Tíminn - 27.09.1953, Blaðsíða 5

218. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 27. september 1953.
5
Sunnwd. 27. sept.
Rafmagnsmálið
Dagana 20.—25. marz s. 1.
Undanhald socialismans
og íhaldsstefnunnar
Morgunblao'ið birti nýlega lor-
ustugrein, þar sem sýnt var fram
á uncanhaid jafnaðarmanna frá
þjóð'nýtingarstefnunni. Dæmi um
það iná nú finna í flestum lýðræðis
var 10. flokksþing Framsókn- j íöndurn heims.
armanna holdiö í Reykjavík.! Fyrk- 20—30 árum var þjóðnýting
Þet.ta flokksþing var hiö fjöl ■ og r.’kisrekstur fyrsta og lielzta
mennasta, er háS hefir ver- j stefnuatriði jafnaðarmannaflokk-
ið. Mœttir voru þar kj örnir:anna- Nú er Þgtta yfMeitt sei'-
fulitrúar úr öllum kjördæm-! kr%fct’ Þeir minnffc °mö im á
um landsms, 23 ao tolu, en þar orðið langmest á
fulltruarnu voru hai.t á ýmsuin fé’agsiegum umbótamáium,
fjórSa hundrað.
! er vefið hafa á stefnuskrá frjáis-
E’tt af verkum þessa flokks' lyndrá miðflokka um langa hríð.
þings var að ákveða stefnu | i panmörku hafa farið fram
Fr'amsóknar'flokksins í raf- j tvennar þingkosningar á þessu ári.
orkumálum á næstu árum.' JafnaSarmenn þar hafa yfirleitt
Sú stefnuskrá mun, einkum að g«ta ÞeS" L kosn|nsa:
... , . fcarattuhm, að þeir hefðu einhverj
meo tilhti til þess, sem gerzt;ar þjösnýtingarfyrirætlanir f huga.
liefir síðar á þessu ári, verða j \ Noregi stendur nú yfir kosn-
taiin sögulegt skjal, er stund ingabárátta. Jafnaðarmenn þar
ir líða. í hafa birt kosningastefnuskrá og
Flokksþingið lýsti m. a. yf- ' eru þar ekki bornar fram neinar
ir því sem steínu flokksins, Þíóðnýtingartillögur umfram það,
er nú skal greint • ■sem hæsfara borgaralegir fiokkar
- , * . ! geta fallizt á, eins og t. d. ríkiseign
„1. Að hraðað verði undir- á orkuverum.
búningi að byggingu vatns- f Bfetlandi hefir ársþing verka
aflstöðva í þeim héruðum,
þar sem slíkar stöðvar hafa
ekki enn verið byggðar og
framkvæmdir hafnar svo
fljótt sem mögulegt er eftir
aö lokið er þeim virkjunum
vio Sog og Laxá, sem nú er
unnið að, svo að samveitur
verði sem fyrst lagðar um
öll þéttbýlli svæði landsins.
2. Að gerð verði skipulögð
áætlun um samveitur til
þeirra 2400 býla i landinu,
sem skýrsla liggur fyrir um,
að eðlilegt sé, að fái rafmagn
frá samveitum. Sé við það
miöað, að framkvæmdum
ljúki á sem skemmstum tíma,
3. Að rannsökuð verði skil-
yrði til smærri vatnsvirkjana
á öllum þeim býlum, sem tal-
ið er, að eigi fái notið raf-
magns írá samveitum og að
lán til slíkra virkjana verði
aukin frá þvi sem verið hefir
að undanförnu.
4. Að lánsfé til kaupa á dies
elvélum handa þeim bænd-
um, sem hvorki geta fengið
raforku frá samveitum í ná-
inni framtíð né hafa aðstöðu
til að koma upp einkaraf-
stöðvum á jörðum sínum,
verði aukið verulega.
5. Að framlag ríkissjóðs til
lýðssainbandsins nýlega hafr.að
með vefulegum meirihluta tillög-
um um aukna þjóðnýtingu. Sýnir
það viðhorf verkamanna til þjóð-
nýtingárinnar þar í landi.
Þannig má rekja þessa sögu land
úr landi. Ástæðan er sú, að þjóð-
nýtingin hefir ekki gefið þá raun,
þar séni hún hefir verið reynd, er
fullnmgt hefir þeim vonum, er til
hennar hafa verið gerðar.
Það ,.,iár því vissulega rétt hjá
Mbl., að,- undanhald jafnaðarmanna
fiokkanna frá þjóðnýtingunni er
Ijóst og greinilegt. Og það eru ekki
aðeins jáfnaðarmenn, sem hafa ver
!3 að hörfa frá þjóðnýtingarsteín
unni seinustu misserin. Frá Sovét-
ríkjunum og leppríkjum þeirra ber
ast nú fregnir um stórfellda upp-
gjöf þjóðnýtingarstefnunnar á sviði
landfcúnaðarins. Þar hefir verið aug
lýst, að dregið verði úr aukningu
opinberra samyrkjubúa, en í stað-
inn tfc-yst meira á einkabúskap.
Gera ýmsir, sem bezt þekkja til,
sér vonir um, að þetta verði upp-
haf þess, að smám saman verði horf
ið frá hinu kommúnistiska skipu-
ia: i i þessum löndum.
Undanhald íhalds-
stefnunnar.
En þáð eru fleiri en jafnaðar-
menn og kommúnistar, sem hafa
orðið að hörfa frá upphaflegri og
raunvérulegri stefnu sinni hin síð-
ari ár.
Þótt undanhald þessara flokka
.. , . ,.v , . . frá þjóðnýtingarstefnunni sé aug-
íaioikdsjoðs se s-oraukið a. íjóst og mikið, hefir þó undanhaid
því sem nú er, þannlg að íhaidsstefnunnar verið enn stór
unnt sé áð auka lánveitingar feiidara
til þeirra framkvæmda, sem
um ræðir hér að framan aö
því marki sem heimilað er í 3. Að tryggt yrði 100 millj.
raforkulögunum. kr. lán til ofangreindra raf-
6. Að rafmagn verði ekki orkuframkvæmda i sveit ogi
selt dýrara í dreifbýli en þétt við sjó, og yrði það látið sitja
býli------.“ fyrir útvegun annarra lána
-------- af hálfu ríkisins (að undan-
Jainskjótt sem samningar j tekn.u sementsverksmiðju-
hófust um nýja stjórnarmynd láninu).
un eftir kosningar, tók.u þing! 4. Að unnið yrði að lækkun
menn Framsóknarfiokksins ( raforkuverðs, þar sem það er
að beita sér fyrir því að stj órn j hæst:
sú, er mynduð yrði og þing-1' Ákvæði stjórnarsamnings-
mcirihluti sá, er hana styddi,1 ins um raforkumálin eru
féllist á stefnu flokksþingsins minnisverður sigur fyrir þá
Hver var boðskapur íhaldsstefn-
unnar fyrir 20—30 árum? Algert
frjálsrseði fyrir þá „fáu og sterku“
í þjóðfélaginu. Skefjalaus barátta
ge:n verkatýðshreyfingunni og sam
vinnuhreyfingunni. Andstaða gegn
alþýðutryggingum. Yfir höfuð sagt
fcarátta gegn öllu því, sem studdi
aö réttlæti og jöfnuði í þjóðfélag-
inu.
Nú keppast íhaldsflokkarnir víð-
ast hvar við að lýsa því yfir, að
þeir séu eindregið fylgjandi mörgu
því, sem þeir börðust hatrammleg-
ast gegn fyrir 20—30 árum.
Nú þykjast þeir viðurkenna, að
samvinnuhreyfingin og verkalýðs-
hreyfingin eigi rétt á sér. Nú látast
þeir fyl:jandi meiri eöa minni al-
þýðutryggingum. Nú látast þeir
fylgjandi opinberri aðstoð við íbúða
byggingar alþýðu. Og þeir látast
meira að segja fyigjandi ýmsum
ráöstöfunum og höftum, sem halda
gróðabralli ófyrirleitinna einka-
braskara í hæfilegum skefjum.
íhaldsflokkarnlr eru þvl sam-
kvæmt stefnuyfirlýsingum sínum
orðnir allt aðrir flokkar en þeir
voru fyrir 20—30 árum. Sú breyt-
ing, sem þannig hefir orðið á þeim,
er jafnvel enn meiri en á socialis-
tisku flokkunum. Flótti íhaldsflokk
anna frá íhaldsstefnunni hefir ver
ið enn meiri en flótti socialista frá
þjóðnýtingarstefnunni.
I
íslenzka íhaldið fyrr og nú. j
Það er auðvelt að glöggva sig á
þessu með því að bera saman vinnu
brögð íslenzka íhaldsins fyrir 20—
30 árum og þá stefnu, sem það
þykist fylgjandi nú.
Fyrir 20—30 árum fór íhaldið
ekki dult með andstöðu sína gegn
verkalýðshreyfingunni og sam-
vinnuhreyfingunni. Nú þykist það
vera velviljað báðum þessum hreyf
ingum og telja starfsemi þeirra til
bóta fyrir þjóðfélagið. >
Fyrir 20—30 árum kallaði íhaldið
það „ölmusur“, ef bændur væru
styrktir til að koma upp íbúðar-
húsum. Það taldi einnig, að „bezta
stefnan", sem hið opinbera gæti
fylgt í húsnæðismálum bæjanna,
væri „að gera ekki neitt“. Nú þyk
ist það eindregið fylgjandi opin-
berri aðstoð til að greiða fyrir
íbúðabyggingum almennings. i
Fyrir 20—30 árum mátti ihaldið
ekki heyra almannatryggingarnar
nefndar á nafn. Nú þykist það
fylgjandi þeim. |
Fyrir 20—30 árum barðist íhaldið
hatramlega gegn aukinni alþýðu- .
fræðslu. Það hindraði stofnun
menntaskóla á Akureyri og stofn
un héraðsskóla í sveitum og gagn-
fræðaskóla í kaupstöðum. Nú þyk-
ist það fylgjandi sem mestri og
beztri alþýðufræðslu. ;
Fyrir 20—30 árum barðist íhald- ,
í mforícurnáJum og gerði ráð-
staíanir til þess að þegar yrði
hafist Jranda um að koma
hiklausu stefnu, er flokks-
þingið tók í þessu stóra máli.
Þeim sigri mun verða fagn-
henni í framkvæmd. Lagði að á þúsundum heimila um
flokkurinn til, að þessu til allt ísland. Menn vita að vísu,
að biðin kann sums staðar að
veroa lengri en æskilegt
væri. Það er ekki hægt að
um
tryggingar yrði samið
fjögur meginatriði:
1. A.ð lögboðin árleg fram
lög til raforkuframkvæmcla íjgera allt í einu. En hálfnað
því skyni aö dreifa rafork-! er verk þá hafið er.
unni um landið yrðu aukinj
um 5—7 millj. kr., þ. e. upp í
10—12 millj. kr. á ári.
2. Að unnið yrði að þess-
um framkvæmdum fyrir 25
millj. kr. á ári.
Á komandi vetri eru 14 ár
síðan Framsóknarmenn hófu
á Alþingi baráttu sína fyrir
því að koma upp sérstakri
lánsstofnun til að styðja
dreifingu raforkunnar um
byggðir landsins. Vegna
þeirrar baráttu var Raforku-
sjóður stofnaður á sínum
tíma.
Og á þessu sumri eru 11 ár
síðan flokkurinn flutti á Al-
þingi og fékk samþykkta á-
lyktunartillögu um skipun
milliþinganefndar, sem m. a.
átti að gera tillögu um „fjár
öflun til að byggja rafveitur
í því skyni að koma nægi-
legri raforku til Ijósa, suðu,
hitunar og iðnrekstrar í all-
ar byggðir landsins á sem
skemmstum tíma“ og um
„aulcinn stríðsgróðaskatt“ í
þvi skyni.
Þetta var á stríðsárunum.
En áform Framsóknarmanna
um að nota verulegan hluta
stríðsgróðans til að flýtja
byggðum landsins ljós og yl,
varð ekki að veruleika. Þá
var Framsóknarflokkurinn
borinn ráðum, og sú óheilla-
stefna, sem upp var tekin,
sá fyrir stríðsgróðanum á
annan hátt.
ið opinskátt gegn umbótamálum
landbúnaðarins. Nú þykist það
vilja styðja liann og eíla á allan
hátt.
Svona mætti halda áíram að
neína dæmin nær endalaust um
hiö mikla undanhald íslenzka
íhaldsins frá hir.ni upprunálegu og
raunveruiegu stefnu sinni.
Hvað velclur undanhaldinu?
Hvcr er svo skýringin á þeim
flótta socialista frá þjóðnýtingar-
stefnunni og þeim flótta íhalds-
manna frá íhaltísstefnunni, sem
lýst er hér að framan?
Orsakirnar eru þær, að báðar
þessar stefnur hafa gefizt illa í
framkvæmd. Þjóðnýtingin hefir
valdið vonbrigðum, þar sem hún
hefir verið reynd 1 framkvæmd.
íhaldsstefnan hefir valdið miklu
ranglæti, þar sem hún liefir fengið
að ráða, og sliefjaleysi hennar og
skipulagsleysi oft leitt til stórfelld-
asta ófarnaðar, sbr. kreppuna miklu
í Bandaríkjunum. Almenningur í
hinum lýðfrjálsu löndum hefir lært
af þessu, að hvorug þessara stefna,
þjóðnýtingarstefnan eða íhalds-
stefnan, sé vænleg til úrbóta.
Til þess að missa ekki fylgi fjöld-
ans hafa því socialistisku flokkarn-
ir og íhaldsflokkarnir orðið að
hörfa frá hinni upphaflegu og raun
verulegu stefnu sinni að meira eða
minna leyti, og látast hafa svipuð
viðhorf til ýmissa þjóðfélagsmála
og frjálslyndir og umbótasinnaðir
miðflokkar.
Þess vegna er það, að sjónarmið
hinna frjálslyndu og umbótasinn-
uðu miðflokka hafa átt meginþátt
í því að móta stjórnmálaþróunina
á undaníörnum árum í þeim lönd-
um, þar sem náðst hefir beztur
árangur fyrir alþýðu manna. Þess-
ara áhrifa þeirra hefir ekki aðeins
gætt í þeim löndum, þar sem þeir
hafa farið með völd, eins og í
Bandaríkjunum, heldur engu síður,
þar sem þeir hafa staðið utan stjórn
ar meira og minna og aðeins haft
áhrif með málflutningi sínum, eins
og t. d. á Norðurlöndum og í Bret
landi. Þar hafa socialistar og íhalds
menn ekki getaö varizt fylgistapi
nema með því að tileinka sér meira
og minna úrræði og stefnu hinna
umbótasinnuðu miðflokka.
Þetta er höfuðskýringin á und-
anhaldi socialista frá þjóðnýtingar
stefnunni og íhaldsmanna frá íhalds
stefnunni.
Bezta tryggingin.
Hitt er svo annað mál, hve varaii
leg sú stefnubreyting er, sem þann-
ig er til komin, að hún rekur rætur
sínar til samkeppni við aðra flokka
um kjörfylgi, en stafar hins vegar
ekki af því, að raunveruleg sinna-
skipti hafa átt sér stað.
Slíkri stefnubreytingu ber vissu-
lega varlega að treysta. Strax og
þessir flokkar hafa fengið nægilega
sterk völd og aðstöðu, bendir margt
til þess, að þeir myndu aftur hverfa
að hinni upprunalegu og raunveru
legu stefnu sinni, socialistar að
þjóðnýtingarstefnunni og íhalds-
menn að hinni ómenguðu ihalds-
stefnu. Það, sem aftrar þeim frá
að gera slíkt, er aðeins öflugt
aðhald frjólslyndh miðflokkanna
og kjósendanna.
Þessa sjást glögg merki víða. í
brezka Verkamannaflokknum er
nú stór minnihluti, sem vinnur að
því að þjóðnýtingarstefnan verði
þar meira ráðandi. í Bandaríkjun-
um tekur íhaldið nú McCarthy-
ismann upp á arma sína. Hér á
landi reynir íhaldið að koma rétt-
arfarinu á flokkslegan grund-
völl. Og lygaárásir þess á hendur
samvinnufélögunum fyrir seinustu
kosningar voru líka fullkomlega í
anda McCarthyismans.
Framkvæmd umbótastefnu, sem
miðar jöfnum liöndum að frjáls-
ræði og jafnræði þegnanna, veröur
hvorki tryggð af fylgismönnum
þjóðnýtingarstefnu eða íhalds-
stefnu, þótt þeir af taktiskum ástæð
um leyni meginstefnu sinni um
stund og látist vera frjálslyndari
og umbótasinnaðri en þeir eru.
(Framh. á 6. síðu.)
Þáttur kirkjannar
• lllllllllllllll ’IIH'IIIIIIII11111111111111111111111111111
Krossburður
Við segium stundum um
sjúkt fólk og farlama, að það
séu „reglulegir krossberar“.
í orðinu kross felst þá merk-
ingin raunir, mótlæti. Og satt
er það, að sjúkdómar og ýmis
legt sýnilegt böl er raun og
mótlæti. En ef við kynnumst
einmitt þessu fólki vel, er það
oft ekki miklu óhamingjusam
ara en aðrir, sem virðast heil
ir heilsu og að öllu sjáanlegu
hamingjunnar börn.
Það er nefnilega ekki aðal-
atriði mótlætis og rauna, hver
krossinn er, heldur hitt,
hvernig sá er gerður, sem ber
hann og hvernig hann er bor
inn. Og svo má líka bæta því
við, að margar af hinum
þyngstu mannlegra byrða, eru
persónuleg vandamál og leynd
armál, sem eru þeim muxr
þyngri, að ekki er hægt að
deila þeim til annarra með
orðum og skilningi.
Við getum því aldrei vitað,
hver ber raunverulega hinn
þyngsta kross, en við getum
ráðið nokkru um hvernig
raunir og mótlæti verka og
hvernig böl er borið.
Flestir vænta of mikils af
öðrum, tilverunni í heild og
jafnvel sjálfum sér. Þau von-
brigði sem þannig myndast,
verða mörgum þungur kross.
Gætum því þess að stilla öll-
um kröfum í hóf og gerum
tíðan samanburð við þá, sem
eiga á einhvern hátt við enn
þrengri kjör að búa.
Oft er gott að horfast í
augu við þann veruleika, að
engin rós er án þyrna. Það
stendur kross við allar braut
ir lífsins. Skemmtanir, gleði
og fullnæging fjölmargra
óska geta haft böl og raunir
í för með sér. En vildum við
hafa farið á mis við þetta
vegna áhættunnar? Væri
betra að hafa ekki lesið rós-
ina af ótta við þyrnana?
Stundum, en ekki oft.
Svipað má segja um ástina
í öllum hennar margvíslegu
myndum og öllum hennar
þyrnum, sem heita vonbrigði,
ótryggð, sársauki, afbrýði,
.söknuður, sorg og örvænting.
Það er þungt að bera einn
slíkan kross, auk heldur
marga þeirra til skiptis eða í
einu.
En mundi nokkur hafa vilj
að fara á mis við unað ástar
og vináttu af því að hann
vissi um krossa við þá braut.
Á þessum brautum er uppgjöf
in undir byrðum mótlætisins
algengust. Fólk, sem er yfir
komið af söknuði og afbrýði
eða kvalið í eldi örvænisins
leitar oft á náðir dauðans. En
er það ekki meðal annars
sönnun þess, að rósin sem
þyrnana átti var því annað
hvort lífið sjálft eða meira
virði en lífið, það er að segja
allar aðrar gjafir þess?
Sá, sem stunginn er slík-
um þyrnum örmagna undir
krossi örvinglunar, ætti að
staldra við og athuga það, að
jafnvel kvölin óbærilega er
líka gjöf, kannske stærri en
sjálf gjöf unaöarins. Þú, sem
þjáist, minnstu þess, að þján
ingin ein gerir mennina vitra
og mikla. Öll vizka og mikil-
leiki, sem annars staðar er
lærð, verður hismi og hjóm.
En beri hún stimpil þjáning-
(Framh. á 6. Biðu.) j