Tíminn - 03.07.1953, Blaðsíða 4

Tíminn - 03.07.1953, Blaðsíða 4
4. Gubmundur Davíðsson: TÍMINN, föstudaginn 3. júlí 1953. ■ uiav« GRÓÐURVERND Framhald. Áhrif frá menningartækjum. Áhöld, sem börnum er kennt að nota við jurtasöfn- un og fergingu, eru að sjálf- sögðu talin menningartæki. þó að þau í raun og veru séu það gagnstæða. Þau eru notuð til að eyða lífi, en ekki til efl- ingar því. Svo er um ótal mörg önnur hliðstæð tæki, sem ein- göngu eru notuð við veiðiskap og eyðingu fjölda náttúru- gæða á láði og legi. Af slíkum áhöldum er mest til af í land inu. En hin, sem notuð eru til ræktunar og eflingar lífi, eru miklu færri. Enda er meiri árangur af ránsöflun úr skauti landsins en ræktun og eldi jurta og dýra, þó að nokkuð sé að því gert. Rækt- un landsins og hlunninda þess hefir miðað áfram með hraða snígilsins, en gróðureyðing og uppblástur landsins með flug hraða fuglsins í loftinu. Meðal menningartækja nú tímans í þéttbýli að minnsta kosti eru dagblöð, útvarp og kvikmyndahús. í þessa menntabrunna sækir fólkið fræðslu, einkum æskulýður- inn. Hvert þessara tækja fyr- ir sig ber á borð ákveðinn skammt af andlegu fóðri, sem börnum er sérstaklega ætlað ti hugarfarsþroska og menn- ingar, en sem verður þó til að leiða þau afvega og spilla dómgreind þeirra. Auk blaðanna hafa börn haft aðgang að sora úr er- lendum bókmenntum, eins og t. d. þeim, sem Alþýðublaðið lýsir 7. nóif. 1946 með þessum orðum: „Hasarblöð", „hinum versta ameríska óþverra, sem jafnvel Ameríkumenn skamm ast sín fyrir og allir mennt- aðir menn meðal þeirri fyrir- líta“. Dagblöðin hér í Reykjavík (að Tímanum undanskyldum) flytja daglega afskræmilegar myndir, sem sérstaklega eru helgaðar börnum og vafalaust teknar úr erlendum sorpblöð um, þegar börn eiga í hlut virðist það regla að velja myndir og lesefni í blöðum handa þeim svo hjákátlegt og vitlaust sem verða má. Eðli lega vekur þetta hjá þeim hug arfarsspillingu. í blaðadálk- um sjást sjaldan eða aldrei menntandi fræðsluefni, sem hæfir börnum og unglingum. Þeim er aldrei bent á, hvernig sambúð þeirra og viðskipti ætti að vera við jurta- og dýra líf landsins, sem þau hljóta þó að eiga meira og minna saman við að sælda um ævina. Blöðin ættu að leggja niður erlendu skrípamyndirnar, sem helgaðar eru börnum, en taka upp í staðinn fræðandi og menntandi efni úr náttúru landsins, vinnubrögðum þjóð- arinnar og sögu. Ennfremur aðferðir við ræktun og eldi jurta og dýra. Skyldi sníða frásögnina við barna hæfi. Mundi þetta me.tið að verð- leikum hjá almenningi og auka uppeldisgildi blaðanna. Börnin eru sá hluti þjóðar- innar, sem vandfarnast er með. Þau eru alveg háð duttl- ungum fullorðna fólksins. Þeim er oft ómaklega refsað fyrir yfirsjónir hinna eldri. Sannast þá oft málsháttur- inn: Grísir gjalda, en gömul svín valda. Um útvarpið má segja nokk lið svipað og dagblöðin, sem fytja afskræmdu myndirnar. Um þessa stofnun verður ekki skráð að sinni, að öðru leyti en því, sem drepið verður á barnatimana. En taka má fram, að útvarpið hefir að ýmsu leyti brugðizt sem menn ingartæki fyrir okkur íslend inga. Ef til vill verður það rök stutt síðar. Þess er áður getið, að út- varpið hefir látið útbreiða meðal barna aðferðir við jurta söfnun og fergingu. Er áður tekið fram, hvaða áhrif slík iðja getur haft á hugarfar barna gagnvart náttúrulífi landsins. Útvarpið hefir barna tíma vikulega og stendur því vel að vígi að láta flytja við barna hæfi kerfisbundið fræð andi og menntandi efni í stað inn fyrir sögur, hégómaskraf og ýmis konar leikaraskap. Út úr vandræðum með út- varpsefni handa krökkunum að því er virðist, eru barna- tímarnir gerðir að ruslakistu. Það er hlaupið úr einu í ann- að og ruglað saman óskyld- asta efni, sem hinir og þessir flytja, — stundum börnin sjálf. Meðan ég er að festa þessi orð á pappírinn er ver- ið að lesa í barnatíma bar- dagasögu, sem virðist ein- göngu búin til handa börnum til að vekja í huga þeirra hern aðaranda og drápgirni. Enda leika börn stundum aðferðir við manndráp á götum Reykjavíkur. Hafa þá i hönd um gervivopn, sem verzlanir bæjarins eru svo hugulsamar að hafa á boðstólum handa krökkum. Fyrir nokkrum árum fór ég með fræðsluerindi handa börnum til útvarpsins. Efnið var um eina algenga blóm- jurt, sem vex i ræktaðri jörð alls staðar á landinu og hvert barn þekkir. Dómarinn, sem átti að segja um, hvort erind- ið væri frambærilegt, áleit, að það hentaði betur fullorðnu fólki. Hann lét því lesa það upp í öðrum tíma en barna- tímanum. Ég. leit svo á, að dómaranum hefði ekki þótt erindið nógu vitlaust fyrir börn, því að svo virðist sem útvarpsefni handa börnum jþyki bezt sem vitlausust og fjarri veruleikanum. Ég ætla ekki að lýsa áhrif- um, sem börn verða fyrir í kvikmyndahúsum. Aðrir hafa gert það opinberlega og kom- izt að þeirri niðurstöðu, að ýmsar kvikmyndir hafi orðið börnum — sumum hverjum, — fyrirmynd að ýmsum óknyttum og sett á þau ómennskubrag. Um háskóla-bíóið hér í Reykjavík segir Morgunblaðið árið 1947: „Þar er íbúum þessa bæjar boðið upp á Hollywood myndir að andstyggilegustu gerð, siðspillandi og for- heimskandi". Ef eitt kvikmyndahús sýnir siðspillandi myndir, álítur fólkið, að öll hin séu með sama marki brennd. Börnum er að vísu bannaður aðgang- ur að sumum myndum. En hvers vegna þykir nauðsyn- legt að sýna fullorðnu fólki siðspilltar kvikmyndir? Þarf endilega að taka soran með? Þetta sýnir út af fyrir sig, hve hugarfarsspillingin er rík í meðvitund margra. Vissulega hefir efni, sem börnum er helgað í dagblöð- um, útvarpi og kvikmynda- húsum, reynzt þeim laklegur menningarskóli, þegar frá líð ur. Að undanförnu við hver ára mót (gamlárskvöld) hefir yngra fólkið gert upp reikn- ingana fyrir fræðslu, sem það hefir notið og menningar- skerfs, er því hefir verið út- hlutaður í áðurgreindum menningartækj um. Niðurlag næst. Helgi Hannesson ræðir hér á eftir um Hið íslenzka fornleifafélag: I „Árbók Fornleifafélagsins 1951—52 fékk ég nýlega í hendur. Þetta er myndarlegt hefti: 174 blaðsíður á sterkum pappír í stóru broti og í því margar myndir. Bókin hefst á greinargóðri og skemmtilega skrifaðri ritgerð um „Rannsóknir á Bergþórshvoli" eft ir þá Kristján Eldjárn og Gísla Gestsson. Sú ritgerð fyllir 70 blað- siður af bókinni. Þá skrifar Jón Steffensen um „Kúml hjá Surts- stöðum í Jökulsárhlíö" (5 bls.). Þá Magnús Már Lárusson um: „Eitt gamalt kveisublað“, 10 blaðsíður. Og loks er fyrri hluti ritgerðar eft ir Vigfús heitinn Guðmundsson írá Keldum um „Eyðibýli og auðnir á Rangárvöllum“, 76 blaðsíður auk korts af Rangárvöllum. Þessi rit- smíð Vigfúsar finnst mér skemmti legast skrifuð af því, sem ég hef lesið eftir hann. — Fljótt yfir farið 1 virtist mér ritgerðin vönduð, enda byggð á áratuga erli og yfirlegu. Og átthagaástin blikar af hverri blaösíðu. j Svo sem sjá má af ofansögðu, I er heftiö næstum allt um rang- , æskt efni. En það er ekki ómerki- ; | legra þar fyrir. En þó finnst sum- ! um mönnum fjölbreytni slíkra rita vera fremur æskileg. Fyrir fáum misserum kom mér . ófyrirsynju upp í hendur mest af , því, sem þá var til af árbókum' Fornleifafélagsins. Það verkaði á mig eins og opinberun. Þótt ég hafi hnusað af bókum síðan á unglings aldri, hafði ég aldrei séð þá „ár- bók“ áður. Og þó vissi ég minna um, hve ágætt rit hún er. Um Fornleifafélagið vissi ég lítið meira. Fornleifafélagið er komið yfir sjö tugt. Stofnað 1879 að áeggjan Sig- uröar Vigfússonar fyrst og íremst. Rannsóknir fornleifa lét það fljótt til sín taka. Og á fyrstu árum sín- um hóf það útgáfu árbókar, sem oröiö hefir merkt og. mikið safnrit, orðið um eða yfir 5000 stórar blaö síður. .................. Ársgjald var frá upphafi ákveðið 3 krónur, sem var ærin upphæð á þeim árum. Fyrir nokkru var það hækkað í 10 krónur. Veit ég ekki um annað jafn lágt ifélagsgjald nú á dögum. — Fljótlega urðu félags menn þó 264. Nú eru þeir fáeinum fleiri en fyrir 70 árum. Hér er sund urliðuö félagaskrá: Akureyri 19, Ár nessýsla 13, Hafnarfjörður 5, Eyja fjarðarsýsla 5, Skaftafellssýslur 5, Rangárvallasýsla 4, Snæfellssýsla 4, Þingeyjarsýslur 3, Skagafjarðar- sýsla 3, Borgarfjarðarsýsla 3, Vest- mannaeyjar 3, ísafjörður 3, ísa- fjarðarsýslur 3, Gullbringus. 2, Húnavatnssýslur 2, Múlasýslur 1, Dalasýsla 1. — Samtals ut.an Reykjavikur 79. Utanlands 29,. f Reykjavík 183. Félagsmenn sam- tals 291. ' ■ - - Hvað getur nú valdið svo vesalli þátttöku í þörfu félagi?' Hefir kannske félagsstjórnin verið f hálf gerðum felum með félagið og ár- bækur þess? Af eigin reynslu getúr,. mig grunað það. Hvað sem veldur, Hér þarf að verða breyting á. — Tífölduð tala félagsmanna gæti ver ið auðvelt, nálægt takmark! —' Hvað segið þið, Rangæingar, um hundrað manná hóp? Þó ekki væri annað að græða á því en árbókinal“ Ég er sammála Helga. - ■* Starkaður. Bandaríkjanna 177 ára Tvær stúlkur óskast Tvær stúlkur óskast í eldhús Vífilsstaöahælis yfir sumarmánuðina. Upplýsingar í síma 9332 eftir kl. 2 á daginn. Skrifstofa ríkzsspítalanna. Hinn 4. júlí í ár verða liðin 177 ár frá því að sjálfstæðis- yfirlýsing Bandaríkjanna var samþykkt og undirrituð. Þennan dag fagna banda- rískir þegnar því frelsi, sem þeim hefir áunnizt. Dagsins er minnzt á margan hátt, svo sem með ræðuhöldum, skrúð- göngum, hátíðasýningum, flugeldum o. s. fr. í höfuðborg inni, Washington, fer fram mikil flugeldasýning nálægt [Washingtonminnisva’rðanum, sem reistur var til minning- ar um George Washington, hetjuna úr Frelsisstríðinu og fyrsta forseta Bandaríkj- anna. Um gervöll Bandaríkin minnast menn lítils hóps manna, sem komu saman í Philadelphia árið 1776 til þess að setja fram frelsishugsjón ir sínar í sjálfstæðisyfirlýs- ingunni, sem er Bandaríkja- mönnum öllum heilagt skjal. Allt frá því að fyrstu land nemarnir námu land með- fram strandlengju Atlants- hafsins, heilluðu nýlendur N. Ameríku menn, sem þiráðu frelsi — djarfa menn, sem yf irgáfu ættlönd sín í leit að hamingju og bættri afkomu í villtri náttúru ónuminna landflæma. Frelsishugsjónin festi djúp ar rætur í hinum nýja heimi. Að vissu leyti höfðu nýlendu- búar sjálfákvörðunarrétt, þó að þeir byggju við ensk yfir- ráð. Samt sem áður þótti þeim sér misboðið með ýms- um tollaálögum heimalands- ins. Margt kom til sögunnar, er jók á misklíð þessa, þar til amerísku nýlendurnar sendu fulltrúa á sameigirilegt þing í Philadelphiu árið 1776. Þar kváðu þeir á um réttindi sín í svonefndri sjálfstæðisyfir- lýsingu, sem Thomas Jeffer- son samdi. í yfirlysingu þess ari er það tekið fram og ger- völlum heiminum kunngjört, að „sambandsnýlendurnar séu og hafi fullan rétt til að vera frjálst og fullvalda ríki.“ Þessi unga þjóð hafði gengið fram fyrir skjöldu og lýst yfir frelsi sínu — en frels ið gat hún ekki unnið með öðru en stríði. Styrjöldinni lauk árið 1781. Að því loknu sá hin nýja þjóð fram á nýja erfiðleika, sem hún varð að sigrast á — þ. e., (Framh. & 6. ?íðu). Skrifstofustúlka óskast Skrifstcfustúlka, vön vélritun, óskast sem fyrst. — Umsóknir með upplýsingum um nám og fyrri störf sendist í pósthólf 667 fyrir 8. þ. m. Kvenfélag Lágafellssóknar heldur sumarfagnað að Hlégarði, laugardaginn 4. júlí kl. 9 síðdegis. — Gestur Þorgrímsson skemmtir. Hljómsveit Carls Billich. — Söngvari Alfreö Clausen. — Ferð frá Ferða- skrifstofu ríkisins kl. 9 s.d. — Héraðsbúar fjölmennið. Húsinu lokað kl. 11,30. Ölvun bönnuð. NEFNDIN. r/______ > UTB REIÐIÐ TIMANN iiiimiiiiiii'iiiaiuimniiiniiiiiliiiiiinmiiniiimiiiimii-mwmnmnwffT

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.