Tíminn - 10.02.1956, Blaðsíða 3

34. blaS.
TÍMINN, föstudáginn 10. febrúar 1956.
SJ'ÖTUGUR } DAG:
Guðmundur Hlíðdal
póst- og símamálastjóri
Einn stórbrotnasti framfaramað-
ur, sem þjóðin hefir átt á þessari
öld, Guðmundur Hlíðdal póst- og
símamálastjóri, cr sjötugur í dag. í
Guðmundur Illíðdal er fæddur
í Gröf í Kirkjuhvolshreppi 10.
febrúar 1886, sonur Jónasar Jón-
assonar bónda þar og konu hans,
Önnu Guðlaúgsdóttur bónda á
Tjörnum á Skaga Guðlaugssonar.
Að loknu námi í Latínuskólan-
um, stundaði Guðmundur nám í
rafmagnsverkfræði í týzkalandi
og lauk prófi þar 1907. Eftir heim
komuna mældi hann ýmsa fossa
og fallvötn á íslandi á árunum
1907—08. Á árunum 1910—1914
var hann verlcfræðingur hjá hinu
þekkta fyrirtæki Siemens í Berl-
ín. Á árunum 1914—20 var hann
verkfræðingur vitamálastjórnar-
innar, en sá um byggingu Elliða-
árvirkjunarinnar og Rafmagns-
veitu Reykjavíkur á árunum 1920
•—22. Árið 1924 réðist hann í þjón
ustu landsímans sem símaverk-
fræðingur. Hann varð svo lands-
símastjóri 1931 og hefir því gegnt
því starfi í aldarfjórðung. Hann
hefir einnig verið yfirmaður póst-
mála síðan 1935, er yfirstjórn
símamála og póstmála var sam-
einuð.
Hér er ekki tækifæri til að
rekja störf Guðmundar Hlíðdals
sem símamálastjóra. Þess má að-
eins geta, að undir forustu hans
hafa o'rðið hinar stórfelldustu
Iramfarir á því sviði og standa ís-
lendingar nú að mörgu leyti jafn-
fætis þeim þjóðum, sem lengst eru
þar komnar. Þetta má fyrst og
fremst þakka stórhug og fram-
sýni Guðmundar, jafnhliða óvenju
legum dugnaði. Hann hcfir verið
ótrauður að vinna að framgangi
þessara mála innanlands og utan.
Hann hefir þurft að sitja sem
fuiltrúi íslands á fjölmörgum al-
þjóðlegum ráðstefnum og átt rík-
an þátt í að'vinna íslendingum þá
tiltrú, að þeim hafa verið falin
hin mikilvægustu störf á sviði al-
þjóðlegs samstarfs um símamál.
, Guðmundur hefir jafnframt
þessu haft mörg fleiri járn í eld-
inum, einkum á - yngri árum. Þá
var liann meöal stofnenda ýmissa
atvinnufyrirtækja, eins og h. f.
ísaga, h. f. Hreins, Nýja slippfé-
lagsins, Flugfélags ísiands o. s.
frv. og átti sæti i stjórnum þeirra.
Hann sá um byggingu tveggja
fyrstu síldarverksmiðja ríkisins
1930—31 og 1934—35, um skeið
átti hann sæti í stjórn verksmiðj-
anna. Hann var ráðunautur ríkis-
Etjórnarinnar um flest rafmagns-
mál á árunum 1914—31, og samdi
jm. a. fyrstu rafmagnsveitulögin.
Hann átti sæti í stjórn Lands-
smiðjunnar á árunum 1929—35.
Hann átti um skeið sæti í Flóa- og
Skeiðaáveitunefnd og vann þá m.
a. að undirbúningi fyrstu mjólkur
búanna á íslandi, Flóabúsíns og
Ölíussbúsins. Þótt margt hafi nú
verið nefnt, er enn margt ótaliö
af verkum Guðmundar. Þess má
svo loks geta, að hann hefir ritað
ailmargar greinar og ritgerðir um
íslenzk verkfræðimál.
Guðmundur Hlíðdal hefir hlotið
margs konar viðurkenningu og
mörg heiðursmerki, innlcnd ’og út-
lend, fyrir störf sin. Vafalaust
munu þó stöi'f hans metin enn
betur síðar og það því sannast um
hann, sem Jónas Þorbergsson seg-
ir í kveðju til hans liér á eftir, ,,að
framtíðin muni veita honum því-
lik eftirmæli, að ekki veröur á
betra kosið“.
manna eigi aðeins hið merkasta
heldur og jafnaðarlega hið örðug-
asta, er þeir upp á dag og stund
verða að hverfa frá verkum sín-
um, unnum og óunnum, oftiega í
fullu fjöri og fella hendur í skaut
eða leita sér nýrra úrræða um að
láta dagana líða við hugþekk
nyljastörf.
Þú ert einn af liðsmönnum alda
mótakynslóðarinnar, fæddur 1886
og þú hefir tekið ríkan þátt í því
ævintýralega og stórmikla starfi,
er sú kynslóð hefir hrundið fram
til viðreisnar landi og þjóð á fyrri
hlula þessarar aldar. Þú komst
snemma til verks. Aðeins 21 árs
gömlum voru þcr falin fyrstu trún
aðarsíörf í verkfræði. Vegna góðr
ar þekkingar þinnar, áhuga og öt-
ulleika í starfi liafa þér verið fal-'
in fieiri opinber trúnaðarstörf en
nokkrum öðrum manni undan-
gengna rúmlega fjóra áratugi. Það
hygg ég og mála sannast að allt
frá árinu 1935 hafi enginn embætt
ismaður á íslandi verið meiri
störfum hlaðinn en þú, né gengt
störfum sínum af meiri kostgæíni.
— Ég get því nærri, að er þú nú
á næstunni skiiar af þér embætti,
mun þcr virðast, að harla margt
í verkahring þínum sé enn óunnið
en sem þú hefðir viljað hrinda
fram. Þó munt þú mega vcl viö
una. — Samtíð manna er reyndar
jafnaðarlega tómlát um viðurkenn
ingu afreksverka. En framtíðin
mun láta sér skiljast, að þú hefir
Afmæliskveðja til
Guðmundar Hlíðdal
. Kæri Guðmundur Hlíðdal!
í dag stígur þú yfir aldursmark
það, sem löggjafarþingið liefir
sett um hæfni manna eða öilu
heldur ólræfni, til þess að gegna
opinberum embættum. Verða þar
um jafnan sárfáar og litlar und-
antekningar. — Sjötugsafmælið
verður í lífi opinberra starfs-
ekki legið á liði þínu og hún mun
veita þér þvílík eftirmæli, að ekki
verður á betra kosið.
Nú var það raunar ekki aðal-
erindi mitt við þig í dag, að rita
starfssögu þína né afrekaskrá, held
ur hitt, að þakka þér löng kynni,
og mikla vináttu þína og konunn-
ar þinnar, Karólínu Þorvaldsdótt-
ur frá Þorvaldseyri, í garð okkar
hjóna. — Haustið 1931 kom ég
með öllu óreyndur í embættis-
rekstri, í sambýii við þig í lands-
símahúsinu við Austurvöll. Þurfti
ég oft til þín að leita um rýmkun
húsnæðis fyrir útvarpið. Tókst þú'
vanda mínum jafnan með þeim
skilningi, vinsemd, ljúfmennsku
og tilhliðrunarsemi, sem framast
var unnt að kjósa, enda þótt þú
byggir sjálfur við þvingandi
þrengsli í embætti þínu. — Þessi
einstaka vinsemd þín varð mér
mikil uppörfun og auðgaði mig
hlýju hugarþeli í þinn garð. Eru
mér frá sambúð okkar og kynn-
um um meira en tvo tugi ára all-
ar minningar ijúfar og verðar
þakklátssemi í binn garð.
Um leið og við hjónin nú, við
þetta tækifæri, óskum að votta ykk
ur hjónum hugheilar þakkir okkar
fyrir margar ljúfar og ánægjuleg-
ar samverustundir á heimili ykk-
ar, vinóttu ykkar cg tryggð, vilj-
um við bera fram hjartanlegar
hamingjuóskir ykkur til handa og
ástvinum ykkar.
Jónas Þorbergsson.
Opið bréf til ríkisstjórnar Islands
frá Bandalagi listamanna
Reykjavík, 2. febrúar 1956. er samanburður við aðstöðu bók-
mennta og bókainnflutnings ís-
landi til minnkunnar frá menning
arlegu sjónarmiði.
4) Tvísköttun. íslenzkir höfund-
ar og listamenn verða erlcndis að
greiða hærri skatta af tekjum sín-
um þar en innlendir menn og auk:
þess fullan skatt hér á landi a :
þeirri upphæð, sem þeir fá hing-
að frá öðrum lcndurn. Lagfæring
á þessu hefir ekki fengist, nema :i
einstaka tilfellum. Sagt er að sum
ir höfundar fái þannig aðeins 10
—20%- af sínum raunveruiegu ei ■
lendu tekjum útborgaðar í heima-
landi sínu.
5) Endurgjaidslaust eignarnán
Hagnýting og útbreiðsla æðri hug
smíða, einkum tónsmíða, tekur of :
áratugi þar til verulegur arðuí
fæst. Útgáfufyrirtæki kaupa þo
stundum verkin með tilliti til þesí
að um varanleg verðmæti sé afi
ræða, og kaupverðiö miðast þá vii
lengd höfundaréttarins eftir iá:
höfunclar, sem er venjulega 50 ár.
Að þessum tíma liðnum er hö) ■
undarétturinn samkvæmt vafasörr.
um lögum tekinn endurgjaldslaust
eignarnámi til frjálsrar hagnýtinf •
ar almennings, og má nærri get;.
að hér er um stórfé að ræða, e::
meta skyidi til petiinga.
6) Tap á 56 ára vernd .íslenzkro,
hugsmíða í Bandaríkjunum. Öll ís:
lenzk hugverk, sem út hafa komið
og ekki hafa fengist lögskráð ti:
verndar í Bandaríkjunum eð;
vernduð með milliríkjasamningi
geta ekki fengið vernd framvegis
þar í landi, enda þótt milliríkja-
samningur (Genfarsaniþykktin;
gangi í gildi milli landanna um.
verk, sem út koma eftir undir
skrift Genfarsamþykktarinnar, sem.
nú er væntanleg. Það mun koma í
ijós, á næstu 56 árum, hve miklu
fjárhagstjóni íslenzkir höfundar
og erfingjar þeirra hafa orðið fyr
ir með drætti málsins allt síðan
17. júní 1944, og ekki verður hjá
því komist að íslenzkir höfunda
rétthafar muni fyrr eða síðar fara
(Framhald á 6. síðu.)
¥örtifesísiiéraféEagi'ð Þréttur:
FraoilialdsaðdlfMÍur
Vörubílstjórafélagsins Þróttar verður haldinn í húsi fé-
lagsins sunnudaginn 12. þ. m. kl. 1,30 e. h.
DÁGSKRÁ:
1. Aðalfundarstörf.
2. Önnur mál.
Skorað er á félagsmenn að fjölmenna, þar sem á-
ríðandi mál er á dagskrá.
Stjórmn.
*$SSS5S555555$5$$SS53555535555SSS55555S5SS55555$33353S5S5S5553«S$SS5«K«
Viittiid iituttefta að liíbrei&slu T Í M A N S
Með^tilvísun í bréfi Ba'ndalags
íslenzkra listamanna dags. 15. nóv.
s. 1. varðandi niðurfellingu skatts
og útsvars á listamannastyrki í
samræmi við erlendar venjur, leyf
um vér oss hér með virðingar-
fyllst að vekja eftirtekt ríkisstjórn
ar íslands á því, sem hér segir:
Ilöfundarnir (hvers konar list-
greinum sem þeir tilheyra) eru
eina stéttin, sem er á margan
hátt reiðubúin til að leggja allt
á sig til að vinna sín verk án
greiðslu vinnulauna og án trygg-
ingar fyrir nokkrum arði. Þeir eru
einnig fúsir á að leggja fram það
fé, sem þeim áskotnast fyrir önn-
ur störf, í koslnað við að skapa
sín listaverk. Þessi kostnaður er
oft mjög mikiil og þannig háttað-
ur að erfitt reynist að draga hann
frá við skattfi’amtal, cnda hafa
listamenn ekki iag á slíku með
svipuðum hætti og aðrir óháðir
atvinnurekendur svo sem iögfræð-
ingar, læknar o. fl. Þegar höfund-
arnir svo hafa skapað sín verk, þá
verða þeir oft að kosta stórfé til
að koma þeim á framfæri, —
stundum án sýnilegs árangurs i
iangan tíma.
Af þessum ástæðum er því t. d.
slegið föstu af yfirvölclunum í
Frakklandi, aö við skattframtal
höfunda og annarra listamanna,
sem þurfa að leggja fé í risnu,
auglýsingar o. fl., skuli draga 40%
frá sem' koslnað vegna starfsins
án þess að sérstaklega sé gerð
grein fyrir þeim kostnaði. Á ís-
landi er eingöngu ieikurum Þjóð-
leikhússins leyfður þess háttar frá
dráttur.
Með tilvísun í framangreindar
ástæður leyfum vér oss að fara
þess enn á leit, að hæstvirt ríkis-
stjórn hlutist nú til um að regl-
ur séu settar um álagningu skatta
á höfunda og iistamenn. Aðrar
stéttir og atvinnugreinar eru
studdar með stórframlögum, en
opinber aðstoð við listamenn er
ekki mikil samanborin við þau og
samanborin við starfsátök lista-
manna og framlög þeirra til al-
mennings. Þessu til áréttingar
fyigir hér mcð skýrsla um þessi
framlög listamanna.
Að lokum viljúm vér leyfa oss
að benda á þá staðreynd, að al-
menningur er yfirleitt fylgjandi
fullum stuðningi yfirvaldanna við
listamenn. Augljóst er, að þjóðin
elskar og virðir sína listamenn og
er þakklát fyrir framlög þeirra.
Hún fagnar aðgerðum ríkisstjórn-
ar og Alþingis þeim til stuðnings.
Virðingarfyllst,
Bandalag íslenzkra listamanna e.u.
Jón Leifs,
formaður.
Til
ríkisstjórnar íslands,
Reykjavík.
Framlög höfunda og listamanna
til ríkissjóðs og almcnnings:
Ef borin eru saman skiiyrði
efnalegrar framleiðslu og and-
legrar, virðist nauðsynlegt að gei'a
sér grein fyrir þeim fjárhagslegu
verðmætum, sem höfundar og
listamenn raunvorulega skapa fyr-
ir almenning og ríkissjóð, auk
þeirra beinu og óbeinu opinberu
skatía, sem þeir grciða til jafns
við aðra menn.
1) Ríkisútvarp íslands hefir nú
um 11 milljónir króna í árstekjur,
og má segja, að listamenn og höf-
undar og verk þeirra skapi að
mestu leyti þcssar tckjur, enda
hefir útvarpið iíka fallizt á að end
urgreiða höfundunum eitthvað af
arðinum.
2) Skemmtanaskattinn skapa
listamenn og höfundar með vinnu
sinni og verkum, en skatturinn var
1954 nálægt 5 milljónum króna.
Hluti af skattinum er að vísu not-
aður til stuðnings lciklistinni, fyr
ir túlkendur, og til húsbygginga,
en hin eiginlcga framleiðsla hug-
smíða og einkum tónsmíða nýtur
ckki góðs af þeim tekjum, er hún
sjálf hefir skapað.
3) Tollar af hljómplötum og
hljóðfærum ásamt bátagjaldeyris-
álagi, sem nam árið 1954 alls um
1.250.000 krónum, renna ekki til
stuðnings tónlistinni í landinu, og
Grindi um ísland
Þann 30. janúar s. 1. hélt blaða-
maðurinn Alfred Joachim Fischer
crindi um ísland í danska útvarp-
ið, sem hann nefndi „Alþjóðleg-
ur blaðamaður á íslandi." Fyrir
lesarinn talaði á þýzka tungu.
Hann lýsti mikilli hrifningu sinni
á hinu unga íslenzka ríki, bcnti á
góða afkomumöguleika, framúr
skarandi skóla og fullkomnai.
menningarstofnanir. Frá sjónai'
miði ferðamannsins gaf hann lýs
ingu á sambúð íslendinga og ame
ríska varnarliðsins, sem hann á
leit v’era nokkuö þvingaða, sérstal;
lega vegna einangrunar hermann-
anna á Keflavikurflugvelli svo ac
segja steinsnar frá nútímaborg
inni Reykjavík, sem hefði upp ;
margs konar lystisemdir að bjóð;
leikhús, kvjkmy.ndahús, danssta'o,,
og ekki mætti gleyma, að þar væi .
að finna fegurstu stúlkur heims
ins. Hann ræddi sambánd ísland::
og Norðurlandanna, sérstakleg;
Danmerkur, og kvað það fara :.
vöxt með hverju ári.
Að lokum skýrði hann hernac ■
arlegt mikilvægi íslands vegn;
legu þess, og benti á, að bæð
Rússar og Ameríkumenn hefðu á
huga fyrir þessari ey, sem ligguj’
svo að segja miðja vegu milll
Moskvu og New ork. Hann kva'c,
íslcndingum vera þetta ijóst, og
því héldu þeir fast við hlutlcysi
sitt og sjálfstæ'ði. — Aðils.