Tíminn - 22.06.1952, Qupperneq 3

137. blað.
TÍMINN, sunnudag;inn 22. júní 1952.
3.
Norsk vinarkveðja
Blaðinu hefir borizt marz-
hefti af tímaritinu Pedagogen,
sem er málgagn norskra kenn
ara. Þar skrifar Haldan Skán-'
land lektor í Nesna grein um
samband Norðmanna og Islend
inga og fyrirlestur Þorsteins
Víglundssonar þar. Greinin
gefur hugmynd um þau áhrif,
sem fyrirlestrar Þorsteins
munu hafa haft um samhug og
skilning með frændum okkar
Norðmönnum i garð okkar. \
Hér birtist meginefni grein- '
arinnar, sem heitir: Skemmti
legt og fróölegt íslandskvöld í
Nesna.
, i
i
Hvað veiztu um sögueyjuna
ísland og þjóðina, sem þar býr?
Ef þú veizt ekki meir um hag
og líf íslenzku þjóðarinnar en
ég, ber þér að blygðast þín, —
þér eins og mér. Hugsa sér það,
að um þessa litlu þjóð, sem er
blóð af okkar blóði og hold af
okkar holdi, vitum við mikið
minna en um Svía, Dani og
Finna. Flest okkar hafa víst kom
ið til Svíþjðar eða Danmerkur,
einu sinni, tvisvar eða oftar, en'
hve margir hafa komið til ís- '
lands? — Nei, eyjan sú liggur of
langt úti í hafi. Þangað verður
næstum eins dýrt að ferðast eins
og til Ameríku, segir þú. Þar að
auki hefir ekkert skip lengur
fastar ferðir milli íslands og
Noregs. Slíkar ferðir svara ekki
kostnaði, segja skipaeigendurn |
ir. Og svo verðum við að ferð-
ast urn Kaupmannahöfn og
Skotland til þess að komast til
íslands, ef við þá fljúgum ekki.
Islendingarnir tala líka mál,
sem er svo frábrugðið okkar
máli, að við skiljum þá ekki.
Já, þetta segjunvvið um nánustu
frændur okkar, sem eru sprottn
ir upp af sömu rótum og við og
höfðu sameiginlegt ritmál okk-
ur alla Söguöldina. Og svo verða
þeir að tala dönsku við okkur,
og við verðum gjarnan að sletta
dálítið dönsku við þá, svo að við
skiljum hverjir aðra!!! |
Þessa hefðum við ekki þurft við
ef við hefðum verndað betur
gamla móöurmálið okkar eins
og íslendingarnir hafa gert, og
við börmuöum okkur ekki alveg
svona mikið yfir því að verða!
að læra gamalnorsku í æðri skól
unum og kennaraskólunum. Á
þann hátt vanrækjum við og ó-.
virðum þetta gamla og skemmti'
lega sögumál okkar. Okkur bæri
heldur að biðja einnig um
kennslu í nútíðar-íslenzku, ef til
viii með því að auka námsefnið f
í gamalnorsku, þannig að hægt
væri að sameina kennslu beggja
málanna í eitt. Þetta færi vel
saman, svo lítill sem munurinn
er á málunum.
Það er og verður okkur til
skammar, að við höfum þannig
vanrækt gamlar og góðar ættar
erfðir og ættartengsl, meðan það
ber við, að við rembumst af
kunnáttu okkar í ensku og þýzku
— og jafnvel frönsku. Það er
auðvitað fínt, og svo er það
ákaflega gagnlegt. — Eigingirn-
in er áþreifanleg.
Hvernig er ástatt með þig, sem
lest þetta? Ert þú slíkur „van-
ræksluseggur“ um gamlar erfð-
ir og „tízkugikkur“, sem hefir
gleymt uppruna þínum? Vilj-
urðu ekki hljóta það uppnefni,
þá skaltu sýna það með því að
hlusta á íslendinginn Þorstein
Víglundsson, skóiastjóra, og sjá
hina gullfallegu kvikmynd, sem
hann sýnir frá landi sínu og
þjóð, svo fremi sem þér er kleift
að koma því við.
Til allrar hamingju kom Þor
steinn skólastjóri til okkar í
Nesna mánud. 4. febr. Það varð
sérstaklega skemmtilegt og fróð
legt kvöld.. Það vorum við öll,
sem vorum í fimléikasal kenn-
araskólans um kvöldið, sammála
um. Þorsteinn hóf mál sitt á víð
tækum og athyglisverðum skýr-
ingum á fornsögu íslands. Hann
fór fljótt yfir það, sem honum
var Ijóst, að við vissum deili á,
svo sem íslenzku Landnáms- og
Söguöldina með sögum og kveð
skap, en ræddi þess í stað um
ný og lítiö kunn atriði frá stjórn
artímum Dana á íslandi.
Hagur íslenzku þjóðarinnar,
var á margan hátt erfiðari en
ökkar á sömu tímunf, cnda þótt
hann svipi til okkar hags í
mörgu. En sanit sem áður dó
ekki hiö andlega líf með íslenzku
þjóðinni. 1 því sambandi sagði
Þorsteinn okkur margt markvert
um lærða rithöfunda, skáid og
listamenn, og hversu þessir
menn hafa haft sérstök áhrif
á íslenzkt þjóðlíf. Á sérstaklega
eftirtektarverðan hátt sýndi
hann okkur, hvernig íslenzkan
hefir þróazt og tók vel völd dæmi
úr nýnorskum kvæðum til þess
aö' sýna okkur, hvernig íslenzk-
unni og sveitamálinu okkar svip
ar enn saman, eru lík hvort
öðru, — sérstaklega í Vestur-
Noregi. Sygnir og íslendingar
skilja enn vel hvorir aðra, sagði
hann, og sýndi með dæmum,
hversu þessi mál eru lík.
Síðan sýndi hann okkur kvik--
mynd frá íslandi nútímans, og
svo aðra sams konar frá hátxða-
höldunum, þegar styttan af
Snon-a Sturlusyni var afhjiipuð.
Myndii-nar af hinu tröllslega og'
margbreytilega landslagi með
hvíta jökla og fossa, græna birki
skóga og grasvelli og blá stöðu-
vötn vöktu þrá okkar að ferð-
ast til xslands að sumrinu. Und-
arlegar myndanir og „tröll í
bergi“ cg hrauni glæddu skiln-
ing ýmissa okkar á því, hvernig
hjátrú og ríkt ímyndunarafl hef
ir þróazt og dafnað með þessaiú
gáfuðu þjóð. Ilið óskaplega gos
Heklu, þar sem reykjarmekkirn-
ir stóðu 30 km. upp í loftiö, sá-
um við úr flugvél. Einnig stóð-
um við hjá Geysi með vatns-
sti’ókana allt að 70 metra háa.
Þá sáum við, hvernig íslend-
ingar notfæra sér náttúruöflin,
bæði fossana og hverina. ísland
er nýtízku ríki, sem notar sér
alla fullkomnustu tækni, jafnt
í jarðrækt, kvikfjárrækt og fisk
veiðum, sem í verzlun, iðnaði og
öðrum verklegum framkvæmd-
um. í heimili og skóla, listum
og vísindum, íþróttum og útilífi
blómgast memxingarlífið án þess
að þjóðin hafi slitnaö upp af
gömlum og góðum eríðarótum,
siðum og háttum.
Þessi skemmtilega kvikmynd
fæi’ði okkur heim saxxninn um
allt þetta og mikið meira. Það
vaknaði hjá okkur aðdáun og
virðing fyrir þessari duglegu og
þrekmiklu smáþjóð, 140000
manna, sem hefir orkað að
öyggja sér slíkt menningax-ríki á
þessai-i eyju úti í miðju ólgandi
hafinu.
Ef til vill líkist íslendingurinn
oft landinu sínu með því að virð
ast dálítið kaldlyndur og hai’ður
utantil að sjá, en svo líkist hann
því þá einnig með gnægð af hita
og hugareldi innra með sér.
Þing Sambands ísl.
barnakennara
Eftirfarandi tillögur voru sam
þykktar á 12. þingi Samands ísl.
barnakennara 5.—8. júní 1952:
imekklaus blaðaskrlf
Eftir Jéleauis Sæmumlissoii jirofessor
I kosningabaráttunni, sem ’ ugt í völundarhúsi stj órnmál-
íiú stendur sem hæzt um for anna, hefir komizt að þeirri
1. Fulltrúaþingið ákveður að setakjörið, hefir komið fyrir niðurstöðu, að eitthvað hafi
greiða tvö þúsund krónur úr
sjóði S.Í.B. til væntanlegrar
byggingar yfir handritasafn.
2. Fulltrúaþingið samþ. að
verja nokkru fé til undirbúnings
á útgáfu kenxraratals.
3. Fulltrúaþingið telur Ríkis-
atvik, sem ég vil leyfa mér, líklega veriö hárugt i Spán-
að gera hér að umræðuefni,! armálinu, en þá sé um það að
þar sem ég hefi oröið þess var, • sakast við þá Richard Thors,
aö það hefir orsakað mis-:Svein Björnsson og aðra
skilning, hinum látna forseta nefndarmenn, er leituðu samn
íslands, herra Sveini Björns-|inga við Spán 1934. Þeir hafi
„platað“ hr. Ásgeir Ásgeirs-
son.
Þarna gætir hættulegs mis
skilnings, sem ekki má þegja
syni og fleirum til vanza.
Málsatvik eru þessi: Hr.
útgáfu námsbóka bráönauösyn- ! Jónas Jónsson, fyrrum alþing
lega vegna barnafræðslunnar í ismaöur, i-itar hvassa ádeilu-
landinu. | grein í blað sitt Landvörn og við, misskilnings, sem varp-
Vegna þess, að kostnaður við ber hr. Ásgeir ÁSgeirsson, j ar ómaklegri rýrð á nafn og
útgáfu bóka hefir margfaldazt á bankastjóra, þeim sökum, að minningu hr. Sveins Björns-
undanförnum árum og fer sí- hann hafi sem forsætisráð-
hækkandi, er brýn og sjáhfsögð herra 1934 bundið íslenzka rík
nauðsyn, að Ríkisútgáfan fái inu f járhagslegan bagga í sam
miklu meira fé til framkvæmda bandi við milliríkjasamning,
sinna, heldur en áður hefir ver- . án þess aö gæta þess ákvæðis
ið. Virðist aðeins um tvær leiðir j stjórnarskrárinnar að afla til
að velja, til þess að afla nægi- ; Þess lagaheimildar frá Alþingi
legs fjár: Annað hvort að hækka ’ áður en skuldbinding var gerð.
námsbókagjöldin, eða að ríkis- Hins vegar hafi Alþingi fall-
sjóður taki að sér að greiða kostn izk á gerðir ráðherrans eftir á,
að við starfsemi Ríkisútgáfunn- til þess að forðast hneyksli.
ar á sama hátt og hann greiðir í staö þess að hrinda þess-
kostnað við starfsemi annarra ari ákæru með sönnun þess,
að lagaheimild hafi verið veitt
áður en samningurinn var
gerður, birtir blaðið Forseta-
kjör þ. 12. júní nafnlausa
grein, undir heitinu: Spánar-
málin, og er í henni lýst
nokkrum tilbrigöum af skrif-
úm Jónasar Jónsson um þau,
en ekki komið nærri kjarna
málsins.
f greininni segir meðal ann
ars, að í fyrstu herferð sinni
, hafi J. J. kennt hr. Richard
1945, og skorar á Alþmgi að sam -phors um og telji megi víst,
þykkja ny launalög þegar á að Ásgeiri Ásgeirssyni hafi
næsta hausti og gæta þá eftir- gengið til >;órökstudd bjart.
farandi: a) að laun opmberra Sýnj<< um hæfileika hans. í
starfsmanna séu það há, að þau j annarri herferð hafi J. J.
fullnægi eðlilegum þörfum menn j sveigt að br gveini Björns- ______„___________________ ____
ingarlífs.Jx) að^það sé tryggt,ISyni; í grein, er hann hafi.skilur þetta hver maður, ef á
, ' þag er bent og ekki er beitt
ríkisstofnana.
Vegna þess, hve fjárhagur út-
gáfunnar hefir vei-ið þröngur,
eru bækurnar ekki eins vel úr
garði gerðar og nauðsynlegt er,
bæði um myndskreytingu og
band og enn vantar algerlega
kennslubækur í lögboðnum
kennslugreinum.
4. Fuiltrúaþingið bendir á, að
kaupmáttur launa hefir stói-lega
rýrnað síðan launalög voru sett
sonar, hins nýlátna forseta
voi-s, og margra annai'ra
manna, lifandi og látinna.
sem voru í sendinefnd fyrix
islenzku stjórnina til Spánar
1934.
Sendinefndir íslenzkra rik-
isstjórna hafa einungis það
hlutverk, í málum sem þessu,
að leita samninga, afla
vitneskju um, hver séu hin
beztu kjör, er standi til boða
Siðan gefa þær stjórn lands-
ins skýrslu um árangurhm
eða afhenda henni drög að
samningi, sem vitað sé, að
hinn aðilinn muni fella sig
við, hagstæö eða óhagstæð
eftir atvikum.
En það ern ríkisstjórnirnar
og enginn nema þær, sem
geta gert samninga, er skulð-
binda ríkið fjárhagslega og
þá að fengnu samþykki Al-
þingis áður. Hvort sem ríkis-
stjórnir hafa „örökstudda
bjartsýni" um hæfileika ser.di
manna sinna, fá frá þeim
„líixuenda“ eöa ekki, hvílir á-
byrgðin á þeim en ekki sendi-
mönnunum. Þetta er nauð-
synlegt að öllum sé ljóst, enda
að opinberir starfsmenn beri skrifag fyrir Tímann 5. des.
ekki minna úr býtum á hverjum
tíma hrjldur en sambærilegir
launþegar, sem taka laun sín á
fi'jálsum vinnumarkaði.
1942. Sú grein hafi þó aldrei
komið fyrir almenningssjón-
ir, þar eð upplaginu hafi ver-
ið brennt. Ummæli J. J. um
5. Þingi'ð skorar á Alþingi að.hr. Svein Björnsson, þau er
hraða setningu laga um réttindi! varða þetta mál, telur For-
og skyldur opinberra starfs- setakjör hafa veriö á þessa
manna, þar sem tekið sé tillit i leið: „Hann (þ.e. Sv. Bj.) gaf
til óska B.S.R.B. i Ásgeiri Ásgeirssyni á útmán-
„ _. . . I uðum 1934 mjög vafasaman
6. Þmgið bemir þeirn em- ,. „
, . , hnuenda fra Spánx, og er það
dregnu askorun til _ hæstvxrtrar | m h t nærri fullskýrt.«
rikisstjornar, að hun beitx serj £ hefl orðið þess var> að
fynr þvx, að þegar a næstu fjar atuðningsmenn hl, Asgeirs
Asgeirssonar sumir, og nokk- j 1942, var brennt á báli.
uö af öðru hrekklausu fólki, Reykjavik, 17. júní 1952,
sem ekki er nægilega kunn- I Jóhann Sæmundsson.
Halfdan Skánland.
Fr aiissólui ar!iBieim!
og aðrir stuðningsmenn sr.
Biarna Jónssonar. Gefið
skrifstofu Framsóknarflokks
ins, Edduliúsinu \iS Lindar-
götu, símar: 6066 og 5564,
upplýsingar um kjósendur,
sem verða fjarverandi á kjör
degi.
. lögum verði veitt rífleg fjárhæð
i til byggingar á nýju skólahúsi
fyrir Kennaraskóla íslands.
í stjórn S.I.B. til næstu tveggja
ára voru kosnir eftirtaldir
rnenn: Arngrímur Kristjánsson,
Pálmi Jósefsson, Guðmundur I.
Guöjónsson, Guðjón Guðjóns-
son, Árni Þórðarson, Frímann
Jónasson og Þórður Kristjáns-
son.
Laxavísur
Ólafur Sigurðsson á Hellu-
landi hefir sent blaðinu eftir-
farandi vísur um heimþrá og
útþi'á laxins. Þær eru eftir
Skúla Guðjónsson, prófessor
í Árósum.
Sævarlaxa-vísa.
j Hann er að sveima um höfin
blá
' og hranna geima víöa.
i Hann er að dreyrna urn ós og á
áróöursbrögöum til a'ð véla
um fyrir almenningi.
Að lokum vil ég lýsa undr-
un minni á þeim smekk Fer-
setakjörs, að fara nú að birta
dylgjur — með einna feitasta
letri blaðsins — um hr. Svein
Björnsson forseta nýlátinm
dylgjur, sem ekki þóttu birt,-
ingarhæfar meðan hann vax
í lifenda tölu og gat borið
hönd" fyrir höfuð sér, en urðu
til þess, að upplagi blaðsins,
sem ætlað var að birta þæi
og æsku-heima blíða.
Elfarlaxa-vísa.
Hann er að sveima urn ós og á
og æsku-heima blíða.
Hann er aö dreyma um höfin
blá
og nranna geima víða.
V.V.V.V.V.V.’.W.V.WAV.V',
|TILKYNNING|
frá Bæjarverkfræðingnum í Reykjavík |
Að gefnu tilefni er vakin athygli á því, að torfrista jö
á erfðafestulöndum, svo og á öðru landi bæjarins. ex jju
;■ bönnuð, nema sérstök heimild bæjarverkfræðings kom í
? «>■ í
*■; Þeir, sem gerast brotlegir gegn fyrrimælum þessum
íg verða látnir sæta ábyrgð skv. lögum.
;■ ^
;■ Bæjarverkfræðingur §
v.v.v.v.vv.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v.v
♦♦♦♦
f
ý
| ORÐSENDING
$ TIL INNHEIMTUMANNA BLAÐSINS.
ó
i Vinsamlegast hefjiö innheimtu blaðgjalda ársins 1952
$ þegar og sendið innheimtunni uppgjör bráölega.
| innheimtu Tímans