Alþýðublaðið - 06.08.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
1
i
4
4
4
\
]
<
J
<
I
ILÞflSUlMiI® |
kemur út á bverjum virkum degi. ►
....= ►
Afgreiðsla í Aipýðuhúsinu við f
Hveriisgötu 8 opin írá kl. 9 árd. ►
til kl. 7 síðd. ►
Skrifstofa á sama stað opin kl. ►
9Vg —10Va árd. og k). 8 —9 síðd. |
Simar: 988 (aígreiðslan) og 1294 ►
(skrifstoían). >
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
mánuði. Auglýsingaverö kr. 0,15 l
hver mm. eindálka. {
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan ►
(í sama húsi, sömu símar). [
►
Jafnaðarsteíisan
Pað veröur varla fyrr en ís-
lenzku þjóöinni er orðin nógu
skýr afstaða jafnaðarstefnunnar til
ýnisra einstakra mála, að augu
hennar opíast fyrir því, hversu
ranglátu og ófullnsegjandi skipu-
fagi ver búum undir og á hvern
hátt réttast væri að breyta til svo
í fullu samræmi væri viðkröf-
ur tímans og gang próunarinnar.
Einn af meginþáttum jafnaðar-
stefnunnar er mannúð. Þess vegna
láta jafnaðarmenn mannúðarmálin
mjög til sín taka, enda berjast
þeir í raun og réttu ekki fyrrr
neinurn þeim málum, sem ekki
geta kallast mannúðarmál.
Mannnúðarmálum er hægt að
skifta í flokka eftir því, hvort
þau eru bein hagsmunamál, eða
að eins borin fram af mannúð,
án tillits til, hvort þau eru nokk-
ur hagsmunamál eður ekki.
Ellheimili
er ekki beiniínis hagsmunamál
fyrir þjóðfélagið, hsldur hreint
mannúðarmái að fara vel með
gamalmenni og stofna tii sam-
hfeimiia fyrir þau þeirra, sem eng-
an edgá að, eða sem einhverra
hluta vegna geta ekki verið hjá
skylduliði sínu. Það er mannúð-
armál og réttlætismál að eins, að
gera æfikvöld öreiga gamalmenna
bjart og hlýtt, eftir að þau hafa
slitið lífskrafti sínum í þógu þjóð-
félagsins án þess að bera nokk-
uð úr býtum og án þess að geta
séð fyrir sjálfum sér eftir alt erf-
iðið.
Barnaheimili
tilheyra aftur á móti þeim flokki
mannúðarmála, sem hvorttveggja
er í senn mannúðarmál og beint
hagsmunaatriði fyrir þjóðfélagið.
Um barnauppeldi hefir verið
rætt og ritað kynstrin öll. En
þáð, sem af er veraldarsögunni,
er að eins sorgleg saga um það,
hvernig heimska hinna ráðandi
láfla í þjóðfélögunum hefir krypl-
að barnseðlið í uppeldinu,, í stað-
inn fyrir að láta uppeldið ganga
út á það eitt, að þroska
pað bezta
í barninu og gera með því satn-
búð mannanna betri.
' Öll þekkjum vér dæmin um
það, að sumir foreidrar kenna
börnurn sínum eintrjáningsskap
og að „bauka út af fyrir sig“,
án þess að vera í félagsskap með
öðrum börnum.
Þegar í byrjun sækist barnið
helzt eftir því að vera með jafn-
. aldri sínu, en því er oft afstýrt
af vanþekkingu þeirra, sem Tiafa
yfir barninu að segja.
Að byggja, að skapa, að bera
umhyggju fyrir einhverju eru
fyrstu tilfinningarnar, sem gera
vart við sig hjá barninu, eftir að
það er byrjað að bjarga sér
I sjálft og .er komið af móður-
höndum. Ált af vilja. börnin fá
önnur börn í félag með sér við
bygginguna og skopunina.
Þessar tilhneigingar vill jafn-
aðarstefnan glæða.
Það er ekki hægt að afrná mein
úr líkama, nema með þvj að kom-
ast fyrir rætur þsss.
Eigingirni og . einstaklings-
hyggja, eins og hún ,er mæld af
mælikvarða auðvaldsms, er höf-
uð-fjandi mannlegrar fullkomn-
unar.
Uppeldið er aflið, sem sáir fræ-
unum og skapar uppskeruna.
Með uppeldinu hefir börnun-
um oftast verið kend einstak-
lingshyggja og eigingirni. Sú
kensla er að eins eðlileg afleiðing
af verknaði þeirra afla, sem ráða
í þjóðféiaginu.
Getur t. d. nokkur krafist þess
af eigingjörnum einstaklings-
hyggjumanni, að hann kenni barni
sínu annað en það, sem honurn
sjálfum íinst réttast? Sjónarmið
einstaklingshyggjunnar í honum
sjálfum hlýtur að verða kjarninn i
kenningum hans.
Því er aigerlega slegið föstu,
að einstaklingshyggja og eigin-
girni eru til bölvunar í iífi mann-
anna.
Því er enn frernur élegið föstu,
að samúð og samhjálp eigi að
vera sterkastd þátturinn í sam-
félagj mannanna.
Til þess að kenna mannkyninu
samúð og samhjálp, verður að
byrja á uppeldi bamanna.
Það er hlutverk jafnaðarstefn-
unnar að koma á friði, bræðralagi
og jöfnuði. En til þess að geta
gert það, þarf sarnúð og sam-
hjálp allra með öllum.
Jafnaðarmenn vilja koma upp
stórum barnaheimilum, þar sem
böxnin geti dvalið á vissum tím-
um og alist þar upp í sterkum
félagsskap annara barna. Þar á
alt starf þeirra að byggjast á
því, að samhjálpin sé pað nauð-
synlegasta, en einstaklingshyggjan
ög eigingirnin séu ranghverf-
urnai-.
Og jafnaðarmenn eru byrjaðir
á þessu starfi.
I Rússlandi eru gömiu fursta-
og greifa-hallirnar breyttar.1
Þar, sem áður bjuggu valds-
tnenn keásarans með fjölda ánauð-
ugra bænda undir sér, búa nú
börn bændanna og verkamann-
anna.
Skýrslur um barnáheimilin í
Rússlandi eru mjög eftirtektar-
verðar. Þar er öll áherzlan lögð
ó að þroska það bezta, sem til er
í börnunum og útrýma leifunum
af alda-gömlum kenningum úr
daglegu lífi þeirra.
í Englandi lrafa bæjarfulltrúar
og þingmenn jafnaðarmanna bar-
ist með oddi og egg fyrir stofn-
un barnaheimiia.
Síðast liðinn sunnudag skrifar
ungfrú Þuríður Sigurðardóttir um
för sína á þing, er norrænir barna-
vinir héldu í Stokkhólmi. Skoðaði
hún mörg barnaheimili þar í
grend og dáist mikið að þeim.
Jafnaðarmenn eru einn stærsti
flokkurinn í sænska þinginu og
hafa verið þar við stjórn.
Barnaheimilin þar í landi eru
flest öll stofnuð beinlínis fyrir
atbeina jafnaðarmanna.
Auðvaldsskipulagið byggir hug-
rnyndir sínar og störf í slíkum
málum á þeirri meginreglu, undir
hvaða fjárhagsskilyrðum barnið
sé fætt, — hvort það sé fætt
með gullskeiðina í munninum.
Jafnaðarmenn taka ekki tillit til
slíkra lífsskoðana.
Jafnaðarstefnan er framtiðin
og framtíðin er hörnin.
¥es*ælimarélaglð.
Menn munu hafa veitt því at-
hygli, að vöruverð hefir ekki farið
batnandi nú undan farið, engar
vörutegundir lækkað í verði, en
margar stórhækkað. Kaupmenn
segja, er fundið er að því, að
vörurnar hafi hækkað erlendis, en
það mun oftast tilhúningur.
Það sést sjaldan nú orðið, að
vara sé auglýst með verði, heldur
„bezt og ódýrast hjá mér“, enda
mun það svo, að smákaupmenn
þori alls ekki að lækka verð, þö
að þeir sæju sér það fært, vegna
hræðslu við heildsalana, sem eru
þeir einu eiginlegu stjómendur
ásamt stórútgerðarmönnunum.
Flestir smásalarnir eru þræl-
bundnir við heildsalana vegna
skulda, og þeir, sem sjálfstæðir
eru, þora ekki að æsa heildsal-
ana gegn sér með samkeppni,
enda eru dæmi til, að orðið hefir
h-ált á því.
Heildsalarnir hafa mestalt fjár-
magn bankanna, sem til verzl-
unar gengur, í hendi sér, því að
bankarnir neita undantekningar-
lítið smákaupmönnum um lán. En
kaupi smásali vöru af heildsala
með gjaldfresti og samþykki víxil
fyrir, þá er sá víxill strax keypt-
ur í bankanum. Þetta er orsök
þess, að ekkert verður vart sam-
keppni, heldur virðist svo, að
samtök séu um að halda uppi
vöruverðinu.
Þegar heildsali kaupir vöru, þá
dettur honum ekki í hug að
leggja é hana minna en 10—20%,
sjái þann sér það mögulega fært.
Og oft er álagningin langtum
meiri. Smásalanum er svo upp
á lagt að selja aftur út sem dýr-
ast.
Tollarnir gera vitanlega sitt til
að hækka vöruverðið, því auk
þess, sem þeir eru tilfinnanlega
háir, þá Ieggur kaupmaðurinn og
heildsalinn á þá eins og annað
verð vörunnar.
Þá er það oft, að, menn kvarta
yfir því, að meira sé skrifað hjá
þeim en þeir taka út. Slikt ætti
ekki að geta komið fyrir, ef menn
hlýddu settum reglum og heimt-
uðu nótu í hvert sinn og út’ er
tekið og athuguðu hana um leið.
En það mun mjög viða við verzl-
anir hér, að engar nótur séu láto-
ar, heldur skrifað í kladda og
viðskiftabækur, enda niargar
verzlanir, sem litia eða enga bók-
færslu hafa. Sýndist ekki úr vegi,
að skipaðir yrðu sértakir menn
til að athuga bókhald verziana,
og er það engu siður nauðsyn-
Iegt en að athuga vigtirnar.
Það er eins, að mönnurn finnast
stórverzlanir og útgerðarfélög
komast ótrúlega vel hjá að borga
skatta og önnur opinb-er gjöld.
Væri ekki nerna sanngjamt, að
sérstaldr eftiriitsmenn athuguðu
bókhald þeirra og jafnframt pen-
íngaeignir manna í bönkunum.
Kæmi þá í Ijós, ef dregið væri
undan skatti. En það virðist hart,
að fátækir verkamenn séu þraut-
píndir, en ríkir menn sleppi eins
létt og verið hefir. Auðvitað væri
bezt, að öll stórverzlun væri rek-
in af ríkinu; við það sparaðist
mjög mikið, því að allur verzlun-
arrekstur yrði margfalt ódýrari
og auðvitað betri innkaup, þar
sem svo mikið væri keypt í einu.
Þarf ekki annað en benda á alla
þá mergð af fínum og dýrum
skrifstofum heildsala og annara
milliliða, sem þá hlytu að hverfa,
er verzlunin væri rekin af ríkinm
Verzlunarmaður.
Frá Heykjanesi^
(Viðtal við vitavörðinn.)
Alþýðubiaðið átti nýlega viðtal’
við Ölaf Sveinsson, vitavörð á
Reykjanesi.
„Hafa margir gestir komið til
þín í sumar?“
„Já, um þrjú hundruð manns
hafa komið út eftir i sumar. Hafa
flestir þeirra farið í bifreiðum
eins langt og komist varð, en
gengið svo hinn spölinn heim,
Allir, sem komið hafa, hafa lótið
vel yfir ferðinni, og mjög márgir
hafa notað volga sjölaug, sem er
þar í grendinni. Eiginlega væri
hægt að gera ráð fyrir, að þarna
væri framtíðar baðstaður fyrir
Reykvíkinga.“
„Hvernig er vegurinn?"
„Það er nú svarta skýið, sem á
skyggir,“ segir ölafur og ýtir hatt-
inum aftur á hnakka. ,.En ég hefi
vonir um að það lagist von bráð-
ar. Nýlega ko-m ég frá Reykja-
vík og fór í bifreíðinni næstum al-
veg heim að heimili mínu. Hefði