Tíminn - 11.12.1953, Blaðsíða 5

?S2. blaó.
TÍMINN, föstudaginn 11. desember 1953.
S
ÞINGMÁL:
Föstud. 11. des.
Raforkumál
dreifbýllsins
Samkvæmt lauslegum at-
hugunum, sem gerðar hafa
veriö af sérfróðum mönnum,
munu þau sveitabýli vera
um 1700 talsins, sem ekki eru
talin líkleg til að fá raforku
frá samveitum þeim, sem
lagðar verða frá orkuverum
þeim, sem nú eru til eöa
byggð verða. Hinir sérfróðu
menn telja, að tæpast komi
til greina að leggja héraðs-
veitur um byggðarlög, þar
sem meðal fjarlægö milli
bæjar er meira en einn kílö-
metri. Víða um land er með-
al bæjarleiðin mun lengri en
þessu nemur. Margir bæir
eru afskekktir sem kallað er,
þ.. e. langt frá meginbyggð
sveitar sinnar, og leiösla
þangað yrði því mjög dýr.
Ýmislegt kemur til greina í ’
þessu sambandi, sem ekki er
hægt að rekja í stúttu málij
t. d. lengd línanna og gerð
og spennistöðvar, sem breyta
styrkleika rafstraumsins
(spennu), en slíkar stöðvar;
kosta ærið fé. Raforka, sem'
flutt er langa leið þarf að.
vera með hárri spennu, en!
er hinsvegar ekki hæf til
notkunar nema spennunni
sé breytt. Leiðsla'fyrir há-j
spennu er dýrari en leiöslai
fyrir lágspennu. Og fleira
mætti nefna sem hér skiptir;
máli. En strjálbýlar sveitir.
eru víða á landinu og til eru i
afgkekktir bæir í flestum
svéitum. Hér er um að ræða,
vandamál, sem snertir fleiri'
eða færri heimili í öllum
landsfj órðungum og sýslum,
þótt sum byggðarlög séu að
vísu þéttbýlli en önnur. Því1
mun fara fjarri, að öll býli í
Sunnlendingafjórðungi geti,
fengið orku frá Sogsfossum j
og sama er að segja um mörg
býli í Suöur-Þingeyjarsýslu,
eða Eyjafirði, að tæpast
standi vonir til, að þau fái
orku frá Lasá, Svipað má
segja um fleiri héröð, þar
sem orkuver hafa veriö reist.'
En hvernig á þá að bæta
úr raforkuþörf þeirra 1700
býla (eða e. t. v. fleiri) sem
ekki geta fengið orkuna frá'
samveitunum?
Samkvæmt athugunum sér
fræðinga, sem að vísu eru'
lauslegar eins og fyrr var
sagt, eru skilyrði til að komaj
upp litlum vatnsaflsstöðum áj
600 býlum. Það mun verða:
þeirra úrræði. En þá eru
1200 eftir. Úrræði þeirra
býla eru dieselstöðvarnar.
Þær eru ódýrari en vatns-
aflstöðvarnar, en afköstin
að sjálfsögðu nokkuð tak-
mörkuð, ef stilla skal stærð
stöðvarinnar í hóf. Og orku-
gjafann olíuna, þarf að
kaupa.
Hér er um áð ræða veiga-
mikinn þátt þess verkefnis,
sem fyrir höndum er á næstu
árúm. Að sjálfsögðu verður
þessum þætti verkefnisins
sinnt jafnhliða því, sem
byggð verða orkuver til al-
menningsnota og samveitur
lagöar. Það er skylt og óhjá-
kvæmilegt að auka útlán
Raforkusjóðs til einkastöðva
í sveitum, bæði vatnsafls-
stöðva og dieselstöðva. Auka
þarf leiðbeiningarstarfsemi í
sambandi við slíkar stöðvar
og jafnvel gera ráðstafanir
VeðdeiSd Búnaðarbankans
veiti SOO þús. kr. tiS frum
býSaSána árlega
Frv. frá landbiinaSSarnefnd neSri deildar
Landbúnaðarnefnd neðri
deildar flytur eftirfarandi
frumvarp um viðauka við lög
um Búnaðarbanka íslands:
„Meðan veðdeild Búnaðar-
banka íslands er ekki með
frambúðarráðstöfunum séð
fyrir því fé, sem henni er
nauðsynlegt til að geta sinnt
því margþætta hlutverki,
sem deildinni er ætlað lög-
samkvæmt, skal ríkis- j
Pæstir eru svo efnum bún
ir, að þeir geti greitt jarðar-
verðið af eigin fé. Þeir verða
því að fá lán til jarðarkaup-
anna eða ieggja árar í bát
og flytja á mölina sem kall-
að er.
En lánsfé til jarðakaupa
hefir ekki legið á lausu. Sú
stofnun, sem helzt hefir
hlaupið undir bagga með
jbændum og bændaefnum, er
., . . il^iC,“lþannig hefir staðið á, og þó
stjórmn tryggja henni með if lítilli getu er veðdeild
sammngum við Landsbanka j Búnaðarbankans. Sá brunn_
Islands og aðrai pemnga- ur er nú þurrausinn og meira
stofnanir eða a annan hattj
affallalausa sölu bankavaxta
bréfa, er nemi árlega að
um
minnsta kosti 800
lcrónum. í því sambandi get
ur ríkisstj órnin ákveðið, að
Tryggingastofnun ríkisins,
Brunabótafélag íslands og
Söf nunarsj óður íslands
en það, því að veðdeildin er
komin í talsverða skuld við
sparisjóðsdeild bankans, og
er því ekki frekari úrlausna
að vænta þaðan, fyrr en veð
deildinni er séð fyrir auknu
fé til útlána í þessu skyni.
Það er engum efa undir- jngi meg röngrum áróðri.
k-nnni hessi hréf o°- ákveður orpið> aS nokkuð af f°llá hef ( j,ag rétta í þessu máli
kaupi þessi bieí, 0^ a y úr yfirgefið sveitirnar á und- eftirfarandi-
ilun árlega^ upphæðina,^ n j anförnUm árum gegn vilja,
iðtufyr Reykjavíkur hafa
tafið byggingu drykkju-
mannahæiis árum saman
RíkiS lieíif boftið þeim styrk til bygging-
arinnaí', en hoiaum hefir verið liafnab
Fyrir nokkru síðan var les- veitti til byggingar og rekstr-
in í útvarpið samþykkt, sem ar hliðstæðra spítala eða frá
gerð var á þingi bindindisfé-
laga í skólum. í samþykkt
þessari, sem fjallaði um
drykkjumannahæli, var kom-
izt svo aö orði, að ríkisvaldið
hefði tafið fyrir því að slíkt
hæli kæmist upp og verður
það orðalag vart skilið á aðra
leið en að átt sé við Alþingi
og ríkisstjórn. Slíkt er þó full-
ur misskilningur. Misskiln-
ingur þessi er hins vegar auð
skilinn, því að stærsta blað
landsins og önnur áróðurs-
tæki þess flokks, sem fer með
stjórn Rvíkurbæjar, hafa
lagt á það mikið kapp að
breiða út þennan misskiln-
ing. Hinir ungu menn, sem
að umræddri samþykkt stóðu,
hafa flaskað á þessu, og er
þetta nýtt dæmi þess, hvern-
ig villa má um fyrir almenn-
er
hag
for
1.
að hún hefir kynnt sér
hlutaðeigandi stofana
j afnframt leitað álits
stöðumanna þeirra.
Pé það, er um ræðir
gr., ber veödeildinni að lána
eingöngu til jarðakaupa eft-
irtöldum aðilum:
1. Bændum, sem eru að
byrja búskap og verða að
kaupa sér jarðnæði af þeim
sökum.
2. Bændum, sem verða að
kaupa sér jarðnæði til þess
að geta haldið áfram búskap.
3. Bændum, sem verða að
innleysa til sín eignarhluta
meðerfingja sinna í ábýlis-
jörð sinni.
Engum lánatakanda má
veita hærra lán en 35 þús-
und krónur“.
í greinargerð frumvarpsins
segir;
„Fyrir nokkrum áratugum
var það algengt, að frumbýl
ingar tóku jörð á leigu með
nokkrum kúgildum og hófu
sínum, sökum þess að það j
o -------, ------ *--- -- i---1 A þingi 1949 fékk
fékk hvorki leigujarðir né menntamálaráðherra,
þáv.
Ey-
nauðsynlegt lánsfé til jarðar steinn Jónsson, samþykkt lög
kaupa. Nú er svo komið, aö um meðferð ölvaðra manna
þetta mál þarfnast skjótrar 0g drykkjusjúkra. Samkvæmt
úrlausnar. Margir bíða nú að þeim skyldu á árunum 1950—
eins eftir því, hvort nokkuð 56 veita árlega 750 þús. kr. af
rætist úr í þessu efni, áður tekjum Áfengisverzlunar rík-
en þeir leita burt til annarra isins í svokallaðan gæzlu-
starfa, en það væri sveitun-' vistarsjóð. Úr sjóði þessum
um óbætanlegt tjón. | skyldi veita bæjarfélögum eða
Leiðin, sem valin er sam- sveitarfélögum styrk til að
kvæmt frumvarpinu til fjár- koma upp drykkjumannahæl
um og skyldi styrkur sjóðsins
nema sömu upphæð og ríkið
2/5—3/5 byggingarkostnaðar,
auk hins fasta rekstrarstyrks.
Undanfarin fjögur ár, 1950
—53, hefir fé verið lagt í sjóð-
inn, eins og lögin gera ráð
fyrir. Hins vegar hefir því enn
ekki verið ráðstafað, nema að
litlu leyti. Ástæðan er sú, að
Reykjavíkurbær, sem ætti að
hafa forgangsrétt að slíkum
styrk, hefir enn ekki talið sig
þess umkominn að leggja
fram fé á móti gæzluvistar-
sjóðnum til að koma upp
arykkjumannahæli. Forráða-
mönnum bæjarins hefir hvað
eftir annað verið boðinn styrk
ur úr sjóðnum itl drykkju-
mannahælis, en þeir hafa
aldrei talið sig geta lagt fé
á móti. Þess vegna er umrædd
framkvæmd nú búin að drag-
ast allan þann tíma, sem lög-
in voru sett, eða nokkuð á
fjórða ár.
•Þegar litið er á þær miklu
álögur, sem bærinn leggur á
borgarana, mun marga furða,
að hann skuli ekki geta lagt
fram nokkra fjárhæð til
drykkjumannahælis. Ástæðan
er heldur ekki fjárskortur.
Hún er blátt áfram skilnings-
skortur forráðamanna bæjar-
ins á nauðsyn umræddrar
stofnunar og sá skilningsskort
ur mun xákja áfram á æðstu
stöðurn Reykjavíkurbæjar, ef
Sjálfstæðisflokkurinn heldur
áfram meirihluta sínum í bæj
arstjóinarkosningunum í
næsta mánuði.
öflunar fyrir iveðdeild Bún-
aðarbankans, ér ekki nýmæli.
í lögum um Ræktunarsjóð.
íslands frá 1935 segir, að
ríkisstj órnin geri sérstakan
samning við Landsbanka ís-
lands uin kaup á verðbréfum
sjóðsins, er nemi allt að
1 400 000 kr. Enn fremur er
svo fyrir mælt, að fé Bruna- Samgöngumálanefnd efri póstsendinga, svo að í viðun-
bótafélags íslands og fleiri deildar hefir lagt fram frum- andi lagi sé, án tilfinnanlegs
opinberra sjóða skuli að varp um breytingu á póstlög-' aukins kostnaðar fyrir hið
nokkrum hluta verja til unum. Efni frv. er á þá leið,! opinbera. Í-Reykjavík er það
kaupa á jarðræktarbréfum. j að svohljóðandi ný grein bæt- t. d. hinum mestu erfiðleikum
Með lögum um Búnaðar- ist inn í póstlögin: bundið fyrir bréfberana að
- geta haldið réttum tíma, sem
Verður húseigendum gert
skylt að hafa póstkassa?
búskap, stundum þvi nærjbánka Islands frá 1941 voru I „í Reykjavík og annars
með tvær hendur tómar aðjákvæði um áðurgreind verð- staðar í landinu, þar sem dag Þonn °r ætlaður, er þeirjþuría
öðru leyti, og farnaðist oft; bréfakaup Landsbankans úr íegur bréfaútburður fer framiaS fara app. m.arSa stxga og
vel. jgildi numin, enda mun bank
Nú eru þessar aðstæður! inn hafa verið búinn að
ekki lengur fyrir hendi. Flest kaupa þá upphæð í veröbréf
ir, sem nú byrja búskap o
ekki hafa fengið jörð
um,
eða.vegar
jarðarpart að erfðum, verða j verðbréfakaup
er lögin ákveða. Hins
komu ákvæðin um
opinberra
aö byrja á því að kaupa sér'sjóða ekki til framkvæmda,
jörð til ábúðar, en aðrir, sem j enda mun ekki hafa verið
hafa stundað búskap, en'eftir því gengið.
þurfa af einhverjum ástæð-1 Landsbankinn keypti ár-
um að flytja af ábýlisjörð lega, meðan samningurinn
sinni, verða annaðhvort að gilti, jarðræktarbréf fyrir
kaupa jarðnæði eða bregða 300 þús. kr., sem ætla má að
búi. Jafnframt hefir jarðar-
verð farið mjög hækkandi og
þá fyrst og fremst vegna
bættra húsakynna og aukinn
ar ræktunar svo að nú þarf
miklu hærri fjárupphæðir til
jarðarkaupanna en áður
þekktist.
jafngildi nú um 3 millj. kr.
Þegar litið er á þessa upp-
hæð og ástæður Landsbank-
ans nú, er ekki til mikils
og slíkt þykir henta, getur fpyriast fyrir á erri *æ*>
póstmeistari með samþykki Þ™ að venjuiegast er aðeins
póst- og símamálastjórnar,
eftir nánari ákvæðum í reglu-
gerð, sem póst- og símamála-
ráðherra setur, gert liúseig-
endum skylt að setja upp
bréfakassa í eða við hús sín,
á þeim stað, sem póstmeistari
bendir á, undir þann póst, er
í húsið á að fara. Skal gerð
kassanna háð samþykki póst-
meistara, og er húseigendum
skylt að halda þeim við.
Nú lætur húseigandi undir
höfuð leggjast að sinna fyrir-
mælum póshneistara, og varð
mælzt, þó að bankinn keypti. ar það sektum samkvæmt 22.
árum veð- gr., og heimilast þá póstmeist-
er hér um ara, ef svo ber undir, að út-
árlega á næstu
deildarbréf þau,
(Framhald. á 6. síðu.)
til þess, að sérstakir samn-
ingar verði gerðir um sam-
eiginleg innkaup á vélum til
þeirra. Að þessu máli er mik
ið vtrt að vinna, og er þar
fullrar aðgæzlu þörf um
marga hluti. Mætti þar þá
e. t. v. vænta betri árangurs
en nú er almennt gert ráð
fyrir.
Og að lokum: Menn verða
að gera sér ljóst, að ekki
geta allir notið góðs af sam-
vega, setja upp og halda við
bréfakössum á kostnað hús
eiganda. Kostnað þennan má
veitunum. Aörir verða að kx-efja með lögtaki.“
leita annarra úrræða. Þeir j greiixargei’ð segir*
þurfa að hugsa sitt ráð, og „Frv. þetta er& fíutt að
gera áætlanir um framtíð- j beiðni póst- og símamálaráð-
ina eftir þvi sem ástæður: herra, en einstakir nefndar-
leyfa. Það áta_k sem hafið er ■ menn hafa óbundnar hendur
af hálfu þjóðfélagsins, er Um afgreiðslu þess. Frv.
einnig gert vegna þeirra. Enjfyigdu svo látandi athuga-
æskilegt er, að sem flestir semdir:
fái að vita svo fljótt sem kostj Eftir því sem stórhýsum
ur er á, hverskonar fram- fjölgar hér á landi, sérstak-
kvæmdir þeim geta að gagni lega í Reykjavík, veitist æ erf
komið. liðara að starfrækja útburð
húsnúmerið sett á sendinguna
áix þess að hæð sé tilgreind,
enda oft eixgin ixafnspjöld á
hurðum eða við dyr. Tómlæti
almemxings í þessu efni er
næsta furðanlegt, og úr því
virðist ekki geta orðið bætt,
íxema lagaheimild til aðgerða
komi til.
Að efni til eru greinar þess-
ar samhljóða tilsvarandi
norskum lögum, sem íxýlega
hafa veriö sett þar í landi
til þess að ráðá bót á tilsvar-
andi ástandi þar. Skal nú vik
ið íxáixar að sjálfum greinun
unx.
Gert er ráð fyrir, að ráð-
herra sá, er fer með póst- og
sínxanxál, gefi út fyrirmæli í
reglugerðarfornxi um, lxvern-
ig framkvæmdum skuli haga
unx gerð og uppsetningu slíkra
bréfakassa. Er því næst ætl-
azt til, að yfirmaður pósthúss-
iixs á staðnum leiti samþykk-
is póst -og sínxamálastjórixar
til þess að fyrii’skipa verkið,
og sé þá haft sami’áð við hús-
eigaxxda. Óhjákvæmilegt þyk-
ir, að pósturinn hafi hönd I
bagga með gerð kassanna,
einkanlega að því er stærð;
þeirra og op snertir.“