Tíminn - 13.10.1955, Qupperneq 3

RITSTJÓRI: ÁSKELL EINARSSON.
Þróun og
viðhorf vinstrisinnaðrar þjóðmálabaráftu
Oft ber á gómá hugtökin
vinstrí stefna og vinstra
samstarf. Berlega kemur í
Ijós að mjög er á reiki
manna á meðal túlkun þess
arra hugtaka. Ekki er í
raun réttri hægt að átta sig
á því hvað vinstri stefna er,
nema þróun csaga henn-
ar séu athuguð nánar.
Lýðræðið mcgin
eiukennið
Segja má að allt frá dög-
um frönsku stjórnarbylting
arinnar hafi höfuðeinkenni
vinstri stefnunnar verið bar
átta fyrir lýðræðinu. Mörg-
um þeim, sem telja sig
vinstri sinnaða hefir jafn-
vel yfirsést yfir þetta aöals-
einkenni allrar vinstri bar-
áttu. Bgráttan fyrir stjórn-
málalegum lýðréttindum
setur enn í dag svip sinn á
vinstri baráttuna í heimin-
um og skortir mikið á í
stórum hlutum heims, að
þessum fyrsta áfanga
vinstri baráttunnar sé náð
að fullu. Barátta nýlendu-
þjóðanna er í raun réttri
vinstri barátta á frumstigi.
Þjóðfrelsið er undirstaða
allra þjóðfélagsumbóta.
Frelsíssaga 19. aldarinnar á
Vesturlöndum er í raun
réttri baráttusaga vinstri
aflanna, sigrar, og ósigrar,
barátta stig af stigi.
I ' . __—^ 1
iVmstri baráttau jþró-
ast eftir þjóðfélags-
aðstæðum
Svo sem sjá má af blöð-
um sögunnar er hin svo-
nefnda vinstri stefna sífellt
að þröast stig af stigi. Bregð
um upp örfáum dæmum
þessu tii skýringar. Áður er
getið að vinstri baráttan
hafi átt upphaf sitt í f rönsku
byltingunni. Það einkenni-
lega er, að þau öfl, er
fremst stóðu í frelsisbar-
áttunni frönsku eru ekki
lengur vinstri sinnuð.
Franska byltingin var í
raun réttri barátta frönsku
borgarastéttarinar fyrir
frelsi gegn kirkjuvaldi, aðli
og konungdómi.
1 Nú er svo komið að þessi
öfl eru uppistaða hægri afl
anna, jafnt í Frakklandi sem
annars staðar á Vesturlönd
um. Margur mun spyrja
sem svo, að þetta sé í raun
réttu pólitískt bakfall. En
það er þó ekki. Borgarastétt
irnar hafa í lýðræðisríkjun-
um háð því markmiði, sem
þær sóttu að, stjórnmála-
legum lýðréttindum og efna
hagslegu frelsii Og hví
.skyldu þær ieggja sig í hma
iyr'ir aðra hagsmunahópa,
.sem þeim er nauðsynlegt að
halda i bóndabeygju? All-
ar kenningar borgarastétt-
anna um afhafnafrelsi og
frjálst framtak koni ekki
öðrum hagsmunahópum, t.
d. lægri millistéttum, bænd
um cg verkamönnum, að
fullu gagni. Einfaldlega
vegna þess að þeir höfðu
ekki þjóðíélagsaðstöðu i
efnahagslífinu til þess að
hagnýta sér hið frjálsa fram
tak.
Á síðari hluta 19. aldar
komu þessa andstæðui'
greinilega í ljós í þeim lönd
um, sem bjuggu við háþró-
aða stéttaskiptingu. Æ síð-
an hafa bessir hagsmunaá-
rekstrár farið vaxandi, eru
að riðla efnahagskerfinu.
Borgarastéttin tók upp fljót
lega marga þá siðu, sem
hún taldi óhæfu í fari hinna
fyrri yfirstétta. Nú fór að
myndast vísir að einokunar
auðvaldi, sem við könn-
umst öll við. bitnað hefir á
smáframleiðendum og verka
lýðnum. Millistéttirnar sáu
hættnna og skipuðu sér í
raðú' með verkalýðnum og
bændum til andstöðu.
Nú rann upp blómatími
hinna svonefndu róttæku
eða frjálslyndu miðflokka.
Heilladrjúgt samstarf þess-
arra flokka við bændur og
verkamenn hefir m.jög mót
að stjórnmálasögu síðustu
áratuga um alla Evrópu.
Meginkjarni þessa stjórn-
málasamstarfs er sá, að við
halda samkeppnisskipulag-
inu en jafna metin í þjóð-
félaglnu með margvísleg-
um stjórnarbótum og þjóð-
félagslegum lækningum og
ríkisíhlutun í atvinnumál-
um. Nú á síðustu árum hafa
margir verkamannaflokk-
anna beinlínis horíið frá
fyrri kenningum um þjóð-
félagsbyltángu vfir á þetta
plan í ýmsum atriðum. Þessi
örfáu dæmi sanna einfald-
lega hvernig þróunin hefir
verið undanfarna áratugi
og hvernig vinstri sjónar-
miðin þróast.
Visistrí steina er
ekki bmidin isnta
Öll vinstri framvinda er
í eð!i sínu frelsisbarátta
hinna ýmsu hagsmunahópa.
Þegar viðkomandi hagsmuna
hópur hefir náð því þjóðfé-
lagsmarki sem hann barðist
fyrir, snýst hann venjulega
gegn því, að aðrir hagsmuna
hópar nái sömu þjóðfélags-
aðstöðu, ef það þarf að
kosta hann áunnin fríðindi.
Hagsmunahóparnir hafa
hallað sér að þeim megin-
stefnum, sem þeir héldu að
líklegastar væru að duga í
hagsmimabaráttuinni, t. d.
boreara- og milUstéttirnar
samkeppnisskinulagið, verka
menn, jafnaðarstefnan og
bændur, samvinnuskipulag-
ið. — Þess’ viðhorf hags-
munahópanna munu enn
um sinn setja svip sinn á
stjórnmálabróunina. En þó
kemur berlega í Ijós, að
verkamenn líta ekki jafn
miklum vonaraugum til jafn
aðarstefnunnar, sem áður.
Hið skóbætta samkeppnis-
skinulag hefir ekki veitt
verkalvðnum efnahagslegt
lýðræði. en er þess í stað
orðið þokkasælt af hægri
öflunum. Þannig standa mál
in hjá okkur fslendingum
í dag sem og víðar.
I, I IVÍ
Varnarliarátta
hægri aflanna
í vaxandi mæli hafa gróða
öfUn laðað sig eftir breytt-
um viðhorfum og hafa gert
mörg fyrri baráttumál
vinstri afl. að sínum. Þetta
lítur einfaldl. og sakleysisl.
út og blekkir margan. Tök-
um dæmi frá Bretlandi, þeg
F.U.F.-fundur um
ARI BRYNJÓLFSSON
eðlisfræðingur
•— tæknihliðin —
verður í Edduhúsinu n.k.
þriðjudagskvöld kl. 8,30.
F r ummæl endur :_AriBryn
jólfsson, eðlisfræðinRur,
er ræðir um tæknilega
hlið málsins óg Bjarni V.
Magnússon, viðskipta-
fræðingur, ræðir um fjár
hagshliðina. — Fram-
sóknarmenn, fjölmennið
og takið þátt í umræðum
um það mál, sem efst
verður á baugi á næstu
árum og mjög skiptir hag
bjóðárinnar.
ar íhaldsstjórnin tók við
völdum 1951 viidi hún við-
halda þjóðnýtingu kolaiðn-
aðarins. Þetta dæmi sannar
ekki það, að brezkir íhalds-
menn hafi horfið að þjóð-
nýtingu í venjulegri mynd,
heldur hitt. að brezka auð-
valdið taldi kolaiðnaðinn ó-
aröbæran og gegnum rik-
isvaldið var hægt að haga
rekstr' hans þannig, að það
þjónaði hagsmunum stór-
iðnaðar kapitalistanna.
Vinstri menn hafa beitt sér
alls staðar fyrir auknum
ríkisáfskiptum af atvinnu-
og félagsmálum og þannig
skóbætt samkeppnisskipu-
lagið. Þegar hægri öflm sáu
að betta skipulag var vin-
sælt, hagnýttu þau sér það.
Þetta kom greinilega í
Ijós á valdatímum nazista
og hefir sýkt síðan alla kapi
talista á Vesturlöndum.
Smátt og smátt hafa hægri
öflin tileinkað sér ríkisskipu
lagningu til þess að vernda
gróðalindir kapitalistanna.
Reyndar mœtti kalla þessa
nýju stefnu íhaldsaflanna
þjóðnýtingu tapsins. Dæm-
in eru mýmörg hérlendis
um þess konar þjóðnýtingu.
Samkeppnisöflin íslenzku
hafa í raun réttu komið upp
ems konar tryggingakerfi
gegn tapi. Ekki mun hjá
líða til lengdar, að þetta
skipulag beri í strand og tap
ið á að lenda til þeirra hags
munahópa, sem ekki sitja
að kjötkötlunum, alþýðu-
stéttanna.
Ábyrg’ vinstri bar-
átta timabær
Efnahagsbarátta laun-
þega og bænda er samtvinn
aðri en margur hyggur. Öll
vinstri barátta nú er vonlaus
nema þessum höfuöstétt-
stóriðju
BJARNI V. MAGNÚSSON
viðskiptafræSingur
— f.járhagshliöín —
um beri gæfa til þess ai’
standa saman um gagn
kvæma hagsmuni. Báðt1
þessir hagsmunahópar haft.
áunnið sér dýrmæt lýðrétt
indi en geta ekki tryggt sé.
fullkomið fjárhagslegt lýð
ræði nema sameinaðir. Fjá.
hagslegt sjálfstæði bænda'
stéttarinnar bygglst á var
anlegum og góðum kjörun
launþeganna. Mikið skorrir
á varanlegt afkomuörygg
verkalýðsstéttarinnar nu.
Efnahagsskipulag utvegs'
ins þarf að endurskipuleggjt.
á ábyrgan liátt. Tryggjt,
verður lannþegum og bænc.
um réttlátan hlut i arðx þjóc
arbúsins. Þetta er á vald
þessarra stétta sjálfra, el'
þær bera giftu til þess ao'
móta rík’svaldið að eigúi
geðþótt.a.
Atvimmiippbjg'g-
iug nndirstaða fjár»
hagslegs sjálfstæliis
Það tímabil, sem nú rikii’
í þjóðfélaginu, mun bf-átc
renra sitt siðasta skeið. At-
vinnuhætrir fjölmargrc.
hljóta að breytast. Varnar-
liðsvinnan mun hverfa og:
vinnuafliö mun leita þaðar.
inn í atvinnulífið á ný. Þetta
kallar á stðrkostlega at-
vinnuuppbyggingu, sem ekk.
er framkvæmanleg nema,
sem þjóðarátak. Það veltui
á miklu, að alþýða landsinc
hafi eignarhald á þýðingai’
mestu atvinnutækjunum
Sú er undirstaðan undii
efnahagslegu lýðræði fólks-
ins. Víti nýsköpunarái'annc,
ber að varast, þegar verfca-
iýðsflokkarnir af hrekkleys'
ráðstöfuðu striðsgróðanun’.
í hendur stórauðvaldsins.
Jafna þarf lífskjöé-
in qhi álH landt
Oítlega heyrist rætt nu
um vinnuaflsskort og upp ■
gang, en reyndar á þetta ab
eins við um Suðvest'
urlandið. í öðrum landshlu
um ber á atvinnubrest
stóra hluta úr hverju ári og:
þar af leiðandi óhægar
markaðsafstöðu bændc..
Beina verður kröftum þjöb'
arinnar að þvi að hagnýtc.
auðlindir landsins alhliða,
en það verður bví aðeino
gert að sameiginlegir 'nags
munir bænda og vérkalýðs ■
ins séu leiðarljósið, en ekk .
frumstæð gróðafýkn stór-
auðvalds höfuðstaðarms.
Efling þéttbýlisins út í,
byggðinni er landbúnaðin ■
um mikilvæg lyftistöng oc:
verkalýð Faxaflóabæjanm.
stórkostlegt hagsmunamál.
Skipulag framleiðslunnai
verður að miðast við það at
íyrirbyggja atvinnuleysi oc'
markaðsörðugleika landbúr..
aðarins. Þetta er þvi aðeinn
(Erainbalð & 8. sI3U',