Tíminn - 11.08.1955, Blaðsíða 5

J78. fclað.
TÍMINN, fimafitudaginn 11. ágúst 1955,
Fimmtutl. 11. átfúst
Ákvörðun afurða-
.✓
verðsins í haust
Innan lítils tíma munu
hefjast viðræöur milli full-
. tnia bænda annars vegar og
' ’fulltrúa launastéttanna hins
vegar um nýtt afurðaverð.
Eins og kunnugt er, er af-
urðaverðið nú ákveðið þann-
ig, að fyrst er leitaö sam-
komulags í sex manna nefnd,
sem er skipuð þremur full-
trúum bæhda og þremur full
trúum launastéttanna, og ná
ist samkomulag þar, verður
það bindándi um afurðaverð
ið. Takist hins vegar ekki sam
kömulag þar, sker hagstofu-
stjóri úr ágreiningsatriðunum
og er úrskurður hans endan
• legur.
Á síðastl. vetri, varð sam-
komulag um það í verðlags-
nefndinni að segja upp þeim
grundvelli, sem útreikningur
afurðaverðsins hefir byggzt á
úndanfárið. í viðræðum þe'ni
sem nú fara í hönd, má bú-
ast við, að ýmsar tillögur
komi fram um breytingar á
þessum grundvelli, a. m. k.
trá bændum, sem telja nauð
synlegt að gera ýmsar endur-
b£etur á honum.
Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að launastétt-
írnar hafa bæði fengið veru-
legar launahækkanir og aðr-
ar kjarabætur að undan-
förnu. Auk þess eru laun
margra þeirra nú hærri en
taxtarnir benda til, þar sem
eftirvinna er víða mikH. Til
alls þessa verður að sjálf-
sogðu að taka fullt tillit, þeg
ar afurðaverðið verður reikn
að út í ha\ist.
Bændwr hafa jafnan sýnt
mikla hófsemi og aðgæíni í
kröfnnz sínum. Það mzznu
þe»r að sjáZfsögðn gera en?i.
SZík hófsemi má hins vegar
ekki vera svo mikZZ, að þeir
haldi ekki sæm'Zega hZuí
sínum til jafns v>ð aðrar
stéftir. Það er ekkz aöe'ns
ógreiði við fcændasíéítina,
þeZdnr þjóð'na í heiZd, ef
bæni\ur dragasí aftnr úr í
|>essu7n einum og stað a
fce'rra verður því minna eft
irsóknarverö en önnnr hl'ð
stæð störf í þjóðfélaginn.
Þess vegna ber bændnm,
fcáeði vegna sjálfra sín og
þjódfélagsins, að haZda veZ
hliit. sínum í samkeppni
etéttanna.
Það er eitt af nauðsynja-
málum þjóðfélagsins, að sam
fcúð'in geti stöðugt batnað
milli hinna stóru vinnustétta
í sveitunum og við sjóinn,
bændanna og verkafólksins.
Þess vegna ber að fagna því,
að undanfarið hefir ríkt all-
gott samkomulag milli full-
trúa bænda og verkalýðsins
um afurðaverðið. Þess ber
fastlega að vænta, að þetta
geti haldist áfram. Ems og
það er eitt mesta hagsmuna
mál bænda aö almennt sé
gcð kaupgeta i bæjum og af-
urðum þeirra þannig tryggð-
ur góður markaður, þá er það
líka hagsmunamál verkalýðs
ins, að afkoma bændanna sé
góð, því að það eykur á marg
an hátt atvinnu bæjanna og
spornar gegn offjölgun þar,
sem myndi hafa atvinnuleysi
og alls konar vandræöi í för
Víðlesnasta skáídverk sögunnar á
350ára afmæli um þessar mundir
Höfuudur þess var 58 ára gamall, |icg|ar haitn rei£ |Ba® áíti
orðið liinn ævintýralcííasta feril aS hahl
A miðjuin Spáni, þeim hluta
landsins, sem kallaður er La
Mancha, liggur hásléttan eins og
skriíað blað undir opnum himni.
Víðáttan virðist auð og tóm, þeg-
ar frá eru skildir nokkrir fjárhirð-
ar með hjarðir sínar og nokkur
lágeist sveitaþorp. En ef þú hefir
lesið langþekktasta skáldverk ver-
aldarsögunnar, þá hlýtur þetta
land að breyta um svip í áugum
þínum, og þá er ekki lengur tóm-
legt um að litast- á þessum slóðum,
því að á þessum slóðum lifðu þær
rúmlega 600 persónur, sem um er
getið í Don Kíkóta (Don Quixote).
Þarna gefur að líta vindmyllurn-
ar, sem hinn aldni riddari skoðaði
sem féndur sina og taldi að væru
risar. Fullur af lieilagri vandlæt-
ingu hvatti hann dróg sina spor-
um til þess að berjast við þá, til
þess eins að detta af baki. Enn i
dag köllum við það að berjast við
vindmyllur, þegar einhver tekur að
hamast á ósýnilegum, ímynduðum
óvini. Einnig hefir nafn þessarar
miðaldahetju fengið virðulegan sess
í flestum tungumálum heimsins.
Sagan um vindmyllurnar er aðeins
ein af hundruðum sagna, sumum
sorglega sönnum og sumum sann-
arlega sorglegum, er fylla þessa
bibliu manngæzkunnar. Og gegn-
um öll þessi ævintýri liggur eins
og rauður þráður sú heimspeki, er
varð einu laun heimsins til höf-
undarins, Miguel de Cervantes.
Þú getur heyrt hláturinn í rödd
hans, þegar hann var að skrita
þessa sjálfslýsingu: „Svipurinn
minnti á örn. Hárið var brúnt, enn
ið vel lagað og óhrukkótt og aug-
un glaðleg. Nefið bjúgt og stórt.
Skeggið orðið silfurgrátt, en var
rauðguliið fyrir meira en tuttugu
árum síðan. Yfirskeggið stórt og
mikið, en munnurinn lítill. Tenn-
urnar voru ekki nema sex og allar
ljótar, en þó vel hirtar. Litarhátt-
urinn var bjartur. Maðurinn var
mikill vexti, en frekár seinn á
fæti.“
Höfundurinn var borinn í þennan
heim 1547 í snotrum, gömlum há-
skóiabæ, Alcalá de' Henares, ekki
langt frá Madrid. Fjölskyldan
lagði þó fijótlega land undir íót
til Valladolid, Seville og Madrid.
Faðir hans átti nafnspjald, en lítið
annað. Hann var læknir, en fékk
fáa sjúklinga, sem borguðu. Ein
af fyrstu minningum Cervantes var,
að hann sá föður sinn bera hús-
muni fjölskyldunnar til veölánara.
Því næst minnist hann þess, þeg-
ar sýslumaðurinn kom til að hneppa
föðurinn í skuldaíangelsi.
Meff cinhvcrjum hætti tókst
drengnum samt að afla sér mennt
unar. Það lítur út fyrir, að hann
hafi stundað nám við háskólann í
Mignel de Cervantes.
Salamanca, og hlýtur hann þá að
haía unnið fyrir sér sem herbergis-
þjónn hjá auðugum stúdentum.
Skáldsagnaliöíundur lærir ekki list
sín'á af neinu nema lííinu sjálfíi.
Og á borgargötunum kynntist Mi-
guel lífinu eins og það er í raun
og veru, harðneskjulegt og óráðið,
en ríkt af reynslu. í leikliúsinu, þar
sem hann eyddi hverjum skildimi,
sem hcnum áskotnaðist, komst
hann aítur á móti að þvi, hvernig
lifið lítur út, þegar búið er að
skapa úr því list. Hann uppgötv-
aði mátt lííslyginnar, cg hann kom
auga á, hvernig hún getur skapað
sannindi, sem enga stcð ei;a í veru |
leikanum. Það eina, sem hann átti j
rúmlega tvítugur voru hans eicin
draumar, og allir voru þeir um j
frægð. Hann lagði leið sína til j
Ítalíu, þar sem Spánn í þá tíð j
átti mikil virki. Þarna gekk hann j
í herinn. Loks kom að því, að hann i
væri vel til fara. Þarna var hann j
í litríkum einkennisbúningi, og i |
fyrsta skipti á ævinni snæddi hann j
raunverulega máltíð. Þessi ítaliu-
ár varpa ljóma á margar biaðsíður
í verkum hans síðar, er hinn aldni
stríðsmaöur minnist með söknuði
hinna glæstu öldurhúsa, ljúffengu
ítölsku vína og allra hinna fögru
kvenna.
Einnig kynntist hann stríðinu af
eigin raun. Það vcru Tyrkir, sem
upptökin áttu, og gjörvallt kristið
mannkyn stóð á cndinni. Árið 1571
sigldi voldugur tyrkneskur floti
vestur Miðjarðarhaf. Tyrkneski
soldáninn Selmi II. hugðist rifa
krossinn af Péturskirkjunni í Róm
og reisa þar tákn Múhameðstrúar-
manna. Spánn ákvað að veita Páfa-
rikinu cg Feneyjum cg sendi af
stað mikinn fleta undir stjórn Dcn
Juans hálfbrcður konungsins, Fil-
ippusar II. Á einu skipinu sigldi
hinn ungi Mi: uel de Cervantes.
Við Lepanto undan ströndum
Grikklands mættu ílctar banda-
mannanna ílota Tyrkja í blóðug- i
ustu sjóorustu, sem enn hefir ver-
með sér. Þess vegna ber fast
lega að vænta þess, að þær
leiðréttingar á grundvelli af
urðaverðsins, sera bændur
kunna nú aö bera fram,
hljóti fullan skilning og vel-
vild fulltrúa verkalýðsins.
Það er svo málefni, sem
fyrr en siðar hlýtur að koma
til athugunar, hvort rétt sé
að fela einum manni æðsta
dómsvald í þessum málum,
ef ekk' næst samkomulag í
verðlagsnefndinni. Þessi skip
an var lögtekin á sínum tíma,
þar sem ekki náðist samkomu
Iag um annað rétmætara fyr
irkomulag. Þá var líka ann-
að verölag yf'rleitt háð liöft-
um, en nú er að mestu leyti
búið að gefa verðlagið frjálst,
nema á landbúnaðarafurö-
um. Ems cg Verkamenn
myndu telja það óeðlilegt að
hlýta þannig valdi eins
manns, er það líka óeðlilegt
fyrir bændur. Framtíðarskip,
an þessara mála á að sjálf-j
sögðu aö vera sú, að fram- j
leiðsiuráð bænda fari með
þetta vald. Það er fullvist, aö
bændur myndu fara ráttlát-
lega og vel með það vald,
enda hafa þeir hka fullt að-i
hald, sem er fólgið í því, að
ekki þýðir að hafa verðið
hærra en markaöurinn leyf-
ir hverju smni.
'5 háð. Att-a þúsund kristnir íór-
;st og tuttugu og fimm þúsuud
Cyrkir, og hvert skjpið eftir annað
é í bárur haísins, meðan hermenn
rnir slcgust með scxum á þiljum
ippi. Er orrustan hóíst, lá Cer-
an'tes í hitasótt undir þiljum. En
r gnýrinn cx, þaut hann upp til
ið fcerjast. Hann íékk fljótlega Ivö
:kot í brjóstið pg það þriðja hitti
íarín í handlegginn. Engu að .-úð-
zr var hann fyrsti maður, sem
:éðst til uppicngu á næstu tyrk-
aesku freigátu. Er sciin sé í blóð-
.tokkirm sæinn höfðu Spánverjar
.ifað einn stoltasta dag sögu sinn-
ar,'og.sjaldan rat Cervantes verið
hreyknari.
Er Miguel fcr frá Ítalíu 1575,
héit hann af stað til Spánar fullur
af fcjörtum vonum. í vasa sínum
hafði hann meðmælabréf mikið írá
Don Juan til Filippusar kcngs, þar
sem hann mæltist til, að hans ,há-
tign veitti. -þessum unga fullhuga
og ' stríðshetju ssemilega launaða
stöðu hjá stjórninni. Þessari sjó-
ferð lauk þó þannig, að skipið var
tekiö af máriskum sjóræningjum
cg Cervantes var fluttur í ánauö
til Alsír. Vegna þess, að sá hand-
leggurinn, sem skotsárið hlaut í
sjóorruBtunni, var honum ónýtur,
losnaði Cervantes við að sitja við
árahlunnana á galeiöum sjóræn-
ingjanna. Hann var seldur Dali
Mami, sem var trúníðingur og ræn-
ingi. Þerar höfðingi sá las með-
mælafcréfið, þótti honum einsýnt,
að Cervantes væri hreint ekki ó-
merkileg persóna cg skipaði svo
fyrir, að maður skyldi sendur til
Spánar, þar sem heimta skyidi
fyrir hann mikið lausnargjald.
Mánuðir liSu, og Miguel hortði
á félaga sína tærast upp í fang-
elsunum. Hann var vitni að húð-
strýkingum cg holdflettingum' og
horfði daglega á lík þeiira, sem
hengdir voru iyrír tilráunir til und-
ankomu. Engu að siður var hann
leiðtogi og hjálparhella samfanga
sinna. Hann reyndi að vinna bug
á örvæntingu þeirra, og hvað eítir
annað skipulagði hann uppþot í
því skyni að afla þeim frelsis. Hann
beið jafnan lægri hlut, en þegar
að því kom, að hann var dæmdur
til dauða, barg hugrekki hans lion-
um. Þó að þessir sjóræningjar
væru grimmir, dáðu þeir engu að
síður karlmannlegt hugrekki and-
stæðinga sinna, og þegar Cervant-
es gekk fyrir húsbónda sinn og
tók á sig einan a-lla ábyrgð af
fangauppreisninni, þótti þeim svo
til slíks eðallyndis koma, að hcn-
um var refiö líf. Það var þó ekki
fyrr en eftir fimm ára íangelsis-
vist, að ættingjum hans hafði tek-
izt að aura saman íyrir lausnar-
gjaldinu. Þegar hann loks var lát-
inn laus, var það viöurkennt, jafnt
af Márum sem kristnum lýð, að
aldrei hefði nokkur maffur óbug-
aðri þolað fangelsun.
Árið 1580 s(c Cervantes aftur á
spánska mold cg komst nú brátt
að þvf, hve fljótt menn gleyma
hetjuskap gamalla hermanna. Með-
an hann beið árangurslaust eftir
frama hjá stjórnarvöldunum, tók
hann að dunda við skriftir. Bókin
iVarff. þó hvorki fúgl né fiskur, Gala-
tea hét hún og fjallaöi um hraust-
byggða iijarðmerin og léttúðugar
hjarðstelpur. Þessi bók færði þó
höfundi sínum nægileg fjárráð til
að kaupa brúðkaupsklæði og leggja
brúði sinni 100 dúkata í búið.
Stúlkan Catalina de Palacios Sal-
CFranúiald á 6. eíðu).
_____________ 1
Frá Koeigé ...
(Framhald al 3. siðu).
mýs, meðan ekið var um erf-
iðustu vegarkaflana.
Þarna sáun við alfegursta
landslagið á allri leiðinni. Við
gistum skammt frá Piatten-
bergvik, í g-stihúsi, er nefn-
ist Heidehof. Húsráðendur
þar voru óvenjulegt fólk. Hús
x'reyjan var listmálari af ensk
i’m ættum, en-hann var býzk
ættaður. Til kvöldverðar kom
hann klæddur grænum veiði
mannabúningi með þýzku
sn'ði.
Við fengum lítið hús, ut af
fyrir okkur. Útsýn þaðan var
hin fegursta og kvöldið allt
ánægjulegt. Sátum við á tali
við húsráðendur og tvo gesti.
Næsti morgun var svo dá-
samiegur, að við héldum
kyrru fyrir til hádegis. Char-
les náði að kvikmynda fjór-
tán uxa, er beitt var fyrir
pióg.
í Wilderness fengum við
okkur matarbita og böðuðum
okkur í sjónum. En sjórinn
var kaldari en okkur grun-
aði og straumur svo þungur,
að minnstu munaði, að Chris
tme bærist til hafs. Næstu
nótt gisturn v'ð í .smáþorpi,
er nefnist Albertinia-. Gerð-
um viö okkur dagamun með
því að drekka flösku af á-
gætu, afríkönsku víni.
Við ókum rólega frá Al-
bertinia til Caledon. Þar er
sérlega fallegur villiblóma-
garður og segja menn, að þar
séu jurtir, sem hvergi sé ann
ars staðar að f'nna í heimin-
um. Gróðurinn í Suður-Af-
ríku er mjög fjölbreyttur og
skrúðmikill. Á vegarbrúnun-
um óx mikið af liljum og ýms
önnur skrautleg blóm, sem
við kunnum ekki að nefna.
Mímósur vaxa þarna ems og
arfi. Landið sjálft er ógleym
anlega tilkomumikið.
Fólkið.
Manni hættir til að hugsa
sér alla Afríkubúa svarta. En
þess ber að minnast, að Ban-
túnegrarnir frá Zambesi tóku
fyrst að flytjast suðureftir
um svipað ieyti og Hollend-
ingar settust að í Cape Town.
Þessir tveir kynþættir hitt-
ust ekki fyrr en hálfri öld
síðar. Með Hollendingunum
komu Malayar og Japanir,
ýmist sem þrælar, eða sem
póhtískir flóttamenn. Á þeim
ber mest í Cape Town. Ind-
verjar komu til þess að vinna
á sykurekrunum í kring um
Durban á seinni hluta 19. ald
ar. Bretar komu í lok 18. ald-
ar. —
En Búskmennirmr og Hott
entottarnir, frumbyggjar Af-
ríku, mega he'ta aldauða,
eins og Indíánar í Ameríku.
Til Elgin komum við seinni
hluta dags. Þar áttum við
fimm daga heimhoð til vma-
fóiks okkar, sem á ávaxtabú
garð skammt frá borginni.
í þessu héraði er láglendið
þakið blómstrandi ávaxta-
trjám og i fjallshlíöunum er
viða mikiil furuskógur. Gest-
gjafi okkar, Peter Hutton-
Squire að nafni, keypti sér
iand fyrir nokkrum árum.
Allar byggingar varð hann að
reisa af grunni. Hlýtur það
að hafa kostað hann mikið
erfiði, en hann hefir líka
hiotið ríkulega umbun í vel
reknu og afurðaríku búi sínu.
Við fórum langa ökuferð
til Stellenbosch með Peter og
konu hans. Er bað ein elzta
hyggð Cape-nýlendunnar.
Landið er ákaflega frjósamt
og snarbrött klettafjöll gnæfa
yfir grænum gróðurlendum,
(Franihald á 7. síðu.) j