Tíminn - 16.07.1955, Blaðsíða 4

4
TÍMINX, Iauggrdagbm 16. júlí 1955.
ii. i«<
157. bíafr'
Kr. H. Breiðdal
Nokkur orð um sauöfjár-
rækt í Miklaholtshreppi
Skyggnist hver um sína sv
Þegar hin illræmda mæði
veiki geisaði um Borgarfjörð
og Mýrar, var að því ráði
horfið að g'rða varnargirð-
>ngu frá Hitarnesi að sunnan,
S Hítarvatn og þaðan i
Hvammsfjörð norður. Átti því
að freista að verja alLt Snæ-
feSlsnes, sem á þeim tima
var all fjármargt. Girðingin
xeyndist einu ári of semt á
ferðinni. Kom veikin strax á
fyrsta ári upp í Hnappadal
o. fl. bæjum. Var þá enn
íreistað um varnir á Snæfells
nesi. Hin fyrri girðing var tek
in upp og flutt vestar. Var nú
sett upp tvöföld girðing frá
Skógamesi í Miklaholtshreppi
yfir fjall austan Ljósufjalla
og ofan í Álítafjörð vestan
Skógarstrandar. Um nokkurt
árabil dugði þetta. Hin leiða
pest hafði þó leynzt emhvers
staðar vestur á Snæfellsnesi,
unz svo var komið að óhjá-
kvæmilegt var að niðurskurð
ur yrði fyrirskipaður. Var þá
öllu fé í þessu hólfi slátrað
haustið 1949, vörður settur
við þjóövegahlið og dagleg
gæzla með girðingunni, sem
raunar mun að mestu hafa
verið frá byrjun. Var síðan
keypt inn fé sama haustið.
Voru það lömb, fengin í tveim
sýslum, en úr fjórum hrepp
um — í þennan hrepp —.
Þingeyrarhreppi og Auðkúlu-
hr. V. ís. og Suðurfjarðarhr.
V. Barð. og Gufudalshr. A.
Barð. Þegar hið aðkeypta fé
var veturgamalt, var hér strax
haldin hrútasýning og má
það til tíðinda teljast. Þá
hlutu alls 12 hrútar 1. verð
laun í þessari sveit, þar af 9
vg. og 3 eldri. Fjöldinn allur
er tU sýningar kom reyndist
ónothæfur. Haustið 1950 og
1951 voru á ný keypt fáein
lömb frá Múla og Laugabóli
í Nauteyrarhreppi, o. fl. bæj
um. Út af þessu fé úr Naut-
eyrarhreppi eru nú beztir ein
staklingar hér. Aðallega und
an hrúti frá Múla. Með til-
komu þessa nýja fjár, sem
gefið hefir góða raun hvað
vænleik og afurðahæfni snert
ir, óx mjög áhugi bænda hér
fyrir aukinni fjárrækt. Síðari
hluta árs 1951 var stofnað
sauðfjárræktarfélag í Mikla-
holtshreppi. Með stofnun fé
lagsins er stórt spor stigið
fjárræktinni til eflíngar, er
hefir mikla menningarlega
þýðingu. Markmið þess er að
finna og sannprófa bezt
byggðu og afurðamestu em-
staklinga f eigu hvers fjár-
ræktarmanns. Jafnframt
með úrValí og kynbótum, bæta
og festa þá kosti. Ennfremur,
með fóðrun á mismunandi
hátt, að finna hvað beztan
gefi arðinn. í því skyni eru
haldnar ættartölur og afurða
skýrslur. Nú hefir félagið
starfað í 3 ár og þegar er
nokkur árangur fenginn, svo
sem hrútasýning, haldin hér
að Vegamótum s. 1. haust ber
vott um. Um það hefi ég og
fleiri ritað allrækilega í þetta
blað. Þá fengu 47 hrútar 1.
verðlaun af 94 hrútum, sem
sýndir voru, en örfáir voru
taldh ónothæfir. Bezti árang
ur, sem náðst hefir, samkv.
afurðaskýrslu s. 1. ár, er h1á
Halldóri Erlendssyni, bónda i
Dal og sonum hans: Erlendi
og Einari. Meðaltalskjötþungi
efhr hverja félagsá var 19,3
kg. En þar sem lakast var, er
meðaltalsþungi eftir hverja
íélagsá aðeins 12,01 kg. Kem
ur þarna hvort tveggja fram,
gæði hrúta og fóðrun fjárins,
ásamt landkostum. Meðaltal
félagsins, eftir hverja félags-
á reyndist 16,08 kg. kjöt. Um
18% félagsánna voru tvi-
lembdar. Fannst félagsmönn
um það of lítil frjósemi. Hæst
meðaltal einlembinga átti
Gunnar Guðbjartsson, bóndi,
Hjarðarfelli; 17,8 kg. voru það
þó á milli 40 og 50 lömb. Hinir
ungu bændur og uppvaxandi
menn hér sýna óvenju mikla
árvekni og alúð á þessu sviði.
Má það merkilegt teljast á
þessari hraðaixs og véla-
mennskunnar öld. Á nokkr-
um bæjum í sveitinni er hvert
lamb númerað og merkt og
eru þó um 2—3 hundruð ær-
á bæ. Loks er svo í sláturtið
sérvegið á fæti svo og fall
þess. í öllu þessu er fólgið
mikið og vökult starf. Á
skýrslu félagsins eru um 640
ær og gemlingar og 35 1. verö
launa hrútar. Félagið nýtur
styrks á þennan stofn. Fyrir
atbeina Búnaðarsambands
sýslunnar naut sauðfjárrækt
arfélagið sæðisflutnings frá
sauðfjárræktarbúinu á Hesti
í Borgarfirði. Út af því hafa
komið nokkrir mjög líklegir
einstaklingar tjl kynbóta. Það
er vissulega athyghs og aðdá-
unarvert, hve það er almennt
hér í sveit, að ungir, uppvax
andi menn eru heimaspakir
og hneigjast að búskap, bæði
ræktun fjár og foldar, og þeh,
sem fara eitthvað til náms,
kjósa búnaðarskólana, en
það spáir góöu um búmenn-
ing framtiðarinnai'. Margir
eldri bændur hér um slóðir
voru og eru fjármenn góðh
og óvenju fjárglöggir. Enda
þótt þeir séu nú óðum að
hverfa af sviðinu, þá halda
hinir ungu menn vel uppi
þeirra merki í þessari grein,
jafnvel svo að fram úr þeún
fari. Þessir eldri tíma fjár-
menn hafa vissulega ræktað
fleira en fé, þeh hafa og
Afraæliskveðja
Sæmundur Friðriksson
framkvæmdastjóri sauðfjár-
veikivaimanna átti fimmtugs
afmæli 28. f. m.
Sæmundur hefir gegnt
mjög vandasömu starfi, en
leyst það af hendi þannig,
að hann hefir hlohð mikla
viðurkenningu og vinsældir.
Á afmælmu bárust hommi
gjafir og kveðjur, sem votta
þetta.
Tíminn hefir verið beðinn
fyrir eftirfarandi afmæhs-
vísur til hans, en bær bárust
ekki fyrr en nokkru eftir af-
mælið:
I.
Njóttu handa heill og glaður
Hlýjan anda samtíð gefur.
Þú af vanda vaxiö hefur.
Verið landi þarfur maður.
II.
Lífið á vangert við suma
slna.
Síst er það kr.afa frek:
Að hamingjan launi þér hæ-
versku þína,
hyggingdasnilli og þrek.
Til Stefáns íslandi
Stefán íslandi, óperusöngv
ara við konunglega leikhús-
iö' í Kaupmannahöfn, sem
hefir verið sér til heilsubót-
ar síðustu tvo mánuði í Ítalíu
ásamt konu sinni og ungum
syni, fékk fyrir skömmu bréf
frá Jóni Helgasyni stórkaup-
manni í Kaupmannahöfn og
nokkrum öðrum íslenzkum
vinum sínum, og fylgdi með
ettirfarandi erindi:
Leitt er að sjá þig liggja,
lasinn mann á beði,
þig, sem ávallt áður
öðrum varst til gleði.
Býst ég við að bráðum,
blessuð sólin megi
lækna þig og líkna,
lof sé slíkum degi.
í samvist meðal manna,
margs er þörf að hyggja.
Sjálfur mátt þú sanna
„sælla er gefa en þiggja“.
Þú hefir þúsund sinnum,
þýtt upp kulda í barmi,
og söngs- með töfra tónum
tvístrað sorg og harmi.
Heill sé þér og þínum,
þróist æ þinn sómi.
Þú færð lands og lýða,
lof að allra dómi.
Frískur, frækn og glaður,
í fylgd með son og maka,
til kærra vina kátur,
komdu fljótt til baka.
m.
ræktað glögga og góða fjár-
menn, er sýna mikinn áhuga
á öllu því, sem nútíma tækni
og þekking hefir að bjóða og
tUeinka sér það. Og er það
þjóðarlán. Enn er í fullu gildi
hið forna spakmæÞ: Bóndi
er bústólpi, bú er landstólpi.
Mitt. í bókaflóðinu um jól-
in nú í vetur, barst Þingey-
ingum sérstök bók, sem nefn
ist „Lýsing Þingeyjarsýslu",
skrásett af Jóni Sigurðssyni
frá Yztafelli.
Þótt í formála sé þess getið
að margir aðrir hafi safnað
heimildum að bókinni, verður
að telja hann höfund hennar
og einan ábyrgan fyrir kafl
anum um Ljósavatnshrepp,
sem hér verður aðallega gerð
ur að umtalsefni.
Ekki skal dómur lagður hér
á lýsingu jarða fyrir aldamót
þótt margt megi að finna. En
síðustu áratugirnir virðast
hafa orðið höfundi örðugastir
viðureignar.
Það sem mest hefir ein-
kennt búnaðarhætti hér í
Ljósavatnshreppi síðustu ára
tugi, eins og víða annars stað
ar, er skiptmg jarðanna i
fleiri býli. Eru sum þessi býli
orðin hin friðustu að húsa-
kosti og ræktun svo þau
standa ekki að baki jörðun-
um, sem þau eru vaxin frá.
Þetta vú'ðist höfundur vilja
breiða sem mest yfir. Nefnir
hann, að sumir byggi hús og
þeir nefni þau þessu eða hinu
nafni. Stundum er nefnt að
fylgi einhver hluti jarðar en
ekki æfinlega, svo i fljótu
bragði dettur manni í hug,
að þessir menn séu í hús-
mennsku eða bfi á munnvatni
sínu og guðsbiessan, eins og
Magnús sálarháski forðum
daga.
Allir kmmir vita, að þessi
hús sem hann nefnir, eru öll
sjálfstæðar jarðir, nýbýli,
stöfnuð samkvæmt nýbýlalög
um, og nöfnin staðfest sem
kallað er.
Eitt nýbýli er hvergi nefnt
í bókinni, og hefði þó sízt átt
að gleymast. Það er nýbýli
höfundar sjálfs, er hann
byggði 1938. Naut hann til
þess styrks úr nýbýlasjóði
eins og lög standa tU. Einnig
var honum ve'ittur styrkur úr
minningarsjóði föður hans
Sigurðar Jónssonar, hefir sá
sjóður á stefnuskrá að styrkja
menn til nýbýlastofnunar.
Nefndi nú Jón býli sitt Fell.
Mun þó aldrei hafa fengið
nafnið staðfest, en undir því
nafni hefir býlið gengið til
margra ára, eúis og sjá má,
ef flett er upp i símaskránni,
næst síðustu markaskrá Þing
eyjarsýslu o. fl. opinberum
heimildum. En nú fyrú'
nokkrum árum er nafninu
breytt, sennilega í samráði
við nýbýlastljórn, og er nú
orðið númer II frá Yztafelli.
Enda þá búið að skipta út úr
Felli öðru býli til Ingólfs Krist
jánssonar tengdasonar Jóns
og er það nefnt nr. III. Um
þetta býli Ingólfs getur Jón
ekki neitt, er þó byggt áður
en kaflinn um Yztafell er rit
aður, samanber að hann get-
ur um minnismerkið, sem
reist-i í Yztafelli 1952. Hefir
þessum númerum verið þinf
lýst og birt í Lögbirtingarblað_
inu.
í bókinni er birt. myndrjaf
þessu nýbýli höfuþdaiji.'S^m
Yztafelli. Er mynidin aiiðsjá
anlega tekin eftir að Mai*- .
teinn rifur gamla hús-iö 'eg
flytur bæinn. Er nafnið við
myndina þar af leiöandi ekkir. .'
rétt. - ,:j/t.
Væri efni í aðra hugvekju.;.; t ,
hvað hnignar nú íslenzkrii.:
sveitamenningu, er.; menn. '
geta ekki lengur fundið--bæ. J,-
um sinum viðunandi nöfn. • t
Þess hefði mátt •géta'-ináíi-
ar i bókinni, ekki síður 'en 1 >
margs annars, að 4 bæir i
Ijósavatnshreppi hafá-ryerið.::
færðir úr brekkunum riær
þjóðveginum. Þessir bæir eru:
Landamót, HalldórsstaöU';
Yztafell og Ófeigsstaöir. Ber
þetta vott um framsýni bænd
anna sem á jörðunum búa,
þvi léttara er um. ailá1 að-
drætti, og vegfarerid'trm
greiði í ýmsurn tilfellum. Þess
ir bæir alÞr byggðir „þar sem
engin var þyggð áður' 'eins
og höfundur kemst hjákát-
lega að orði um Yztafeil.*
Höfundur verður - nokkuð
margorður um bæjarstæð'i
sitt. Er engu fyrirbærr vlýst
svo nákvæmlega í allri bók-r:
inni. Telur sig hafa byggt á
sléttum bala, komið þar niður
á gamlar rústir með langelcl-
um. Er stórmerkilegt, að ekki
varð tjón af er elduvÍAri. varð.
laus!! ./r!
Aðalgallinn á þókinni-: e.r-
sá, að hún er engin . glögg
heimild um, hvað mörg lög
þýli eru í hverr1 sýeit Þing-v
eyjarsýslu, þegar bóklri er
samin og missir hún þVí ál-'
gjörlega marks seni heirhíld
arrit fyrir nútíð og frámtíð.
Er aumt tál þess að vitaUáð1
þeir sem. styrktir eru ,af- al-'
mannafé til fræðirita skuli
ekki vanda betur málfiutn-
ing sinn. Ótal rnargt fleú'a
mætt> tina til af missögnum
og ónákvæmni í kaflanum ura
Ljósavatnshrepp, en þotí,a .
verður að nægja. Svo getu.r
hver skyggnzt um sína sveit.
Ritað í janúar 1955. T,;
Ljósvetningur.
*) í ób5’ggð'um.
Upptaka Júgóslava
í Evrópuráðið rædd
Rætt hefir verið um mögú-
leika á upptöku Júgóslava í
Evrópuráðið á fundi Evrópu-
ráðsins í Strassburg, Formæl-
andi júgóslavneska ú'tanríkis'-
ráðuneyúsins sagði í viðtali
við fréttamenn nýl. að- yrði
Júgóslövum boðin aðild. væfi
ekki ósennilegt að þeir myndu
þiggja hana. ,
Allar vörurnar á rússnesku sýningunni, bæði í Listamanna
skáianum og í Miðbæjarbarnaskólanum eru til söiu
Aðeins seldur huupmönnum otf kaupfélöfium
ftánari upplýsintfar veitir
Heildverzlun KRISTJÁNS G. GÍSLASÖNAR &. Co. h.f.
Slmi ÍSSS.