Tíminn - 24.07.1954, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 24. júlí 1954.
163. blaff.
FRELSIÐ OG ÞjÓÐIN
Nirurlag.
Eftir þessa stórstígu yfir-
ferð um okkar þjóðarævi eig
um við betra með að svara
spurningunni, sem ég bar
fram um þýðingu frelsið og
sjálfstæðis fyrir okkur. Og
svörin verða víst eins hjá
ÖJlem og á þá leið að frelsi
og sjálfstæði séu okkur ekki
marklaus orð, heldur okkar
hjartans mál og lífsnauðsyn
legt til eðlilegs þroska og
vaxtar bæði sem þjóð og ein
staklingum. Það er nú líka
svo komið, áð þegar sjálf-
stæðismálin ber á góma eða
til einhvltrra átaka kemur
um skyld mál, eig'a við okk-
ur íslendinga orð eins enska
skáldsins, sem það segir um
þjóð sína, að „þegar varðar
þjóðarsómi þá á Bretland
eina sál-“ Þegar sjálfstæðis-
mál íslands út á við eru í
hættu, eigum við eina sál.
Þótt viö íslendingar séum ó-
sammáia um margt, hafa
þessi mál náð svo vel að sam
eina þjóðina, að það eru að-
eins veikar hjáróma raddir,
sem stöku sinnum í móti
mæla. Það eru mörg og
merkileg mál og verkefni,
sem íslenzka þjóðin hefir ráð
izt í nú á síðari tímum og
telja má í óroía sambandi
við áukið sjálfstæði. Nefna
má hina alhliða • ræktun
laiidsins: Túnrækt, sand-
græðslu og skógrækt. Stór-
miklar raforkuframkvæmdir,
bæði þær, sem búnar eru og
þær, sem samningsbundnar
áætlanir hafa verið gerðar
um. Skipastóllinn enn auk-
inn og bættur. Eg nefni hand
ritamálið og síðast en ekki
sízt landhelgismálið, heldur
þvert á móti, það mun eiga
svo óskiptan hug allra ís-
lendinga, að vart mun annað
finnast, sem við ættum betra
með að sameinast um. Það
er svo nátengt okkar innstu
þörfum og tilfinningum. —
Land okkar er umflotið sæ,
forfeður okkar urðu að koma
til. landsins yfir hafið, við
höfum oft lifað mest á lífs-
björg hafsins. Mikill hluti
þeirra verðmæta, sem skap-
að- hafa stórstígar framfarir
og menningu síðustu ára-
tuga, eru úr djúpum hafsins
dregnar, og þótt öll viðskipti
okkar við hafið geymi ekki
hugljúfar minningar, þá verð
ur það okkur alltaf sú lífsins
lind, sem við getum ekki án
verið. Við viljum þess vegna
fá að njóta nokkurs af gæð-
um þess einir, þess er næst
liggur landinu, til að afla
okkur áframhaldandi lífsvið-
urværis og fjármuna til að
byggja upp þetta lítt numda
land okkar. Um handritamál
ið getum við lítt mentaðir
leikmenn kannske lítið sagt
og þó — við vitum, að þau
eru ávöxtnr íslenzlcs anda og
handar, rituð við erfið og
stundum slæm skilyrði, svo að
segja má að sum þeirra séu
rituð með hjartablóði þjóðar
innar. Við vitum einnig, að
þau eru það eina af fornum
minjum, sem dýrgripir geta
talizt, Við vitum að þau
geyma sögu okkar og menn-
ingu frá upphafi íslands
byggðar og að þau hafa ver-
ið þjóðinni Ijós í lágu hreysi
og langra kvelda jólaeldur.
Sjálf höfum við notið þeirra
að einhverju leyti og haft un
un að. Við viljum því segja
við valdsmenn okkar á hverj
um tíma: Slakið aldrei til
við hinar erlendu þjóðir,
eftir Slagaar GiiðmHnðssoii oddvita.
flatt á líáííð1 Rafnseyíi 17. jání 1954.
hvorki í handrita- né land-
helgismálinu, réttlætið mun
sigra að lokum, þiggjum aldr
ei hálfan hlut. Við, sem nú
erum uppi, höfum lifað merki
lega tíma, hvað skyldu hinir
gömlu gengnu garpar í sjálf-
stæðismálinu hafa viljað
gefa til að hafa lifað 17. júní
1944 eða daginn í dag. Það
cr vissulega ánægjulegt að
hafa lifað þann tíma, er lýð-
veldið var endurreist og hafa
séð bundin öfl leysast úr
læðingi meö hverju ári, sem
líður. Nú á þessu ári munu
kaupskip og farþegaskip í
millilandasiglingum vera orð
in um tveir tugir. Stór iðn-
; aðarfyrirtæki, áburðarverk-
ísmiðja, hefir hafið starfsemi
sína á þessu ári, og önnur
verksmiðja er í undirbúningi.
Fyrsta stálskipið, sem íslend
ingar smíöa er nú verið að
byggja, svona mætti lengi
telja.
En þessir tímar hafa einn
ig haft aðra hlið, sem ekki
er eins björt. Við, sem nú
erum miðaldra eða þar yfir,
höfum lifað tvær heimstyrj.-
aldir. Við íslendingar meg-
um vera Gu,ði þakklátir fyrir
að hafa ekki þurft að vera
beinir þátttakendur í þess-
um hildarleikjum, þótt ekki
yrðurn við lausir við áhrif
þeirra og þyrftum einnig að
íæra fórnir þeirra vegna. —
Aftur á móti höfum við haft
•meiii fjárráð á þessum tím-
um, og mun álitið, að við
höfum auðgast á þessum
styrjöldum. Jafnvel er talið,
að þessi auður hefði mátt
vera miklu meiri, ef við hefð
um kunnað að gæta hans.
Það kann að vera, að eitt-
hvað sé hæft í þessu. En meg
inorsökin mun vera sú, að
stríðsgróði og blóöpeningar
eru valtir vinir, og ekki er
það æskilegt, að nein þjóð
eða einstaklingar hennar
byggi afkomu sína eða fram
kvæmdir á blóði ,og tárum
annarra þjóða. Það mun vera
dómur sögunnar, að flestar
þjóðir hafi orðið að skila
striðsgróðanum aftur fyrr
eða síðar. Lítum á hér hjá
okkur: Á árunum milli 1930
og 1940 er lagður grundvöll-
ur að mikilli uppbyggingu í
landinu. Þetta voru þó talin
erfið ár sumt jafnvel kreppu
ár kölluð. Og nú eftir seinni
hildarleikinn, þegar mesta
peningaflóðið er runnið fram
hjá hefjast hinar stórstíg-
ustu framkvæmdir, sem við
þekkjum. „Guð hjálpar þeim,
sem hjálpar sér sjálfur.“
Þetta skulum við hafa í huga
og reyna hver og einn að
vinna aö uppbyggingu lands
ins og að okkar eigin hags-
munum í sveita okkar sjálfs.
Það rnun vera farsælast fyr
ir áframhaldandi frelsi lands
og þjóðar.
Það er eflaust gott að
hljóta happdrættisvinning,
en munum, ef svo ber undir,
að ekki er minni vandi að
gæta fengins fjár en afla.
Okkur íslendingum hefir
liðið vel nú á síðustu árum,
og talið er, að við séum ein
af þeim þjóðum, sem allra
bezt viðurværi hafa um heim
allan.
Nú eru til alheimssamtök,
sem leitast við að veita öll-
um þjóðum frelsi. Stjórn-
frelsi, frelsi frá skorti og
frelsi frá ótta, Við höfum
stj órnfrelsið, íslendingar.Við
höfum einnig nág að bíta og
brenna En hvað um óttann?
Við erum líklega ekki lausir
við hann, sem ekki er heldur
von. Við vitum, að heims
byggðin stendur öll í tveim
andstæðum fylkingum, grá-
Rerur bóndi heldur
frásögn sinni:
áfram
Eg kom að Efri-Rauðkollslæk til
Stefáns Nikódemusarsonar bónda
I þar, en við erum fjórmenningar a3
Við Gunnar fórum alla leið inn frændsemi. Var mér þar tekið sem
að Féeggsstöðum og hafði ég gam- j föðurhúsum væri. Stefán er glað-
an af, en á Féeggsstöðum bjó á ár- iyncjur og skemmtilegur maður og
unum 1784—1811 Gunnlaugur langa
langafi minn og var kynsæll mað-
ur. Átti hann 18, aðrir segja 20
börn. Svo sagði faðir minn mér að
talið hefði verið, að 18 börn Gunn-
málræðinn og „farast orð vitur-
lega“ svo sem sagt var til forna.
Hafði ég hina mestu ánægju af
heimsókn minni til hans. Á fleirii
. . .. , _ . „ staði kom ég þar nyrðra, þó eigi
um fyrir ] anlum. Og angi af laugs langafa síns hefðu komizt til SgU flgr taldir. „Og ekki má það
þessúm styrjaldarundirbún- þroska. Við Gunnlaug er kennd minna vera en maðUr þakki fyrir
ingi hefir teygt sig hingað til Gunnlaugsætt í Eyjafirði, sem er " '
lands. i ein fjölmennasta ætt norður þar og
j llka dreifð víðsvegar um land allt.
Gunnlaugur lézt í Baugaseli 15. júlí
1824.
sig“, kvað Orn"Arnarson.
Getum viö nokkuð gert 'til
þess að firra ojckur óttanum?
Helzt mun vera að hver og
einn stundi sin störf, nver
sem þau eru af trúmennsku
og einlægni eins og ekkert sé
um að vera og feli svo Guði
sínum allt sitt ráð nú og um
komandi tima. Þvi hefir ver-
ið haldið fram, að íslending
ar yæru ekki trúuð þjóð. Mér
þykir ótrúlegt að þeta sé rétt,
hygg heldur, að íslendingar
séu sterkrar trúar, þótt þeir
séu dálítið hrjúfir á yfirborð
inu og ræki ekki kirkjugöngu
svo sem bezt væri á kosiö.
Og hvernig gæti annað verið?
Að Féeggsstöðum duttu mér þess-
ar stökur í hug:
l
Hrundar rústir hér má sjá
— horfin manna skýli.
Grær í friði grasið á
gömlu eyðibýli.
Er á sumrin ár og síð
ilmur hér úr jörðu.
Feður mínir fyrr á tíð
frægan staðinn gjörðu.
Gunnlaugur ei gleymdur er,
gegnum áraraðir.
Enda bjó hann eitt sinn hér
átján barna faðir.
Tel ég mér sóma að því að vera
A Steðja kynntist ég gamalli og
greindri konu, Petrínu Guðmunds-
dóttur frá Kjós í Strandasýslu.
Hún er tengdamóðir Arnar á,
Steðja, kona fjölfróð og hagorð vel.
Til hennar kvað ég eftirfarandl
stöku:
I
Þú hefir margar þrautir reynt
og þekkt í fortíðinni,
en þú getur aldrei leynt
andans göfgi þinin.
i
Ég fór nokkrum sinnum út a3
Laugalandi í Hörgárdal og syntf
þar í hinni ágætu sundlaug, sem
þar er. Eru þar tvær minningar-
töflur um brautryðjendur sundlist-
arinnar á íslandi, þá Jónas skáld
Hallgrímsson, er fyrstur manna
skrifaði um nauðsyn og gagnseml
Ingólfar Arnarson fyrsti kominn út af einu af þessum 18, ’ sundíþróttarinnar, og Jón Kerne-
landnámsmaður okkar fól
guðum sínum að velja sér bú
stað hér á landi. Jón biskup
Arason lét lífið fyrir fast-
heldni við trú sína og Hall-
grímur Pétursson kvað í helj
arnauðum heilaga glóð i
freðnar þjóðir. Þannig hefir
trúin gengið eins og rauður
þráður gegnum líf þessarar
þjóðar.
og get ég rakið ætt mína aftur í
gráa forneskju. En annars ætlaði ég
ekki að fara út í ættfræði.
Ég kom líka að Öxnhóli til Aðal-
steins bónda, en við erum frændur.
Tók hann mér af hinni mestu
snilld og sannri frændsemi. Aðal-
steinn er greindur maður, ættfróð-
ur og drengur góður, og duglegur
bóndi.
I dag vér allir
munum
minnast hans
| Eg dvaldi á Steðja 17. júní og
Mér er því alveg áhætt að kvað Þá eftirfarandi erindi:
bicja ykkur öll að samein-1
ast með mér í bæn til Guðs
fyrir íslenzku þjóðimii. Fyrir sem mest og bezt vort
frelsi hennar. Fyrir því að ( studdi þjóðarfrelsi.
þessi litla þjóð megi um alla því hann var sómi’ og sverðið
framtíð eiga sín óskertu völd j þessa lands,
yfir þessu ágæta landi okk- er sundur sleit liið aldagamla helsi.
ar. Og fái sjálf að ráða öllum
sínum málum.
Því að við vitum, að sjálfs
hefir henni alltaf rcynzt
höndin hollust.
Starfsemi Atlanz-
haf sbandalagsins
kyimt
Á vegum „The Danish So-
ciety for the Atlantic Pact
and Democracy“ verður hald
ið námskeið dagana 23.—31.
ágúst næstkomandi á lýöhá-
skólanum „Köbmandshvile“
í Hörsholm, Danmörku.
Tilgangur námskeiðsins er
að kynna starfsemi Atlanz-
hafsbandalagsins og jafnfrmt
að kynna Danmörku.
Utanríkisráðnerra Dan-
,'merkur mun m. a. flytja fyr-
irlestur á námskeiði þessu.
| Kostnaður við þátttöku í
námskeiðinu verður d. kr.
275 og þar í innifalið hús-
| næði og fæði og ferðalög
meðan á námskeiðinu stend
í ur.
J Væntanlegir þátttakendur
gefi sig fram við utanríkis-
ráðuneytið, sem veitir allar
frekari uþplýsingar, eigi síð-
ar en 30. þ. m.
(Frá utanríkisráðuneytinu)
I þýðum ómum „þúsund
radda brags“
skal þjóðin öll á helgistundu
mætast.
Því frelsið það var draumur
þessa dags,
sá draumur er að lokum
fékk að rætast.
Eftirfarandi vísu kvað ég við vin
minn Sigtrygg Sigtryggsson í Grjót
garði í Hörgárdal, en hann er
venjulega kallaður Tryggvi:
Enn er Tryggvi karlinn knár,
kostum mörgum prýddur.
Sittu vinur sérhvert ár
sæmd og heiðri skrýddur.
steð, er fyrstur manna kenndi sund.
XJm Jón Kernisteð látinn kvað Jón-
as Hallgrímsson hið fagra Ijóð: „Á'
gömlu leiði‘. Kvöldið áður en ég fór
úr Hörgárdalnum synti ég 200
metra sundið að Laugalandi, sem
raunar er ekki í frásögur færandi.
Að sundinu loknu kvað ég eftirfar-
andi stökur:
w j
Engu meti’, er annar „sló‘
ég hef gjört að hrinda.
Hina mældu metra þó
megnaði ég að synda.
Áður fyr á öðrum stað
ég hef gjört það betra.
Samt mér þótti sómi að
synda þessa metra.
Þegar ég kom heim að Steðja a®
afloknu sundinu kvað Örn til mín:
• i
Mikilvirkur, málheppinn
myndir skýrar tekur.
Sálarstyrkur, sundkeppinn,
sífellt yrkir Refur minn.
----1
En ég lét hann heyra vísur þæi;
er ég kvað eftir „sundafrekið*.
t
Dasinn eftir hélt ég áleiðis suður,
Eyfirðinva kvaddi ég með eftirfar-
andi stöku:
I
Auðnusunna ár og síð,
ættar vermi slóðir.
Tkkur man ég alla tíð
Eyfirðingar góðir.
(Framhald á 3. síðu).
stttttttttttttttttttttttttttsttttttttttttttttttttttttttttttttttttttsíttíi
RAFMÓTORAR
Vc os Vi hestafl fyrirliggjandi.
RAFTÆKJIVERZLIIN ISLANDS H.F.
| Hafomrstræti 10—12, símar 6439 og 81785.
ttSttStttttSStttStttttStStStttSSSttttSSSSSttSStittttttSt^^
Hestamannafélagið Hörður,
Kjósarsýsiu,
heldur hinar árlegu kappreiðar á velli félagsins við
Arnahamar, sunnudaginn 8. ágúst. — Þátttaka til-
iqmnist fyrir 1. ágúst til Guðmundar Þorlákssonar,
Seljabrekku, Kristjáns Þorgeirssonar, Hofi, eða Gísla
Aníréssonar, Hálsi.
STJÓRNIN.
ttstttttttttttttttttttttttttttttttttttíttttttttttttttttttt^^