Tíminn - 02.07.1954, Blaðsíða 5

144. bláð.
TÍMINN, föstudaginn 2. júli 1954.
9
Föstutí. 2. jtílí
Síldin
Nú nálgast sá tími að bú-
ast má við, að sildar verði
vart við Norður- og Austur-
land, enda munu allmörg
skip nú albúin til veiða. Fyr-
ir nokkru var svo frá skýrt
í útvarpi samkv. opinberum
heimildum, að um 130 skip
hefðu þá verið skráð til síld
veiðanna, og sýnir það, að
enn hafa menn ekki gengið
af trúnni á „silfur hafsins,“
þótt langt sé nú síðan hér
hefir komið síldarsumar eins
og áður þekktust. Síldar-
spár vísindamanna, sem
hafa verið að skyggnast um
eftir síldinni á hafi úti og
rannsaka ástand sjávarins,
eru ekki sem álitlegastar. En
afkoma sumarsíldveiðanna í
fyrra, sem var talsvert betri
en afkoman í hitteðfyrra,
hefir nú sín áhrif. Hin batn-
andi afkoma í fyrrasumar
gefur að vísu ekki rétta hug-
mynd um síldarmagnið því
að hún stafaði að miklu
leyti af því, að hlutfallslega
meira var saltað af síldinni
ERLENT YFIRLIT:
JOHN KOTELAWELA
ForsaHisráðlierra Ccjlons
cr í scsrn Iicilbi'igSnr stjórimíalaniaðnp
&g snjali lcikstjóri.
Fyrir skömmu var flutt í enska
útvarpið erindi um hinn nýja for-
sætisráðherra Ceylon, en líklegt
þykir, að hann eigi eftir að koma
verulega við sögu stjórnmálanna í
Asíu á næstu árum. Erindi þetta
birtist síðar í útvarpsblaðinu
London Calling, og er efni þess rak
ið í megindráttum hér á eftir:
Þegar Sir John Kotelawela varð
forsætisráðherra Ceylons i október
síðast liðnum, sagði bandarískur
blaðamaður, sem heimsótti hann:
— Jæja, Sir John, þetta síðasta
gerir yður eftirsóknarverðasta pip
arsvein landsins.
Sir John vaggaði sér í ruggustóln
um, rak upp hrossahlátur og sagði:
Piparsveinn — já. — En eftirsókn-
anverðan, þar skauzt yöur illilega.
Ég er óeftirsóknarverðasti maður i
landi rnínu, því að ég er kvæntur
skyldu minni við ættjöröina. Kona
mín myndi aldrei sjá mig.
Það má segja, að þetta hitti nagl
ann á höfuðið, hvað sneritr þriðja
forsætisráðherra Ceylons.
Það er margt, sem gerir hann eft
irsóknarverðan. Hann hefir drjúg-
um hagnazt á blýnámum fjölskyld-
unnar, teekrum sínum og gúmmi-
og kókóshnetulendum. Hann er
valdamikill sem forsætisráðherra
og formaður aðaiflokks stjórnar-
persónuleika, er gjafmildur og glæsi
menni í framgöngu. Af svo göml-
urn manni er hann mjög heilsu-
hraustur.
Allt, sem hann gerir, stefnir að
sarna marki, velferð ættlands hans.
Vinnutími hans er oft æðilangur.
Hann ferðast fram og aftur um
landið til að liafa samband við
en áður hafði verið. Og nú í, innar. Hann er gæddur heillandi
ár er það líka fyrst og fremst
söltunin, sem menn byggja
vonir sínar á. Eins og kunn-
ugt er fá þeir, sem veiðina
stunda, miklu hærra verð
fyrir þá síld, sem söltuð er
en hina, sem tekin er til
bræðslu, og gjaldeyrisverð-
mæti hennar til útflutnings ’ Þegna sína, og hann flygur hálfa
' . ..awaI JÍma JL -v. 4-11 r\ X V. 4 A n 1 n n ri i
er storum meira en bræðslu-
síldarinnar. Auk þess er at-
vinna i landi við söltunina
tiltölulega mikil og ábata-
söm fyrir það fólk, sem hana
stundar, ef næg verkefni
eru fyrir hendi. Nú undan-j4 eftir að íifa. siíkt hvarflaði þó
farið hefir verið komið upp'ekki að þeim unga John Lionel
veröldina á enda til að þjóna landi
sinu.
Lærði ungur að stjórna.
Hann er fimmtíu og átta ára
*! að aidri og mun að líkindum verða
i viðriðinn stjórnmál, það sem hann
mSklum söltuinarmannvirkj -
um á ýmsum stöðum á aust-
Kotelawela, þegar hann var í Royal
College í Colombo. Hann sýndi enga
ursvæðinu, þar sem síldin hef' sérstaklega hæfileika í námi, og
ir haldið sig í seinni tíð. Má hann hefir oftar en emu sinni ^at’
þar
sem
til
nú
nefna Raufarhöfn,
að, að aöalmetnaðarmál sitt í þá
daga liafi verið að komast í lands-
ma. .a® standl ^ [jg ceylons í krikketleik. Til þess
jafnfætis siglufirði sem sild [j0m þó aldrei. Hann varð engu að
arbær, Þórshöfn, Vopna- j síður ágætur krikketleikari og^kepp
fjörð og Bakkafjörð. Og nú ir einstaka sinnum enn þá. Síðan
upp á síðkastiö eru Seyðis-! bann varð forsætisráðherra hefir
fjörður og jafnvel hinir|
syðri Austfirðir farnir að,
koma til greina sem söltunar
staðlr fyrir sumarsíldina.
En langt er nú síðan verk-
smiðjurnar við Húnaflóa
hafa verið orðaðar við síld
svo aö verulegu nemi.
Þó að síldveiðin hafi verið
lítil árum saman, má þó
hann meira að segja gefið sér tíma
til að skipuleggja kappleik við lið,
sem koma mun til Ceylons undir
forystu Pandit Nehrus.
Kotelawelafjölskyldan er af hrein
um sínhala kynþætti, og Sir John
getur rakið ættir sínar aftur til
kandyanskra konunga (Frumbyggj
ar Ceylons nefnast sinhalar). Fjöl-
skyldan var í hópi landeigenda, og
þar af leiðandi hlaut Sir John að
taka við stjórn á námu- og plant-
segja, að talsvert skarð væri ekrumálefnum hennar. siíkt gerð-
fyrir skildi, ef síld og síld- j ist þó engan veginn hljóðalaust.
arafurðir vantaði með öllu í Hann var allt í einu kallaður heim
úr skólanum til þess að taka við
stjórninni, því að föður hans hafði
verið kastað í fangelsi af brezku
landstjórninni, sakir uppþota 1915.
Sir John Kotelawela læröi því ung
ur að gefa fyrirskipanir, taka hik-
Athafnasamur foringi.
Það var baráttuþrek hans og
skipulagshæfileikar, sem leiddu
hann inn á pólitískar brautir, bví
að þeir, sem þá börðust fyrir sjáli-
stæði landsins, er var nýlenda,
komu brátt auga á hæfileika hans.
Hann var kosinn í gamla ríkisráðið
193i og aftur 1936. Hann var ein-
dreginn fylgismaður Don Stephen
Senanayakes, hins mikla sjálfstæðis
leiðtoga, er varð fyrsti forsætisráð-
herra landsins.
Nokkra hríð var Kotelawela land
búnaðarráðherra. En eftir að hann
varð atvinnu- og samgöngumálaráð
herra fyrir rúmum fjórtán árum,
tók liann fyrst að geta sér veru’eg-
an orðstír. Hann varð brátt þekktur
sem mesti framkvæmdamaður ríkis
stjórnarinnar. Hann endurskipu-
lagði járnbrautarkerfi landsins, hóf
mikla lagningu þjóðvega, gerði
mikla byggingaáætlun, lét byggja
rafveitur og gera hafnir og hefja
flugsamgöngur. Allt eru þetta minn
isvarðar um dugnað hans.
Hann sneri sér að flokkapólitík-
inni af sama eldmóðnum. Hann var
einn af ötulustu baráttumönnum
íyrir fullveldi Ceylons innan brezka
samveldisins. Hann varð einn af
aðaláróðursmönnum Sameinaða
þjóðernisflokksins og þar af leið-
andi foringi hans á þingi. Styrkur
flokksins nú er að miklu leyti áran
ur af skipulagningu hans.
Orusta, sem jafnaðist
við tedrykkju. —
Fersónuleiki hans og frábært
minni hafa aukið honum vinsældir
meðal þjóðarinnar, einkum þó með-
al landbúnaðarverkamanna og laun
þegasamtaka landsins. í innri hring
stjórnmálanna aflaði geðofsi hans
honum hins vegar nokkurra óvina.
Undir forsæti Senanayakes var Sir
John jafnan talinn staðgengill hans
en st-jórnarskrá Ceylons gerir ekki
ráö fyrir neinum aðstoðarforsætis-
ráðlierra, og þegar „gamla tröllið“
frá Ceylon féll af hestbaki og lézt
fyrir rúmum tveimur árum, voru
þeir ráðherrar á Ceylon, sem ekki
leizt á þennan geðríka mann sem
forsætisráðherra og kusu fremur
annan skapferlilegri. Þeir völdu
Dudley Seneanayake, son lrins látna
forsætisráðherra.
Það var svipvindótt í pólitíkiiini
um tírna. Sir John fannst sér rnis-
boðið. Hann var eini ráðherrann,
sem varð að víkja um set fyrir
Dudley Senanayake. Hann hótaði
að hætta stjórnmálaafskiptum, jafn
vel að fara úr landi. En Sir John
er sjaldan lengi reiður, til þess hef
ir liann of næmt auga fyrir hinni
skoplegu hlið málanna, á sama hátt
og vinfesti hans hefir aflað hon-
um trúnaðar allra þeirra, er hann
þekkja bezt.
Þjóðin beiö orustunnar milli von
ar og ótta, en á meðan hittust
Kotelawelarnir og Senanayakarnir
í teboði, og Sir John varð aftur
samgöngumálaráðherra og foringi
flokksins á þingi. Upp frá því studdi
hann forsætisráðherrann jafn
dyggilega og hann hafði áður fylgt
föður hans. Það var því í alla staði
eölilegt, þegar Dudley Senanayake
missti heilsuna í október siðast
liðnum, að Sir John tæki það sæti,
er hann hafði lengi eftir sótzt, og
aldrei dregið neina dul á, að væri
keppikefli sitt.
STORT OG SMATT:
John Kotelawela
Komið þið með menn,
sem geta hlegið!
Leyfisveitingar og
vörubifreiðir
Enn hefir ekki verið hafizt
handa um úthlutun bifreiða-
leyfa, þótt senn séu liðnir þrír
mánuðir síðan auglýst var eft
ir umsóknum. Samkvæmt upp
lýsingum forsætisráðherra
stafar dráttur þessi af því,
að Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ir óskað eftir því í ríkisstjórn-
inni, að tekið yrði til athug-
unar að leggja nýjan skatt
á bifreiðar og gefa innflutn-
ing þeirra frjálsan. Athugun
þessari mun ekki lokiö enn.
Ósennilegt verður að telj-
ast, að niðurstaðan verði sú,
Sagan hefir enn ekki kveðið upp aú leggja aukaskatt á vöru-
sinn dóm um foryztu Sir Jolrns. | þífreiðar og jeppa. Slíkt væri
En hann er sér sjálfur meðvitandi
um stefnu sína, og landsmenn hans
vita, hvað hann vill. Hann hefir ó-
bilandi trú á stjórnarformi lýðræðis
ins. Hann er sannfærður um nauð-
syn á sterku brezku samveldi, og
hann er eindregnasti kommúnista-
andstæðingur í Suðaustur-Asíu.
Hann er , persónugervingur hins
nýja Ceylons, þessa unga ríkis, sem
nú lætur fyrst til sín heyra á mál-
þingum heimspólitikurinnar, og
berst ótrauðri baráttu fyrir bætt-
um lífsskilyrðum í heimalandi sínu.
Hin langa sjálfstæðisbarátta hefii
engan veginn fyllt hann beiskju til
skattur á framleiðsluna og er
hlutur hennar ekki ofgóður
fyrir. Nckkuð öðru máli gegn-
ir með fólksbíla, sem notaðir
eru í einkaþarfir.
Þegar á þetta er litið, virðist
sú tillaga Jóns ívarssonar
sjálfsögð, að ekki sé Iengur
dregið að hefjast handa um
úthlutun á innflutningsleyf-
um fyrir vörubifreiðar, en
hann bar fram tillögu um
þetta x innflutningsstofnun-
inni fyrir nokkrum vikum síð
umheimsins. Hann er einn drottin- an Lagði hann ba til) að þeg.
hollasti valdamaður þrezka samveld
isins.
Hann á í ríkum mæli þá ómetan-
legu hæfileika góðs stjórnmála-
manns, að geta rætt aöalatriöi. Á
útflútninginn. Arið 1952 var
lélegasta síldarárið. Þó var
þaö ár útflutt síld og síldar-
afurðir fyrir 66 milljónir kr.
Og í fyrra (1953) nam þessi
Útflutningur 105 milljó)num iausar ákvarðanir og óttast hvergi
króna. Er þetta nál. 1/9 hluti réttarrannsóknir.
fitfluttra sjávarafurða 1952 j
og 1/7—1/6 árið 1953. Hér |
er auövitað meðtalin sú síld,,sil(iarhtgerð> Mönnum blæð- Horfur um sölu síldarafurða
sem veiddist sunnanlands,1 ir liica j augum það fé, sem rnunu nú allsæmilegar eða
aðallega í reknet, bæöi þessi j test hefír verið í síldarverk-! svipaðar og á seinasta ári
^....... ' "A 'smiðjum, sem að litlu eða ^ Veröið á bræðslusíldinni hefir
engu gagni hafa komið. Hæp nýlega verið ákveðið hið sama
ár. Því má svo bæta við, að
mikið af síld er notuð til
beitu og skapar því útflutn-
ingsverðmæti í öðrum fisk-
tegundum. En verulegur
hluti af síldarmjölinu er
notaður í landinu.
Ýmsir gerast til þess að
ið mun þó fyrir íslendinga | og í fyrra. Verö á saltsíldinni
að gefa síldveiöar með öllu mun og veröa svipað. Þetta
upp á bátinn. En þörf er ’
fiillrar forsjálni í sambandi ’
við þennan áhættusama at-
vinnuveg, og miklu skiptir,
hallmæla síldinni, og er það að takast megi að hagnýta
ekkert undarlegt, svo oft sem til hins ítrasta þau verð-
hún hefir brugðizt vonum'mæti, sem síldveiðiflotinn
manna og mikið fé tauast á dregur á land.
verð er svo hátt, að gróðinn
getur fljött orðið mikill, ef vel
aflast. Á það virðast menn
treysta, þar sem þátttakan
virðist ætla að verða sízt
minni en í fyl'i'a og mjög sæmi
lega hefir gengið að manna
skipin.
hverjum einasta degi framkvæmir
hann fréttnæm störf án allra áróð-
ursbragöa. Þrátt fyrir ofsann á
ar yrði hafizt handa um út-
hlutun bifreiðaleyfa, en vöru
bifreiðar yrðu látnar ganga
fyrir.
Það hefir þegar valdið
miklu tjóni mörgum þeim,
sem sótt hafa um leyfi til
hann fáa rótgróna óvini. Gneistandi að flytja inn vörubifl'eiðar, að
þeir hafa enn ekki fengið
nein svör frá Innflutnings-
skrifstofunni. Það er öllum
viðkomandi aðilum til leið-
inda, að Iengri frestur yrði á
þessari framkvæmd. Hana cr
hægt að gera, þótt sú athugun
geti enn dregizt eitthvað,
hvort leggja eigi skatt á fólks-
bíla, sem notaðir eru í einka-
þarfir.
persónuleiki hans og sviflétt kýmni
g-áfa lyfta honum yfir ásteytingar-
steina hinnar daglegu baráttú.
— Komið þið með menn, sem
geta hlegið, sagði liann, þegar lrann
var að mynda ráðuneyti sitt.
Mikill bardagamaður.
Sir John er óttalaus maður jafnt
líkamlega sem andlega. Hann hefir
yndi af stjórnmálabaráttunni, og
þó að hann sé enginn sérstakur
mælskumaður, er hánn mikill bar-
dagamaður. Hárbeitt tunguták hans
hefir stundum komið lronum í
vanda, en það er hans sterkasta
hlið að leiðrétta sig jafnan, ef álykt
anir hans eða fullyrðingar reynast
ekki sannleikanum samkvæmar. Þó
að hann hleri vandlega eftir skoð-
unum fólksins, er hann engan veg
inn þræll almenningsálitsins. Hann
er maður, sem bezt kann við sig i
sviðljósi stjórnmálanna. Hann fram
kvæmir allt fyrir opnum tjöldum,
sem minni háttar pólitíkusar
myndu gera án þess að nokkur tæki
eftir þeim. Hann býr ; stóru húsi
í einu úthverfi Colombo, þar sem
musteristré, pálmar og grátviður
skýla sléttum grasbölum í garði
hans. Garðveizlur hans hafa aldrei
ákveðiö upphaf eða endi. Mestri
Jörvagleöi gengst hann fyrir á af-
mælisdegi móður sinnar. Hvar f
heiminum sem Sir John er staddur,
bregzt það aldrei, að hann tali við
rnóður sína á hverjum degi. Á af-
mælisdegi hennar standa dyr hans
öllum opnar og Ceylonbúar koma
og heilsa upp á „gömlu konuna"
Sir John er merkilegur maður,
mikiU íoringi, heilbrigður stjórn-
málamaður, einlægur lýðræðissinni
— og snjall leikstjóri.
Aðalfundur Fast-
eignaeigendafélags
Reykjavíluir
Aðalfundur Fasteignaeig-
endafélags Reykjavíkur var
haldinn í Vonarstræti 4 s. 1.
mánudagskvöld 21. f. m.
Formaöur félagsins, Jón
Loftsson, forstjóri og fram-
kvæmdastjóri, Magnús Jóns-
(Framhald á 6. EÍðu.)
Kommúnistar og
Helga Haraldsdóttir
Komnrúnistar og ýmsir
hálfbræður þeirra hafa und-
anfarið verið að gera gælu
við Helgu Haraldsdóttur,
konu Harðar Hólmverja-
kappa. Eitt af slíkum skáld-
um dró fyrir nokltru nafn
hennar á lítið smekklegan
hátt inn í ástandskvæði og
komu kommúnistar kveð-
skap þessum á framfæri á
áberandi hátt. Þá ætluðu
ungkommúnistar að gera enn
betur með því að efna ný-
lega til Helguhátíðar í Hval-
firði, en öðrum þræði og
raunar fyrst og freinst átti
þetta að vera áróðursbragð í
stríði kommúnista gegn vörn
um Iandsins. Þessi hátíða-
höld fóru hins vegar svo ger
samlega út um þúfur, að
kommúnistar urðu að lýsa
yfir því í Þjóðviljanum, að
þar hafi borið mest á ungl-
ingum, sem voru ofurölvi.
Lýsir Þjóðviljinn hátíðahöld-
um þessum þannig, að „hóp-
ur unglinga hafi safnast á
staðinn og hafið þar drykkju
læti um nóttina og hcldu sér
ýmsir við fram á sunnudag,“
en hátíðin hófst á laugar-
dagskvöldið. Getur hver og
einn sagt sér, hver blærinn
á hátíðinni hefir verið, þeg-
ar Þjóðviljinn telur sig til-
neyddan til að lýsa henni á
þennan veg.
(Framhald á 6. eíöu.)