Tíminn - 16.12.1954, Qupperneq 6

TÍMINN, fimmtudaginn 16. desember 1954.
285. blað.
Rafveita Hafnarfjarðar hálfrar aldar gömul
Vér minnumst nú í dag
jiálfrar aldar afmælis Raf-
veitu Hafnarfjarðar, sem
vafnframt var fyrsta vatns-
uflsstöð er reist var hérlendis.
Vað er vel þess vert að minn-
ast þessa afmælis nú — á öld
jiinnar miklu raftækni.
Það einkennilegasta og
íafnframt markverðasta við
joessa framkvæmd er þó ef til
vill það, að árið 1904 var það
einn maður, sem réöist í það
ijtórvirki að reisa rafstöð við
Hafnarfjörð og selja raforku
til þeirra, er það vildu. Jó-
hannes Reykdal bóndi og verk
■smiðjuforstjóri var bjartsýnn
liugsjónamaður — og um leið
Jaugkvæmur og duglegur.
Hann reisti þetta mannvirki
ug rak það á eigin ábyrgð
nokkur fyrstu árin þar til
Hafnarfjarðarbær tók rekstur
inn í eigin hendur. Þetta fram
fcak Jóhannesar Reykdal er
Jpess e'ðlis, að hans mun ávallt
yerða minnzt þegar saga raf
orkumála verður skráð með
þjóð vorri.
Á þeirri hálfu öld, sem liðin
er frá því þessi litla og að
sjálfspgðu ófullkomna raf-
stöð var reist, hafa stórfelld
ar breytingar orðið með þjóð
vorri. Frá því að vera einangr
uð smáþjóð, er allan hinn
íanga vetur sat í myrkri og
kulda, erum vér nú setztir á
ioekk með öðrum menningar
þjóðum að því er varðar hag
nýtingu orkulinda landsins.
.En einbver allra mestu auð-
sefi þjóðarinnar eru vatnsafl
og aðrar því líkar gersemar
er breyta má í ljós, hita og
áfl, er léttir erfiði af þreytt-
um herðum fólksins.
Nú er svo komið, að flestum
er ljóst, að innan fárra ára
íæst fólk ekki til þess að búa
annárs staðalr en þar sem
raforka er fyrir hendi. Dreif-
Ibýlið á við mikla erfiðleika
að etja í þessum efnum. En
með þeirri 10 ára áætlun um
srafvæðingu landsins, sem al-
þingi ákvað í fyrra — og nú
er unnið að af fullum krafti
— erum vér komnir úr draum
(jrum og skýjaborgum niður
á jörðina. Á þessu ári hafa
Fagnaðarefni
Ávarp Steingríms Steinþórssonar, raforkumála-
ráðherra við opnun sýningarinnar í Hafnarfirði
Stundum eftir ferðalög
min erlendis hefi ég í Tím-
anum bent á ýmislegt, sem
gott gæti verið að taka upp
hór heima, af því sem tíðk-
ast úti í löndum. Einu af
þessu ber nú að fagna, sem
jiögreglustjórinn i Reykjavík
fcekur upp, samanber auglýs
:ingu í dagblöðunum.
Þetta er sú ráðstöfun að
iaanna bifreiðaakstur í Aust
urstræti og Aðalstræti stund
arkorn að kvöldi n. k. laug-
axdag og á Þoriáksmessu.
Utánlands er þetta víða
gert nokkum tíma fyrir jól-
in. Og eru þá þær götur, sem
íriðaðar eru oftast í sérstak
iega fögrum hátíðabúningi.
Unir almenningur sér þar
mjög vel eins og í einhverj-
nm friðsömum sælueyjum
innan við vagnaskröltið og
háreisti fyrir utan í borgun-
tim.
Þökk sé lögreglv.stjóra fyr-
ir að hafa byrjað á þessu hér.
jfin vonandi verða þessar
s-,friðarstundir“ helztu stræt-
anna heldur lengri næsta ár
þegar fólkið er búið að kynn-
ast þessum nýja sið, sem er
eins og inngangur til jól-
anna.
i Ferðalangur.
(W ©
Stemgrímur Steinþórsson
milli 4 og 500 sveitabýli feng
ið raforku, en það er fyrsta
ár hinnar 10 ára rafvæðingar
áætlunar. — Nú er verið aö
ljúka við undirbúningsáætl-
anir um orkuver — annað
fyrir Austurland, en hitt fyrir
Vestfiröi. Verður á næsta ári
hafizt handa af fullum
krafti um að reisa þau bæöi.
Frá þessum orkuverum, sem
raunverulega verða raforku-
miðstöðvar, hvor í sinum
landshluta — verður orkunni
síðan miðlað til hinna ýmsu
byggðarlaga. Þessir landshlut
ar — þ. e. Austfirðir og Vest-
firðir hafa til þessa orðið út
undan hvað snertir raforku,
svo að ekki einungis sveitirn-
ar sjálfar heldur og mörg
þorp hafa verið að mestu án
raforku. Hér er því um fram
kvæmd að ræða, sem er ein-
hver hin allra mikilvægasta
fyrir þessa landshluta, en þó
raunverulega fyrir alla þjóð
ina.
Hér er ekki hægt að koma
meira inn á þær raforkufram
kvæmdir, sem nú er unnið að
víðs vegar um land en þær
stefna markvisst að því, að
á næstu árum — átta eða níu
— verði raforku veitt um öll
byggðarlög landsins. Alþingi
og ríkisstjórn hafa bundizt í
þetta mál á þann hátt, að
öruggt má telja, að því verði
hrundiö í framkvæmd sam-
kvæmt áætlun.
Mér þótti fara vel á því að
nefna þetta hér, þegar vér
minnumst fyrstu vatnsafls-
stöðvarinnar, sem reist var
hérlendis og þess manns og
þess bæjarfélags, er þar hafði
framkvæmd. Þegar raforka
er komin um allar byggðir ís
lands, þarf ekki að óttast að
fólk flykkist úr heilum lands-
hlutum til örfárra staða á
landinu. Raforkan opnar ó-
tæmandi skilyrði og mögu-
leika til fjölbreyttara starfa
bæði í sveitum og við sjó. Sá
reginaðstöðumunur, sem nú
er milli þeirra, er raforku
njóta og hinna, er hana vant
ar, mun hverfa. Vaxandi jafn
vægi mun þróast. Þá mun ræt
ast draumsýn skáldsins, þar
sem hann í aldamótaljóðum
sínum segir:
Margt af þessu hefir þegar
rætzt, en fullkomin rafvæð-
ing íslands, þar sem hver ís
lendingur hefir aðgang að
raforku mun láta þessi spá-
dómsorð Hannesar Hafsteins
verða fullkomlega aö veru-
leika.
Hafnarfjörður er um margt
merkilegt bæjarfélag og hafa
Hafnfirðingar starfað að mál
um bæjarfélagsins að mörgu
leyti á myndarlegan hátt.
Það er því að mínum dómi
réttmætt og skemmtilegt að
þeir geti nú, á dögum hinnar
miklu rafvæðingar þjóðar
vorrar, haldið hátíðlegt hálfr
ar aldar afmæli vatnsafls-
stöðvar, sem ágætur borgari
bæjarfélagsins Jóhannes
Reykdal reisti um síðustu alda
mót, þegar raforkan og notk
un hennar fyrir hinn al-
menna borgara var á algerú
frumstigi. Þá vil ég og þakka
bæjarstjórn Hafnarfjarðar
fyrir það að efna til sýning-
ar um þróun rafmagnsnota
bennan aldarhelming, sem lið
inn er. Það er smekklegt og
viðeigandi að minnast þessa
afmælis á þann hátt.
Eg óska Hafnfirðingum og
allri þjóðinni gæfu og gengis
og með þeirri ósk sérstaklega
að framkvæmdir í raforku-
málum gangi samkvæmt á-
ætlun, kveð ég ykkur.
Ráð A-bandaiagsins
ræðir notkun
kjarnorkusprengna
París, 13. des — Ráðherra-
fundur A-bandalagsins kem-
ur saman til fundar í París
á föstudag. Er talið, að eink-
um verði fjallað um hvaða
reglur skuli setja yfirher-
stjórn baiidalagsins um notk
un kjarnorkusprengna. Hafi
komiö fram kröfur frá hin-
um smærri þjóðum banda-
lagsins þess efnis að annar
áðili en yfirherstjórnin taki
lokaákvörðun um þetta. Auk
Edens situr landvarnaráð-
ráðherra Breta fundinn á-
samt mörgum háttsettum
sérfræðingum frá Bretlandi.
Sé ég í anda knörr og vagna
knúða
krafti, sem vannst úr fossa
þinna skrúða,
stritandi vélar, starfsmenn
glaða og prúða,
stjórnfrjálsa þjóð, með
verzlun eigin búða.
„Húsfreyja í Hjaltadal" skrifar:
„Hinn 23. nóv. 1954 birtist grein
í baöstofuhjali Tímans, þar sem
náungi, sennilega úr Skagafirði, hef
ir ritað. Hinn virðulegi nefnir sig
þar „Kolbít“. Þá hefir hann til
hugleiðingar í greininni niðurskurð,
sem gerður var á sauðfé af þrem-
ur bæjum hér í Hjaltadal. Það er
háleit og fögur hugsjón hjá Kolbít,
þar sem hann vill leiðbeina villu-
ráfandi manneskjum, sem lítið eða
ekkert eru kunnugar þessu máli
og staðháttum hér á sannleikans
veg, sem — að hans sögn — kváðu
hafa lítinn sannleika haft úr frétt
um útvarps og blaða á lýsingum
af þessu héðan.
Armann sigraði í
sundknattleik
*
Agætor aíli hjá
Skagastrandar-
bátum
Frá fréttantara Tímans
í Höfðakaupstað.
Undanfarinn hálfan mán-
uð hefir verið hér allgóður
afli á þá þrjá báta, sem héð
an róa. Hafa þeir fengið allt
að 7 lestum í róðri og er það
góður afli. Gæftir hafa og
verið góðar. Er því allgóð at-
vinna hér við vinnslu fisks-
ins. GG.
Síðastliðið mánudagskvöld
lauk sundknattleiksmeistara
móti Reykjavíkur með úrslita
leik milli A-liða Ármanns og
Ægis. Ármann sigraði með 7
mörkum gegn 1. Fjögur lið
kepptu í mótinu, frá ÍR, Ægi
og Ármanni sem sendir A.-
og B-lið.
Úrslit í mótinu urðu þau
að Ármann hlaut 6 stig, Ægir
4, ÍR 2 og B-liö Ármanns 0
stig.
A-lið Ármanns sigraöi í
móti þessu með yfirburöum
og settu 27 mörk gegn 1, sem
er óvenjulega giæsilegur á-
rangur.
Keppt var um bikar, sem
Tryggvi Ófeigsson, útgerðar-
maður, hefir gefið, en Rík-
arður Jónsson myndhöggv-
ari skorið út. Þerta er í þriðja
sinn í röð, sem Ármann vinn
ur þennan bikar, en áður
höfðu Ármennihgar uhnið
Sundmanninn til eignar, sem
einnig var gefinn af Tryggva
Ófeigssyni og keppt var um
á sundknattleiksmeistaramóti
Reykjavíkur.
En nú eru bara fleiri kunnugir
þessu heldur en Kolbítur og frá
öðrum sjónarmiðum en hans er
hægt að líta á þetta. Og skal hver
dæma eftir sinni dómgreind. Það
mun stinga í stúf við venjuna, að
kvenmaður skrifi um þessi mál, en
þó kemur bc(ndakonunni þetta
engu síður við heldur en bóndan-
um og hef ég því frásögn mína.
Ég ber enga löngun til þess að rétt
læta niðurskurð á Kálfsstaða- og
Kjarvaldsstaða-kindunum. En það
mun víst, þó ekki fyndist mæði-
veiki í kindunum þaðan, þegar því
var slátrað s. 1. haust, — þá er
ekki þar með sagt, að engin kind
frá þessum bæjum hafi verið smit
uð, þar sem veikin mun vart finn-
ast, þegar hún er á byrjunarstigi,
þótt góð rannsókn fari fram á
henni. Það er rétt, að Hrafnhóll er
næsti fcær sunnan við Hlíð og mikið
styttra milli Hrafnhóls og Hlíðar,
heldur en Hlíðar og Kálfsstaða,
sem er næsti bær norðan við hlíð.
Það er þó .ekki alltaf nóg.
Hlíð og var þeim báðum slátrað
eftir ósk sauðfjársjúkdómanefndar.
A einu er þó mest að furða hjá
Kolbít, þegar hann minnist 4 smit
un, sem e. t. v. geti leynzt í jarð-
veginum. Hann hefir sennilega
gleymt, að t. d. í S.-Þingeyjarsýslu,
þar sem fjölda mörg ár eru liðin
frá fjárskiptum, voru lömb tekin
sama haustið sem sýktur stofn var
felldur þar og góðar vonir standa
nú til að pestarvágesturinn komi
þar ekki upp. Eins má geta þess,
að á Hrafnhóli var kindunum slátr
að einu ári á undan kindunum á
hinum bæjunum í dalnum og því
fjárlaust þar í tvö ár, en eitt ár
hjá öðrum hér. Á meðan fjárlaust
var á Hrafnhóli voru byggð fjár-
hús þar og hefir þessi fjögurra ára
fjárstofn, sem nú er, því ekki enn
komið í gömlu húsin, en vlðs veg-
ar annars staðar hefir verið sett I
gömlu húsin, sem sýkta féð var
í, það fé sem nú er.
HM
Á vorin rennur Hrafnhólsféð í
afrétt Reykjalands, sem er fyrir
enda Hjaltadals, og þar gengur það
allt sumarið, því Hrafnhólsbænd-
ur fá að hafa hagagöngu fyrir fé
sitt þar. T. d. var s. 1. vor aðeins 1
kind til rúnings af Hrafnhálskind-
unum, heima á Hrafnhóli, allar
hinar kindurnar fóru óreknar fram
eftir. En í vor, sem áður, ráku Kálfs
staða-, Kjarvaldsstaða- og Hlíðar-
fcændur fé sitt, allir, í sömu rétt-
ina, ásamt kindum af fleiri stöð-
um úr dalnum og jafnvel úr Við-
víkursveit, sem liggur við Hólahrepp
að austan. Þarna kom engin kind
frá Hrafnhóli í vor, en ein í fyrra-
vor, var hún þá veturgömul. í haust
var henni þó slátrað af öryggisá-
stæðum. Tvær ær runnu s. 1. haust
milli gangna útfyrir Hrafnhól og
voru reknar inn með heimafénu í
Hrafnhólskindur renna nokkrar
heim rétt fyrir göngurnar á haust
in og ganga þá nær eingöngu sunn
an við Hrafnhól í eyri, sem mynd-
ast við Hjaltadalsá, er rennur gegn
um dalinn. Þegar lokið er fyrstu
göngum á haustin, eru ærnar svo
reknar aftur inn f afréttina, en
lömb og hrútar höfð í girðingu þar
til það er tekið á gjöf. Það er þvf
aðeins nær eingöngu á veturna,
sem Hlíðar- og Hrafnhólsféð getur
runnið saman á beit, en er það
þó lítið um það þá.
Þá er það að segja með samgan
Hofs-, Hlíðar- og Hólafénaða:
Hann er einnig lítill, því — eir
og Kolbítur minnist á — skili
Hjaltadalsá á milli Hlxðar, sem e
að vestan, en Hof og Hólar austa
árinnar og toi’veldar mjög sarr
gang fjárins.
Og svo vil ég að lokum minnast
á það með ráðamenn sauðfjársjúk-
dómanefndarinnar. Þar sem a. m.
k. tveir þeirra „í fínu stofunum"
eins og Kolbítur orðar það, eru öllu
vel kunnugir hér, hvað staðhátt-
um viðkemur. (Þar er Guðmundur
Gíslason ótalinn með, en hann fór
hér um og fékk beztu upplýsingar.)
Þá virð'ist það næsta fávíslegt, að
þeir fari að koma á staðinn, þótt
veiki komi upp í kindum, til að
„kynna sér“ .staðhætti, eins og Kol
bítur þó vill. — Já, það má halda,
að þeir muni ekki veja verr að
sér en Kolbítux- sjálfur virðist vera,
Með því lýk ég svargrein til Kol-
bíts.“