Tíminn - 04.03.1954, Qupperneq 5

52. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 4. marz 1954.
5
Flmmtud. 4. marz
Handritamáfið
Undanfarið hefir verið
hljótt um handritamálið
svonefnda. Það virðist hafa
vei\ið þegjandi samkomulag
íslenzkra og danskra blaða
að láta umræður um það
liggja niðri um hríð. Vitan-
legt, er að dönsk stjórnar-
völd hafa haft málið til at-
hugunar seinustu mánuðina.
Sennilegt er, að svo hafi ver
ið litið á, að miklar umræð-
ur um málið myndu gera tak
markað gagn á því stigi.
Þess má nú fara að vænta,
að umræddar athuganir fari
aö taka enda. Árangur
þeirra mun væntanlega
koma í ljós innan mjög
skamms tíma.
Á þessu stigi skal látið ó-
rætt um þann rétt, sem ís-
lendingar telja sig hafa til
að gera tilkall til handrit-
anna. Þau málsatriði hafa
verið rakin svo oft hér áður,
að óþarft ætti að vera að
gera það einu sinni enn.
Eitt atriði þykir þó rétt að
benda á, að þessu sinni. Sam
búð Dana og íslendinga var
áður fyrr með þeim hætti,
að ekki hefir af alveg órétt-
mætum ástæðum gætt nokk-
urs kala frá íslendingum í
garð Dana. Þetta hefir þó
verulega breyst í seinni tíð,
þegar menn sjá betur yfir
liðna atburði og hafa til
samanburðar framferði ný-
lendustjórna á öðruin stöð-
um. Af hálfu Dana bar og
nokkuð á því um skeið, að
þeir misskildu framkomu ís
lendinga í sambandi við lýð-
veldisstofnunina. Sá mis-
skilningur virðist nú hins-
vegar vera horfinn eftir að
Danir hafa séð afstöðu ís-
lendinga til þessa máls í
gleggra ljósi en áður. óþarft
er því með öllu fyrir íslend-
inga og Dani að láta það,
sem liðið er, standa í vegi
góðrar sambúðar þeirra á
komandi tímum.
Eitt mál er þó enn óleyst,
sem varðar sambúð þessara
þjóða frá gamalli tíð. Það er
handritamálið, Því þýðir
ekki að leyna, enda bezt að
sýna hreinskilni í sambúð
vina- og frændþjóða, að
þetta mál varpar enn nokkr
um skugga á sambúö þess-
ara þjóða.
Hér er ekki ætlunin, eins
og áður er sagt, að fara að
rifja upp rök þau, sem ís-
lendingar byggja á tilkall
sitt til handritanna. Á hitt
þykir hinsvegar ástæða til
að benda, að ekkert myndu
Danir geta betur gert til að
sýna íslenzku þjóðinni vin-
áttu en að skila henni aft-
ur íslenzkum handritum,
sem nú eru í dönskum söfn
um. Enginn einstakur at-
burður annar gæti áréttaö
það betur, að það, sem áð-
ur skyggði á sambuð þess-
ara þjóða, væri að fullu og
öllu gleymt. Enginn einstak
ur atburður annar myndi
styrkja betur vinarhug til
Dana á íslandi.
Af hálfu þess manns, sem
nú er forsætisráðherra Dana,
og raunar margra annara
danskra áhrifamanna, er
fyllsta ástæða til að vænta
þess, að íslandingar þurfi
ekki að verá fyrir vonbrigð-
Nauðsynlegt að stækk
svæðið fyrir Vestf
Tillaga Eiríks Þorsteinsssonar og' Haimibals VaMImarssonar
I sameinuöu þingi haía'
tveir vestfirzkir þingmenn,
Hannibal Valdimarsson og
Eiríkur Þorsteinsson, lagt
fram svohljóðandi tillögu til
þingsályktunar um stækkun •
friðunarsvæðisins
fjörðum:
fyrir Vest-
SSíSíií
KOCíili
H'ORW:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að breyta 1. gr.
reglugerðar nr. 21 19. marz
1952, um verndun fiskimiða
umhverfis ísland, sem hér
segir:
Friðunarlínan fyrir Vest-
fjörðum á svæðinu milli
Bjargtanga og Kögurs skal
dregin þannig, að hún liggi;
16 sjómílum utar en grunn- j
línupunktar þeir, sem hún er .
miðuð við, nr. 43—47 í reglu
gerðinni, þó þannig, að að- i
liggjandi takmarkalínur nú- j
verandi friðunarsvæðis að
norðan og sunnan framlengj ;
ast í beina stefnu, þangað j
til þær ná þessari nýju línu.“
í greinargerð fyrir tillögunni
segir svo:
„Tillaga þessi er fram bor-
in af brýnni nauðsyn og eftir
sameiginlegum óskum vest- j
firzkra sjómanna og útgerð-|
j armanna. Reynslan hefir
nefnilega sýnt, að við ákvörð-
un nýju friðunarlínunnar hef
ir ágengni togbáta og togara
stóraukizt fyrir Vestfjörðum.1
Er það bein afleiðing þess, að
sunnan- og vestanlands lok-
uðust með hinum nýju frið-
unarsvæðum víðáttumikil tog
veiðisvæði, sem botnvörpu-
skip, erlend og innlend, áttu
áður aðgang að. Nú stefna
þau til Vestfjarða með marg-
földum þunga.
Fiskurinn kemst ekki
á bátamiðin.
• Svo hagar til, eins og kunn-
ugt er, að úti fyrir Vestfjörð-
um eru einhver fiskisælustu
togaramið í heimi, „Halamið“.
Á þau leitar nú miklu meiri
fjöldi skipa en nokkru sinni
fyrr, og stunda þau, einkum
útlendu skipin, oft veiðiskap
allt utan af Hala og upp aö
nýju friðunarlínunni, sem rá
lega alls staðar fyrir Vestfjörð
um færðist aðeins út um eina
sjómílu. Hefir reynslan sýnt,
að fiskgöngur upp á grunn-
miðin virðast bókstaflega
stöðvast við þessa margföldu
girðingu botnvörpuskipanna
fyrir utan. Segja togaraskip-
stjórar t. d., að ,í haust hafi
verið slík fiskgengd úti fyrir
Djúpál, að þeir muni tæpast
ánnað eins. En staðreynd er
það, að þær fiskgöngur hafa
ekki komið inn á bátamiðin,
og hafa vélbátar biiið við
Mynd þessi sýnir, hvernig gert er ráð fyrir, samkvæmt til-
lögur Eiríks og Hannibals að færa friðunarlínuna við Vest
firði út. Hringirnir merka grunnlinupunkía og milli þeirra
eru grunnlínur dregna. Heila línan merkri núverandi fisk-
vc^'ðf.takmörk, en punktalínan sýnir tillöguna um nýja
friðarlínu
sama tregfiskið og verið hefir,
síðan linunni var breytt.
Er nú svo komið, að útgerð
armenn og sjómenn á Vest-
fjörðum eru að gefast upp á
vélbátaútgerð, sem þó hefir
lengstum verið aðalbjargar-
vegur fólksins í þessum lands-
hluta.
Um þessar mundir er al-
gengt að heyra vonleysið brj ót
ast fram hjá vestíirzkum út-
gerðarmönnum og sjómönn-
um í þessum og þvílikum setn
ingum: „Vélbátaútgerðin á
Vestfjörðum virðist vera
dauðadæmd, ef ekki verður að
gert. Ef til vill verður þetta
seinasta vertíðin, sem við
reynum að gera út, nema frið
unarsvæðið fáist verulega
stækkað.“ Uppgjöfin hefir
mjög almennt gripið um sig,
og er hér því mjög alvarlegt
mál á ferðinni.
Samþykkt Vestur-
ísfirðinga.
Þessi mál hafa mikið verið
un. Var þar látin i Ijós ánægja
yfir rýmkun friðunarsvæðis-
ins, þegar á heildina væri lit-
ið, en jafnframt skorað á Al-
þingi og ríkisstjórn að halda
fast á rétti þjóðarinnar ’ til
landgrunnsins til fiskveiða og
verndar fiskstofninum. „Einn
ig telur fundurinn brýna nauð
syn á, að landhelgisgæzlan
verði aukin, og þá sérstaklega
við Vestfirði, þar sem vitað
er, að eftir að hin nýja frið-
unariína var sett, hefir á-
gengni botnvörpuskipa stór-
aukizt þar.“
Það er mikilsvert, að þing-
menn geri sér Ijóst, að meö
ákvörðun hinnar nýju frið-
unarlínu urðu linuveiðaslóðir
vélbátanna víðast hvar fyrir
innan friðunarlínuna. En á
Vestfjörðum er því ekki þann
ig farið. Þar eru flest hin
gömlu hefðbundnu mið vél-
bátaflotans 10—20 sjómílur
undan yztu andnesjum.
Aðalveiðislóðir vélbátanna
fyrir Vestfjörðum liggja þann
rædd af útgerðarmönnum ogjiS svo a0 seS3a ahar fyrir ut-
sjómönnum á Vestfjörðum.
Einnig tók seinasti þing- og
héraðsmálafundui' Vestur-
ísafjarðarsýslu málið til um-
ræðu og gerði um það álykt-
um í þessum efnum. Þannig
hafa þeim fallið orð og þeir
hafa valdið til að standa við 1
þau.
í áliti þeirrar handrita-
nefndar sem Danir skipuðu
fyrir nokkrum árum, komu
fram ýmsar tillögur um, að
íslendingar fengju aftur
nokkurn hluta handritanna.
Slikt kynni ýmsum hér á
landi að þykja til bóta, en
jafn víst er það líka, að
handritamájlið myndi ekki
við það falla úr sögunni, ef
eftir væru samt verðmæt ís
lenzk handrit í Danmörku.
Varanleg lausn á þessu máli
er ekki önnur en sú, að öll
íslenzku handritin komi
heim.
Af hálfu íslendinga er það
hinsvegar rétt að bíða enn
um sinn átekta í þessu máli
og sjá hver stórhpgur Dana
verður. Að endingu skal það
aðeins áréttað, að ekkert
myndi auka meira vinarhug
í garð Dana á íslandi en stór
mannleg lausn handritamáls
ins af þeirra hálfu.
an núverandi friðunarlínu og
ná að vísu einnig verulega út
fyrir þá línu, sem hér er far-
ið f-ram á að ákveða. Hins
vegar liggja Halamið — gull-
kista togveiðiskipanna — 50
sjómílur frá yztu andnesjum,
svo að nærri þeim er alls ekki
höggvið með þeirri auknu frið
un, sem hér er farið fram á
fyrir vélbátaflotann.
í samræmi við lögin um
verndun fiskimiða frá 1948.
Samkvæmt lögum nr. 44 frá
5. apríl 1948, um vísindalega
verndun fiskimiða land-
grunnsins, skal sjávarútvegs-
málaráðuneytið ákvarða með
reglugerð „takmörk verndar-
svæða við strendur landsins
innan endimarka landgrunns
i (Pramiiald a 6. bí5u.)
Brunatryggingamar
og Sjálfstæðismenn
Mcvgunblaðið ræðir lítið
um það se.inasta tiltæki bæj-
arstjórnarmeirihlutans í Rvík
aö taka brunatryggingarnar
í sínar hendur. Helzt reynir
það að láta líta svo út, að hér
sé ckki um neina breytingu
aö ræða, því að eftir sem áð-
ur sé um útboð að ræða.
Þannig á að reyna að blekkja
húseigendur og Iáta þá standa
í þeirri meiningu, að hér sé
, verið að bjóða út tryggingarn
ar í því skyni að lækka ið-
igjöldin, sem þeir greiða. MeÖT
þessu á líka að blekkja þá
, Sjálfstæðismenn, er ekki
[kæra sig um aukinn opinber-
an rekstur að þarflausu.
Sannleikurinn er hins veg-
ar sá, að með samþykkt í-
haldsmeirihlutans á bæjar-
stjórnarfundi fyrra þriðjudag,
er ákveðið, að bærinn taki
sjálfur að sér tryggingarnar
og setji upp stóra stoínun
með fjölmennu starfsliði.
Jafnframt var ákveðið, að ið-
gjöldin, sem húseigendur
grciða, skyldu haldast óbreytt,
en gróðinn á þcim hefir sann-
anlega numið 7 millj. kr. sein
ustu 9 mánuðina og á því að
vera auðvelt að fá þau lækkr
uð verulega með almennu út-
boði. Eina útboöið, scm bær-
inn gerir, er að bjóða út end-
urtryggingarnar, en fáist þær
hagkvæmari en nú, á gróð-
inn af því að renna til bæj-
arins en ekki húseigenda.
Hér er þannig um hina full
komnustu sósialiseringu að
ræða. í stað þess að láta
tryggingafélögin keppast um
, að lækka iðgjöldin, sem hús-
eigendur greiða, með almennu
■ útboði, er bærinn látinn taka
tryggingarnar með óbreytt-
ihu iðgjöldum, sem sannan-
lega eru alltof há. Hér er gert
það tvennt í einu, að ganga
á hagsmuni borgaranna og
brjóta fullkomlega gegn kenn
ingu Sjálfstæðisflokksins um
frjálsa samkeppni og það á
vettvangi, þar sem hún á full
an rétt á sér.
Hagkvæmasta leiðin í þess-
um efnum er tvímælalaust sú,
sem Þórður Björnsson hefir
bent á í bæjarstjórninni, að
gefa tryggingarnar alveg
frjálsar, þ. e. að húseigendur
geti valið milli tryggingafé-
laga. Þetta hefir gefizt svo
vel í nágrannalöndunum, að
hvergi hefir flögrað að jafn-
aðarmönnum þar að fá því
breytt. Reynslan sýnir líka,
að þær tryggingar eru hlut-
fallslega hagstæðastar hér
á landi, þar sem átt hefir sér
stað full samkeppni milli
tryggingafélaganna, t. d. bif-
reiðatryggingarnar. Sé sam-
anburður gerður við önnur
lönd, eru bifreiðatryggingarn
ar miklu hagkvæmari hér en
húsatryggingarnar.
Ef forvígismenn Sjálfstæð-
isflokksins hafa ekki annar-
leg sjónarmið í þessum efn-
um, ættu þeir að fallast á
þessa tillögu Þórðar. Hér hafa
þeir tækifæri til að sýna ágæti
stefnu sinnar í verki. Og enn
skortir alveg hjá þeim skýr-
ingu á því, hví þeir kjósa
hér heldur léið sósíalismans
en hina frjálsu leið. Ekki
verður það rökstutt með hags
munum húseigenda, þar sem
ljóst er, að með því er haldið
við alltof háum iðgjöldum. Og
hvar verður svo staðar num-
ið í þessum efnum eftir að
Sjálfstæðismenn hafa riðið
á vaðið og gefið fordæmið
um, að hér væri farið inn á
þjóðnýtingarbrautina?