð sönnu fyrst og
þess, að friðunnn íofm um fremst rauhsæismaður og at-
sj álf t f orsetaembættið. Það
fer allt eftir því, hvernig for
setakjörið tekst.
Það er ekki nema eðlilegt
og venju samkvæmt, að frið-
ur getur ekki haldist um for-
setaembætti, ef það er skip-
að pólitískum flokksleiðtoga.
Það ríkir t. d. enginn friður
um Aíiriol hinn franska, enda
hefir hann verið hápólitísk-
ur í embætisstörfum slnum.
Það ríkti ekki heldur neinn
friður um Hindenburg eða
Petain, enda voru þeir kjörn
ir til forsetastarfa sem póli-
tískir leiðtogar, og höguðu
sér samkvæmt því. Friður get
ur því aðeins ríkt um forset-
ann, að hann hafi staðið
hæfilega utan við átök stjórn
málanna og enginn flokkur
líti hann því með tortryggni
og telji hann andstæðing
sinn.
Samkvæmt þessum rökum
er það ofureinfalt og auðskil
hafnamaður. En hann hefir
einnig verið andlegur foringi.
Hann hefir umskapað stefnu
Leníns og mótað hin kommún-
istísku trúarbrögð, eins og þau
eru í dag. Áður var það trú
kommúnista, að heimsbylttngin
yrði að -vera undanfari hins
kommúnistiska skipulags og því
yrði að leggja allt kapp á að
knýja haná fram. Stalín leysti
þessa trú áf hólmi með þeirri
kenningU, að hæglega væri
hægt að láta kommúnisma þríf
ast í einu- eða fleiri löndum,
þótt önnur lönd byggju við
kapítalistískt kerfi. Stalín fann
líka upp hina tækifærissinnuðu
stefnu, sem er fólgin í því að
prestur kommúnista.
Eins og nú horfir, kem ég
ekki auga á neinn rússneskan
mann, er nýtur slíks álits og
viðurkenningar, að hann geti ] þess?
tekið það hlutverk Stalíns að
sér. En það gildir um kommún-
ismann eins og önnur trúar-
brögð, að hann má ekki staðna,
hann verður að endurfæðast og
umskapast í samræmi við nýj-
ar og breyttar aðstæður. Komm
únisminn krefst óskeikuls læri-
föður, eins konar páfa. Tító
hefði ef til vill getað komið til
greina, ef hann héfði ekki fall-
ið í ónáð. Ef til vill vanmetur
maður hina rússnesku samverka
menn Stalíns og einhver þeirra
kann að geta tekið þessa leið-
sögu Stalíns að sér. Menn gerðu
sér t.d. ekki grein fyrir þessum
hættleikum Stalíns meðan Len-
ín lifði. En eins og nú horfir í
heiminum og þar sem þunga-
miðjan í baráttu kommúnism-
^ans virðist vera að færast til
Asíu, þá þykir mér ekki með öllu
ólíklega ttlgettð, að Mao Tse
Tung geti erft forustu Stalíns
að þessu leyti.
þeim á réttum tima og réttum elskar svo friðinn, fóru öll
stað. Þetta hefir hann kunnað _ f járhagsmál landsins gersam
öðrum betur. Vafalaust reyna lega úr skorðum, til óbætan-
legs tjóns fyrir alla þjóðina.
efttrmenn hans að fylgja þess- ; -
ari reglu. En verða þeir menn til
(Framhald á 6. síðu.)
Raddir nábúanna
Vandfyllt sæti.
Það er ljóst mál, að hin tæki-
færissinnaða Utanríkisstefna er
Rússar hafa rekið seinustu 30
árin, hefir verið verk Stalíns.
Það er líka ljóst mál, að Stalín
hefði ekki getað gert allar þær
kollsteypur, án þess að hafa
völdin fullkomlega í sínum hönd
um.
Það sýnir þó kannske enn bet
ur, hve sterk valdaaðstaða Stal'
íns hefir verið, að hann hefir
getað haldið í skefjum og sam-
Kjör Ásgeirs Ásgeirssonar
myndi þýða það, að forset-
inn hætti að vera eining-
armerki og sáttasemjari. Þau
skilyrði, sem til þess þarf,
uppfyllir hann ekki og getur
ekki uppfyllt fremur en t. d.
Ólafur Thors og Einar Olgeirs
ið mál, að um Ásgeir Ásgeirsjson, svo að nefndir séu tveir
son getur aldrei skapa^t ein- í menn, sem báðir eru dugandi
ing og friður sem forseta.
Vegna fortíðar hans og allra
starfhátta hvílir á honum
slík tortryggni og ótrú, að
hann getur aldrei unnið sér
þá almennu tiltrú, er forseti
þarf að hafa.
stjórnmálaleiðtogar eins og
Ásgeir, en hafa ekki fremur en
hann tiltrú sem sameiningar
merki og hlutlausir sáttasemj
arar.
Úm séra Bjarna Jónsson
gildir þétta allt öðru máli.
ar er að bakh
Árangurinn af allri þessari
baráttu varð sá að reita af
Framsóknarflokknum 4 þing
sæti, enda til þess allur leik-
urinn gerður.
Þgð er hægt að skilja það,
... að Alþýðuflokkurinn beiti
Bjarm Benediktsson sknfar þvílíkum bIekkingum og á.
grein í Mbl. í gær um forseta óðri um friðarins mann> en
kjorið og segir þar m. a: |skörin fer að færast upp f
„Aðalverkefni forsetans er bekkinn, þegar menn úr Fram
að vera mannasættir á milli sóknarflokknum eru svo ger
forustumanna flokkanna, samlega blindaðir, að þeir
kveða á um, hverjir skuli hafa le ja nöfn sín við þenna
forgongu við myndun rikis- , , v , , ,
stjornar og taka af skarið með aroður um frlðarstarf og
stjórnarmyndun sjálfur, ef sattastarf Asgeirs Asgeirsson
flokksforilngjunum mistekst. iar.
Það verður ósegjanlega erf- J Þótt það hefði ekki verið
itt fyrir þann, sem hefir beina nema þetta mál eitt, var það
andstöðu og vaandi vantraust nðg til þess, að ékki gat náðst
allra flokka landsins nema samkomuIag um Ásgeir sem
þess minnsta, að gegna Þessu ; forseta því að f forsetastarfið
verkefm svo að vel fan, ef er hæ&t að yelja Mann
sem er reyndur að því að vera
friðarspillir. í það starf þarf
fyrst og fremst friðsaman
miann, sem reynir að bera
klæði á vopnin, en gengur
ekki fram um það að auka
eldana.
Forystulið Alþýðuflokksins
og venzlamönnum Ásgeirs Ás-
geirssonar var það og vel Ijóst
frá byrjun, að þeir voru að
kveikja eld í forsetamálinu
með því að halda með frekju
á framboði Ásgeirs Ásgeirsson
ar. Þeir vissu það vel, að hann
var og er einn af umdeild-
ustu mönnum landsins og
hlaut að vera það, vegna af-
skipta sinna af mörgum
mestu átakamálum á undan-
förnum árum og alveg sér-
staklega fyrir þrautseiga
baráttu gegn Framsóknar-
flokknum og öllum þeim mál
um, sem Framsóknarflokkur-
inn hefir lagt mest upp úr að
koma áleiðis.
Það er því til nokkuð mikils
mælst við Framsóknarmenn,
sem hafa fylgst með málefna
baráttu Framsóknarflokksins,
að biðja þá um að styðja Ás-
geir Ásgeirsson.
X. X.
Þótt ýmsir kjósi kannske ann
að forsetaefni fremur, ef
fleiri væru í boði,færir enginn
það á móti honum, að hon-
um megi ekki treysta. Allt
bendir því til þess, að um
hann gæti skapast friður að
afloknum kosningum og for-
setaembættið yrði þannig
borgið úr þeirri hættu, sem
nú vofir yfir því. Þessvegna [ forsetaefnið, er mest eining
er séra Bjarni Jónsson nú for myndi skapast um í forseta
setaefni þeirra, er vilja stólnum, að kosningum lokn-
tryggja frið og einingu um'um. Þessvegna mun hann
forsetaembættið, þegar gjörn hljóta atkvæði þeirra, er
ingarhi-íð kosningabaráttunn vilja skapa ró og frið um for-
svo að vel
verulega reynir á.
Þetta er sú óhagganlega stað
reynd, sem gerir það að verk
um, að kosning Ásgeirs Ás-
geirssonar getur beinlínis orð
ið hættuleg fyrir eðlilega þró-
un stjórnmálanna í landinu.
Ég veit, að allt annað vakir
fyrir Ásgeiri Ásgeirssyni. Auð
vitað vill hann vera friðarins
maður og mannasættir. En
enginn er dómari í sjálfs sín
sök, og kapp er bezt með for-
sjá í þessu máli'sem öðrum.
Alveg eins og Ásgeir Ásgeirs
son getur ekki leyst þessa
þraut, þótt feginn vilji hann,
þá er það einmitt á færi séra
Bjarna Jónssonar.
Að kosningu hans standa
tveir stærstu flokkar landsins
og vitað er, að forustumenn
hinna flokkanna hafa ekkert
það út á hann að setja, er geri
það hugsanlegt, að hann eigi
erfitt með að gegna hinu
vandasama starfi.“
Þetta rökstyður það, sem
Tíminn hefir haldið fram, að
séra Bjarni Jónsson sé það
setaembættið.