Tíminn - 22.01.1957, Síða 6

6
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur í Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
-----------------^------———1
Skipting þjóðarteknanna
í ÁRAMÓTARÆÐU Her-
manns Jónassonar, forsætis-
ráðherra, var hreyft merki-
legri hugmynd, sem Alþingi
ber að taka til meöferðar,
annaðhvort nú þegar eða síð-
ar á þessu ári, ef tími reyn-
ist ekki nægur til undirbún-
ings ab þessu sinni.
í ræðu sinni ræddi forsæt-
isráðherra, hvernig ríkis-
stjórnin hefði gert hinar nýju
efnahagsráðstafanir í sam-
ráði við samtök helztu stétta
iandsins. í framhaldi á því,
benti hann á, að ekki væri
um að ræða álögur á þjóðina
i heild, heldur tilflutning
tekna. Honum fórust svo orð:
„ÞEGAR menn tala um
hinar miklu álögur, hefðu
menn gott af að hugsa um
það í ró og næði, að hér er
ekki um að ræða álögur á
þjóðina í heild, heldur til-
flutning tekna. Ef bátasjó-
menn ættu að hafa þær tekj-
ur, sem verð erlendis á ís-
lenzkum fiski gefur í aðra
hönd, mundi auðvitað enginn
bátur verða gerður út. Sama
máli gegnir um togara, fisk-
vinnslustöðvar og að nokkru
leyti um landbúnaðinn. En ef
þetta allt stöðvaðist, hvar
stæði þjóðin þá? Því er ekki
vandsvarað. En af því skilst
hverjum manni, að þessi
flutningur tekna er nauðsyn
legur fyrir þjóðina alla, eins
og málum hennar var komið.
Til þess að gera þessa til-
færslu teknanna sem rétt-
látasta gagnvart þeim tekju-
'iægstu, hefir ríkisstjórnin
jafnframt ákveðið að beita
sér fyrir löggjöf um skatt á
stóreignamyndun og aðrar
ráðstafanir, sem miða að rétt
iátari skiptingu þjóðartekn-
anna og fjármagns í landinu.
Var um þetta birt sérstök
yfirlýsing af hálfu ríkisstjórn
arinnar um leið og frum-
varpið var lagt fyrir Alþingi.
t>að hefir kostaö mikla
vinnu og mikla útreikninga
að finna þá lausn, sem stétt-
irnar gátu sætt sig við að
lokum. Þar hafa ýmsir em-
bættismenn ríkisins unnið
störf, sem varla verða full-
þökkuð, og fulltrúar stétt-
anna hafa líka sýnt lofsverð
an skilning á nauðsyn alþjóð
ar í þessum efnum.
Ég tel, að finna verði þess-
um vinnubrögðum nýtt form.
Það er áreiðanlega rétt, sem
einn af núverandi ráðherr-
um hefir bent á, að koma
þurfi á þjóðhagsmálastofn-
un eða hagdeild, þar sem
hver stétt þjóðfélagsins get-
ur fengið óvéfengjanlegar,
hlutlægar skýrslur um öflun
þjóðarteknanna og skiptingu
þeirra. Hagdeildin yrði eng-
inn dómstóll í launamálum,
en siðferðislegur styrkur og
vörn þjóöfélagsins gegn ó-
sanngjörnum kröfum. En
gegn þeim einum þarfnast
þjóðfélag okkar varnar,
gegn þeim einum ber því að
rísa.
Menn tala mikið um blinda
efnishyggju og sérhyggju nú-
tímans og fylgjur hennar,
óteljandi kröfugerðir. En ráð
þjóðfélagsins er ekki það aö
loka eyrunum fyrir öllum
kröfum, heldur að eiga rétt-
læti og skilning til þess að
greina, hvers eðlis krafan er.
Það er þetta, sem nú hefir
verið reynt að gera, og það
eru þessi vinnubrögð, sem
við og aðrir, sem á eftir koma,
verða að finna fullkomnara
form“.
ÞAÐ ER vissulega mikið
nauðsynjamál, að til séu
hverju sinni, glöggar og rétt-
ar upplýsingar um hag þjóð-
féíagsins og skipting þjóð-
arteknanna. Slíkt ætti að
geta greitt mjög fyrir við
lausn kaupgjalds- og verð-
lagsmála. Því þarf að vinda
bráðan bug að því að koma
upp þeirri stofnun, er for-
sætisráðherra ræðir um,
annaðhvort í tengslum við
Hagstofu íslands eða sem
sjálfstæðum aðila. Æskilegt
væri ef hægt væri að koma
því fram strax á þessu þingi.
Ólíkt nábýli
ÞAÐ FER ekki hjá því,
að sú yfirlýsing Gómúlka
hins pólska, veki mikla at-
hygli, að Pólland ætti á
hættu að verða máð út af
landabréfi Evrópu, ef komm-
únistaflokkurinn biði ósig-
ur í þingkosningunum, er
fóru fram á sunnudaginn.
Yfirlýsingu þessa birti
Gómúlka daginn fyrir kosn-
ingarnar.
Allir munu renna grun í,
kvað Gómúlka átti við með
þessari yfirlýsingu sinni. Það
er líka vel kuhnugt, að þessi
yfirlýsing var ekki ástæðu-
laus. Slík hafa verið viðskipti
hins volduga nábúa Póllands,
Sovétríkjanna, við annað ná
grannaríki sitt, Ungverja-
land, að undanförnu.
Fyrir íslendinga er vissu
lega ástæða til þess, að festa
sér þessi ummæli Gómúllca
í minni. ísland á einnig vold-
ugt stórveldi fyrir nábúa.
Stjórnmálaleg þróun hér
hefur vafalaust stundum
ekki verið því að skapi. Aldrei
hefur það þó hótað með íhlut
un um íslenzk mál. Og eng-
um dettur í hug, að það
myndi má ísland út af landa
bréfinu, þótt íslendingar
breyttu gegn vilja þess.
Vissulega er sjálfsagt og
nauðsynlegt aö halda traust
lega á málum íslands í skipt-
unum við hið volduga ná-
grannaríki eins og önnur
ríki. En það má hinsvegar
ekki varpa gleymsku á það,
hve miklu betri er hlutur ís-
lands en þeirra Evrópuríkja,
sem eru í nábýli við stórveldi.
ERLENT YFIRLIT:
TÍMINN, þriSjudaginn 22. janúar 1957«
kosninganna
Kjósendur höfftu mun betri aftsíöðu en áÖur til lýsa anduð á stjórninni

SEINUSTU DAGANA hefir at-1
hygli manna um víða veröld beinzt
mjög að þingkosningunum í Pól-
landi. Ástæðan er sú, að þar var
á ferðinni tilraun til að draga úr
því einræðisskipulagi, sem komið
hafði verið á undir forustu
Moslcvu-kommúnista, og veita al-
menningi þannig aukna hlutdeild
í stjórn landsins.
Því fór hins vegar fjarri, að hór
væri um fullkomlega frjálsar þing
kosningar að ræða. Ef gengið
hefði verið svo langt, er nokkurn
veginn víst, að Rússar hefðu grip-
ið í taumana og beitt Pólverja
svipuðu ofríki og Ungverja. Go-
mulka hefir vafalaust ekki mátt
ganga öllu lengra í þessum efnum
en hann gerði.
EF GERÐUR er samanburður á
þingkosningunum í Póllandi nú og
venjulegum sýndarkosningum í
kommúnistaríkjunum, verður mun
urinn einkum þessi:
í sýndarkosningum kommúnista
er allajafnan um lögþvingaða
þátttöku að ræða til að koma í veg
fyrir, að menn geti lýst andslöðu
sinni með því að setja heima. Slík
kvöð hvíldi hins vegar ekki á kjós-
endum í Póllandi í sambandi við
þingkosningarnar nú.
í sýndarkosningum kommúnista
er allajafnan búið svo um hnút-
ana, að kosningaathöfnin er ekki
leynileg, nema að nafni til. Þess
var hins vegar yfirleitt vel gætt í
Póllandi nú.
í sýndarkosningum kommúnista
hafa menn allajafnan ekki völ á
öðru en að kjósa hinn eina lista,
sem er í kjöri, eða að hafna hon-
um alveg. í pólsku kosningunum
nú, var að vísu einn listi í kjöri
eins og áður, en að þessu sinni
voru á honum nöfn fleiri manna
en kjósa átti, og gátu menn valið
á milli þeirra. Á þennan hátt
gafst kjósendum tækifæri til að
sniðganga frambjóðendur komm-
únista.
KOSNINGAR FARA þannig fram
í Póllandi, að landinu er skipt í
kjördæmi, er hafa 3 til 6 þing-
menn hvert. Kosningu hljóta þeir
frambjóðendur, er fá flest per-
sónuleg atkvæði. Til þess að ná
kosningu, þarf frambjóðandi 50%
greiddra atkvæða. Annars verður
að kjósa upp aftur.
Eins og áður segir, var aðeins
einn listi í kjöri í hverju kjör-
dæmi, og stóðu að honum þrír
stjórnmálaflokkar, þ. e. kommún
istaflokkurinn, bændaflokkurinn
og Iýðveldisflokkurinn. Tveir síð-
arnefndu flokkarnir eru raunveru-
lega ekki annað en leppar komm-
únistaflokksins. Stefna þeirra er í
öllum atriðum hin sama og stefna
kommúnistaflokksins og eftir
krókaleiðum ræður hann stjórn
þeirra. í raun og veru var það því
kommúnistaflokkurinn, sem réði
því, hvernig listarnir voru skipað-
ir. Það fyrirkomulag var hins veg-
ar haft á, að tekið var fram á list-
anum hverjir voru frambjóðend-
ur kommúnista og hverjir fram-
bjóðendur hinna flokkanna eða
utanflokka. Frambjóðendur komm
únista voru efstir á öllum listan-
um. Með því að ganga framhjá
þeim og kjósa hina frambjóðend-
urna, gátu kjósendur sýnt andúð
sína á kommúnistaflokknum.
Frambjóðendur voru alls 721,
en þingsætin eru 459. Af fram-
bjóðendum tilheyrðu um 50%
kommúnistaflokknum, 25% bænda
flokknum, 10% lýðveldisflokknum
og 15% töldust óháðir, en margir
þeirra voru í tengslum við ka-
tólsku kirkjuna.
FYRIR kosningarnar voru haldnir
kosningafundir, þar sem frambjóð
endur gerðu grein fyrir stefnu
sinni. Þeir frambjóðendur, sem í
málflutningi sínum viku eitthvað
verulega frá hinni yfirlýstu stefnu
listabandalagsins, áttu á hættu
að nöfn þeirra yrðu felld niður.
Nokkrir þeirra syndguðu þannig
og er a. m. k. kunnugt um einn,
sem var strikaður úr af lista af
þessum ástæðum. Það var Oso-
I
Wyszinski kardínáli
Morawski, sem var forsætisráð-
herra Póllands 1944—45. Hann
var áður sósíaldemókrati og bar
fram þá kröfu nú, að flokkur
sósíaldemókrata yrði endurreistur.
Einnig deildi hann á framferði
Rússa í Ungverjalandi.
Á kosningafundum fengu o-
breyttir kjósendur að taka til máls
og var það látið afskiptalaust
þóít allmikil gagnrýni kæmi þar
fram.
TVENNT var einkum talið hættu
Margt bendir til bess, að hefði
Mindzenty kardínáli veitt Nagy
=vipaðan stuðning í Ungverja-
landi, myndi þróunin þar hafa orð-
ið talsvert á aðra leið.
Mindzenty virðist hins vegar
hafa látið sig dreyma um, að
hann gæti bæði hlotið hin kirkju-
legu og veraldlegu völd.
ENN ER EKKI kunnugt um, hvern
íg einstöku frambjóðendum hefir
reitt af í kosningunum. Fyrir kosn
ingarnar var t.alið, að næðu um
250 af frambjóðendum kommún-
istaflokksins kosningu, mætti telja
það viðunanleg úrslit fyrir Go-
mulka. Færi hins vegar svo, að
kommúnistaflokkurinn yrði í
m.innihluta á þingi, myndi það
talinn ósigur fyrir Gomulka og
væru Rússar líklegir til að not-
færa sér það.
Talið var fyrir kosningarnar,
að ýmsir af helztu leiðtogum
kommúnista ættu það á hættu að
falla, m. a. Cyrankiewicz forsætis-
ráðherra og Ochap, fyrrv. aðalrit-
ari kommúnistaflokksins. Talið
var, að Stalínistar myndu mjög
beita sér gegn þeim, þar sem þeir
teldu þá svikara. Aðrir höfðu hins-
vegar horn í síðu þeirra vegna
þess, að_þeir væru gamlir Stalín-
istar. Fyrir Gomulka væri það
viss ósigur, ef þessir menn féllu,
því að þeir studdu mjög að valda-
legt fvrir Gomulka í sambandi við j töku hans.
kosningarnar. Annað var það, að| Það gefur nokkra hugmynd umt
þátttaka yrði lítil og þjóðin lýsti
andstöðu sinni við stjórnina
á þann hátt. Hitt var það, að fram
bjóðendur kommúnista fengu
slærna útreið. Hvort tveggja var
talið líklegt til þess, að Rússar
ykju íhlutun sína á nýjan leik.
Þegar þetta er ritað, er það orð-
ið kunnugt., að kosningaþátttakan
hefir orðið mikil og þeirri hætt-
unni, er vofði yfir Gomulka vegna
oflítillar kjörsóknar, hefir því ver-
ið afstýrt.
Tvennt mun einkum hafa valdið
hinni góðu kjörsókn. Annað er
það, að Gomulka nýtur persónu-
lega mikilla vinsælda og menn
telja hann líklegastan til að
tryggja þjóðinni aukið frelsi. Hitt
er það, að katólska kirkjan undir
forustu Wyszinski kardínála hvatti
menn eindregið til að neita kosn-
ingaréttarins. Wyszinski kardínáli
nýtur mikilla vinsælda í Póllandi.
Síðan Gomulka leysti hann úr
haldi á síðastl. hausti, hefir hann
stutt Gomulka á margan hátt.
þá lireinsun, sem Gomulka hefir
gert í kommúnistaflokknum, að
ekki voru nema 83 af fráfarandi
þingmönnum hans í kjöri.
KVÖLDIÐ fyrir kosningarnar hélt
Gomulka mjög alvöruþrungna út-
varpsræðu. Hann komst m. a. svo
að orði, að ósigur kommúnista !
kosningunum gæti haft það í för
með sér, að Pólland yrði ekki leng
ur til á Evrópukortinu. Ummæll
þessi verða vart skilin öðru vísl
en að Rússar myndu nota sér ó-
sigur kommúrjista til að herða tök-
in aftur.
Af þessu má vel ráða, hva
djarft Gomulka hefir teflt me3
því að efna til kosninga, þar semi
kjósendum er veittur nokkuð
meiri réttur en áður til að láta I
Ijós afstöðu sína til stjórnarvald-
anna. Það er vert að hafa í huga,
þegar athugað er, hve mikið vant-
ar á, að raunverulega frjálsat
kosningar hafa farið fram í Pól-
landi. — Þ. Þ.
ÐsromA/
Snjórinn hylur sárin.
ÞAÐ ER FALLEGT í Reykjavík
þegar maður horfir burt úr bæn-
um til náttúrunnar umhverfis,
og það er líka fallegt að sjá til
borgarinnar úr fjarlægð, en borg
in sjálf er ekki falleg þegar mað-
ur skoðar hana nær sér. Þá ber
hún þess öll merki að hún hefir
vaxið ört mörgu hefir verið hrófl
að upp i flýti og þó aldrei full-
gert. Alls konar brak liggur lang-
tímum saman á almannafæri,
unz menn hætta að taka eftir
því. Það er orðið hluti hinnar
daglegu myndar, sem blasir við
augum. Opnir skurðir gína við
augum vegfarenda mánuðum
saman. Það er dútlað við að fylla
þá endrum og eins, en haugur-
inn í skurðbakkamim minnkar
lítið. Víða standa húsgrunnar og
járnspírur upp úr jörðinni og
minna á, að hér á landi byrja
menn að byggja án tillits tii þess,
hvort þeir hafa nokkur efni á
því eða ekki. Allt. þetta og margt
fleira blasir við augum á venju-
legum rigningardegi, og bleyta
og drungalegur himinn gera
myndina dimma og dapurlega.
En svo vaknar maður á mánu-
dagsmorgni og sér að snjóbreiða
hylur landið og öll sárin. Borgin
er hvít og hrein og með björtum
svip. Þvílíkur munur! Það snjó-
ar enn um hádegið, en skyldi
ekki vera komin rigning í kvöld?
Hér og þar.
SNJÓRINN í Reykjavík er enrt
ekki nema smámunir. Hann veld-
ur borgurunum dálitlum óþæg-
indum. Þeir þurfa að moka
tröppurnar sínar, setja keðjur á
bílinn. En þeir fá það í staðinn,
að börnin una sór betur en áður
og hafa eitthvað við að vera.
Snjórinn fer þá fyrst að valdá
verulegum erfiðleikum, þegar
hann truflar samgöngur á þjóð-
vegum, þegar mjólkurbílarnir
tefjast og fjallvegir lokast. Og
það er nú orðið sjaldan á þess-
um landshluta. Víða annars stað-
ar á okkar landi breytir snjórinn
daglegu lífi manna í ríkara mæll.
Útiverkin verða erfiðari eða fallá
niður, byggðarlög einangrast.
Menn komast ekki í milli byggð-
arlaga mánuðum saman nema á
skíðum. Þá verður hver að búa
að sínu. Ef ekki væru flugvélarn
ar mundi samband við umheim-
inn næsta lítið. Skipaferðir eru
strjálar, en flugvélarnar koma og
flytja póst og farþega og tengja
byggðirnar við höfuðstaðinn og
umheiminn. Ef mönnum finnst til
um að ryðja snjó af útidyra-
tröppunum sínum, ættu þeir að
minnast erfiðleikanna, sem snjór
inn veldur annars staðar. Hér
er hann til prýði og gamans, og
enn eru óþægindin smámunir.
— Flnnuilg