Tíminn - 04.01.1953, Side 3

2. blað.
TÍMINN, snnnudaginn 4. janúar 195Í.
3,
ísiénclin.gaþættLr
Sextugur: Örnólfur Valdimarsson
Ornólfur Valdimarsson er
fæddur 5. janúar 1893 og því
er það óhjákvæmilegt að
reikna haun sextugan á
mcrgun, hvað sem sennilegt
kann að þykja um það. Mér
hefði fundizt sennilegar til-
getið, áð ■ hann væri fimmt-
ugur.
Örnólfur er fæddur á ísa-
firði, og voru foreldrar hans
rhjónin Guðrún Sigfúsdóttir
:og Valdimar Örnólfsson
verzlunarmaður. Barn að
-aldri íluttist hann með þeim
til Súgandafjarðar og
hefir > verið þar lengst-
an hluta ævinnar. Ung-
;ur tók Örnólfúr að vinna
verzlunarstörf og áratugum
saman rak hann verzlun og' öóttir þeirra
og sönn og gat vel sett sig í
spor ekkna og einstæðings-
mæðra. Yfirleitt skildi hún
allra manna bezt tilfinning-
ar umkomulítilla þjóðfélags-
þegna. Sjálf varð hún fyrir
þeirri miklu sorg að missa
eiginmann sinn frá mörgum
börnum á ómagaaldri. En í
þeirri raun gugnaði Katrín
ekki. Með nokkurri aðstoð ná
inna vina og vandamanna
tókst henni að koma öllum
barnahópnum vel upp.
Það er trúa mín að á þeim
Hannes Jónsson félagsfræðingur:
Er samvinnustefnan
þjóðfélagsstefna?
Sumir svara þessari spurn-
ingu játandi, aörir neitandi.
Framsóknarflokkurinn hef
ir í meginatriöum byggt
vel þekkt hér’ á landi, að ó-
þarfi er að fara um hana
mörgum orðum. í fram-
kvæmdinni mætir hún öll—
starf sitt á grundvelli þeirra j um almenningi við búöarborg
meginreglna, sem samvinnu-Uð í kaupfélögunum með pen-
stefnan byggir á, þar eð þær! ingana í vasanum. Á grund-
árum, hafi sál hennar orðið.þrjár höfuðstoðir, sem runnu|velli rekstrarreglna sinns
að hafa mörg og mikil dýpijundir hann við stofnun háns,! tryggir hún neytandanurr.
sorgar og reynslu, en ég er (voru samvinnuhreyfingin,1 sannvirði vara, fyrirbyggii
lika þess fullviss, að einmitt. búnaðarfélagshreyfingin og milliliðaarðrán og stuðlai
þar, hafi þessar hugsjónir | ungmennafélagshreyfingin. því að tekju- og eignajöfn-
hennar skírzt og mótazt, og; úr röðum þessara hreyfinga uði í þjóðfélaginu.
að sú reynsla hafi gefið henni komu hugsjónir flokksins ogj Framleiðsluhugsjónin ei
kraft og innsýn til að berj- forustumenn, en tvær fyrr-’hins vegar lítt þekkt hér &
ast fyrir hugsjónamálum sín nefndu hreyfingarnar grund landi og nær ekkert í fram-
um, síðar meir. Ég leit stund-I vallast á samvinnu en sú^kvæmd. Hún mætir hinuir
um inn til Katrínar, meðan þriðja hefir jafnan stuðlað |vinnandi manni í starfi hans
hún lá banaleguna, en það(að samvinnu og samhjálp, og striti. Eðli sínu samkvæm
var sjaldnar en ég hefði kos- þótt hún sé ekki beinlínis, útilokar hún arðrán af vinnt
ið. Ég vissi, að hún mátti hluti af samvinnustarfinu í þar eð hún tryggir verka-
jfólkinu sannvirði vinnu sinr.
ar.
Augljóst er, að ef litið er
er:
hefir
með
ekki tala nema það allra1 landinu.
minnsta, en ég vissi líka, að j En spurningin
|hjá því yrði tæplega komist, j Framsóknarflokkurinn
útgerð í Súgandafirði. Segja TnrfnndTnn"ætlfld<éÍ skemm+ílÞVÍ ™annrftindamáhn voru samvinnustefnunni haft á samvinnustefnuna einung
má, að á því sviði hafi hann Lm Lier hto'86''?®" |fStJ. henn’ [stefnu, sem er verr til þess.is sem neytendahugsjón, þá
þó að 1 ö 8 újannyænlegn hop ar Þa varö ekkl hja þvi kom fallin aö vera þjóðféiags_ jer hæpið að telja hana þjóð-
af sama foreldri, og mun lsf; ag sýna fram á að þessi stefna heldur en surnir hinna jfélagsstefnu, enda þótt sum-
störf og hafi ger't um skeið, r)arnalan Peirra hjóna- engin 0g þessi mál, voru bezt kom- ^erlendu. isma, sem aðrir ir geri það. Jafn augljóst ei:
r,............. „-u.J tilviljun eóa slembilukka. Að in a þennan eða þennan
öðrum þræði kemur þar fram hatt.
unnið sitt ævistarf,
hann vinni nú bókhalds
en til Reykj avíkur
hann 1945.
Fyrri kóna Örnólfs
fluttist
var
það lögmál, sem gildir jafn- j Aldrei minntist hún á líð
an í uppeldi og ræktun, en an
Finnborg Kristjánsdóttir út- hér fer það saman> að stofn- kosti
-veasbonda. a, anðnrevri Al- . . _ ’ , Áui,u
vegsbónda á Suðureyri Al- inn er öður bemsku-
;bertssonar. Þau giftust anð heimilis óvenjulega gott.
J.916 en sambuð þeirra varð
sina, sem
nú siðustu
stutt, því aö Finnborg lézt
eftir að hafa eighazt dóttur,
Ekki þótti mér afstaöa Örn kvarta.
flokkar telja sína þjóðfélags
stefnu?
Sumir svara einnig þess-
að minnstajari spurningu játandi, aðrir,
vikurnar,' neitandi, og prófessor viðjar litið á samvinnustefnuna,
það vai’ Háskóla íslands skrifaði ájí sínu rétta Ijósi, þ.e. litið á
Ifjarri skapi Katrínu að sínum tíma langa grein í Al- hana sem bæði neytenda- og
að ef litið er á hana sem fram
leiðsluhugsjón einvörðungu.
þá er hún ekki . fullkomin.
þjóðfélagsstefna. Sé hins veg
.var ekki góð,
þýðublaðið, sem átti að sanna framleiðsluhugsjón, þá er
ólfs í stjórnmálum til fyrir-J Stuttu fyrir andlát henn- að samvinnustefnan væri hún ekki aðeins þjóðfélags-
“sem ber nafn hennar og út- myndar þegar við vorum sýsl ar. leit ég inn til hennar. — ekki og gæti ekki verið þjóð-
varpshlustendum er nú fyrir
löngu orðiii að góðu kunn.
■ ;Aftur kvæntist Örnólfur 1926
30g er seinni kona hans Ragn-
liildur Þorvarðsdóttir prests
á 'Stað í Súgandafirði Brynj-
ólfssonar.
Örnólfur Váldimarsson var
um langt skeið einn af mestu
, áhrifamönnum í Súganda-
^firði. Hann var oddviti og
sýslunefndarmaður í sveit
-sinni og mörg fleiri störf fór
hann með í félagsmálum, auk
þess sem heimili þeirra hjóna
var kunnugt aö rausnarbrag
og alúð. Eins var hann for-
ystumaður í Góðtemplara-
stúkunni í Súgandafirði, en
hún átti mikinn hlut að því
að móta félagslíf allt í Súg-
andafirði, enda eru dæmi um
þaö, að ölkærum mönnum
hafi þótt vel borgið, ef þeir
fengu staðfestu og starf í
Súgandafirði.
Þau Ragnhildur og Örnólf-
ur eiga 9 börn á lífi, en ein
fcteína, heldur sú fullkomn-
asia þjóðfélagsstefna senv
ungar, því að hann hafði ýms Eins og að vanda barst máliö félagsstefna. (____ _________________ _____
ar taugar til Sjálfstæðis- ,að hjálparþurfandi mæðrum, j Annar og frægari prófessor um getur, og mun á öðrum.
flolcksins en var þó tryggur,enda stóð þá yfir jólasöfnunj0g sósíalisti, Cole í Oxford-jstað og tíma gerð frekari
kjósandi Ásgeirs Ásgeirsson- og úthlutun Mæðrastyrks-
ar, og hrósaði ég hvorugu. nefndar, en þar hafði hún
Hins vegar féll mér ekki bet- unnið í fleiri ár.
ur við aðra, sem með mér \ Ég sá, að henni var þyngra
voru í sýslunefnd, því að mér en venjulega og sagði því viðjvarpa þjóðnýtingunni eða
þötti maðurinn hleypidóma- hana, að nú skyldi ég tala, jnánar tiltekið ríkisrekstri at-
laus, óbundinn af öllum en hún hlusta. Hún féllst á’
háskóla, hefir í snjallri bók, grein fyrir þessari staðreynd.
„Samvinnan í ríki sósíalism-1
ans“ bent á það, að jafnað-'Meginkjarni
armönnum sé nauðsynlegt að stjórnmálanna.
Um hvað snýst kjarni þjóð
málabaráttunnar?
Um tekju- og eignaskipt-
vinnuveganna fyrir borð sem
kreddum og góðviljaður Það fyrst, en innan stundar 'næginstcfnumáli en taka sam Jinguna, um dreifingu fram-
hverju því, sem til bóta sá ég, að það var eitthvað, vinnureksturinn upp í stað-' leiðsluafrakstursins
í smum
horfði og heilla, auk þess sem sem hana langaði til að segja'inn, vegna þess að reynslan margvíslegu myndum.
hann tók ekki of hátíðlega mér, það var að vísu úr hennjhafi sannað að þjóðnýtingin j StefnaJ sem ekki snertir
þó að einhverjum yrði nokk- ar eigin lífi, en dæmi um það, jhafj brugöist vonum manna,'þessi svið mannlífsins, er
ekki og getur ekki verið þjóð-
félagsstefna.
Snertir samvinnustefnan
þessi svið mannlífsins?
Ekki aðeins það, heldur
stuðlar hún líka að bættia
uð mikið um. ihversu þýðingarmikið það 'en samvinnureksturmn alltaf
Þær tvær óskir vil ég tengja væi r móöur og barni, að getaiS0tt á.
við þetta merkisafmæli, að úvalið samvistum, en veiaj Prófessor Cole vill sem sé
Súgandafjörður eigi jafnan ekki aSskilin, þó ytri aðstæÖ,fðrna þjóðnýtingunni fyrir
svo holla menn og farsæla í ur væru erfiðar. Við lát samvinnureksturinn, og geta
félagsmálum sem Örnólf mannf hennar, þegar hún j menn ímyndað sér hvort,
Valdimarsson, og að svo sfóð ein uppi meö 11 börn, og ^ þessi snjallasti fræðimaður jframleiðsluskipulagi og þar
haldi fram sem horfir, að
börn hans feti i spor foreldra
sinna og þeim endist erfö-
irnar frá bernskuheimilinu
til mannheilla og mannfélags
bóta þó að árin líði. H. Kr.
Dánarminning: Katrín Pálsdóttir
Þaö var á Landsfundi
kvenna á Þingvöllum 1944,
að ég sá Katrínu Pálsdóttur
fyrst. Fundurinn var fjöl-
mennur, þar voru konur.ekki
einungis héðan úr Reykjavík,
heldur viðs vegar að af öllu
landinu. Allt munu þetta
hafa verið brautryðjendakon
ur, hver úr sinni sveit eða
Pálsdóttir. Seinna gafst mér
tækifæri að kynnast Katrínu
betur, og eiga nokkurt sam-
starf með henni í félagsmál-
urn. Við nánari kynni fann ég
alltaf betur og betur hversu
mikinn brennandi áhuga' hún
hafði fyrir bættum kjörum
einstæðra mæðra og ekkna.
Fyrir þessu mikla mannúð-
írá þeirri raun, að sjá börnin
tekin frá þeim, þar sem móð-
urrétturinn, móðurástin og
umhyggjan var lítils metin?
Vissulega mörgum.
Eftir að börn frú Katrínar
komust til fullorðinsára, var
hún umvafin kærleika þeirra
þeirra, er hún starfaöi í, og °8' umhyggju, og gat þess
sem einstaklingur. Hún vegna með öllum sínum
kynnti sér þessi mál hjá mikla dugnaði gefið sig að
frændþjóöum okkar, og félagsmálum, og þá fyrst og
konur I reyndi að sýna og sanna bæðí; fremst að þeim málum, er
|í ræðu cg riti, þær umbætur,' stóðu hjarta hennar næst,
sem óhjákvæmilegar væru á sem sé: bættuin kjörum ein-
þessu sviði. Enginn vafi er á, ’ stæðra mæöra.
landsfjórðungi. Þarna var armáli baröist hún sýnkt og
því ótvírætt valinn kvenna- J heilagt, bæði innan félaga
hópúr. — Ég var með vak-
andi eftirtekt, — þar sem ég
sat á bekk inn í miðjum saln
um, — að sjá og heyra hvað
hinar ókuhnu, ólíku
hefðu fram að bera.
Fljótt beindist athygli mín
að fallegri, miðaldra konu á
peysufötum. Hún stóð oft
upp og var málflutningur
hennar bæði einaröur og
•skýr. Ég hafði aldrei séð kon-
una áður. í fundarlok dags-
ins kom kona þessi til mín
og kynnti sig, það var Katrín
það tólfta á leiðinni, bauðst jafnaðarmanna í heiminum.með meiri framleiðslu, upp-
hcnni staður fyrir eitt barnið Síðan prófessor Harald Laskijrætir gróðasjónarmiðin viffi
hjá góöu fólki, en sem bjó í lézt, mundi leggja til að sam- jframleiðslu og vörudreifingo!
fjarlægð. Þessu boði tók hún. J vinnustefnan yrði tekin upp og er hluti af lýðræðisstjóm
Stúlkunni litlu leiö að vísu á í staðinn fyrir sósíalismann,'
si-nn hátt vel, en henni leidd; ef hann teldi hana ekki fuli-
ist og þráði móðurina og konniari þjóðfélagsstefnu.
heimilið alla tíð. j Vafalaust mun prófessor
Um þetta var Katrín að j Alþýöublaðsins fyrr eöa síð-Jlendan isma, sem er og ger-
hugsa rétt fyrir andlátið, og|ar atta sig á sannleiksgildi ir allt þetta?
ég fann, að þarna inni fyrir jskoðana samherja síns í Bretj
var illa gróið sár. Mér datt í la.ndi og þá hætta að líta á Eðli samvinnunnar.
nug: hversu mörgum mæðr-|samvinnusfefnu og sðsiahsma | eöIí samvinnustefnunnar
um hefir þú, Katrín, bjargað(í ijðsi óskhyggju en fara að er að sætta. Hún sættir
líta á hvort tveggja í Ijósi
sfaðreynda.
arfarinu, mótast af því og;
þroskar það í framkvæmd.
Er liægt aö benda á nokkra
aðra þjóðfélagsstefnu eða er-
Tveir meginþættir
samvinnustefnunnar.
Samvinnustefnan er í tveim
meginþáttum eða köflum.
Annars vegar er neytenda-
liugsjónin, hins vegar fram-
leiðsluhugsjónin.
Neytendahugsjónin er svo
að mikið hefir þar áunnist, j Katrín þötti ails staðar góð
þó að enn standi margt til ur liðsmaður, og á hana hlóö
bóta. Just því trúnaöarstörfin, bæði
Með skapgerðareiginleika í þarfir bæjar, félaga og ein-
Katrínar, er það mj.ög skilj-' staklinga. Hún reyndist trú
anlegt að þetta yrði hennar hugsjónum sinum alls staðar.
hjartans mál. Hún var hlý’ Nú horfa vinir hennar á
ei’tir henni yfir landamærin
miklu, með sorg og söknuði,
en geta jafnframt glaðst yf-
ir því, að nú fái andi hennar
frjáls og óháður sjúkum lík-
amsfjötrum, — að starfa að
mrlli framleiðenda og neyt-
enda, sættir á milli vinnu-
veitenda og vinnuþyggjendaP
sættir á milli fjármagns og;
vinnu.
Hvers vegna deila stéttar-
félögin og félög atvinnurek-
enda? Hvers vegna tortryggir
verkamaöurinn og bóndinn
kaupmanninn?
Svarið er einfalt. Þessir að
ilar eru allir þátttakendur í
striðinu um tekju- og eigna-
skiptinguna, striðinu um.
dreifingu framlei'ðsluafrakst
ursins.
Ég hefi oft áður bent á
takmörk verkalýðs- og stétt-
arbaráttunnar í þessu striðí
um framleiösluafraksturinn i
hugðarefnum sínum.
Blessuð sé minning þin, núverantíi skipulagi. Á með-
Katrín. an fjármagnið er mestmegnis
Sigríður Björnsdóttir. (Framhald á 7. síöu).