Tíminn - 08.12.1956, Blaðsíða 7

TÍMINN, laugardaginn 8. desember 195C.
7
LjóðasafeiS Kertaljó
Kvæðin bera með sér hreinleika og
fegurðarþrá
KERTALJÓS heitir Ijóðasafn,
sem í þessum svifum er að koma
á bókamarkaðinn, eftir Jakobínu
Johnson. Útgefandi er Leiftur hf.,
í Reykjavík. Þetta er falleg bók
að öllum frágangi. í bókinni eru
á annað hundrað kvæði. Nokkur
„Formálsorð" skrifar „Þingeysk
kona“ og flytur skáldkonunni ljóð-
kveðju. Langan formála og ýtar-
legan ritar Friðrik A. Friðriksson
prófastur á Húsavík. Hann er skáld
konunni persónulega vel kunnug-
ur. Ritgerð hans „Um höfundinn"
er bæði fróðleg og skemmtileg og
eykur á sinn hátt gildi bókarinnar
stórlega.
Jakobína Johnson er nú komin
á áttræðisaldur. Hún á heima í
Seattle-borg í Washington-fylki á
norðvesturströnd Bandaríkjanna.
Hún er þingeyingur að ætt, fædd
að Hólmavaði í Aðaldal í Suður-
Þingeyjarsýslu. Fluttist, þegar hún
var á sjötta ári, til Vesturheims
með foreldrum sínum: Maríu Jóns-
dóttur og Sigurbirni Jóhannssyni,
skáldi frá Fótaskinni í Aðaldal.
Síðan hefir hún dvalist í Vestur-
heimi, en komið tvisvar í heim-
boðum til ættjarðar sinnar, árin
1935 og 1948.
JAKOBÍNA Johnson gekk skóla
veg í æsku og er vel menntuð
kona. Rúmlega tvítug giftist hún,
varð margra barna móðir og hús-
freyja- á gestmörgu heimili. En
þrátt fyrir tímafreka heimilsfor-
stöðu og barnauppeldi, sem hún
rækti af mikilli alúð, hélt hún á-
fram að auðga anda sinn og sinna
bókmenntum. Varð hún afkasta-
mikill fræðari um ísland og íslend
inga. Um fi-æðslustarfið segir séra
Friðrik A. Friðriksson í formálan-
um m. a.:
„f stórborgum mikilla þjóða eru
áhugamálin mörg og félagslífið fjöl
þætt. Lengi hafa íbúar Washington-
fylkis og nágrennis vitað, að væn-
legt var að snúa sér til frú Jakob-
ínu þegar fróðleiks var óskað um
íslenzk efni. Nú í tvo áratugi hefir
verið til hennar leitað ekki sjaldn-
ar en 20 til 30 sinnum árlega um
erindaflutning meðal enskumæl-
andi fólks. í þessu starfi hefir hún
— og ísland — farið marga sigur-
för. Slík starfsemi er líka af mörg
um þar um slóðir vel þökkuð, sem
veigamikill þáttur aukins skilnings
og góðvildar þjóða í milli.“
LJÓDAGERÐ sína hóf frú
Jakobína með því, „að ríma — á
íslenzku — þulur og bragi“ fyrir
börn sín og var komin um þrítugt
áður en hún birti ljóð eftir sig á
prenti. Vöktu þau strax athygli,
sem hrópaði á framhald.
Árið 1938 komu út eftir Jakob-
ínu 40 frumort kvæði á vegum
ísafoldarprentsmiðju. Bar sú bók
heitið: ICertaljós, eins og ljóða-
safnið nú. Árið 1942 gaf Þórhall-
ur Bjarnarson út eftir hana barna
bók, 20 frumort ljó'ð, Sá ég svani
fljúga. í íslenkum tímaritum og
blöðum austan hafs og vestan hafa
einnig nokkur kvæði birzt.
Allmikið hefir Jakobína Johnson
gert að því að þýða á enska tungu
ljóð eftir íslenzk skáld, þar á með-
al kvæði eftir Stephan G. Stephans
son, Jónas Hallgrímsson, Grím
Thomsen, Matthías Jochumsson,
Stefán frá Hvítadal og Dagvíð
Stefánsson. Fyrst mun hún hafa
þýtt, til þsss að birta, kvæði St.
G. SU „Við verkalok“, — og hlaut
þakkir lians fyrir þýðingu kvæðis-
ins. Einnig hefir hún snúið á
ensku íslenzkum smásögum og
leikritum, t. d. Galdra-Lofti Jó-
hanns Sigurjónssonar, Lénharði fó
geta eftir Einar H. Kvaran og Ný-
ársnóttinni eftir Indriða Einars-
Einarsson.
Þýðingar iiennar hafa hlotið lof
bókmenntamanna. íslenzk úrvals-
ljóð hafa þannig fyrir atbeina henn
ar komist í fjöllesin amerísk tíma
rit, skólalesbækur og sýnisbækur
heimsbókmennta.
■ Hér er þvi mikilhæf höfðings-
kona bókmennta á ferð. Útvörður
r
A aooað huodrað kvæði i heildarútgáfu
Hin skínandi fornsaga skapar
í skilning þinn heilsteyptan
mann.
Og það nálgast þjóðin að
lokum,
er þrotlaust hún tignar og ann.
Eitt kvæðið í bókinni heitir:
Islenzk örnefni. í því einstæða
kvæði, sem er tólf erindi, svalar
skáldkonan ættjarðar- og móður-
; málsást sinni á munngát örnefna-
Vilja draga úr hóflausri
álagningu óáfengra drykkja
Um fimmtíu fulltrúar frá 10 sambaudsfélögum
sátu þing Sambands bindindisfélaga í skólum
Tuttugasta og fimmta þing Sambands bindindisfélaga í
skólum er nýlega lokið í Reykjavík. Sóttu þingið um 50 full-
trúar frá 10 sambandsfélögum.
orðlistar.
svo:
Fyrsta erindið hljóðar
Jakobína Johnson
íslenzkrar
vestri.
mennmgar og soma 1
HIN NYUTKOMNA bók Jakob-
ína Johnson, Kertaljós, fær að
sjálfsögðu góðar viðtökur á ættjörð
hennar. Höfundurinn á inni fyrir
þeim og bókin sjálf verðskuldar
þær. Ljóðin tala til alls hins bezta
í mönnum eins og kertaljós á jól-
um. Þau bera með sér hreinleika,
fegurðarþrá og hæversku, sem fer
sérstaklega vel hinni víðförlu sann
menntuðu konu.
Þú mikla vald, þú vængja-
breiða þrá,
ó, veit mér far um úthöf djúp
og blá!
Ég heyrði snemma þinna
vængjaþyt,
sem þægan gleðisöng við
dagsins slit.
Mér var ei gefin stælt né stór-
virk mund.
nó ströng og valdbjóðandi
hetjulund,
er brýtur veg um björgin dimm
og hrjúf.
— Ég ber í hendi grannan
kertisstúf.
Við barnið sitt syngur hún þetta
yndislega og viturlega: Vögguljóð:
Ég held um smáa hendi, því
gatan hér er grýtt,
þá get ég líka fundið hvort þér
er nógu hlýtt.
Ég veit mér skylt að ráða og
rata fyrir þig,
— en raunar ert það þú, sem
leiðir mig.
Æ, snertir þú við þyrni? —
Hann fól hin fríða rós,
Líti ég á landabréfið
ljóð er mér í hug.
Hreimfögur hrynjandi
hefur mig á flug.
— Gullfoss og Dettifoss
og Dynjandi.
Síðasta erindið er þannig:
Lokinhamrar, Lómagnúpur,
Lón og Dimmufjöll,
Svanshóll og Sæból,
seiða þau mig öll.
— Unaðsdalur, Varmahlíð
og Skáldstaðir.
ÉG HEYRÐI Jakobínu á sam-
komu 1935 flytja þetta kvæði með
sinni yfirlætislausu, björtu og
fögru rödd og hljómhreinu áherzl-
um, og mun seint gleyma því, hve
örnefnin létu vel í eyrum og sögðu
mikið. Mér dylst ekki, að öll eru
kvæði Jakobínu ort við framsagnar
hljóm þessarar raddar. Og víst
mun svo vera að hver höf. yrkir —
og semur — bæði í bundnu máli
og óbundnu, undir sínu framsagn-
arlagi, og fer á mis við fyllsta skiln
ing þess lesanda, sem ekki „finn-
ur það lag“. Efl hvað, sem þessu
líður, og hvort sem menn, er ekki
hafa heyrt Jakobínu flytja kvæði,
skynja eða skynja ekki hið fágæt-
lega fagra framsagnarlag, sem hún
yrkir undir, þá hljóta kvæði henn-
ar að snerta næma strengi í brjóst
um allra okkar, af því að þar kem-
ur fram djúpstæð órofatryggð
Vestur-íslendings „við land og fólk
Formaður samtakanna, Valgeir
Gestsson, setti þingið, en þingfor-
setar voru kjörnir Hörður Gunn-
arsson, Verzlunarskólanum og
Messiana Tómasdóttir, Kvennaskól-
anum í Reykjavík. Þingritarar
Kristfríður Björnsdóttir, héraðs-
skólanum ,Laugarvatni og Kristján
Guðmundsson, Gagnfræðaskóla
Austurbæjar, Reykjavík.
Skólablað og fræðslurit.
Lögð var fram og rædd skýrsla
um starf sambandsstjórnar s. 1. ár.
Gefinn var út og dreift í skóla
bæklingur um tóbak, eftir Níels
Dungal, prófessor. Gefið var út
hefti af blaði samtakanna. Á út-
breiðsludegi S.B.S. 1. febrúar voru
víða í skólum landsins flutt erindi
um bindindismál. Hlaut samband-
ið 12 þús. kr. styrk til starfsins
frá áfengisvarnarráði.
Þingi samtakanna var slitið með
síðdegisdrykkju í Silfurtunglinu
og fór þar fram stjórnarkjör. For-
maður var kjörinn Hörður Gunn-
arsson, Verzlunarskólanum. Vara-
formaður: Einar Már Jónsson
Gagnfræðaskóla Austurbæjar
gjaldkeri: Jón Gunnlaugsson,
Kennaraskólanum, ritari: Messíana
Tómasdóttir, Kvennaskólanum,
meðstjórnandi Birna Björnsdóttir,
Kvennaskólanum.
Á fundinum voru samþykktar
margar tillögur og verður hér get-
ið nokkurra:
Engar „sjoppur“ við skólana.
25. þing S.B.S. skorar á bæjar-
stjórn Reykjavíkur að beita sér
fyrir því, að allar „sjoppur" verði
fjarlægðar úr nágrenni skóla
Reykjavík, eða sjái til þess á ann-
an hátt, að nemendur geti ekki
sótt þær í skólatíma.
Um byggingu félagsheimila.
25. þing. S.B.S. skorar á bæjar-
stjórn Reykjavíkur að sjá til þess,
að komið verði upp hið bráðasta
félags- og tómstundaheimilum
nokkrum stöðum í bænum.
og feðratungu“, — auk marg-
víslegra töfra góðs skáldskapar og stofoun landssambands
heiðríks hugarfars.
VERI BÓK ÞESSI velkomin.
Hafi Jakobína Johnson þjóðarþökk
fyrir bókmenntastörf sín og land-
kynningu.
Karl Kristjánsson.
gegn tóbaksnautn.
25. þmg S.B.S. felur sambands-
stjórninni að rannsaka, hvort
grundvöllur sé fyrir myndun lands
sambands gegn tóbaksnautn, og —
ef svo reynist — að beita sér þá
fyrir stofnun slíks sambands, svo
fljótt sem auðið verður.
Ungir bændur á ferðalagi
síðu)
(Framhald af 6.
og fögur tárin myrkva þitt kennir söng. Við sungum svo mik-
skæra hvarmaljós. | ið hjá þeim, að það reyndi veru-
Mér rennur það til hjarta og lega á raddböndin.
reyni að gleðja þig, )
— en raunar ert það þú, sem
huggar mig.
Þú spyrð um svarta skýið, sem
skyggir fyrir sól,
og skrælnuð mösurblöðin, er
fjúka um laut cg hól.
Ég leitast við að ráða þær rún-
ir fyrir þig,
— en raunar ert það þú, sem
fræðir mig.
Nú þreytast smáir fætur, svo
faðminn þér ég býð.
Ég fel þig ljúft að hjarta, og
stundin sú er blíð.
Þú andar hægt og rótt og þín
rósemd hvílir þig,
— svo raunar ert það þú, sem
hvílir mig.
Jakobína er vel að sér í íslenzk-
um fornsögum. Þangað sækir hún
oft yrkisefni, af því að þar á þjóðin
að hennar áliti fyrirmyndir:
Farið yfir Klettafjöil
Ferðin frá Nebraska til Kali-
forníu var mjög skemmtileg. Far-
ið var yfir Klettafjöll — við ferð-
umst alltaf með járnbrautarlest —
en þau eru í senn mjög fögur og
hrikaleg. Vorum við rúma tvo sól-
arhringa á leiðinni til Los Angeles
og vorum þar um nótt. Margt var
þar fagurt að sjá, garðar með há-
um pálmatrjám og margs konar
fögrum blómum, því að þótt nú
sé langt liðið á nóvember er veðr-
áttan hér eins og hún er heitust
heima á sumrin. Daginn eftir fór-
um við svo hingað til San Luis.
Þessi bær hefir um 20 þús. íbúa,
er snotur og prýddur ýmis konar
suðrænum gróðri. Reyndar er land-
ið ekki gróðurlegt þegar út í sveit
er komið, því að hér vantar regn.
Það er yfir að líta svipað og heima
nú ó þessum árstíma, jörðin er
eins og móarnir og mýrin heima.
Það er bara ekki kuldinn, sem
veldur því, heldur of mikill þurrk-
ur, of mikið sólskin. Nú er von á
regni þá og þegar og þá verður
jörðin græn á fáum klukkutímum,
segir fólkið hér.
Okkur finnst það nú dálítið skrít-
ið, að hér skuli vera til fólk, jafn-
vel töluvert við aldur, sem aldrei
hefir séð snjó, aðeins hélu í ísskáp
heima hjá sér.
Hjá amerískri fjöiskyldu
Á fimmtudaginn fórum við í
matarboð, en þá var hátíðisdagur
allra Bandaríkjamanna — thanks-
giving day — nokkurs konar upp-
skeruhátíð. Við fórum tveir saman
til cinnar fjölskyldu og var tekið
mjög vel á móti okkur, eins og
raunar alls staðar, þar sem við
komum. Fengum við þar ýmsar
kræsingar. Þar var tekin mynd af
okkur við matborðið og birtist hún
í blaði hér í borginni.
Synt í Kyrrahafi
í gær stóð til að við færum á
Um afnám vínveitinga
opinberum veizlum.
25. þing S.B.S. skorar á ríkis-
stjórn og bæjaryfirvöld að sýna
æskunni fordæmi í bindindismál-
með því að veita eigi áfenga
drykki í opinberum veizlum.
Um skólamál.
25. þing S.B.S. skorar á ráða-
menn fræðslumála að skipa, svo
fljótt sem auðið verði, sérstakan
námsstjóra fyrir bindindisfræðslu
í skólum.
Danskennsla í skólum.
25. þing S.B.S. telur að lítill
vafi leiki á því, að margir ungling-
ar byrji að neyta áfengis á dans-
leikjum til að ráða bug á feimni
sinni, sem oftast stafar af van-
kunnáttu í dansi. Fyrir því heitir
þingið á fræðslumálastjórn að gang
ast fyrir því að hafin verði almenn
danskennsla í skólum landsins, án
þess þó að tími til þeirrar kennslu
sé tekinn af þeim fáu stundum,
sem leikfimikennslu eru ætlaðar.
Hóflaus álagning á
óáfenga drykki.
Það er kunnugt, að veitingahús
þau, er vínveitingaleyfi hafa feng-
ið, hafa ekki á nokkurn hátt dreg-
ið úr þeirri hóflausu álagningu á
óáfengum drykkjum, sem tekin
var upp, þegar vínveitingar voru
óheimilar.
25. þing S.B.S. lýsir ánægju
sinni yfir frumvarpi því um breyt-
ingar á umferðalögunum, er nú
liggur fyrir Alþingi (flutningsm.
Skúli Guðmundsson), ekki sízt
þeim atriðum, er varða refsingu
fyrir ölvun við akstur. Skorar
þingið á háttvirta alþingismenn
að veita frumvarpinu brautargengi.
25. þing Sambands bindindisfé-
laga í skólum ályktar að skora á
ráðamenn dómsmála að hefjast
þegar handa í fangelsismálum
þannig:
1) Að séð sé fyrir nægilegri að-
greiningu fanga, svo að ungir
menn, sem af einhverjum á-
stæðum sæta refsivist, bíði ekki
slíkt tjón á sálu sinni af nánu
samneyti við mestu misindis- og
ógæfumenn, sem þjóðin elur, að
þeir bíði þess seint eða ekki
bætur.
2) Að föngum sé séð fyrir næg-
um verkefnum, bæði í vinnu-
tíma þeirra og tómstundum, svo
að athafnalöngun þeirra sé til
frambúðar beint inn á gagnleg-
ar brautir, þeim og þjóðinni
til nytsemdar.
3) Að rangar geti afplánað sína
refsingu þegar að uppkveðnum
dómi, en þurfi ekki að bíða
þess langtímum saman.
við áttum að fara frá, var enginn
bátur til staðar. Varð því ekkert
úr ferðinni. En í staðinn fórura
við á baðströnd og böðuðum okkur
og syntum í sjónum. Hitinn er hér
venjulega í milli 30 og 40 gráður
á C. Það var ævintýralegt að vera
á baðströndinni og var þetta í
fyrsta sinn, sem ég hefi synt í sjó.
En nú er uppi von um að komast
á túnfiskaveiðar seinna!
Austur á leið
Hér í San Luis verðum við til
14. desember, en förum þá í viku
ferðalag um Kaliforníuríki. Úr því
fer að styttast dvölin hér í
Ameríku. Förum næst til Wash-
ington og verðum þar um jólin.
Hér í Kaliforníu er þegar kominn
jólasvipur á borgirnar, farið að
skreyta götur og verzlanir. Um
túnfiskaveiðar út á Kyrrahaf, en nýjár förum við til New York og
þegar við komum á þann stað, sem ‘ síðan heim. —