Tíminn - 05.08.1953, Qupperneq 5

173. blaST.
TÍMINN, miðvikudaginn 5. ágúst 1953.
5
mSvlUud. 5. ágúst
Jöfnunarverð
rafmagni
Um seinustu mánaSamót
komst í framkvæmd mál, sem
Framsóknarflokkurinn hafði
lengi barizt fyrir. Það var
jöfnunarverð á olíu og benz-
íni. Hér eftir verður svipað
verð á þessum vörum um land
allt, en áður var það mjög mis
munandi. Afskekkt byggðar-
lög og útgerðarstaðir bjuggu
við óhagstæðast verð. Með
framkvæmd þessa máls er
stigið stórt spor til að sam-
ræma kjör landsmanna og
láta þá, s'em búa í afskekkt-
um byggðarlögum, ekki
gjalda þess, þótt þeir haldi
þar uppi nytjun lands og sjáv
argæða í þágu þjóðarbúsins.
Það er venjan, þegar góð
mál komast fram, að fleiri
reyna að eigna sér þau en
þeir, sem barizt hafa fyrir
þeim. jafnvel þeir, sem hafa
barizt hatramlegast gegn
þeim, geta stundum látið
eins og langþráðu takmarki
þeirra hafi verið komið í
höfn. Þannig lætur nú t d.
Morgunblaðið eins og jöfnun-
arverð á benzíni hafi veriö sér
stakt áhugamál Sjálfstæðis-
flokksins og Sigurður Ágústs-
son átt manna mestan þátt í
því á þingi að koma þessu
máli fram. Sannleikurinn er
vitanlega sá, að Framsóknar-
menn voru löngu búnir að-
flytja málið á þingi og hefja
þar baráttu fyrir því áður en
Sigurður Ágústsson komst á
þi.ng. í fyrstu mætti það ým-
ist andstöðu eða sinnuleysi
Sjálfstæðismanna, en svo
kom þó að lokum, að dreifbýl-
isþingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, eins og Sigurður Á-
gústsson, treystu sér ekki til
annars en að vera því fylgj-
andi. Allt fram til seinustu
stundar reyndu þó aðalfor-
kólfar Sjalfstæðisflokksins,
eins og Ólafur Thors og
Bjarni Benediktsson að
hindra framkvæmd málsins
og varð í vetur að tefja þingið
í nokkra daga, svo að þeim
tækist ekki að svæfa það.
Stafaði þetta m.a. af því, að
Bjarni og menn hans reyndu
að beita málþófi til að hindra
framgang málsins. Vegna
kosninganna, sem fyrir dyr-
um stóðu, treystust dreifbýl-
isþingmenn Sjálfstæðis-
flokksins ekki til þess að
fylgja honum og Framsókn-
armönnum tókst því að knýja
málið fram. En svo kemur
Mbl. að venju á eftir og segir,
að framgangur málsins sé að
þakka Sjálfstæðisflokknum,
er jafnan hafi veitt „pessu
réttlætismáli“ fyllsta braut-
argengi!
Með j öfnunarverðinu á
benzíni og olíu hefir réttlæt-
ismáli vissulega verið komið
isþingmenn Sjálfstæðis-
stæðisflokksins farist illa að
reyna að eigna sér það. Með
því hefir þó ekki verið stigið,
nema eitt spor af mörgiun til
að skapa jafnræði og réttlæti
í kjörum þeirra, sem búa í
þéttbýli og dreifbýli, og
tryggja þannig jafnvægið í
byggð landsins. Fleiri slík mál
þurfa að fylgja á eftir. Meöal
þeirra mála, sem þar koma í
fremstu röð og úrlausnar
krefjast, er að tryggja jöfnun
ERLENT YFIRLIT:
Einai£gr8mar«»íe£naii, sem þeir liafa fylgt,
hefir skaðaS |sá meira en vestnrvetílin.
Það er nú ljóst, að forráðamenn
Sovétríkjanna hafa tekið upp
breytta stefnu í verlunarviðskipt- I
um við önnur lönd. Sú stefna, sem
Rússar hafa fylgt að undanförnu,
hefir haft það markmið. að Rúss-
ar byggju 'sem mest að sínu og
hefðu sem allra minnst viðskipti við
önnur lönd en kommúnistaríkin.
TakmarkiS hefir bersýnilega verið
að byggja kommúnistaríkin upp
sem sjálfstæða og óháða viðskipta-
lega heild. Prá þessari stefnu hefir
nú bersýnilega verið horfið, a. m. k.
í bili, og hafizt handa um aukin
viðskipti við lýðræðisríkin. Stað-
festing á þessari stefnubreytingu
eru nýir viðskiptasamningar, sem
Rússar hafa gert unlanfarnar vikur
við Vestúr-Evrópuþjóðirnar, nú
seinast viS íslendinga.
Þessi stefnubreyting Rússa staf-
ar vitanléga bæði af efnahagsleg-
um ástæðum og póltjskum. Með því
að rekja sögu þessara mála nokkuð,
má gera sér nokkru gleggri grein
fyrir þeim ástæðum, er hér munu
vera að yerki.
Tilgangur Stalíns með við-
skiptaeinangruninni.
Pyrst eftir kommúnistabylting-
una, sóttust Rússar eftir auknum
viðskiptum við aðrar þjóðir, en var
tekið misjafnlega. Þetta breyttist
hins vegar nokkuð eftir að Stalín
festist í sessi. Seinustu árin fyrir
seinni heimsstyrjöldina dró held-
ur úr viðskiptum Rússa við önnur
lönd. Markmið Stalíns var það ber-
sýnilega, að Rússar skiptu sem
minnst við aðrar þjóðir og væru
sjálfum sér nógir í sem flestum
greinum.
Á striðsárunum breyttist þetta
nokkuð, enda höfðu Rússar þá
þörf fyrir mikla erlenda aðstoð og
fengu hana líka frá Bandaríkjun-
um. Fyrstu árin eftir styrjöldina
hélzt þetta lxka, en um það leyti,
er Marshallhjálpin kom til sögunn-
ar, var horfið til fyrri stefnu Stal-
ins á nýjan leik. Pyrirætlun Banda
ríkjamanna meö Marshallhjálp-
inni var sú. að hún næði jafnt
til Vestur- og Austur-Evrópu, að
Sovétríkjunum meðtöldum, og yrði
til þess að auka viðskipti Evrópu-
þjóðanna innbyrðis, svo að þær
þyrftu síður að halda á aðstoð
Bandaríkjanna í framtíðinni. Stal-
ín hélt hins vegar, að hér byggju
einhver launráð undir, og hafnaði
því þátttöku í Marshallsamvinn-
unni fyrir hönd Rússa og leppríkj-
anna. Jáfiiframt tóku Rússar upp
strangari einangrunarstefnu í við-
! skiptamálum en nokkru sinni fyrr.
Þeir drógu úr vðskiptum við Vest-
ur-Evrópu og reyndu að gera komm
' únstísku ríkjablökkina að sjálf-
stæðri, óháðri heild.
Viðskipíaemangrunin hefir
skaðað Rússa mest.
Fullvíst þykir, að þessi stefna
Stalíns hafi byggzt á tveimur meg-
inforsendum. í fyrsta lagi var það
trú hans, að hægt væri að byggja
kommúnistablökkina upp sem sjálf
stæða viðskiptaheild, sem í fram-
tíðinni yrði miklu sterkari efnahags
le:a en vesturblökkin. f öðru lagi
var það skoðun hans, að missir við-
skiptanna við Austur-Evrópu yrði
svo tilfinnanlegur fyrir Vestur-Ev-
rópu, að hann myndi valda henni
meira tjóni en svaraði ávinnngi
þeim, sem fylgdi Marshallsamstarf-
inu. Þannig yrði hægt að gera
hjálp Bandaríkjanna þýðingar-
lausa.
Reynslan hefir sannfært Rússa
um, að Stalín hefir liaft rangt
fyrir sér í báðum. þessum megin-
atriðum. Þött missir viðskiptanna
við Austur-Evrópu hafi reynzt V.-
Evrópu tilfinnanlegur, hefir árang-
urinn af Marshallsamstarfinu
gert miklu meira en að bæta það
tjón. Þótt margt hafi miðað í við-
reisr.arátt í kommúnistaríkjunum
á seinustu árum, einkum á sviði
þungaiðnaöarins, hefir viðreisnin
gengið þar stói-um hægar vegna
viðskiptaeinangrunarinnar en ella
hefði orðið. í stuttu máli sagt: Rúss
ar og fylgiríki þeirra hafa tapað
meiru á viðskiptaeinangruninni en
vesturveldin. Afleiðingarnar hafa
ekki sízt komið fram í hinni vax-
andi óánægju í leppríkjunum
vegna skorts á flestum lífsnauð-
synjum.
Þess Vegna eru það beinir hags-
munir Sovétríkjanna og fylgiríkja
þein-a að horfið sé frá viðskipta-
einangruninni og unnið að auknum
vðskiptum við lýðræðisþjóðirnar að
nýju.
Rússar velja hentugt tæki-
færi til stefnubreytingar.
Tækfærið, sem Rússar velja til
að skipta um stefnu í viöskiptum
sínum vð aðrar þjóðir, er á flest-
an hátt vel valið frá pólitísku
sjónarmiði.
Það er nú Ijóst mál, að Banda-
ríkin eru að hverfa frá styrkjastefn
uni. Hún getur gefið sæmilega
raun í stuttan tíma, en er hættu-
leg fýrir sambúð gefanda og þiggj-
anda til lengdar. Gefandinn telur
sig þá geta gert meiri kröfur til
þiggjandans en ella, en þiggjand-
anum finnst hann vera háðari gef-
andanum en ella og getur það ýtt
undir óeðlilega tortryggni í hans
garð. Þess vegna er það talið heppi-
legt í Bandaríkjunum óg Vestur-
Evrópu, að styrkjastefnunni verði
ekki fylgt öllu lengur. Eigi það
hins vegar ekki að leiða til vand-
ræða í Evrópu, þegar styrkirnir
MALENKOV
íalla niður, þurfa Evrópuþjóðirn-
ar að geta aukið útflutning sinn.
Þess vegna er þaö nú krafa þeirra
á hendur Bandarkjunum, að þau
| aínemi ýmsa verndartolla, svo að
' liægt sé að auka útflutning þangað.
Þetta mætir hins vegar mikilli mót-
spyrnu þar, því að verndartolla-
steínan á öfiuga fylgismenn, cink-
um þó í stjórnarílokknum. Fullvíst
' þykir, að þetta verði eitt mesta
1 vandamálið, sem Eisenhower fær að
' glíma við á næsta þingi, en sjálfur
'er hann því persónulega íylgjandi,
' að tollarnir séu lækkaöir.
! Á þeim tíma, sem Evrópuþjóðrn-
ar eru þannig í vafa um, hvort þær
geta aukð viðskiptin við Banda-
ríkin, koma Rússar óvænt til sög-
unnar og semja um stóraukin við-
skipti. Með þessum leik sínum, bæta
þeir því aðstöðu sína í kaida stríð-
inu, auk þess sem þeir bæta að-
stöðu sína efnahagslega.
I
Er stefnubreyting Rússa
varanleg?
Það má líka tefia víst, að hin
auknu viðskipti, sem Rússar bjóða
nú upp á, verði til þess að styrkja
trú á vaxandi friðarvilja þeirra og
getur þannig stutt að þvi að draga
úi' varnai'áhuga lýðræSisþjóðanna.
Fyrst í stað mun þessari nýju við-
skiptastefnu Rússa þó tekið með
nokkurri varasemi, því að menn
vilja ekki bindast varanlegum við-
skiptasaxnböndum vð þá, nema lík-
legt sé, að framhald geti orðið á
viðskiptum við þá, en þeir séu hér
ekki aðeins að tefla kænlegan leik
(Framh. á 6. slðuh
arverð á rafmagni eða sama
rafmagnsverð um land allt.
Framsóknarmenn hafa
lengi barizt fyrir þessu máli
og var sú stefna þeirra árétt-
uð á flokksþinginu í vetur.
Þar var samþykkt, að flokk-
urinn beitti sér fyrir því í
framtíðinni, „að rafmagn
verði ekki selt dýrara í dreif-
býli en kaupstöðum“.
Rökin, sem eru fyrir þessu,
eru hin sömu og þau, sem
jöfnunarverðið á olíu og benz
íni byggist á. Það er réttlæt-
ismál, að allir landsmenn búi
við sama rétt og sömu kjör í
þessum efnum, án tillits til
búsetu, ef réttmætt þykir að
ríkið styrki raforkufram-
kvæmdir á viðkomandi stöð-
um. Að því leyti er þetta enn
meira réttlætismál, að því er
rafmagn snertir en bæði benz
ín og olíur, ' að rafmagn-
ið fær þéttbýlið ekki, fremur
en dreifbýlið, nema að meira
eða minna leyti fyrir atbeina
ríkisins. Hér hefir t. d. ekkert
meiriháttar orkuver verið
byggt án ríkisábyrgðar. Öll
hjálp, sem ríkið veitir, á vit-
anlega að vera til þess að
tryggja jafnræði borgaranna
en á ekki að skapa misjafna
aðstöðu þeirra. Þess vegna á
það að vera sjálfsagt skilyrði
af hálfu hins opinbera að
koma á jöfnunarverði á raf-
magni.
Það tók sinn tíma að koma
fram jöfnunarverði á olíu og
benzíni. Það kann eins að
kosta nokkurn tíma að koma
fram jöfnunarverði á raf-
magninu. En það mun fljót-
lega verða kunnugt hverjir
vilja fylgja slíku réttlætis-
máli og hverjir ekki. Sú könn
un mun jafnframt leiða það í
Ijós, hverjir það ei’u sem vilja
tryggja réttlæti í landinu og
jafnvægi í byggð landsins og
hverjir eru því mótfallnir,
þótt þeir tali nógu fagurlega
um þetta hvort tveggja.
Djurgárden leikur
í Rússlandi
'Að undanförnu hefir
sænska knattspyrnuliðið
Djurgárden frá Stokkhólmi
verið í keppnisför um Rúss-
land. Hefir þessari heimsókn
verið veitt athygli viða um
heim, því ekkert lið frá V.-
Evrópu hefir fyrr keppt i
Rússlandi. Á leið sinni til
Rússlands kom Djurgárden
við í Finnlandi og lék einn
leik við finnska landsliðið.
Úrslit urðu þau, að Svíar sigr
uöu með 7—0, og má segja, að
það séu alleinkennileg úr-
slit.
Fyrsti leikurinn í Rússlandi
var háður á hinum mikla leik
vangi í Moskvu, og var keppt
við Dynamo, frægasta rúss-
neska liðið. Hver einasti að-
göngumiði seldist. Úrslit urðu
þau, að Dynamo sigraði með
4—2 eftir góðan leik af beggja
hálfu. Svíarnir byrjuðu á þvi
að skora sjálfsmark og á
tíma stóð 3—0 fyrir Dynamo.
Annar leikur Djurgárden var
við rússnesku meistarana,
Spartak. Leikar fóru þannig,
að jafntefli varð, 1—1, og
má það teljast afar góður ár-
angur hjá Svíum.
Djurgárden er víðförlasta
knattspyrnulið heimsins og
hefir leikið í flestum heims-
álfunum. Meðal annars hef-
i ir liðið leikið hér á landi.
Á víðavangi
Ný stórbrú.
Fyrra sunnudag var vígð
önnur lengsta brú landsins,
brúin á Jökulsá á Lóni.
Jökuisá í Lóni hefir verið ó
brúuð til þessa og verið
hinn mesti farartálmi. Með
brúun hennar kemst meiri
hluti Lónsins, einnar beztu
og fegurstu sveitar á ís-
landi, í vegarsamband við
Hornarfjörð og jafnframt
kemst Hornafjörður í vega
samband við önnur héruð.
Hér er því um að ræða þýð
ingarmikla samgöngubót
fyrir eitt afskekktasta hér-
að landsins.
Það hefir kostað mikið
og þrautseigt starf þing-
manns Austur-Skaftfell-
inga, Páls Þorsteinssonar,
að koma þessu máli fram.
Önnur héruð hafa gert
kröfur um brúarbyggingar
og bent á, að þar væri um
fjölmennari byggðir að
ræða. Páll Þorsteinsson hef
ir hinsvegar flutt mál sitt
af festu og með glöggum
í'ökum, eins og honum er
manna bezt lagið. Þing og
ríkisstjórn hafa faliist á
röksemdir hans. Þessvegna
geta nú Austur-Skaftfelling
ar fagnað því, að þessi
mikla samgöngumót hefir
komist í framkvæmd. En
víst er það, að hún ætti
enn langt í land, ef ekki
hefði notið við hins vand-
aða og rökstudda málflutn
ings Páls Þorsteinssonar.
Stjórn Reykjavíkur
og Akureyrar.
Mbl. heldur því nýlega
fram, að stjórn annara
bæjarfélaga en Reykjavík-
ur sanni það ótvírætt, að
það myndi þýða glötun
Reykjavíkur, ef Sjálfstæðis
flokkurinn missi meirihlut
ann í bæjarstjórninni. Mbl.
nefnir. þó ekki Akureyri i
þessu sambandi, en þar hef
ir Sjálfstæðisflokkurinn
aldrei haft meirihluta og
hefir þó Akureyrarbæ tví-
mælalaust verið miklu bet-
ur stjórnað en Reykjavík.
Af því má vissulega draga
þá ályktun, að Reykjavík
muni ekki síður geta kom-
ist af án meirihlutastjórn-
ar íhaldsins en Akureyrí,
heldur myndi það verða til
þess að bæta stjórn hennar
á margan hátt. '
Spillt flokksstjórn
verx-i en samstjórn.
Samstjórn margra flokka
er vitanlega ekki gallalaus.
og þó einkum ef hún þarf
að haldast til langframa.
Stjórn sama flokks um langt
skeið er þó enn óæskilegri.
Þegar sami flokkur hefir
lengi haft völdin, skapast I
skjóli hans margs konar
spilling og kyrrstaða. Þess
sjást nú vissulega glögg
merki í stjórn Reykjavíkur-
bæjar, þótt hin langvarandi
stjórn kommúnistaflokksins
í Rússlandi sé enn gleggra
dæmi um þetta. Þessvegna
myndi það vissulega hafa
betri áhrif á stjórn
Reykjavíkurbæjar, að liún
kæmist um skeið undir sam
stjórn fleiri ábyrgra flokka,
líkt og Akureyri, heldur en
að hin langvarandi og spillta
stjórn íhaldsins haldi áfram.
Þetta verður líka fleiri og
fleiri hugsandi mönnum
Ijóst.