Tíminn - 17.10.1954, Síða 3

B34. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 17. október 1954.
5
I:: I.
Ekki er ofsögum sagt af
gróskunni í íslenzku þjóðlífi
síðasta mannsaldur, og þá
pinnig á sviði listsköpunar.
Allt fram á okkar daga, sem
komnir eru til aldurs, hafði
hér búið við orðsins list eina.
Ég sá Einar Jónsson frá
Galtafelli drengur austur á
Beyðisfirði. Einar var þá á leið
til listaháskólans í Kaup-
mannahöfn. Hann stóð við
knattborð og glímdi þolinmóð
,nr við þá raun, að stöðva fíla
beinskúlu ofan á fílabeins-
kúlu. Hvernig ég horfði á
hann!
Árin liðu.
Svo kom Útilegumaðurinn.
Mér vax sem ég hefði séð Ein
ar Jónsson stöðva fílabeins-
kúluna — að eilífu!
Á fyrstu árum mínum í
Eeykjavík var það föst venja,
að Asgrímur Jónsson efndi
til sýnitiga á málverkum sín-
;Um í páskavikunni. Stóðu þær
í Vinaminni. Horfir maður
síðan einhvern veginn öðru
yísi á þettá hús! víkurmyndirnar hans (4
Ég hefi reynt að lýsa því myndir) og Heiðalandslag (2
fyrir yngra samstarfsfólki, myndir). i
hversu þessi árlegi listviðburö Þá eru hugkvæmnimyndir
,ur eins og jók á helgi þess- hans fleiri og fjölbreytilegri
arar helgu viku þá! en á fyrri sýningum, þrungn-
Einnig hefi ég greint þessu ar hugkvæmni og þori í formi
sama fólki, og þá sem skýr- og tjáningu.
ingu á hvílík stökkbreyting i Loks eru tvær myndir enn
petta var, ag íslenzk listtján- a sýningunni, sem verðskulda
ing legðist í nýja farvegu, að sérstaka athygli.
ég sá í fyrsta sinn mann j
standa við „staffeli“ og vera 1 Heihi onnur þeirra Við Háu
að mála mynd norður á Odd- ’ £?Bn
eyri í ágústmánuði 1905, átti ^-^slagsmynd lik sem Kjar-
“ val hefir aður gjort, en frá-
K tZ -TXS i ®warh4tturm„ þar 5vo glaS
iegar ég^om S Eevkla-Iur 05 emmreifur, aS maSur
ff r a 1 undrast hversu síungur og
vikur ánð eftir, komst ég að f ió b , aldni mpit.!ari pr ,
raun um, að þetta hafði verið p6SS1 alöni meistari ei,
Þórarinn Þoriaksson,
S2m1 K55a? 0kltar ™U i Hin myndin er yzt viS dyr,'
afSá Íe?raSanTtS^rm4i64„rin5ar5kr4 ta“n
Karel Sveinsson hét einni T'nofi*
stofnenda Ungmennafélags1
Reykjavíkur. Bráðlega færir j f ’ fhverínm.hætti Þetta
Karel í tal við mig, að ég komi: vf f pr f!rAiA filr,llstf
með sér til bróður síns, semffk ð 3 tlh ^ siðustu ]ól
fáicf „i* n* „aio vv,, j’ ium> ems og stundum endra-
Hióíiei “rff °S nær, sendi Kjarval nokkrum
f 1 ÞeSSf vinum sínum kveðjur, flýtis-
feg! T Smms? Tt ÍTll!sinni var hesLKg
segja, að á því kvöldi öðlaðist !Tóíakveffi .þessara
eg þá sannfæringu, að hér j j^f^’ sS
nu nPprismn m3°S frumortar jóiakveðjur Kjar-
mikU1 feðal vor’ vals til gersema. Man ég að
S T’ ég skrifaði dóttur minni f ann
bívtuL/r hr f flað land frásöe'n af þessari
SSir tpfhf 3 Jfrfað' iólakveöju eitthvað á þessa^
stæður, sem þá voru hér fyrir lund. ^
og gerir þessa grein fyrir
þeim samtíSarsnillingunum,
Ásgrími Jónssyni, Jóni Stef-
ánssyni og Kjarval:
„Þegar Ásgrímur málar
veðrið og hina síbreytjlegu
birtu þess og landsins, og
Jón Stefánsson dregiír fram
byggingu þess, borg þess, þá
tnálar Kjarval jörðina, svörð
inn, lit hans, safamikinn og
ríkan eins og ræturnar, sem
halda honznn saman.“
Með því að ég hefi það á
tilfinningunni, að þarna sé
rétt skilið og rétt skilgreint,
er það þá ekki eins og dular
fult fyrírbrigði, að þessir stór
sniilingar skuli allir fylgjast
að, þeear fylling tímans var
komin, og tekið var að syngja
ættjörð okkar lofsöngva ljóss
og lita, og einmitt svona
skipulögð verkaskiptingin.
Þegar sýnd voru hér í Þjóð
minjasafninu málverkin, sem
senda átti á „íslenzka mál-
verkasýningu“ í Noregi, minn
ist ég þess, hversu undrandi
1 við Valtýr Stefánsson stóðum
eru uppi af sjaldgæfum næm frammi fyrir því, hvað þetta
leik. drengskap, hóglæti og uppgangsauga sem menn
höfðingébrag. fyrst veittu athygli þegar Sig;
Mynd í Morgunblaðinu ný- urður málari kom til sögu,
]Pcro minnir mia há einui0, á varð aö streymandi lind með
hhia fíngerðu háttvísi þessa hórarni Þorlákssyni — var
( manns. Er það myndin af nu 01’ðið að breiðu fljóti! Og
yndi. Stýrimaðurinn er þá þeim fóstursystkinunum Mar Þa® kam okkur saman um,
Tngólfur Arnarson. Kvenver- gréti Jóhannésdóttur frá aá grsina mætti hvern úm
an með geislabauein land- Geitavik og Kjarval. Þær sig ungu málaranna, allir
námsgiftan - Fjallkonan. En i voru víst allar yfir tvítugt hefðu þeir sín séremkenni!
Við Há íg ja.
er einnig umslagsmynd bók-
arinnar.
„Þetta er landnámsskipið“,
sagði hann einhverju sinni
við mig og eins og í trúnaði.
Og verður mér nú myndin
annað og meira en aúgna-
karlarnir þrír eru höfúðin á
öndvegissúlunum, á þvi augna
bliki, sem þær komu úr kaf-
inu, og er þá eins og svipur
þeirra gjöri sér þess grein,
Geitavíkursysturnar, þegar
Kjarval kom til föður þeirra
i fóstur 4 ára game.ll. Og það
voru þær, sem fyrst áttuðu
sig á því, hvað i drengnum
að nú sé þeim nokkur vandi þjó. Þær urðu litla drengn-
a höndum.
Og úr því að ég er komin
út á þá braut að vera með
uppljóstranir, er rétt að ég
greini frá því, að í minni
eigú er sérkennileg mynd,
G. M.
Náftisstyrkir
Á hverju hausti er nokkr-
hendi, þá væri i þessu fóígin
enn ein sönnun þess, að við
yærum þess umkomnir að
verða frjáls og fullvalda þjóð.
Ekki skal rakið það sem
síðan hefir skeð, að öðru en
því, að upphaflega naut Kjar
val tilsagnar Stefáns Eiríks-
sonar og Ásgríms Jónssonar.
Brýzt síðan fljótlega til út-
landa, eignast átrúnað og vin
áttu beztu manna, svo sem
Einars Jónssonar, Einars Bene
diktssonar, Bjarna frá Vogi,
„Þar er engill á ferð, beizl-
islaust og berbakt, og fæ ég
ekki betur séð en að hann
haldi sér í toppinn, þrátt fyrir
sína vængi.“
Jafnframt freistaði ég að
lýsa því, hversu slík jóla-
kveðja orkaði á þá, sem lifðu
hestinn fyrir daga allra öku-
tækja! Og ólíklegt þykir mér
að áður hafi á íslandi orðið
til yndislegri hestavísa en
þessi jólakveðja Kjarvals.
En síðan hefir þessi jóla-
TAi, „ ., “ • jciu sioan nenr pessi joia-
Jóhanns Sigurjónssonar og „ , .
b i kveðja orðið ems og uppkasts
heíar f LmSí, ’ °S Þ<3t1H mynd aá onn einu miklu sniild
þegar á námsárum smum. jaryerki hjá Kjaryal Qg nú
j- istanda þeir þarna, engill og
Ég var stadduf austur áu^afnir L rfisnr°fs
landi þegar útvarpið sagði' atl°tlc’g Oorfa með þeim1tofr
þá frétt, að Kjarval hefði opn; ’ mmni llða’
að sýningu.
Heldur hann nú til jafns?
spurði ég sjálían mig. Kjar-
val er kominn að sjötugu.
Og vissulega ^heldur hann r__,______„___
til jafns víð sínar fyrri sýn-(honum vakir, er hann yrkir
ingar, og vel það! Enn er stíg með penslinum, og hefir þá
andi í hans miklu ævidrápu.1 t.i! að svara einum .þessu og
Enn kemur hann nýr og fei’sk öðrum hinu, þegar um er
ur, með enn nýja frásagnar- 1 spurt,
háttu af duld og dýrð ís-j Allir muna myndina í bók
lenzkrar náttúru. Nefni ég í Kjarvals, sem hann kallar
því sambandi til dæmis Krísu þar Reginsund, en sú mynd
III.
Ekki er úr vegi að vikið sé
r.ð því hversu dulur Kj arval
einatt er um það, sem fyrir
um úti um fyrstu litina, sem um íslenzkum námsmönnum
hann tók að vinna með. Að v°ittir styrkir til náms við
vísu voru það litir ætlaðir íil háskóla í Bandaríkj unum.
ullarlitunar. En Kjarval hef Styrkir þessir eru veittir af
ir sagt frá þvi, aö það hafi ýmsum stofnuum, skólum og
verið Margrót, sem gekk fram oörum opinberum aðilum fyr
- t,„TTofur ir milligöngu Internationai
Institute of Education í New
York og Íslenzk-ameríska fé-
lagsins hér á landi.
Átta íslenzkir námsmenn
hlutu styrki fyrir það skóla-
ár sem nú er að hefjast,
Umsóknir um styrki þá, er
veittir verða fyrir skólaárið
1955—56 verða að bcrast
stjórn Íslenzk-ameríska fé >
lagsins ekki síðar en 10. nóv.
næst komandi.
1. Styrkir veittir af skólum
og stofnunum víðs vegar um
Bandaríkin. Þeir nema flest-
ir ókeypis skólagjöldum og
stundum einnig fæði og hús-
næði. Þessir styrkir eru bæði
fyrir stúdenta og kandídata.
2. Styrkir á vegum stúdenta
skipta Bandaríkjastjórnar,
SRýjafar. Sern eru mjög ríflegir og nema
ferðakostnaöi og öllum nauð
synlegum dvalarkostnaði í
eitt ár. Þessir styrkir eru að-
eins fyrir þá, sem lokið hafa
háskólaprófi, er samsvarai.’
að minnsta kosti AB-prófi,
Eru þeir einkum ætlaðir stari.’
andi fólki í ýmsum greinúir.
3. Sérstakur styrkur, sem
veittur er til tveggj? ara
náms af Chicagodeild Nor-
ræna félagsins (Anærican-
Scandinavian Foundation).
Námsmenn, sem lokið hafa
fyrrihiutaprófi, eða stundað
hafa nám við Háskóla ís-
lands í 2—3 ár, ganga fyrir
við veitingu þessa styrks.
inni unrhr heitinu „Syngj-j frá sveitastörfum og honum
andi vor“. Það er mynd aípeyft aö velja sér hlutskipti,
sveitafcæ, fólki á hlaðimi, enj sem betur ætti viö upplag
harpa á bæjarkampinum. j hans Þess vegna sækir nú
Einhverju sinni þegar KjarjKjarval þessa háöldruðu fóst
val var á bænum, rabbið nota j ursystar sína í annað byggð
legt og geðið glatt, kom að j arlag, nú þegar hann opnar
mér cillt í einu að spyrja j fvrstu. sýninguna eftir að
Kjarval: „Varstu að hugsa'hún er komin á Suðurland,
um Þorkel mána, manninn,! og þsð þótt að nú sé svo kom
scm lét þera sig út í sólina .. j ið Margrétar líkamlegu sjón,
þegar þú málaðir þessa j að hún fái ekki notið ljóss og
tnynd9 „Nei, ég var að hugsa , lita.
um Einar Benediktsson". j Þótt svo kynni hafa til tek
Mig setti hljóðan. | ist að Kjarval heföi undir
Þetta er þá erfidrápa Kjar ollum kringumstæðum lent
vals eftir Einar - það er inn á þá braut, að gjön*t j rk”ton*’nemur“l50o“''dolT-
harpan hans! j málarí, þá martti sagan minn.urum og greiddum skólagjöld
nst he:rra Géitavíkursystra,! um
IV. I sem fyrsrar greiddu veg hans j yið veitingu þes5ara styrkja
Víst er um það, að Kjarval °s !'á. eAAl sízt Margretar’' koma aðeins til greina íslenzk
nr orðinn mikill af verkum sein Kjarval telur sig í þessu ir borgarar innan 35 ara
efm eiga sérstaka þakkar-
skuld að gjalda.
sinum. En þó bætir hann við
vöxt S’.nn hjá þeim, er átt
hafa því láni að fagna að
kynnast honum persónulega,
enda er hann löngu þjóð-
kunnnr fyrir viðhorf sín, við
brögð og tilsvör, sem borin
Umsóknareyðublög um
styrki þessa eru aíhent á
J skrifstofu Íslenzk-ameríska
V' ' félagsins í Hafnarstræti 19,
Ungv.r, gáfaður listmálari, II hæð, á þriðjudögum kl. 5,30
Hörðúr Ágústsson, ritar blaða —6,30 og á fimmtudögum frá
grein um sýningu Kjarvals, kl. 6—7, sími 7266. ,