Tíminn - 30.06.1953, Qupperneq 5

143. blaS.
TÍMINN þriðjudaginn 30. júní 1953.
Þriðjud. 30. júní
Kosningaúrslitm
í Reykjavík
Það ber vissulega að viður-
kenna, að úrslit kosninganna
í Reykjavík eru mikil von-
brigði fyrir Framsóknarflokk
inn. Flokkurinn tapaði ekki
aðeins þingsæti því, er hann
vann hér í seinustu kosning-
um, heldur missti með því
einn mikilhæfasta þingmann
sinn. Rannveig Þorsteinsdótt
ir hafði sannarlega sýnt það
þann tíma, sem hún hafði set
ið á þingi, að hún var í
fremstu röð þingmanna og
mátti þó meira af henni
vænta við vaxandi reynslu af
þingstörfunum.
Þegar betur er aðgætt, verð
ur þessi ósigur þó ekki talinn
eins mikill og ætla mætti
í fljótu bragði. í þing-
kosningunum 1946 fékk Fram
sóknarflokkurinn ekki nema
um 1500 atkvæði. í þingkosn-
ingunum 1949 fékk hann hins
vegar um 3000 atkvæði eða
m. ö. o. tvöfaldaði kjörfylgi
sitt. Þennan sigur átti hann
að mjög verulegu leyti per-
sónufylgi Rannveigar að
þakka og því brautargengi,
sem konur veittu henni. Þetta
sást strax greinilega í bæjar-
stjórnarkosningunum í janú-
ar 1950, þegar flokkurinn
fékk ekki nema 2374 atkvæði
og var þó utanflokkakona, er
hafði nokkurt persónufylgi, í
baráttusæti. Miðað við úrslit
bæj arstj órnarkosninganna
1950 eru úrslit kosninganna
nú engan veginn óhagstæð
fyrir Framsóknarflokkinn.
Andstæðingarnir fylltust að
vonum mikilli gremju út af
sigri Rannveigar Þorsteins-
dóttur 1949 og hófu því gegn
henni einhverja þá mestu
rógsherferð, er sögur fara af
hér á landi fyrr og síðar. Þess
um rógi hefir verið haldið
áfram látlaust síðan allt kjör
tímabilið og þó jafnan meira
að tjaldabaki en opinberlega.
Á síðari árum hefir engin
íslenzk persóna verið meira
rógborin og lögð í einelti af
áróðursmönnum andstæðinga
sinna en Rannveig Þorsteins-
dóttir.
Því miður sýna úrslitin, að
þessi rógur hefir borið tilætl-
uð áhrif. Rannveig Þorsteins-
dóttir hefir ranglega verið
svipt því mikla persónufylgi,
er hún naut við seinustu kosn
ingar. Reykvískar konur eiga
áreiðanlega lengi eftir að
harma það að hafa þannig
brugðizt mikilhæfustu kon-
unni, sem kjörin hefir verið
til starfa á Alþingi íslend-
inga. Flokkarnir, sem felldu
Rannveigu Þorsteinsdóttur,
munu hér eftir ekki telja sig
þurfa að taka jafnmikið tillit
til þess og áður að hafa konu
í sigurvænlegu sæti á lista
sínum.
Þegar þessum úrslitum
sleppir, verður heildarsvip-
urinn á kosningunum þessi:
Kommúnistar tapa miklu,
en hinn nýi flokkur, Þjóð-
varnarflokkurinn, vinnur
á sem því svarar og þó aðeins
meira. Verður því tæpast sagt,
að þeir flokkar, sem berjast
fyrir uppsögn herverndar-
samningsins áður en friðar-
horfur glæðast, hafi styrkt að
stöðu sína. Hins vegar hefi :
Hugvekja um útvarpiðiM™ng Jón; í®
# * i kelssonar skola-
Ekki tel ég það neitt afrek,
að fylla flokk þeirra manna,
sem hrúga upp aðfinnslum
um ríkisútvarpið. Stundum
hefir mig þó langað til að
segja mitt álit um það, en út
á þann hála ís hætti ég mér
varlega. Bæði er það, að ég
er ekki ástundunarsamur
hlustandi, og svo tala ég
stundum sjálfur í útvarp, en
blindur er hver í sjálfs síns
sök. Situr ekki á þeim að
kasta grióti, sem í glerhúsum
búa.
Dr. Björn Sigfússon gat
þess í fyrravetur, að bréf
hefði borizt honúm, sem taldi
það mikla „raun“ að hlusta á
suman framburð í útvarpinu.
Hér er sannarlega ekki of mik
ið sagt, þvi að þetta er oft
íullkomin raun. Dr. Björn
vildi ekki tilgreina neina sér-
staka, en er það svo hættu-
legtV Þurfa menn að móðg-
ast, ef þeim ej7 bent á gall-
aðan framburð þeirra? Ég
mundi vera þakklátur fyrir
slika tilsögn. Sem fyrirlesara
var mér stundum bent á galla
mína, og tók ég því jafnan
þakksamlega.
Milli jóla og nýárs í fyrra-
vetur sagði ungur maður veð
urfregnir að morgni. Hann
sagði: „Hornbjargsvidi.Hval-
ládrar, sjólídið, hidi um frost
mark.“ Önnur stúlkan, sem
um þær mundir sagði veður-
fregnir að morgni dags, tal-
aði alltaf um medra, er hún
sagði til um skyggni, og þann
ig var framburður hennar
yfirleitt. Þetta voru slæm
skipti á þeim Jóni Eyþórs-
syni og Birni L. Jónssyni, sem
jafnan báru fram veðurfregn
irnar prýðilega.
Það var víst kennari, sem
eitt sinn las upp eitthvað um
„St. Pétur og drottinn.“ Orð-
in, drjúfia, kraup, hlýtur,
hlotið, gætir, akrinum, gátu,
beit, sat; bar hann fram:
„tírjúba, kraub, hlýdur, hlod-
ið, gædir, agrinum, gádu,
beid, sad.“
í fyrravetur töluðu tveir
menn í útvarpið, og minnir
mig að annar væri kennari.
Eitthvað talaði annar þeirra
um Ástralíu eða Nýja-Sjá-
land, og er ég nú búinn að
gleyma því, en ég skrifaði nið
ur sum orð hans, og þau voru:
„medrar, agrar, lídið, rida,
hóbi, glada, lúba, dýbri, vibr-
ur, veigari," fyrir: metrar,
akrar, lítið, rita, hópi, glata,
lúta, dýpri, viprur, veikari.
í febrúar s. 1. flutti maður
nokkur útvarpserindi og bar
þá fram á þessa leið: „freg-
lega, spjód, skaud, leigum,
Eltir Féíur Sigurðssoa
vedur, lika hjá útvarpi að segja jafn
I raeistara
ósköbum, bedur,
hljób, nödraði, fódum.“ (an í bókakynningum „síðu“ í' Egill Hallgrímsson fyrrv.
Það var eitt sinn Glunta- staðin fyrir blaðsíðu. Þetta kennari hefir hreyft þeirri
kvöld, og flutti maður nokk- gera dagblöðin líka, taia einn merku hugmynd að íslending
ur erindi. Hann talaði um ig um „tíma“ í staðinn fyrir ar minnist Jóns Þorkelsson-
„hvída húfu, midju, hlud, klukkutíma eða klukkustund ar á þann hátt, sem minn-
þag (þak), rígum, abann, eða aðeins stundu. ingu hans er samboðið á 200
flödina (flötina) og þar var Það er síður en svo, að mér ára árstíð hans 1959. Bar
,.hróbað,“ og farið „úd í ána“, finnist ég vera rétti maður- Egill fram þessa hugmynd
og annaö þessu líkt. inn til þess að vera með slík- sína á nýafstöðnu uppeldis-
Raunalegt má þaö teljast, ar aðfinnslur eins og þessar, málaþingi og fékk hún full-
ef okkar skáldmælta og vel Því að engin próf hef ég tekið an stuðning þingsins. Fer
talandi þjóð, á ekki völ á eins og flestir þessara manna, hér á eftir greinargerð hans
mönnum, er bera fram móð- sem í útvarpið tala, hvorki í og ályktun í málinu.
urmálið nokkurn veginn málfræði né öðru, en islenzk i „Uppeldismálaþingið, hald
skýrt og rétt, til þess að alþýða til sveita, bæöi þar ið í Reykjavík dagana 12. til
starfa við ríkisútvarpið og sem ég ólst upp og annarsilð. júní 1953 lítur svo á, að
flytja þar fræðsluerindi. Auð staðar um landið, hefir jafn-]Jón Þorkelsson skólameist-
vitað má ekki hafna til fulls an talað óbjagað mál að ari, sem nefndur hefir verið
faðir alþýðufræðslunnar á Is
landi, hafi verið sá merkis-
einstöku fyrirlesurum, þótt mestu leyti, og er því nokkur
hafi þeir gallaðan framburð, ástæða til að krefjast vönd-
ef þeim er það meðskapað, en unar hjá útvarpinu í þessum 'maður og menningarfrömuð-
ekki aðeins leiður vani, en efnum. Ég á bágt með að trúa |ur í islenzku þjóðlífi, að
allströng krafa í þessum efn- Því, að allir þessir menn, sem ; halda beri minningu hans í
um frá hlustendanna hálfu, bera fram t með d-hljóði og.heiðri 'á minnisverðan og
getur ekki verið ósanngjörn. annað því líkt, geti ekki sagt heillaríkan hátt fyrir þjóð-
Einstöku menn hamast á t, heldur mun þetta verajina- Jón Þorkelsson helgaði
r-unum. Þeir segja torr- ávani af trassamennsku. Þaðjlíf sitt skóla- og kirkjumál-
trrryggni, flerra, dýr-r-rð, og væri þess virði að prófa þá, um landsins, lagði fram ýms-
annað bessu líkt. Stundum hvort ekki gætu þeir sagt ar stórmerkar tillögur til
koma svo ungar snótir með metri í staðinn fyrir medri.
eitthvað söngl. Oröin eru ís- j Svo er það sumt tónaglam-
rnenningar og mennta fyrir
þjóðina og í arfleiðsluskrá á-
lenzk, en lögin eitthver ný- ið í útvarpinu. Fróðlegt væri nafnaði hann fjármuni sína
tízku biðlunarvæl, sem fer að hafa skoðanakönnum um til skólahalds og skólamennt
svo hörmulega við íslenzku það, hve margir hlusta á morg , unar fyrir alþýðufólk i hér-
orðin að áherzlan kemur á unútvarpið milli kl. 8 og 8,30, jaði sinu. Sú hugmynd hefir
skakkt atkvæði. Þær sungu og.hvaða lýð slíkt útvarp er komið fram, að Jóns Þorkels
eitt sinn: „sofa-a, bjart-a, ætlað. Svo óhollt sem hernám sonar yrði verðugast minnst
hjart-a, vetr-i, betr-i, mæt-(kann að vera íslenzku þjóð-jmeð því að reisa á Suðurnesj
ur, græt-ur,“ og annað sinn erni, þá hef ég oft haldið, að j um skóla til minningar um
voru það „ástleitnu augun þetta morgunútvarp mundi, hið merka ævistarf hans og
þín brún-u, sakl-aus.“
Iskaða íslenzkt þjóðerni enn biiða stofnun skólans við 200
Einhvern tíma um jólaleyt- 1 meir. Innan um það tónaglam . ára ártíð Jóns 5. maí 1959 og
ið í vetur opnaði ég útvarpið fljóta reyndar góð atriði, en'jafnframt 200 ára afmæli
og var þá einhver að lesa Ijóð megnið er slik hörmung og [Thorkilliisjóðsins, en Jón Þor
Davíðs Stefánssonar, en ósköp kvöl, að undrun sætir, þetta j kelsson fæddist í Innri-Njarð
var það óþægilegur málróm- ameríska, seimkennda til- j vík 1697. Með slíkri skóla-
ur, ærið fyrirferðarmikill, og finninga- eða ástavímu-væl: stofnun mætti sameina
svo sagði maðurinn advinnu I „I need you and you need me“, I tvennt: að minnast þessa
(atvinnu), dreba (drepa),1 og þess háttar. Það kunna að mikla menningarfrömuðar
sidja (sitja), ládið (látið). j vera einhverjar ástæður fyrir,1 og að hinu leytinu stofna
Ekki var þess getið, hver mað ^að þessu er tjaldað, en neyð- | menningarmiðstöð Suður-
urinn var, en í þetta skipti' arbrauð er það. Hve margir j nesja, sem stæði vörð um ís-
mun hafa verið útvarpað af skyldu svo hlusta á þetta? Þaö , lenzka tungu, þjóðleg verð-
stálþræði, svo skyldu ein- j geri ég aðeins stöku sinnum
hverjir véfengja orð mín um(til þess að heyra, hvort alltaf
framburð þennan, þá m<ín syngi við sama tón.
stálþráðurinn enn bera orð
um mínum vitni.
mæti og menningararf.
Sá er háttur menningar-
þjóða, að halda hátt á lofti
minningu beztu sona sinna
og dætra og láta jafnframt
óbornar kynslóðir njóta á-
það komið glöggt fram í kosn
ingabaráttunni, að mikil
óánægja er rikjandi yfir hinni
slælegu framkvæmd hervernd
arsamningsins og verður að
j gera á henni stórfelldar end-
, urbætur. Sjálfstæðisflokkur-
inn tapar um 700 atkvæðum
j og allri aukningu, en það hef
ir r.unnið til hins nýja Lýð-
| veldisflokks. Það fer eftir
. framtíð þess flokks, hvort
jþetta á eftir að valda Sjálf-
stæðisflokknum verulegu
tjóni. Alþýðuflokkurinn er
einn hinna eldri flokka, sem
heldur fylgi sínu, þrátt fyrir
nýju flokkana og má vera,
að það sé undanfari þess, að
flokknum takist að ná for-
ustu sósíalistisku aflanna úr
höndum kommúnista.
Um ósigur Framsóknar-
manna í Reykjavik skal svo
Vesalir menn, eins' og ég,
sem ekki getum haft yndi af
Þá ætti að vera óþarfi fyrir j slíku útvarpi, ekki heldur öll-
menn, sem vinna að staðaldri j um þessum eilífa sögulestri vaxta af þjóðhollu starfi
við útvarpið og segja iðulegajné öllu leikritafárinu, þá er.Þeirra- Jón Þorkelsson var
sömu setningarnar, að skipta j oft lítið eftir handa okkur,1 samtíðarmaður Skúla Magn-
þriggja orða setningu i en við erum vonandi í miklum ússonar, og hefir verið talið
tvennt og segja t. d. „leikið j minni hluta, og sjálfsagt ekki j að störf hans í menningar-
fyrir — fréttir“, hafa mál-jsá hluti þjóðfélagsins, sem.og menntamálum skapi sér-
hvíld á milli annars og þriðja' máli skiptir. Hinum ber að,stakan kafla í sögu landsins
orðsins, í stað þess að segja,'þóknast, það er auðheyrt á °£ framfaratilraunir hans
að lag þetta eða hitt hafi öllu. j eigi skilið sæti við hliðina á
verið leikið fyrir fréttir, eða I Ég hef ekki tamið mér ónot' tilraunum þeim er Skúli gerðl
í garð útvarpsins neitt að ráði síðar á verklegum sviðuim
og hef velt því fyrir mér á j Uppeldismálaþingið vfill þvl
annað ár, hvort ég ætti að(sly®ia framkomna hugmynd
láta þessar aðfinnslur fjúka, iÞess að heiðra minningu
og gat ekki staðizt freisting- j Jóns Þorkelssonar á sem veg
una að öllu leyti, en læt svo leeastan hátt“.
sjálfsagt öðrum slíkt eftir'
framvegis.
að hafa málhvíld á milli orð-
anna „í — París“.
Óvandvirknislegt er það
að lokum sagt, að Framsókn-
arflokkurinn hefir oft áður
beðið ósigur í Reykjavík.
Hann hefir samt ekki gefizt
upp. Fyrir 10 árum rúmum
tapaði hann bæjarstjórnar-
sæti sínu í Reykjavík. Hann
vann það aftur í næstu kosn-
ingum og nú viðurkenna all-
ir, að það sæti hans sé orðið
öruggt. Á sama hátt láta Fram
sóknarmenn ekki hugfallast,
þótt þeir hafi misst þingsætið
nú. Þeir munu stefna mark-
visst að því að ná því aftur
í næstu kosningum og gera
það jafn öruggt og bæjarfull-
trúasætið. Þetta takmark get
ur flokkurinn hiklaust sett
sér í fullu trausti þess, að
þrátt fyrir þennan stundar-
ósigur hefir öruggt flokksfylgi
hans í bænum aldrei verið
jafn sterkt og nú.
Kvenflugmaður set-
nr nýtt hraðamet
Áskell ..huskaii44
(Framhald af 3. síðu).
með kristniboðið — „er eng-
inn treystist annar fyrir of-
ríki Runólfs Úlfssonar í Dal,“
— sem gert hafði Hjalta, sum
ariö áður, sekan.fyrir goðgá.
Þorvaldur var kvæntur syst-
ur Hjalta. — Ekki fara fleiri
Palmbale, Kaliforníu: Flug sögur af honum.
konan Jaqueline Cochran var J ®nn spyrja um eitt:
fyrsta konan til að skákaiVar ekki Njáll á BeigjDórs-
, , ... • . r ,'hvoli af þessu kyni kommn?
hraða hþóðsms með flngi)Er ekki nafn hans afbökun
sínu. Hún hefir nú sett nýtt;eða stytting á nafni Dufni-
alheimsmet í flughraða — 670 als, afa Áskels hnokans?
milur á klukkustund. Fyrra
metið setti hún fyrir nokkr-
um vikum síðan. og flaug hún
þá 652 mílur á klst.
Gaman væri ef einhver
vildi svara, þótt heldur sé
hér heimskulega að spurt.
Á nýári 1953,
Belgi Hannesson.