Tíminn - 30.12.1955, Blaðsíða 5

>97. blað.
TÍMINN, Iðstaðagiiniii 30. deseniber 1955.
D.
Hugleiðingar um rjúpuna
Eftir Njál Frihbjarnarson.
f Föstud. 30. des.
S j álf stæðisf lokkur-
inn og viðskipta-
höftin
„Innflutningshöft", „hafta_
etefna“ og „haftapostuli“ eru
orð, sem allir kannast við, er
lesiö hafa blöð Sjálfstæðis-
ilokksins á liðnum árum. Ár_
ÍUm saman jórtruðu þau þessi
orð í margs konar sambandi
í árásarskyni á Framsóknar.
flokkinn. Meðal annars héldu
þau því fram, að Framsóknar
flokkurinn vildi verzlunar_
höft af þröngsýni og til hags_
bóta samvinnufélögunum.
Kaupfélögin óttuðust sam_
keppni við kaupmenn ef verzl
unin væri frjáls og gætu ekki
þrifist nema í skjóli hafta.
Hins vegar ræddu þessi blöð
sjaldnast gjaldeyrismálin og
efnahagsmálin af skilningi
eða frá þjóðhagslegu sjónar_
miði.
Þegar S j álf stæðisf lokkur.
Inn tók við viðskiptamálun.
um fyrir fáum árum, — þá úr
höndum Alþýðuflokksins —
fóru gjaldeyrisástæður mjög
batnandi vegna efnahagsað-
stoðar frá öðrum þjóðum.
Gengislækkunin 1950 studdi
og að hagstæðum gjaldeyris
jöfnuði. Sjálfstæðisflokkur_
inn lét heldur ekki á sér
standa að gefa yfirlýsingar
um að höftin myndu smám_
Saroan hverfa, sem dögg fyr
Ir sólu, og ekki aftur sjá dags
Sns Ijós, meðan hann væri í
stjórn, enda væru þau úrelt
aðferð tU lausnar í efnahags
vandamálum. í stað þeirra
kæmi samkeppni í verzlun og
Uafnvægi í efnahagsmálum.
Menn spyrja því: Hver hefú’
Drðið reynzlan, þrátt fyrir ó_
væntar duldar gjaldeyristekj
ur í hundruðum milljóna,
íefnahagsaðstoð og vaxandi út-
flutning?
Fyrir seinustu kosningar
hafði verið rýmkað all mikið
um innflutning. Margar vör_
ur höfðu verið settar á svo_
nefndan bátagjaldeyrislista
og aðrar á svonefndan frí_
lista. Innflutningur þessara
vara átti að heita alveg frjáls.
Fyrir kosningarnar lofaði
Bjálfstæðisfl. því, að þetta
frjálsræði skyldi enn meira
aukið.
Langt mál mætti skrifa, um
það, hvernig efndirnar hafa
orðið á þessum loforðum und
ir stjórn viðskiptamálaráð-
herra Sjálfstæðisflokksins.
Því verður þó sleppt að sinni,
en aðems rifjað upp, hvernig
ástandið er nú í þessum efn_
um.
| Ailar f járfestingavörur
(byggingavörur, vélar o- þ.
h.) og sumar viðhaldsvörur
eru háðar leyfum. Þe>r, sem
flytja inn þær vörur, eru t*l
vitn>s um, að leyfin fyrir
þeim eru nú ekk« auðsótt til
Innflutningsskrifstofunnar
að Skólavörðustíg 12.
k Flestar neyzluvörur og al-
mennar rekstrarvörur eru
taldar á frílista, en sá frí-
listi er nú ekki lengur í fram
kvæmd, heldur úthluta
Landsbankinn og Útvegs-
bankinn í félagi raunveru-
lega leyfum fyr>r þeim vör-
rnn, sem á listanum eru.
Sækja verður um leyf* þeirra
Það er óefað langt síðan
athugu^Ir menn vtelttu því
eftirtekt, að rjúpnastofninn
íslenzki væri miklum breyt-
ingum háður. Við og við hefir
orðið svo lítið um rjúpuna,
að fram hjá eftirtekt fólksins
gat það ekki farið. Þá, eins
og enn, vildi það leita orsak-
anna og skýringih hefir ef til
vill verið auðfundin, enda í
samræmi við baráttu þá, sem
fólkið sjálft háði við óblíð
náttúruöfl. — Fellir af völd
um harðæris.
Það er fyrst upp úr hrun
inu, sem varð á stofninum,
um eða rétt fyrir 1920 að
raddir fóru að heyrast um
að fleira kynni hér að koma
Þl greina. Góðæristímabil
það, sem gengið hefir yfir síð
an, hefir leitt í ljós að svo
hlýtur það raunar að vera.
Rjúpunni fjölgar og fækkar
ákveðin tímabil, hvað svo
sem öllu árferði líður. Ein
kennandi við þessi sveiflu-
köst er þó, að hrunið ber jafn
an mjög brátt að. Hins vegar
fjölgar rjúpunni aftur hægar
eða í samræmi við eðlilega
viðkomu að ætla mætti.
Þetta hastarlega aftur-
hvarf rj úpnastofnsms hefir
orðið mörgum leikmanni um
hugsunarefni og raunar stend
ur það fyrir vísindamönnun
u.m líka. Enda allt af lítið
verið að lausn gátunnar unn
ið. Vegna þess hve land okk
ar er lítið og einangrað, ættu
aðstæður til slíkra rannsókna
þó að vera hér betri en víðast
annars staðar.
Dr. Finnur Guðmundsson
getur þess einhvers staðar, að
í norðanverðri Skandinavíu
sé sú skoðun útbreidd meðal
almennings að rjúpan fljúgi
til Siíbteríu og dVelijist þar
meðan rjlúpnaleysistímabilin
gangi yfir.
Um 1950 dvaldist á norð_
austurodda Grænlands vís_
indaleiðangur undh stjórn
Egil Knuth greifa,. Geta leið
angursmenn þess að árið 1949
hafi rjúpur verið þar í þús_
unda tali, en með öllu horfn
ar ári síðar og segjast þeir
ekki skilja hverju það sæti.
Þannig skýtur rjúpnagaldur-
urinn víðar upp kollinum en
hér hjá okkur.
En sama sagan endurtekur
sig alls staðar. Almenningur
veitir fyrirbærinu eftirtekt
og reynir að finna á því senni
lega skýringu og fullnægja á
þann hátt fróðleiksþrá sinni.
Auk þess er ekki fyrir að
synja að þekking á fyrirbær.
tzl að kaupa þær vörur. Þe*r
ýmist synja þe*m umsóknum,
fresta afgre*ðslu þeú'ra eða
skammta upphæðir til vöru-
kaupanna á sama hátt og
Innflutningsskrifstofan
mynd* gera. H'nn svo kallaði
frílisti þýðir því ekk* íengur
frjálsan innflutnmg, heldur
upptalnmgu á þeim vörum,
sem bankarnir ve'ta leyfi fyr
ir í stað Innflutningsskrif-
stofunnar.
Bátalistmn hefir hms veg-
ar til þessa verið framkvæmd
ur sem frílistz, en á honum
eru einkum hinar mi®ur nauð
synlegu vörur. Vörur á hon-
um eru um 15% af mnflutn
ingnum og sýn*r sá hundraðs
hluti og vörurnar, sem á list-
anum eru, það innflutnmgs-
frelsi, sem Sjálfstæðisflokk-
inu geti haft viötæka þýð_
ingu.
Þó að rjúpan okkar sé í alla
stað’i friðsamur og þóknan-
legur fugl, getur svo farið,
þegar mest verður um hana,
að hún gerist hvimleið í tún_
um, kálgörðum og jafnvel
berjalöndum. Samhliða bví er
þá einnig hætt við ofveiði svo
að sala og verð á rjúpum verð
ur ötryggt. Hins vegar er rjúp
an eins og allir vita einn af
okkar mestu nýtjafuglum,
meðan stofnmum er í hóf
stillt. Það væri því ekki svo
lítils um vert, ef hægt væri
að hafa hér hönd í bagga.
Tvö undangengin sumur
hefir verið mjög mikið um
rjúpur, og samkvæmt undan
genginni reynslu ætti svo að
verða að minnsta kosti eitt
ár enn. Lægðm að skella yfir
1957—58. Ýmislegt bendir þó
til, að rýrnunarskeiðið sé á
næstu grösurn eða í þann veg
inn að hefjast.
Allir, sem áhuga hafa á
rjúpunni ættu því að fylgjast
vel með því, sem gerist, hvort
sem lægðin fer hér yfir á
næsta, öðru eða þriðja ári.
Þó sérstaklega sé þess að
vænta að þeir, sem visinda-
lega þekk'ngu hafa láti nú
ekki sitt eítir liggja. Ein^ og
tekið hefir verið fram eru
fyrstu fyrirboðarnir byrjaðir
að sýna sig og því ekki eftir
neinu að bíða, þó að aðdrag-
andinn kunni í þetta sinn að
verða aðems lengri en verið
hefir, en um það verður engu
spáð nú.
Við undangengin rjúpna-
leysistímabil hafa allmargar
tilgátur komið fram urn það
hvað af rjúpunni yrði, og er
ekki óhugsadi að einhver
þeirra eigi sér stað í veruleik
anum. Að emni undanskilinni
hafa tílgátur þessar yfirleitt
gert ráð fyrir, að rjúpan bæri
beinin hér í átthögum sínum,
en gremt á um ástæður fyrir
svo háskalegum áföllum. —
Smitandi sjúkdómsfaraldur
mun þó af mörgum talin
sennilegasta ástæðan.
Eg, sem þessar línur rita,
hefi hins vegar alltaf hallast
að hmu, að rjúpan hverfi af
landi burt, hvað svo sem af
henni verður. Styðst ég þar
að nokkru við kynni mín af
rjúpunni, en þó öllu meira af
umsögn allmargra veiðimanna
sem ég hefi átt tal við. Og
eins og stendur álít ég að
fáir þekki lifnaöarhætti rjúp
unnar betur, en góðir veiði-
menn. Niðurstaða þeirra er
yfirleitt þessi: Nokkur atriöi
í hátterni rjúpunnar gefa td
kynna, þegar lægð er í aö_
sigi. En engann hefi ég enn
fyrir hitt, sem þekkir svo
rr.ikið sem eina vísbendingu
um það, sem skeð hefir eftir
aö lægðin er gengin yfir, aðra
en þá, að rjúpan sé bara horf
in.
Tvennt er það aðallega,
sem talið er mæla á móti því,
að rjúpan hverfi af landi
burt. Fyrsta, að hún hafi ekki
flughæfni til ferða milli
landa, og að tegundin fyrir_
finnist hvergi nema hér. —
Fyrri mótbáruna er freistandi
að draga í efa, ekki lengri
leið en okkur er sagt að sé
til næstu landa og auk þess
er undir vissum kringum-
stæðum oft hægt að fljúga þá
leiö í áföngum.
Hitt er að sjálfsögðu örð_
ugra að fást við, sé tegund-
ina hvergi að finna nema hér.
Fyrir nokkrum árum skrif
aði ég greinarstúf, sem varð
að sönnu ekki víðförull, því
að ritstjórar fsafoldar gátu
þá með engu móti fórnað svo
miklu sem hálfum eða ein_
um dálk, af sínu dýrmæta
rúmi fyrir þess háttar get_
raunir, þar sem ég benti á,
að ef ekki væri um að ræða,
að rjúpan tæki land annars
staðar á hnetÞnum, bæri að
hafa í huga fyrirbæri alþekkt
meðtal nokkurra tegunda nag
dýra, en læmingjinn mun þó
frægastur fyrir. Nagdýrum
þessum fjölgar ótrúlega við
og við þegar svo er komið
dragast þau saman í stórar
breiður, sem svo leggja út í
að því er séð verður tilefnis
iausar langferðir, sem vafa_
samt takmark virðist hafa
atlnað en ef segja mætti, tor
tíminguna.
Eftirtektarvert er að fyrir
bæri þetta þekkist aðeins í
norðlægum löndum, norður.
undir og norðan við heims-
^kautsbaug eða á sömu breidd
argráðnm og rjúpnastofnarn
ir hafast við.
Þó hér sé um óskyldar teg
undir að ræða, svipar kring
umstæðunum á margan hátt
^erulega saman. En aðalatrið
ið er. mjög mikil viðkoma hjá
báðum og viðbrögð náttúr-
unnar í samræmi viö það, svo
'afnvægi haldist.
Eins og áður er vikið að.
rná sjá bess nokkur merki á
’úipunum þegar hrun nálg_
est. bó hér sé einnig við að
-tyðjast tíroabundið lösroál.
(Frambald & 6. slSu '
Aðalfundur Glímn-
*
félagsins Armanns
Aöalfundur Glímufélags-
ins Ármanns var haldinn 30.
nóv. s. 1. í veitingahúsinu
Nausti. Fundarstjóri var Sig
ríður Arnlaugsdóttir og fund
arritari Stefán Kristjánsson.
í upphafi fundarins minnt
ist formaður tveggja félaga,
sem létust á árinu, þeirra Sig
urjóns Péturssonar, forstjóra,
Álafossi, og Guðmundar Þor
bjarnarsonar, múrarameist-
ara, er báðir voru landskunn.
ir íþróttamenn.
Stjórnin gaf itarlega
skýrslu um hið umfangs-
mikla og fjölbreytta starf
síðastliðins árs, en þá æíðu
á vegum félagsins 714 manns
í 10 íþróttagreinum: Fimleik:
um, glimu, frjálsum íþrótt-
um, handknattleik, körfu-
knattleik, sundi, skíðaíþrótt-
inni, hnefaleikum, róðri, h.ióð
dönsum og vikivökum. Ár—
menningar tóku þátt í flest-
um þeim iþróttamótum, sem
fóru fram í Reykjavík í þeim
íþróttagreinum, er þeir leggja
stund á. Hér verður getið
nokkurra árangra í hinum
ýmsu greinum. Frjálsar íþrótt
ir: Ármenningar fengu _ 8
Reykjavikurmeistara og 1 ís-
landsmeistara. Á Drengja-
og unglingameistaramótinu
hlutu þeir 7 íslandsmeistara.
Tveir Ármenningar fóru utan
í keppnisferðir, þeir Þófir
Þorsteinsson og Hallgrímur
Jónsson og stóðu þeir sig með
prýði. Ármenningar settu 3
íslandsmet í frjálsum íþrótt
um, unnu fjórar greinar í
landskeppninni við Hollend-
inga og Hallgrímur Jónsson
vann forsetabikarinn, 17.
júní s. 1. Fimm Ármenningar
hlutu heiöursskjöl frá Svium
vegna frarnmistöðu í Nor-
rænu unglingakeppninni
1954. Þeir voru: Þórir Þor-
steinsson, Hilmar Þorbjörns-
son, Eiður Gunnarsson, Þor-
valdur Búason og Aðalsteinn
Kristinsson. Hilmar Þor-
björnsson náði í þessarí
keppni bezta árangri allra
drengja á Noröurlöndum í
100 m. hlaupi.
Handknáttleikur: Ármenn
ingar urðu bæði Reykjavíkur
og íslandsmeistarar í II. íL
kvenna.
Glíma: Ármenningar tókú
þátt í öllum glímumótum
sunnanJands. Þeir áttu Rvik-
urmeistara í 1. og 2. þyngd-
arflokki, 2. mann i Skjaldar-
glímunni og 2. og 3. mann í
Íslandsglímunni. Þeir sýndu
oftlega glimu á skemmtun-
um og fyrir erlenda ferða-
menn.
Körfuknattleikur: Á síðast
liðnu starfsári var stofnuð
körfuknattleiksdeild og æfðu
piltar í 2. og 3. fl. Þeir tóku
þátt i II. fl. á íslandsmeist-
aramótinu í þeirri grein.
Sund og sundknattle'kur:
Ármenningar urSu bæöi
Reykjavíkur- og íslandsmeist
arar i sundknattleik. Þeir áttu
íslandsmeistarann í 100 m.
skriðsuntíi og 100 m. flug-
sundi, settu þeir 1 íslands-
met á árinu.
Skíðaiþróttin: Ármennin g-
ar áttu Reykjavíkurmeistara
í svigi kvenna (Arnheiöur
Árnadóttir). Þeir áttu sigur-
vegarann í svigi kvenna á Stef
ánsmótinu (Ingibjörg Árna-
dóttir) og Stefán Kristjáns-
son varð 2. í svigi karla, bruni
og i tvíkeppni í Alpagreinum
á Skíðamóti íslands.
Fixnleikar: Úrvalsflokkur
(Framhak: á 7. siöu.)
urinn hef'r raunverulega
tryggt þjóðinm.
Blöð Sjálfstæðisflokksins
hafa verið hljóð um verzlun.
arfrelsið hina siðustu mán_
uði. Jafnvel munu til Sjálf_
stæðisnrenn, senr hafa orð á,
að rétt muni nú að afnema
þann eina frílista, sem í gildi
er, bátalistann. Bílainnflutn
inginn bönnuðu ráðherrar
Sjálfstæðisflokksins sem
kunnugt er, áður en hin stóru
orð þeirra eigin þingmanna
um frjálsan bílainnflutning
voru þögnuð.
Nú eru góð ráð dýr, því að
Sjálfstæðisnrenn munu telja
sér nauðsynlegt að viðhalda
frelsinu í orði, hvað senr
reynslunni liður. Heyrst hef_
ir að þeir hafi nú í huga eina
leið og mun ekki ósennilegt
að hún verði reynd. Sú leið er
oð kalla höfíin frelsi.
Ýmis vandamál bíða nú úr
lausnar í sambandi við efna_
hagsöngþveitið, sem þjóðin er
stödd í, en það á að lang_
mestu leyti rætur í mikilli
fjárfestingu, sem valdið hefir
kauphækkun og verðbólgu. í
sambandi við þær ráðstafan_
ir, sem gera veröur, er ekki
ósennilegt að Sjálfstæðis.
flokkurinn fordæmi höft, —
reyni að leyna því að m) séu
höft, en ætli sér hinsvegar að
framkvæma höft. Slíkt er í
samræmi við svo margt ann-
að. Málflutningurinn, sem
Sj álfstæðisf lokkurinn ætlar
blöðum sínum, er stundum
erfiður. Menn bíða og sjá
hverju frani vindur í bessum
efnum. >