Tíminn - 12.11.1954, Qupperneq 3

TÍMINN, föstudaginn 12. nóvcmbcr 1954.
3
256. blaff.
Bréf til Auðbjargar
12. nóv., 1954.
Góða vinkona!
Þökk fyrir bréfið. Það er
svo margt, sem gaman væri að
segja þér frá, en vegna þess,
; > )fr> ;vr 1í:£?'}■''
að í dag er móðir mín, Þór-
íiý Þórðardóttir, Framnesvegi
28, nírseð, Jangar mig að
reyna að lýsa fyrir þér einum
degi úr bernsku minni. Ég
var þá sex ára og átti heima
á Veiðilæk í Þverárhlíð.
Tveggjamánaöa fór ég þangað
svo að þú getur varla ætlazt
iil að ég muni mikið frá því
ferðalagi. Ö.ðru máli gegnir
þegar ábúðarrétturinn á jörð
iiini rann út og við urðum að
flýtja í Borgarnes. Þá var ég
9 ára. í Borgarnesi býr aðeins
ágætisfólk. Eignuðumst við
þar marga góða vini, ekki sízt
mamma, sem var þar yfir þrjá
tíu ár, enda leitar hugur
hennar þangað á hverjum
morgni jafn snemma og hún
lýkur upp augunum.
Haustdagur.
„Mamma, komdu að
hneppa“! — Ég stóð upp í
rúminu, og kallaði, hún kom
fljótlega, en ég snelri ekki
þakinu í hana, þó að hnapp-
arnir væru þar, heldur flýtti
mér að læsa handleggjunum
imí hálsinn á henni og þrýsta
mér að vanga hennar.
Þessi stuttu ástaratlot end
urtóku sig á hverjum morgni
og voru mér ótrúlega mikils
yirði, það voru leifar frá því,
aö ég var litlabarnið.
Þegar ég var komin á fæt
U ', fékk ég volga mjólk og
b. -uð, svo var ég tilbúin að
fa.a út. — Nei, ég átti eftir
signa mig og lesa morgun
bænina. Hún er svona;
TVarst þú líka látin lesa
ha;..a?)
i ú er ég klædd og komin á ról
i. .;stur Jesús veri mitt skjól.
I jUðsóttanum geíi mér,
. .anga í dag svo líki þér.
Amen.
I-að var hressilegur haust-
vindur áti. Ég leitaði á fund
vina minna. Ósköp voru grös
i:r hnipin og orðin fölleit.
1. aríustakkarnir voru tæp-
ltga búnir að draga sig sund
u:. Mikið var gaman að horfa
á þá draga sig saman á sum-
arkvöldin, en nú áttu þeir að
fara að deyja eins og öll grös-
in, Þaö fór einhver nístings
skiálfti um mig. — Guð minn
góður, ef mamma skyldi deyja
tfrá mér. ,
Ég var ósjálfrátt komin að
tvedmur 'stórum þúfum, þar
serri ég hafði oft áður orðið
íyrir svipuðum geðhrifum.
Tárin hrundu niður á jörð-
ina og ég hnipraði mig niður
á milli stóru þúínanna og bað
guð að taka hana aldrei frá
mér. Þetta endurtók sig iðu
lega á morgnana. Ekki olli
þetta þó neinum áhyggjum
eða þunglyndi, nei, þvert á
móti, ég efaöist ekki um bæn
heyrslu, og mikið hefi ég aö
þakka.
Ég hélt svo áfram að labba
í kringum hólana. Þarna var
þetta og þarna var hitt, ég
labbaði framhjá. Jafnvel
öskuhaugurinn freistaði mín
ekki nú. Öðru máli var að
gegna á kvöldin, þegar bless
uð sólin gyllti allar fornleif-
arnar. Kjallarinn var opinn.
| Þar sat yngsti bróðir minn og
talaði við sjálfan sig og pat-
aði út í loftið. Ég vissi undir
eins að hverju hann var aö
leika sér, í huganum, ég hafði
svo oft séð hann í svona al-
gleymi áður og heyrt orð og
orð á stangli. — Hjól, vél o. s.
frv.
Nei, það var ekki gaman úti
núna.
Mamma var að elda mat-
inn. Við ónáðuðum ekki hvor
aðra Ég settist í uppáhalds-
staðinn minn, frá vetrinum
áður. Það var undir borðinu,
sem stóð undir baðstofuglugg
anum. Þarna var ég ekki fyrir
neinum og enginn ónáðaði
mig.
Eldri bræður mínir komu
nú inn úr fjósinu og sögðu
tíðindi:
Hann var að skella á með
ofsaveður, og pabbi uppi á
fjalli í leitunum.
Klukkan var tíu. Við fór-
um að borða morgunmatinn.
Mamma spurði um kýrnar.
Hún hafði ekki þurft að fara
út að mjólka, þær voru orðn
ar geldar núna. En við vor-
um „á grænni grein“ því að
það var hátt í ámu af dásam
lega góðri súrmjólk, frá sumr
inil, í kjallaranum, ásamt
ostum og skyri. Veðrið fór
versnandi. Torfur og járn-
plötur fóru að fjúka. Mamma
og eldri bræðurnir kiæddu
sig vel og fóru aö líta eftir
utan húss.
Um hádegi var komið ofsa
rok. Það hrikti og brakaði
í baðstofunni. Ætli það sé
ekki vissara að fara með oörn
in niður i fjárhús? sagði
mamma við sjálfa sig, nógu
hátt til þess að við heyrðum
það. „Já, já“, sögðum við ein-
um munni. „Það er alveg
sjálfsagt að flytja niður í hús,
þau eru í skjóli undir hólun-
um. Bærinn getur fokið á
hverri stundu.“ Mamma
horfði rannsakandi á okkur
og líklega hefir hana grun-
að, að þessi ákafi okkar staf
aði meira af tilbreytingaþrá
en hræðslu.
Það varð úr, að við fórum
niður í hús. Eftir að hafa vaf
ið Þóru litlu inn í sæng og
teppi og lokað bænum, signdi
mamma dyrnar og svo fikr-
uðum við okkur af stað og
allt gekk sæmilega. Strákarn
ir vildu taka rúmfötin sín
með, en fengu það ekki. Við
verðum að hafa gát á öllu,
og ef þörf krefur, verðum við
þrjú að reyna að bjarga því,
sem bjargað verður.
Gunnar getur passað litlu
krakkana niðri í húsum, en
ég vona að til þess komi ekki.
Strákarnir byrjuðu strax
að mæla sér út svefnpláss
uppi í garða, fyrir nóttina. Ég
fékk að sitja með systur
mína, á meis, meðan mámma
breiddi ábreiðu í jötuna og
setti sængina þar á. Hún
var notuð bæði undir og of-
an á barnið, sem þurfti að
fara að sofa. Þóra var aðeins
eins árs gömul.
Strákarnir náðu í hrip og
fóru að hlaupa yfir það, ég
stökk á eftir þeim, en — ég
veit ekki, hvað skeði, en ég
valt og hripið hvolfdist yfir
mig. Strákarnir ráku upp
rosahlátur.
„Meiddir þú þig, Gunna
mín?“ Það var mamma, sem
spurði. „Nei, nei, ég get næst.“
En bræður mínir hættu ekki
að hlæja.
„Drengir!“ Við fórum til
mömmu. „Ég hélt að þið
hlægjuð ekki, þegar einhver
dettur. Það er ljótur siður“,
sagði hún. „Við hlæjum ekki
að henni, við hlæjum af því,
að hún valt alveg eins og
vitlausi kallinn, sem við sá-
um við Þverárrétt í fyrra.“
„Hver sagði, að hann væri
vitlaus?" „Það sagði það
margt fólk. Hann var, sko,
fullur.“
Mamma vildi ekki hafa
svona gáleysistal. „Það er
stórt orð, að segja ókunnan
mann vitlausan og „til þess
eru vítin að varast þau“. Þið
skuluð ekki hlæja að þessu,
en festið ykkur þennan at-
burð vel í minni og byrjið
aldrei að drekka vín, svo að
hið sama hendi ykkur ekki.“
„Já, já“, sögðu stóru dreng-
irnir, og ég, sem var áheyr-
andi, sagði já, í huganum.
Mamma fór að keppast við
að prjóna aftur og raulaði
fyrir munni sér;
„Enginn lái öðrum frekt
einn þó nái að falla.
Hver einn gái að sinni sekt.
Syndin þjáir alla-.“
Svo var kominn tími til að
fara heim í eftirlitsferð. Ég
vildi ólm fara með bræðrun
um. Við þokuðumst hálfbog-
in, skáhallt upp hólinn, móti
veðrinu. Stóðum stundarkorn
þegjandi á hlaðinu og horfð
um á lokaða bæjarhurðina.
— Drengirnir skriðu upp í
gluggatóttina og litu inn,
sömuleiðis inn í fjósið. Kýrn
ar lágu og jórtruðu.
Mamma varð glöð að heyra
að öllu liði vel. Veðrinu var
að slota. Við báðum hana að
segja okkur eitthvað frá því,
er hún var ung. „Það er allt-
af svo gaman, þegar bú segir
okkur frá börnunum í Vogi“.
„Ég ölst að mestú leyti upp
í Skíðsholtum á Mýrum hjá
pabba mínum, Þórði Sigurðs
syni, bónda þar og stjúpu
minni, Hólmfríði. Þar lærði
ég að lesa og vinna, og svo
náttúrlega guðsótta og góða
siði, en ég stalst til að læra
að skrifa, þegar enginn sá
til.“ Já, þú hefir sagt okkur
um fjöðurstaf, kálfsblóð og
stafi, sem þú fékkst hjá
drengjunum í hinum bæn-
um.“ „Svo hirti ég umslög og
allt, sem ég sá skrifað og
reyndi að líkja eftir stöfun-
um.
Eftir að ég var fermd, var
farið að lána mig afbæjar,
sérstaklega á sumrin og svo
um vertíðina og þá var ég
látin gegna og sækja vatn í
bæjar- og útihús, því að allir
karlar, sem gátu, fóru í ver-
ið. Á peim árum voru orð-
lagðir frostavetur. Einu sinni
var ég mjög slæm af sárum á
knjánum, því að vatnið fauk
i pilsin svo þau stokkfrusu
og lömdust í ber knén“.
„Varstu með ber knén úti í
hríð og frosti?“ Já, það var
siöur þá, að kvenfólkið var
bara í síðum pilsum og sokk
um upp áð knjám. — Þegar
ég var tvítug réðist ég að Vogi
í Hraunhreppi, og var þar
þangað til ég var þrítug.
Elzta barnið var nýfætt, þeg
ar ég kom, og yngsta þriggja
ái-a, þegar ég fór.“ „Já, hún
Borga litla, þér þótti vænst
um hana“. „Nei, þau voru öll
bezt. Hún var bara svo lítil,
þegar ég fór og leitaði alltaf
að mér, þegar hún sá mig
ekki strax, þegar hún kom
niður á morgnanna og sagði:
„Tvar er Tóta mín núna?“
„Hvers vegna fórstu þá frá
Vogi, fyrst það var svona gam
an þar?“ „Það var eftir lækn
isráði, ég þoldi ekki að standa
á flæðiengi, hafði sár á fót-
leggjunum. Þaðan fór ég svo
að Arnarholti í Stafholtstung
um. Þangað réðst ég fyrir
fjörutíu krónur um árið og
fannst mikið. Þá keypti ég
mér saumavél og söðul. Þar
kynntist ég föður ykkar
Sýslumaðurinn hélt okkur
brúðkaupsveizluna áður en
við fórum. Fyrst vorum við
nokkur ár í húsmennsku i
Norður-Kotum, en við gátum
ekki eignazt skepnur þar, ut-
an tvo hesta. Þar fæddust
tveir drengir. Svo vorum við
tvö ár á Heksstöðum, síðan
fórum við hingað.“ „Já, og
Trygg og kisu.“ „Nei, ég á
hana.“ „Kiemur nú Guðrún
til, með tólf kónga vitið.“
Mamma sat á meis og keppt-
ist við að prjóna neðan við
sokkbol. Upp úr sænginni,
rétt hjá henni, reis nú dálítið
höfuð með næstum hvítt hár
og rjóðar kinnar. Innst í garð
anum við hvanngrænt heyið
í tóttardyrunum skein á eld
rauðan lubbann á yngsta bróð
ur mínum, hann var að leika
sér að hornum þar.
Undir rökkur var veðrinu
slotað, svo að við fluttum í
bæinn. Við krakkarnir hefð-
um gjarnan viljað hafa þessa
tilbreytingu svolítið lengri,
en við vorum samt ánægð með
að koma heim og borða.
Mamma opnaði kistuna til að
ná í eldspýtnastokk, hún
hafði kæft eldinn, áður en
við yfirgáfum bæinn, annars
var eldurinn aildrei látinn
deyja, heldur falinn í hlóðar
eldhúsinu. Ég færði mig nær,
það var svo góð lyktin úr kist
unni. Þar geymdi hún t. d.
rúsínur og sveskjur og margt
fleira gott, að ógleymdri jóla
köku og kleinum, sem við
fengum aldrei að smakka,
nema á sunnudögum og á
hátíðum, og svo þegar gesti
bar að garði. Rökkrið leið eins
og vant var á haustin og vet
urna. Mamma prjónaði og
við sátum hjá henni og söngl
uðum vísur og þulur og fór-
um að lokum með allar bæn
ir, sem mamma kunni, alltaf
í sömu röð, svo að við mynd-
um þær,-betur, þegar hún
hætti að minna okkur á. Við
borðuðum kvöldskattinn og
háttuðum. Það mátti ekki
kveikja fyrr en kvöldið, sem
pabbi kæmi úr réttunum. Það
var föst venja, sem aldrei var
brugðið út af. Það varð að
halda það kvöld hátíðlegt.
Hann kom heldur aldrei
drukkinn úr réttunirm og
ekki heldur úr kaupstaðar-
ferðum og þó að ekki væri
komið með úr kaupstað að
jafnaði nema það nauðsynleg
asta, þá kom hann stundum
með bók, sem hann las upp-
hátt á vökunni. Man ég mest
eftir „Oliver Tvist“, „Quo
Vadis?“ Annálum, Sögusafni
ísafoldar o. s. frv. Að lokum
las hann svo húslesturinn.
Við vorum látin signa okkur
og lesa faðirvor. Svo áttum við
að fara að sofa, en mamma
hamaðist við prjónana, hún
ætlaði að lita á morgun, bæði
það, sem Þuríður á Svarfhóli
hafði vélprjónað fyrir hana
og það, sem hún hafði sjálf
prjónað í hjáverkum. Ég
hlakkaði til næsta dags, ég
mtlaði að fá að stinga ein-
hverri tusku ofaní litinn, í
jólakjól á brúðuna mina. Svo
sofnaði ég örugg og hamingju
söm, við tifið í prjónunum
hennar mömmu.
Við höfðum ekki hugmynd
um, hve gífurleg vinna og fyr
irhy.ggja liggur i því að hafa
alltaf á hverjum morgni
hrein og hlý plögg við rúmin
hjá fimm barna fjölskyldu.
Aldrei varð leit eða ergelsi
út af neinu. Við höfðum ekki
hugmynd um hvers vegna við
vorum alltaf glöð og ham-
ingjusöm. Það var vegna þess
að okkur var aldrei bannað
í reiði. Vegna þess, að mamma
var rólynd og nærgætin, sann
orð og heiðarleg og hafði sér
staka hæfileika til að tala við
og leiðbeina börnum, eftir
hverja umvöndun, af hennar
hálfu, var eins og opnaðist
nýtt, uppljómað, svið í hug-
arheimi minum, þar sem áð
ur var myrkur og tóm.
Pabbi var henni samhent-
ur, snyrtimenni og harðdug-
legur, en það er önnur saga,
Ef það ætti fyrir mér að
liggja, að verða fyrir þeirri
náð, að heyra dýrðlegan
hljóm á dauöastundinni, þá
myndi ég taka kliðinn í prjón
unum eða saumavélinni henn
ar mömmu framyfir alla
heimsins æðri tónlist.
Góða gamla vinkona. Mik-
iö væri gaman að fá línu. Ég
veit, að þú hefir ekki mik-
in tíma, en það er synd.
Vertu blessuð og sæl.
Guðrún Brynjúlfsdóttir.
Kaupmenn - Kaupfélög
Jóla-iítstillintiaptippírinn
er kominn.
lyiraF.--
PENSILLINN Laugaveg 4
csassssssssssssssssgsssssssssssssssssssysssssssssssssgsssssssssssscsgs'y
SSSS$SSSS$SSSSSSSSWSSS«SÍSSSSÍSSSÍS5$SÍ53SSSSSSSSSSSSS$S$SS«SSSSSSÍSS
Tómir kassar
Rýmingarsala á tómum trékössum meö tækifæris-
veröi. Upplýsingar í Nýborg, sími 4103.
Áfeiigisvcrzliiii ríkisins.