Tíminn - 13.06.1952, Blaðsíða 4

Tíminn - 13.06.1952, Blaðsíða 4
 TÍMINN, föstudaginn 13. júní 1952. 130. blað. Gu.bmun.dur Davlbsson: Orðið er frjálst Friðun Þingvalia Tilgangur með friðun Þing- , barst ofan í hana. Ég fór þeg- valla var upphaflega sá að ar í flýti af stað meö stúlk- varðveita villt náttúrulíf, sem j þar gæti þrifist, og vernda fornar sögumenjar. Ýmsar ’ ráðstafanir varð að gera þar. eystra til að koma þessu í framkvæmd. Ýmsir menn1 hafa þó stungið upp á nokkr- um öðrum breytingum, sem gera þyrfti á Þingvöllum og sem koma friðuninni ekkert' við. Eitt sinn kom t. d. til orða 1 að gera Þingvelli að skólasetri, ^ sem var auðvitað hin mestaj fjarstæða. Þá hafa sumir menn viljað leyfa ýmsum fé-! lögum fundahöld og aðrar, samkomur í skjóli friðhelg-1 innar. Nokkuð hefur verið gert að þessu. Sumir þessarj samkomur hafa þó ekki alltaf verið til fyrirmyndar. í sambandi við pólitísk fundahöld og skemmtisam- komur á Þingvöllum gera menn sér ekki grein fyrir, hvort staðurinn sé hentugur til þeirra hluta, eða fullnægi kröfum manna nú á tímum. Líklega er hvergi á byggðu bóli á íslandi eins miklar! slysahættur frá náttúrunnarj hendi, bæði fyrir menn og ( skepnur, eins og á Þingvöll-' um. Að þessu leyti er staður-| inn afar óhentugur og hættu- | legur samkomustaður, þó að hann hafi verið notaður til þeirra hluta fyrr á tímum. En þá var líka önnur menning hér á landi, en nú gerist. Ég dvaldi samfleytt í 10 ár á Þingvöllum og kynntist þá hættunum þar .Nokkru áður en ég fluttist austur hrapaði maður í gjá, skammt fyrir austan túnið á Þingvöllum, og beið baná. Nokkru eftir að ég fór þaðaft alfarinn féll annar maður í gjá í túninu, skamnit frá kirkju og bæjardyrum. Hann beið einnig bana. Menn, sem eru ókunnir landslagi og staðháttum á Þingvöllum, vara sig ekki á hættunum. Gjárnar eru engu síður vara- samar í túninu örfáa metra frá bæ og kirkju en utan túns. Hætturnar eru mestar fyrir heimafólk á bænum, sem á nálega daglega leið um gjá- svæðin. Venjulega er hvorki hægt að bjarga mönnum eða skepnum, sem falla í gjárnar, því að flestar eru þær þröng- ar og djúpar og hálfar af vatni. Að vetrinum stafar mik il hætta frá gjánum, þegar hraunið er komið undir snjó. Kunnugir menn þurfa þá að gæta sín vel fyrir hættunum, hvað þá heldur ókunnugir. Hér skal minnast á tvö at- vik, sem urðu á Þingvöllum meðan ég dvaldi þar, er sýna hve gjárnar geta verið vara- samar ókunnugu fólki. í báð- um tilfellum réði tilviljun ein að ekki varð stór slys. Á sól- björtum sumardegi nokkrum kom kvenmaður heim að bæn um og bað mig að koma sem fyrst austur í hraunið til að hjálpa tveimur stúlkum upp úr gjá, sem þær höfðu klifrað ofan í. Ætluðu þær að ná í haridtösku, sem þær misstu ofan í gjána. Gátu þær nú varía komist til baka hjálpar- laust. Þær voru svo heppnar að lenda á dálitlu þrepi, niðri f gjánni, sem þær gátu fótað sig á. Þar fyrir neðan tók við hyldjúpt vatn. Gjáin var svo $>röng að lítil sem engin skima unni. Þegar við komum suður og austur í hraunið vissi hún ekki hvar gjáin var. Hún hafði ékki gefið sér tíma til að setja á sig, hvar staðurinn var, sem stúlkurnar fóru ofan í gjána. Gekk því góð stund í það að leita hann uppi. Loks- ins rakst ég á flýk, á einum stað við hraunsprungu. Þegar ég kallaði ofan í sprunguna fékk ég svar. Þarna voru stúlk urnar niðri. Ég gat komist of- an til þeirra á stallinn, sem þær stóðu á, og ekki var breið ari en það, að rétt var hægt að fóta sig á honum. Ég lét þær klifra upp úr gjánni, sem var svo þröng að spyrna mátti í báða gjáveggina. Ég beið á meðan til að taka á móti þeim ef vera kynni að þær misstu' fótfestu og hröpuðu niður, en 1 þá hefði þeim verið dauðinn! vís. Þetta gekk nú samt greið- lega. Af skimunni, er barst; þarna niður, sá ég glitta í töskuna. Hún hafði lent á iitlu þrepi niðri í vatninu. Náði ég til hennar með hrifu, er ég hafði gripið með mér heldur en ekki neitt. Gat ég nú krækt í töskuna og kom- ist með hana upp úr gjánni. Mig undraði það mest að stúlkurnar skyldu ráðast í að klifra þarna ofan í gjána, án þess að gera sér ljóst, hvað tæki við niðri í henni. Hún var svo þröng og dimm að ekki sást ofan að vatninu. Vel gat farið svo, að þær hefðu lent ofan í vatninu og endað þar gevina. Milli fjóss og bæjar á Þing- völlum eru hættulegar gjár og hraunsprungur. Ekki er djúpt ofan að vatninu f stærstu | gjánni nema þar, sem hún klýfur hraunhól, en vatnið er sums staðar 20 metrar að dýpt, eða vel það. Ég lagði bráðabyrgðar brú yfir gjána til þess að komast í f jósið, sem var fyrir austan hana. Að vetrinum varð ég að hafa ljós ker með mér í fjósið á kvöld- in, vegna gjánna. Eitt kvöld nokkru fyrir jól, þegar ég hafði lokið störfum í fjósi og hlöðu og kominn út fyrir dyr með ljósið, heyröi ég manna- mál, er kom frá hraunhól rétt fyrir suðvestan fjósið. í sama bili komu þrír menn á slcíð- um ofan hólinn og heim að fjósinu. Þeir komu austan úr Laugardal og ætluðu til Reykjavíkur. Þegar dimma tók, og þeir nálguðust Þing- velli, sáu þeir ljós í glugga á bænum og tóku stefnu á það. Snjór var yfir öllu hrauninu og skíðafæri sæmilegt. Þegar þeir voru komnir þarna á hraunhólinn og ætluðu að fara að renna sér ofan af honum, í áttina til bæjarins, sáu þeir ljósið í hendi mér við fjósdyrnar og ákváðu þegar í stað að breyta um stefnu og hafa tal af mér og vera mér samferða heim að bænum. Þegar við gengum yfir brúna á gjánni benti ég þeim á, hvar þeir hefðu lent ef þeir hefðu rennt sér, eins og þeir ætluðu sér, ofan af hólnum í stefnu á bæinn. Enginn þeirra hefði komist lífs af, því að hóllinn var þeim megin snarbrattur ofan í gjána. Þeir höfðu enga hugmynd um að þarna væri gjá, sem þyrfti að varast. Atvik þau, sem nú voru nefnd benda á að ókunnugt fólk, sem á leið um Þingvelli, verður að gæta þar allrar var- úðar til að forðast slys. Fáar sögur fara af slysum á Þing- völlum frá fyrri tímum, virð- ast fregnir um þau hafa far- framhjá annálariturum. Slys hafa vissulega átt sér stað þá ekki síður en nú á dögum. Þó er getið um að prestur nokk- ur og hestur hans hafi horfið í Þingvallahrauni, og aldrei fundist. Hafa að líkindum lent í gjá. Fjöldi af skepnum hefir farist í gjám á Þingvöllum á liðnum öldum, einkum þó sauðfé. Engin leið er að bjarga skepnum úr flestum gjám í hrauninu. Nú ætti að vera tekið fyrir þau slys. í seinni tíð hefir sláturfé, aust- an úr sveitum, verið rekið eft- ir þjóðveginum um Þingvalla- hraun, til Reykjavíkur. Eftir einn slikan rekstur fann ég lamb niðri í þröngri gjá rétt við veginn. Hafði það fallið ofan í gjána úr rekstrinum, án þess að eftir þvi væri tek- ið. Gjáin var nokkuð djúp en þurr í botninn. Ég náði lamb- inu upp með því móti að festa snærislykkju í enda á langri spíru og koma henni um horn in á lambinu og draga það upp. Kornungt lamb féll ofan I þrönga og djúpa hraun- sprungu á Spönginni fyrir austan Þingvallatúnið. Ómögu legt var að ná því upp. Það heyrðist jarma þarna niðri, hefir því orðið hungurmorða. Sumir menn vilja geri Þing velli að samkomustað fyrir alls konar félagsskap og hafa þar prestssetur svo að þangað eigi erindi fjöldi kirkjugesta á messudögum. En fæstir gera sér, í þessu sambandi, grein fyrir hættum, sem þar eru á vegum fólksins. Mér var oft nóg boðið að sjá, hvernig ó- kunnugt fólk gekk ógætilega meðfram gjánum. Virtist bera lítinn árangur þá að brýnt væri fyrir því að fara varlega. Oft þræddu menn eftir blá brúninni á gjánum og beygðu sig yfir hana til að sjá sem bezt ofan í dýpið, eins og þar væri eitthvað merkilegt að skoða. Mosaskánir liggja víða á gjábörmunum, getur því auð veldlega orðið slys ef stígið er tæpt á brúnina og mosinn rennur undan fæti. Verður því að hafa hér sérstaka var- úð. Ég var aldrei óhultur um slys e'f ég vissi af einhverjum frá heimili mínu, eða annars staðar frá, vera á gangi um gjásvæðið í túninu, eða fyrir utan það. Séra Jón Thor- steinsson, sem lengi var prest- ur á Þingvöllum, kvaðst aldrei hafa verið óhultur um slys, vissi hann af einhverjum á gangi nálægt gjánum. Og ætið leiddi hann börn við hönd sér er þau voru í fylgd með hon- um nálægt gjánum. Enginn getur verið áhyggjulaus um slys, sem hefir börn á heimili sínu á Þingvöllum. Ég held að það væri snjall- ast að banna allar samkomur á Þingvöllum, og vera ekki að ýta undir fólk að safnast þangað saman innan um hættusvæðin. Virðist þarf- leysa að gera Þingvelli að prestssetri að nýju. Hefði það (Framhald á 6. síðu). Böndi úr Húnavatnssýslu skrifar mér eftirfarandi pistil: i „Hér gerði aftakaveður að- faranótt þriðjudagsins 27. maí og er það tvímælalaust með verstu stórhríðum, sem ég hefi verið úti í, og líklega sú versta, sem hér hefir komið síðan 1887, svo seint að vori. Mér leizt verr á útlitið en veðurspáin benti til, og hýsti því allar óbornu ærn- ar um kvöldið. Bornu ærnar, um 40, voru í smá girðingar- hólfi hér við túnið. Kl. 2 um nóttina athugaði ég veðrið, og var þá komin stórhríð. Fór ég þá við annan mann að ná lambánum og hafa þær i hús. Að því vorum við óslitið til kl. 10 um morguninn. Var allt fundið í snjónum, nema eitt lamb, en móðirin vissi ekki hvar það var, því hún hafði auðsjá- anlega tapað þeim stað, sem skelft hafði yfir það á. Margt af lömbunum var fennt í kaf, þeg ar við gátum náð þeim og drasl- að heim. Ekki missti ég nema þetta eina lamb, en á nokkrum bæjum fennti ekki aðeins lömb,. heldur líka fullorðið, og á ein- j staka bæjum líka hross. } Skaðinn er geysimtkill og þó kannske minnstur í verðmæti og afurðatjóni lamba og full- orðins fjár, sem fórst í hriðinni, því mestur mun hann verða í sýndum afurðum þess, er lifir, vegna þess, að undan ám hefir tekið og lömb verða rýrari í haust en ella. Og þar mun mesta skakkafallið sýna sig. En hvernig stendur á að veð- urspáin getur ekki sagt fyrir urn svona stórhríðar?" Þá er hér kominn ABC og iangar til að ræða meira við borgarstjóra: „Hr. borgarstjóri, það eru víst nálægt því að vera 15 ár síðan Tjarnarbrúin var byggð, og vegurinn var breikkaður yfir Tjörnina. Þessi vegur og brú voru nauðsynleg -samgöngubót og bæjarprýði — en í 15 ár hafa vegfarendur mátt horfa á veg- kantana, sem eru stórgrýtisurð. Hvers vegna er þetta ekki lag- að? Útlendingur, sem gekk með mér yíir Tjörnina fyrír nokkru, undraðist þetta mjög og taldi þennan viðskilnað lítinn vott bera um smekkvísi. Bærinn hefir það mikinn iiðs kost við hitt og annað snatt, að betra væri varið tímanum tú að hlaða upp þessa vegkanta, sem þar að auki eru stórhættu- iegir fyrir börn. Hringbrautin átti að verða stolt borgarstjórans, eins og bíla brautir Hitlers, sem frægar voru á sinni tíð, voru stolt nazista. En sá er munurinn á þessum tveimur „stoltum" að brautir Hitlers standa enn óskemmdar eftir 15 ár, en Hringbraut Gunn ars nær því ekki að verða fuil- sköpuð áður en hún verður ó- nýt aftur. Vegkafli sá, sem fullgerður er nú, er tvævetur, í vor og fyrra vor hefir orðið að malbika þenn an vegspotta upp aftur. Eru ísl. verkfræðingar ekki færir um að leggja vegspotta svo hann standist árlangt? Það mun auð- velt að fá erlenda vegagerðar- menn, sem kunna að malbika eða steypa veg. Borgarstjórinn og piltar hans munu fá að reyna það á þessu ári, að það verður fylgzt með hvernig notaðar verða þessar 80 milljónir, sem kreistar verða út úr bæjarbúum, þegar „Marka skráin“ hans Gunnars kemur út á næstu dögum.“ ABC hefir lokið máli sínu og lýkur baðstcfuhjalinu í dag. Starkaður. Kaupmenn Kaupfélög Hraðfryst hvalkjöt frá Hval h.f. fyrirliggjandi. Allt hvalkjöt frá Hval h.f. er háð eftirliti læknis og opinbers kjötmatsmanns. Heildsölubirgðir ti) innanlandssölu KJÖT A 1!1X(,I Kársnesbraut 34, Fossvogi, sími 7996. Hvalkjöt holl fæla Atvinnudeild háskólans hefir efnagreint hvalkjöt og borið það saman við aðrar kjöttegundir, sem algengar eru hér á landi, dilkalæri og nautsteik. Niðurstöður rannsóknanna sýna, að hvalkjöt stendur sizt að baki þessum viðurkenndu kjöt- tegundum að næringargildi, en er auk þess auðmeítara, svo sem eftirgreindur samanburður ber með sér. HVALKJDT DILKALÆRI NAIJTASTEIK Pita ................... 3,8% 2,8% 1,2% Eggjahvíta ............... 22,9% 20,7% 21,1% Þar af meltanleg eggjahvita . . 97,1% 96,8% 95,2% Næringargildi hvert kg.: 1263 hitaein. 1080 hitaein. 937 hitaein. Allt hvalkjöt frá Hval h.f. er háð eftirliti læknis og opin- bers kjötmatsmanns. Heildsölubirgðir til innanlandssölu KJÖT & RENGI Simi 7996. jðJW.%V.V.VVV\%\VKW^A\WAV.\WAVW.,,V/JVWW í Kosningaskrifstofa stuðningsmanna Ásgeirs Ásgeirssonar Austurstrætl 17 Opin frá kl. 10—12 og 13—22. Slmar 3246 og 7320 AAATA/WWVWVVWVWWWVVUVWVUWi/VWyiAIWVWVWVVVWVkl

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.