Tíminn - 23.03.1956, Blaðsíða 5

T f M I N N, föstudaglnn 23. marz 1956
AUSTAN
Samgöngumál Austurlands
TÍMINN HEFIR tekið upp þá ný-
lundu, að ætla landsfjórðungunum
sérstakt rúm í blaðinu öðru hvoru.
Þetta getur vafalaust orðið gagn-
legt og skemmtilegt, einkum þó
ef takast mætti að fá sem flesta til
að rita þættina. Dagleg viðfangs-
efni manna mótast einatt af um-
hverfi, og eru breytileg eftir stað-
háttum. Þetta liggur í hlutarins
eðli. — En almennur kunnugleiki
á fjölþættum vandamálum fólks í
ýmsum byggðarlögum eykur líkurn
ar fyrir farsælli lausn þeirra.
SAMGÖNGUMÁL.
1 ÞESSUM ÞÆTTI verður lítillega
rætt um samgöngumál Austur-
lands, einkum sambandið við aðra
landshluta. í nútímaþjóðfélagi eru
bjarglegar samgöngur höfuðnauð-
syn. Þetta skilur landsfólkið mæta-
vel og hnippir hressilega í umboðs-
menn sína á Alþingi og í sveitar-
stjórnum, þegar á þykir skorta að
þessum málum sé sinnt sem skyldi.
— Og það er hreint ekki svo sjald-
an.
STÓRT LAND — FÁTT FÓLK.
ÞETTA F.R STAÐREYND, sem
kemur mjög við sögu, þegar sam-
göngumál á íslandi eru á dagskrá.
Engin menningarþjóð glímir við
slíkar vegalengdir sem við, sé tek- _
ið tillit til mannfjölda. Þetta bygging veganna, endurbætur flug
þekkja Austanverjar manna bezt.
Hjá þeim fer það saman, löng sókn
til höfuðstöðva viðskipta- og fjár-
málalífs og strangar leiðir sveita
í milli heima fyrir. Og mannfjöld-
inn á öllu svæðinu frá Langanesi
suður um Firði og Fljótsdalshérað
að Austur-Skaptafellssýslu meðtal-
inni gerir ekki betur en losa einn
tug þúsunda.
ir á Hornafirði og í Öræfum hafa
gerbreytt aðstöðu Skaptfelling-
anna. Má segja, að flugvélar séu
einráðar um farþegaflutninga að
og frá því byggðarlagi.
Þá er Egilsstaðavöllurinn ekki
síður þýðingarmikill. Lega hans
er frábær, þar sem á Egilsstöðum | sízt
mætast vegir úr öllum nálægum
byggðum, svo á Héraði sem í Fjörð
um. Sókn er því auðveld á þenn-
an flugvöll að sumri. Að vetri lok-
ast vegir á Austurlandi meira og
minna vegna snjóa. Einangrast þá
Neskaupstaður og firðirnir sunn-
an Reyðarfjarðar. Og Vopnafjörð-
ur á torvelda sókn að Egilsstöðum
ætíð. Þar hefir verið gerð lítil flug
braut. Rætt er um frekari fram-
kvæmdir þar og um flugvallargerð
í Neskaupstað, einnig í Breiðdal.
Því hefir verið varpað fram, að
samband fjarðanna við völlinn á
Egilsstöðum og þar með við innan-
landsflugið verði bezt leyst með
rekstri helicopterflugvélar. En
ekki er þeim, er þetta ritar, kunn-
ugt um að sú hugmynd hafi verið
tekin til athugunar af kunnáttu-
mönnum.
FLUGVELLIR.
NÆSTU AÐGERÐIR til umbóta á
samgöngunum milli Austurlands
og annarra byggðarlaga verða upp
hver af annarri eftir getu. Öllu
minna hefir kannske verið sinnt
um heildarskipulagningu þessara
mála.
Við viljum svo gjarnan eiga kost
á fari á sjó og landi eða í lofti, eft-
ir því sem bezt hentar þá og þá.
Þetta er bara ekki alltaf framkvæm
anlegt. íslenzkir staðhættir og
strjálbýli setja að nokkru stól fyr-
ir dyr. En erfiðar aðstæður auka
einmitt þörfina fyrir góða og sam-
ræmda heildarskipan.
Alþingi hefir nýlega gert rá'ð-
stafanir til allsherjar athugunar á
þessu sviði. Þetta er merkilegt
mál fyrir alla landsmenn og ekki
fyrir Austlendingana. Þeir
munu áreiðanlega fylgjast með
því, sem gerist af mikilli athygli.
Hér hefir aðallega verið rætt um
sambandið við aðra landshluta.
Verkefnin eru þó ekki smærri
heima fyrir, t.d. í vegamálunum.
Árlega er unnið fyrir miklar fjár-
hæðir að brúargerð og vega í fjórð
ungunum. Þó sækist seinna en
skyldi. Og við erum ekki alltaf á-
nægð með árangurinn. Allt um það
er í rauninni ánægjulegt að fylgj-
ast með þróuninni, að sjá vegina
spinna sig bæ frá bæ og byggð úr
byggð, byggjast upp og verða betri
til umferðar ,og að sjá brúm fjölga
ár frá ári. — Og það ætla ég fáir
skilji aðrir en þeir, sem reynt hafa,
gerbreytinguna, sem brú yfir for-
aðið hefir í för með sér fyrir fólk-
ið á bökkunum beggja vegna.
En nú rúmar þátturinn víst ekki
meira spjall að sinni. — v. á. b.
LEIÐIN EINA.
ALLT FRÁ ÞVÍ að íslenzkt þjóðlíf
tók að vakna af dvala kúgunartím-
ans og fram á 4. tug þessarar aldar
var sjórinn eina þjóðbrautin milli
Austurlands og annarra byggðar-
laga. Fyrst lengi vel var skipakost-
ur lélegur og ferðir strjálar. Af-
greiðsluskilyrði á höfnum voru þá
heldur ekki góð. Nú er mjög úr
þessu bætt. Ferðir eru að jafnaði
norður og suður á 10 daga fresti
með vel búnum og hraðskreiðum
skipum. Bryggjur eru á flestum
fjörðum. Má segja að skipin anni
vel flutningaþörfinni yfirleitt,
enda hefir vöruumskipun í Reykja-
vík minnkað stórum með mjög
auknum viðkomum skipa Sam-
bands ísl. samvinnufélaga á höfn-
um úti á landi. — Því hefir jafnvel
verið hreyft, að strandferðaskipin
væru óþarflega stór, og að athug-
andi væri að selja annað stærra
skipið. Austfirðingar verða manna
seinastir að taka undir þær orð-
ræður en muna liðinn tíma, lesta-
flutning á mannfólki m.m.
„YFIR HEIÐI HÁA.“
UM NOKKURT ÁRABIL hefir
leiðin norður Fjöll verið fær bif-
reiðum að sumarlagi. Fólksflutn-
ingar hafa verið töluverðir enn-
fremur litlir á þungavöru, enda
er vegalengdin milli Akureyrar og
Austfjarða um 300 km. og seinfarin
á köflum. Brúin á Jökulsá hjá
Grímsstöðum var mikil samgöngu-
bót og stytti leiðina stórlega. Sömu
áhrif hefir uppbygging vegarins,
sem nú er hafin. Vegarstæði er
víða ágætt á norðurleiðinni og jarð
vegur þurr. Vegagerð ætti því að
verða tillölulega auðveld. Upp-
byggður vegur verður að sjálf-
sögðu miklu lengur fær haust og
vor en þær götuslóðir, sem nú eru
farnar.
Austur-Skaftfellingar voru til
skamms tíma gersamlega úlilok-
aðir frá aðalakvegakerfinu. Með
vegi umhverfis Berufjörð og brúm
á stórárnar Jökulsá í Lóni og Hofs-
á í Álftafirði hefir leiðin verið opn-
uð. Enn vantar þó þýðingarmiklar
brýr á þessum slóðum og vegur er
víða mjög ófullkominn.
„Á BLÁLEIÐUM VINDA.“
FLUGIÐ ER NÝJASTI þátturinn í
samgöngukerfinu, er þegar stór
orðinn og ört vaxandi. Flugvellirn-
valla þeirra, sem fyrir eru og bygg
ing nýrra.
Fjárveitingar til „Austurlands-
vegar“ hafa ekki verið stórar. Veru
lega rætist úr þessu á næstunni.
Alþingi ákvað, að hluta af hækkun
benzínskattsins skuli varið til ak-
vega milli landshluta. Hlýtur Aust-
urlandsvegur að fá sinn skerf af
þeim fúlgum. En hvað sem því líð-
ur, þá má búast við töluverðum
framkvæmdum á Fjöllum í sumar.
Veitt hefir verið fé til brúa á Lóna
kíl og Lindará og verða þær vænt-
anlega byggðar í ár. Nokkrir
smærri lækir eru enn opnir á þess
ari leið. Og þó þeirra verði lítið
vart í góðu veðri á sumrin þa
valda þeir erfiðleikum jafnskjótt
og kælir að haustinu. Þessir farar-
tálmar hverfa nú brátt, ef ekki á
komandi sumri þá á hinu næsta.
Landleiðin norður styttist smám
saman með batnandi vegi. Það er
og skoðun margra, að vegurinn
milli Austurlands og Reykjavíkur
eigi eftir að styttast um hundrað
km. síðar, með vegagerð yfir há-
lendið. Slík breyting mundi hafa
ófyrirsjáanleg áhrif til góðs fyrir
athafnalíf í fjórðungnum. En það
mál er á frumstigi og verður ekki
frekar rætt hér.
Á suðaustur-leiðum verður einn
ig talsvert unnið. Fjárveitingar til
vega þar eru öllu ríflegri en fyrr.
Og fyrirhugað er að brúa Búlands-
á og endurbyggja brúna á Gilsá í
Skriðdal auk smærri brúa. Byrj-
unarfjárveiting er á fjárlögum til
brúar á Berufjarðará.
Flugvellirnir eru dýr mannvirki.
Það sækist því seint að skapa hin-
um fámennari stöðum víðsvegar
um land aðstöðu til flugsam-
gangna. Að því verður þó að keppa.
Hitt má öllum vera ljóst, að í þeim
efnum verður ekki beitt sömu að-
ferðum og í vegamálunum, að láta
í fyrstu nægja mjög ófullkomin
mannvirki. Það kæmi niður á ör-
yggi flugsins á þann hátt, sem ekki
yrði við unað. Menn leggja því höf-
uðkapp á það, að sérhver flugvöllur
verði sem bezt úr garði gerður á
allan hátt. En Austfirðingar vænta
þess fastlega, að undirbúnar verði
nýjar framkvæmdir á meðan unnið
er að því að ljúka þeim, sem nú
eru vel á veg komnar.
Sjúkraflugið er merkur þáttur
flugmálanna. Má segja að sjúkra-
flugvellir séu í sérflokki. S.l. sum-
ar voru gerðar athuganir víða um
land og m.a. eystra. Nokkur fúlga
var nú í fyrsta sinn tekin á fjárlög
vegna sjúkraflugvalla.
Hreppar þar sem fólks-
fækkunin er á milli
30—40%
í blaSinu í gær var birt skýrsla yf-
ir þá hreppa, þar sem fólksfækkun-
in hefir oröiS meiri en 50% frá ár-
inu 1910 til 1955. Hér kemur skrá
yfir þá hreppa, þar sem fólksfækk
unin er á milli 30—40% á sama
tímabiii, og eru heimildirnar teknar
upp úr skýrslu Hagstofunnar, sem
birt er sem fylgiskjal meö frumvarpi
þeirra Gísla Guömundssonar og
Gísla Jónssonar um ráðstafanir til að
stuðla að jafnvægi í byggð landsins:
Innri-Akraneshreppur 34,9%
Leirár- og Melahreppur 38,6%
Álftaneshreppur 39,7%
Laxárdalshreppur 30,1%
Hvammshreppur 38,4%
Múlahreppur 39,3%
Þingeyrarhreppur 37,8%
Óspakseyrarhreppur 40%
Staðarhreppur 35,8%
Þorkelshólshreppur 33,1%
Áshreppur 30,3%
Sveinsstaðahreppur 37,4%
Torfalækjarhreppur 30,6%
Bólstaðarhlíðarhreppur 39,4%
Skarðshreppur 37,7%
Akrahreppur 31,5%
Hólahreppur 39,9%
Holtshreppur 31,6%
Saurbæjarhreppur 34,7%
(Framhald á 8. síðud
Á víöavangi
Ingólfur og niður-
greiðslan.
Norska stjórnin hefir nýlega
ákveðið að hætta niðurgreiðslu
á sykri, kaffi og smjörlíki. Af-
nám þessara greiðslna mun
spara ríkinu 135 milj. f stað
þessara niðurgreiðslna, hefir
stjórnin ákveðið að hækka elli-
lífeyrir og fjölskyldubætur.
Stjórnin telur, að ýmsir gall-
ar hafi komið í ljós á þessum
niðurgreiðslum, sem geri það
óhjákvæmilegt að dregið sé úr
þeim.
Þá liefir brezka stjórnin ný-
lega ákveðið að hætta að greiða
niður verð á mjólk og brauðum,
en hyggst að bæta almenningi
þetta með öðrum liætti.
Aðrar þjóðir, sem hafa tekið
upp slíkar niðurgreiðslur, hafa
nú ýmist fellt þær alveg niður
eða dregið stórlega úr þeim.
íslenzki viðskiptamálaráð-
herrann mun vera eini viðskipta
málaráðherrann í heiminum, er
nú berst fyrir auknum niður-
greiðslum.
„Sigurfréttir", Þjóðviljans.
Broslegt er að lesa í Þjóðvilj-
anum „sigur“fréttir af hinu
,,mikla“ fylgi, sem flokkshug-
mynd Alþýðusambandsins á að
hafa hlotið.
Þannig sagði Þjóðviljinn frá
því ú þriðjudaginn undir þrí-
dálkaðri fyrirsögn, að „Verká-
lýðsfélag Borgarness heiti stuðn
ingi við lista Alþýðusambands-
ins eða kosningabandalags
þess“. Það fylgir að sjálfsögðu
ekki þessari stóru fyrirsögn,
að aðeins þrír menn greiddu
þessari tillögu atkvæði á félags-
fundi, einn kaupmaður og tveir
verkamenn!
Á miðvikudaginn segir Þjóö-
viljinn frá því undir fimm dálka
fyrirsögn, að „Málfundafélag
Jafnaðarmanna gerist aðili að
kosningabandalagi vinstri
manna“. Það fylgir ekki fyrir-
sögninni, að aðeins 20 menu
greiddu þessari tillögu atkvæði
á 40 manna fundi, og það með
því skilyrði, að Þjóðvörn yrði
einnig með, en liún hefir nú
hafnað þátttökunni!
Þá hefir Þjóðviljinn sagt frá
því með álíka stórum fyrirsögn
um, að fulltrúaráð verkalýðsfé-
laganna í Reykjavík og á Akur-
eyri hafi lýst sig fylgjandi slíku
i bandalagi. Það fylgir ekki fyrir-
| sögnunum, að eingöngu komm-
únistar hafa greitt þessari til-
lögu atkvæði á fundum um-
ræddra fulltrúaráða.
Þá eru upptaldar allar „sig-
urfréttir“ Þjóðviljans.
„Sigurfréttir" Þjóðviljans eru
vissulega bezta sönnun þess, að
flokkshugmynd Alþýðusam-
bandsins hefir svo til engan
stuðning utan kommúnista,
enda hefir málsmetandi komm-
únisti látið svo ummælt, að
þetta fylgisleysi sé forsprökkum
kommúnista nú engu minna á-
hyggjuefni en fréttirnar frá
Moskvu. Það bæti svo ekki úr
skák, að komnuinistar geri þessi
vonbrigði sín brosleg með stóru
fyrirsögnunum í Þjóðviljanum-
„Línan", sem Kristinn
kom með.
Það virðist nú vera orðið upp
víst hver „línan“ var, sem Krist
inn Andrésson kom með frá
Moskvu. Hún hefir bersýnilega
verið sú, að kommúnistar mættu
búast við fleiri slæmum tiðind-
um um Stalin en þegar eru kom
in á daginn, og því myndi vera
hyggilegast fyrir þá að reyna að
leynast í nýju dulargerfi í
næstu kosningum. f framhaldi
af þessu, hefir verið hlaupið í
það undirbúningslítið og athug-
unarlaust að búa til kosninga-
flokk Alþýðusambandsins. Með
:>vo miklu fljótræði hefir hins-
vegar verið til þess fyrirtækis
stcfnað, að það dylst engum, að
því er fyrst og fremst ætlað að
fela kommúnista. Uppskeran
sstii því að verða öfug við það, ]jin
sem höfundar „línunnar" ætiuð j
u«t til.
Vonbrigði íhaldsins.
Mbl. liefir nú gert sér ljóst,
að ekki er heppilegt, að það
láíi í Ijósi of mikla gleði yfir
: ’oklíistofnun Vþj ðusambands
ins. Þess vegna birtir Mbl. í
fyrradag til málamynda van- i
þóknunargrein um brölt Al-
býðusainbandsins. Það mun og ;i]|
hafa ýta undir þessi skrif Mbl., Piii
a@ aðstandendur þess hafa gert ji
sór Ijóst, að þetta nýja klofn-
íngsbrölt mun skaða bandalag ij
Áiþýðuflokksins og Framsóknar ||
flykksins miklu minna en þeir ||
gerðu sér vonir um í fyrstu. Það !]]
eru því ekki aðeins kommúnist- jl
«r, heldur einnig forkólfar í- s
baldsins, er hafa orðið fyrir von j|
>>rigðum af því, hve fullkomlega jjjjj
þetta brölt hefir misheppnast. jjjjj
HEILBRIGÐISMAL:
Esra Pétursson skrifar Tímanum frá Chapel Hill:
Tannburstinn - tennurnar
NÝ SKIPAN — SAMRÆMI.
Síðustu áratugina hefir hver nýj-
ungin rekið aðra í samgöngumálum
íslendinga. Þeim hefir verið tekið
tveim höndum og þær bagnýttar
Tannburstinn er öflugasta heim-
ilistækið til varnar gegn tann-
skemmdum. Ásamt hæfilega miklu
harðmeti getur hann veitt ómetan-
lega hjálp, og komið í veg fyrir
það, að tannholdarbólgur og tann-
skemmdir nái sér niðri.
Á tímabilinu frá tveggja ára
aldri til þriggja ára aldurs, koma
seinni jaxlarnir fram hjá barninu.
Þá ætti að byrja á því að kenna
barninu að nota tannbursta.
Það er ekki heppilegt að byrja
öllu fyrr, því að gómarnir eru oft
mjög viðkvæmir við tanntökurnar.
VENJULEGA MUN barnið hafa
ríkan áhuga fyrir því að læra að
nota tannburstan um þetta leyti,
einkum ef það sér foreldra sína
bursta tennur sínar reglulega. Ef
tannkremið er gott á bragðið og
burstinn hæfilega stór, eykur það
ánægju barnsins við það að bursta
tennurnar.
Gott er að nota tannkrem við
tannburstun, á sama hátt og gott
er að nota handsápu við handa-
eftir máltíðir sem kemur í veg
fyrir tannskemmdirnar, en ekki
tannkremið.
BETRA ER að nota tannkrem en
ekki tannduft af þeirri einföldu
ástæðu að minna fer til spillis.
Réttara er að velja tannkremið fyr
ir barnið eftir því hversu bragð-
gott það er, heldur en vegna ein-
hverra dásamlegra eiginleika þess
sem auglýstir hafa verið.
Tannburstinn ætti að vera nógu
lítill til þess að komast inn í alla
króka og afkima munnsins, og
hann ætti að vera nærri því beinn
— um það bil IV2—2 cm. á lengd,
og öll hárin álíka löng. Bezt er að
hann sé nokkuð stinnur.
ENGIN AÐFERÐ er alltaf bezt við
það að bursta tennurnar. Heppilegt
er samt talið að bursta efri tenn-
urnar upp á við, en neðri tennurn-
ar niður á við. Bursta ber tennurn-
ar bæði á flötunum sem snúa að
vörunum og kinnunum, og á flöt-
þvott. En það er tannburstunin unum sem snúa að tungunni. Enn-
fremur þarf að bursta vel tygg-
ingarfletina. Annars getur tann-
læknirinn bezt ráðlagt í hverju til-
felli hvað við á.
Það ætti að fara með öll börn
til tannlæknis a. m. k. einu sinni
til tvisvar á ári, og láta hann líta
eftir tönnunum og tannholdinu.
Tannholdar kvillar eru afar al-
gengir hjá börnum og samkvæmt
sumum rannsóknum þjáist allt að
því % hlutar barnanna af þeim á
vægu stigi, en tíunda hvert barn
hefir alvarlegri tannholdarbólgur
og kvilla.
ÞEGAR UM nokkrar tannskemmd-
ir eða tannholdarbólgur er að
ræða, er fátt sem getur bjargað
því annað en góður tannlæknir.
Ein skemmd tönn í munnholinu
eykur sýrustigið til muna og breyt-
ir hinum eðlilega sýklagróða í
skaðvænlegri átt. Þess vegna ætt“
um við öll, og sérstaklega börnin,
að fara helmingi oftar til tann-
læknis heldur en gert er. Ef farið
er með börnin fljótt er það sárs-
aukalítið eða sársaukalaust með
öllu, og þau venjast á það að fara
til tannlæknisins og þykja oft gam
an að. En til þess að sjá um þetta
allt saman þyrftum við að hafa a.
m. k. helmingi fleiri tannlækna, og
það ættum við líka að hafa að
réttu lagi, borið saman við aðrar
þjóðir.
Esra Pétursson, læknir, .