Tíminn - 28.05.1957, Síða 5

T f M I N N, þriðjudaginn 28. maí 1957.,
5
Orðið er frjálst Sigurður Jörundsson
- Enn um eitur og refi -
Guðmundur Einarsson frá Mið-
dal skrifar grein í Tímann 7. þ. m.
Ræðir þar um eitur o. fl.. Blandar
hann í það mál fjárkláða, garna-
veiki og mæðiveiki. Ég skil ekki
vel samhengið í þessu hjá honum.
En ef litið er á þær fórnir, sem
færðar hafa verið til þess að út-
rýma þessum pestum öllum, og
þéss minnst, að tugir þúsunda sak-
lausra dýra hafa verið leiddir til
slátrunar, og á fyrri öldum (eftir
1761 og eftir 1856), þegar niður-
skurðir vegna fjárkláðans fóru
fram, var þjóðin svo fátæk, að
fjöldi fólks þoldi ekki þessa bús-
Skerðingu en urðu að framfærast
af sveitunum, eða förumenn á
flakki um landið, og varla þarf að
efa, að margir hafa beðið heilsu-
og líftjón af þessum sökum. Því
spyr ég: Hvers virði eru innan við
20 ránfuglar, samanborið við þetta
— ránfuglar, sem hafa það helzt
til gildis að vera stóvir og fljúga
hátt í lofti? Þá talar G. E. um það,
að við megum ekki raska hlutföll-
unum í náttúrunni, að við berum
ábyrgð á þessu öllu gagnvart for-
feðrunum. Eftir þessari kenningu
að dæma, ætti að alfriða refi. Þótt
þeir svo gerðu sauðfjáreign í land-
inu óhugsandi, en forfeðurnir
fluttu þó sauðfóð til landsins, og
sagan um Skarphéðinn, þar sem
hann vill ekki láta svæla sig inni
sem melrakka í greni, sýnir, að
eitthvað reyndu forfeðurnir að
eyða refum, og hafa því ekki vilj-
að láta náttúruna sjálfráða. G. E.
talar um eituraðdáendur. Hverjir
eru það? Ég veit það ekki. Eitrun
er ill nauðsyn til að reyna að halda
í horfinu. Ef skot er einhlýtt, því
hefir það þá ekki sýnt sig, t. d. á
þeim árum, þegar atvinnuleysi var
í landi hér? Ilvað myndi þá nú,
þegar allir eru önnum kafnir og út-
lendingar eru fengnir til að vinna í
sveitum og við sjó?
Þá talar G. E. um langvarandi
eituráhrif. Ekki get ég skilið að
hann geti fært rök fyrir því að
slíkt sé til, refir eru mjög við- j
kvæmir fyrir því, sem þeir eta. I
Maður, sem ól refi á refaræktarár- j
unum, sagði mér til dæmis, að
varla væri hægt að afvatna salt-
kjöt svo vel, að refir dræpust ekki
af því. Eru líkur til, að refir séu
mótstöðumeiri gegn stryknin en t.
d. ljón, sem eru talin falla fyrir
því á fáum sekúndum? Það eru þó
mikið stærri dýr.
Þá skrifar Guðmundur Þorsteins
son frá Lundi í Tímann þann 18.
þ. m. og er úrillur mjög. Er svo að
sjá, að þetta með ,,fínu“ mennina
í grein Sæmundar Ólafssonar hafi
farið í taugarnar á honum, en ekki
verður veruiega séð, hvort G. Þ.
telur sig „fínan“ eða langar til að
vera það. G. Þ. ræðst að Sæmundi
með persónulegum skætingi, en
eftir niðurlagi prstilsins um Sæ-
mund, virðist G. Þ. þó gera sér það
ljóst, að allur vaðallinn sé vind-
högg, sem missa rnarks, því hann
líkir sjálfum sér við vindmyllu -—
sem er sniöug samlíking, miðað
við vindbelginginn í skrifum hans.
í lok greinar sinnar nefnir hann
mig lítillega. Segir, að mín ritsmíð
sé fyrir neðan það að vera svara-
verð, að ég noti ummæli Jóns heit
ins í Ljárskógum og Theódórs á
Bjarmalandi með þeim árangri að
komast að þveröfugri niðurstöðu
við þá, og sé það fróðlegt að bera
þetta saman, ef menn vilji líta á
sýnishorn af fölsun heimilda. Nú
vil ég vísa þessu með heimilda-
fölsun heim til föðurhúsanna til G.
Þ. sjálfs. Það, sem ég vitnaði til,
stendur óhaggað og ómótmælt, var
þetta: „Fyrstu eitrunarárin dráp-
ust dýrin unnvörpum, svo að þau
gjöreyddust í sumum héruðum
landsins". ÞLÍ.ta er það, sem hefir
skeð, að fjölda manna vitnisburði.
Hitt, sem G. Þ. vitnar til, eru ekki
staðreyndir, heldur fullyrðingar
með öllu ósannaðar, meðal annars
þær sömu, sem deilt hefir verið
um undanfarið, og sýnir þetta að-
eins rökþrot G. Þ. og lítilsvirðingu
fyrir dómgreind þeirra manna, sem
ætlað er að lesa slíkt, að hann
skuli reyna að blanda slíkum full-
yrðingum í þetta. Hann heldur má-
ske, að allt, sem stendur í bókinni
Á refaslóðum, 'séu óhrekjandi rök,
en ég er á annarri skoðun. Ég mun
ekki erfa það við G. Þ. þótt hon-
um þyki grein mín lítt svara verð.
Ég geri mér ljóst, að hann. hefir
sjálfsagt mikla afsökun. Hann veit
líklega ekki um ætt mína og útlit,
atvinnu mína eða klæðaburð.
í upphafi greinar sinnar finnur
G. Þ. að því við þá Sigurð Snorra-
son og Þorstein Böðvarsson, að
þeir vilji enga aðstöðu taka til þess
hvort réttmætt sé að skipta refa-
stofninum í hrædýr og bíta. Þetta
sé kjarni málsins. — Út af þessu
skora ég á G. Þ. og þá skoðana-
bræður hans, að þeir reyni að
sanna eitthvað af því, sem þeir
hafa verið að staðhæfa; t. d„ að
þeir nú á þessu vori, taki nokkra
refayrðlinga, þeirrar tegundar, er
þeir kalla hræætur (þeir segjast
þekkja þá), láti þá í einhverja
eyju, þar sem þeir væru einangr-
aðir, láti þá hafa nóg æti, svo þeir
nái eðlilegum þroska, láti síðan
nökkur lömb til þeirra, t. d. um
fráfærur að vori, eða bara um vet-
urnætur í haust. Sjái um bólusetn
ingu lambanna og tryggi að öðru
leyti vellíðan þeirra, hætti þá að
gefa dýrunum og fjarlægi allt æti
— sjá svo hvað setur. Ef nú ref-
irnir láta lömbin í friði — en ætla
sjáanlega að drepast úr sulti —
þá hafa G. Þ. og skoðanabræður
hans, sannað það, að saklausir ref-
ir eru til, svo saklausir, að þeir
vilja heldur deyja en bjarga lífi
sínu með því að drepa sér til
matar. 23. maí 1957,
Sigurður Jörundsson.
Orðið er frjálst Jón Kristgeirsson:
- Einungis eitrun giidir -
Kolbeinn Guðmundsson frá Úlf-
ljótsvatni, er var hreppstjóri, odd-
viti og sýslunefndarmaöur 1 Grafn
ingi svo áratugum skipti um og
eftir síðustu aldamót, hefir leyft
mér að haía eftir sér eftirfarandi:
„Refurinn hafði um langan ald-
ur verið mjög aðsópsmikill í sauða
hjörð. Gekk hann oft alveg heim
að bæjum og jafnvel inn í hús í
harðindum. Reynt var að halda
honum í skefjum með grenja-
vinnslu og skotum. En það sá lítt
högg á vatni, jafnvel þótt góðir
veiðimenn væru að verki. Grímur
Þorleifsson, bóndi að Nesjavöllum
í Grafningi, fæddur 1800, dáinn
1867 (langafi undirritaðs) var einn
hinn mesti veiðimaður og skytta,
sem sögur fara af. Vann hann
hvert greni, er fannst og skaut
refi allan ársins hring. Fór hann
vart svo af bæ, að ekki hefði hann
byssu með, jafnvel ekki til kirkju,
enda skaut hann eitt sinn tófu á
hvítasunnudag skammt frá prests-
setrinu. Þegar Gríms naut ekki
lengur við, tóku tveir synir hans
við. Voru þeir einnig afburða
grenlægjur og skotfimir svo að af
bar. Sagt var um þá feðga, að þeir
létu sig dreyma um felustað refa,
og svo gjörla þekktu þeir háttu
lágfótu, að svo virtist stundum
sem þeir vissu upp á hár, hvar
dýrin héldu sig, þegar þá bar að
greni og gátu þeir þá gengið að
þeim umsvifalaust að heita mátti.
En þrátt fyrir hin stóru högg og
afhroð, er refurinn hlaut á þessu
timabili, hélt hann áfram að vera
plága og gekk um sem grár kött-
ur meðal sauðfjárins og veitti
mikla áverka.
En svo er farið að eitra með
nýja eitrinu, strikníni. Gerðist það
1890. Þá er sem við manninn mælt.
Dýrum stórfækkar fram eftir þeim
áratug. Og árið 1898 finnst síðasta
grenið. Eftir það verður ekki vart
við tófu í full 20 ár í Grafnings-
og Ölveshreppum og á svæðinu
vestan Almannagjár og allt út í
Selvog. Þarna var alveg reflaust.
Skýringin á þes«u fyrirbæri er að-
eins ein. eitrið. Að vísu var jafn-
hliða leitað grenja. Þeir Grafnings
menn vissu alltaf af tófu austan
við Þingvallavatn. Og þegar vatn-
ið lagði á vetrum, kom fyrir, að
ein og ein hljóp vestur yfir. Vitað
er, að tófa beit. eitt sinn í slíkri
för.
Eitrun er kunnáttu- og trúnaðar
starf. Ekki dugar að fá hinum og
öðrum eitur í hendur. Oddviti ann
aðist um framkvæmd þess verks
fyrir hreppsnefndina. Þegar nú
reynslan sýndi, að refurinn var
horfinn, urðu umræður um refa-
eyðingu daufar á hreppsfundum.
Menn vildu spara kostnaðinn. Og
þannig fór íZ lokum, að eitrunin
varð aðeins nafnið eitt viða, mála-
myndarkák.
En innan skamms vöknuðu
menn við vondan draum. Fyrsta
grenið fannst og fyrr en varði
flæddi tófan yfir. Ástæður fyrir
fjölguninni voru vafalaust einkum
tvær. Það var hætt að eitra nokk
uð að ráði og refir sluppu úr girð
ingum. Það var hætt að eitra
nokkuð að ráði og refir sluppu
úr girðingum. Sennilegt er, að til
séu fullorðnir refir, sem forðast
eitur, en ungviðið virtist hrynja
niður af því.“
Þannig féllu Kolbeini orð, og
eru þau vafalaust sönn mynd af
ástandinu í þessum efnum á svæð-
um, þar sem eitrað var rækilega
urh skeið. Þótti rétt, að láta þetta
koma fram, því að í umræðunum
um rnálið hafa margir sneitt hjá
að minnast á, hver árangur náð-
ist með nákvæmri eitrun á með-
an hún tíðkaðist. Fyrir því hafa
menn deilt um, hvort hún komi
að gagni eða ekki. Skýrsla Kol-
beins tekur af allan vafa.
í lágfótubókmenntum hinum
nýju hefir margt borið á góma.
Sumt ágætt, annað harla skrýtið,
svo sem eins og þegar rætt hefir
verið um ,,mannúð“ í sambandi
við refi eða refaveiðar. Slíkt hug-
tak getur aldrei átt samleið með
tófugreyinu. Hvar sem hún fer,
er braut hennar blóði drifin og
henni fylgja hvarvetna morð og
hörmungar. Varla er grenjavinnsla
„mannúðlegri“ en eitrun. Það er
t. d. óhugnanleg sjón að sjá blóð
móður og afkvæmis blandast móð-
urmjólkinni af völdum skotsins.
Refurinn sýnir ekki miskunn og
honum mun ekki miskunnað verða
meðan þarf að glíma við hann.
Eina ráðið er að losa sig við hann,
en til þess þekkist ekkert ráð
nema eitrun, þótt óskemmtilegt sé
að þurfa að leggja sig niður við
slíkan verknað.
Ymprað hefir verið á, að vægja
refnum, en veita bændum styrk
úr ríkissjóði fyrir tjón af völd-
um hans. Margt getur ríkiss.ióður
bætt! í tilefni þessa sagði ungur
bóndi nýlega: „Það er ekki af-
urðatjónið, sem okkur svíður sár-
ast, þótt það sé oft tilfinnanlegt
af völdum dýrsins. Heldur eru það
þjáningar sauðkindarinnar og ör-
yggisleysi í haganum á meðan ref
urinn gengur þar um ljósum log-
um. Og við kærum okkur ekkert
um neina Júdasar peninga.“
En hvað um önnur dýr og fugla,
ef horfið verður að eitrun? Það
fer mikið eftir hvernig verkið er
framkvæmt. Kolbeinn segir, að
fálkinn taki ekki hræ og að
krummi gæti sín. Þá er það örn-
íslands- og Reykjavíkurmeistarar
íslands- og Reykjavíkurmeistararnir í bridge, sveit HarSar ÞórSarsonar. Á
myndinni eru taiiS frá vinstri. Fremri röS: Krist.nn Eergþórsson; Höi'Soi'
ÞórSarson; Einar Þorfinnsson. Aftari röð: Gunnar Guðmundsson; Stefán
Stefánsson; Lárus Karisson. Það skal tekið fram, að fyrirliðinn, HcrðuP
Þórðarson, gat ekki tekið þátt í íslandsmótinu, sem háð var á Aku.eyrl
um páskana.
Sveit Árna M. Jónssonar spilar á
Evrópumeistaramótinu í Vín í sumar
Á föstudagskvöld lauk einvígi
milli sveita Árna M. Jónssonar og
Einars Þorfinnssonar um réttinn
til að spila fyrir íslands hönd á
Evrópumeistaramótinu, sem háð
verður í Vín í Austurríki í lok á-
gúst í sumar. Spiluð voru 120 spil
ý einvíginu, sem lauk: með sigri
Árna. Hafði hann 26 EBL-punkta
yfir eftir þessi 120 spil, sem spil-
uð voru í þremur umferðum. Þess
má geta, að 15 punkta munur á
annan hvorn veginn hefði talizí
jafntefli.
Ekki skal fjölyrt hér um þetta
einvígi, en þess aðeins getið, að
það var heldur illa spilað af báf-
um sveitum, og það svo, að flestir
ef ekki allir spilararnir, spiluðu
undir venjulegum styrklcika. Ef
til vill hefir mikilvægi leiksins
átt mesta sök á því, og tauga-
spenna því orðið sumum spilurun-
um fjötur um fót. Munurinn á
sveitunum er ekki mikill — 26
punktar í þetta mörgum spilum
— og til dæmis liggur hann aðeins
í því, meðal annars, að sveit
Árna náði fleiri slemmum en
sveit Einars. Þó var ekki rníkið
urn slemmur í einvíginu, kom
þetta fvrir einu sinni eða tvisvar
í umferð. Umsetning var hins veg
ar mikil í hverri umferð, eins og
oftast er, þegar heldur linlega er
spilað.
f sveit Árna M. Jóhssonar spil-
uðu auk hans Guðjón Tómasson,
Gunnar Pálsson, Sigurhjörtur Pét-
ursson, Vilhjálmur Sigurðsscn og
Þorsteinn Þorsteinsson, en hann
átti mestan þátt í sigri sveitarinn-
ar. Ástæða er til að óska þesstpn
mönnum góðrar farar á EvróþU-
meistaramótið, og vonandi gera
þeir hlut íslands ekki síðri i Vín
en verið hefir undanfarið á þ- spu
móti, þar sem sveit íslands lrefir
oftast staðið sig með miklum á-
gætum. ,
í sveit Einars Þorfinnssoi^ar
,sem valin var af Bridgesambai|di
íslands, spiluðu auk hans, Gunitar
Guðmundsson, Hallur Símonarsort,
Lárus Karlsson, Stefán Stefánsspn
og Stefán Guðjohnsen.
Pólskur togari og skólaskip í
heimsókn í Reykjavík
Undanfarna daga hefir pólska skólaskipið Jan Turleiskí
verið í heimsókn hér í Reykjavík. Fréttamönnum var boðið
að skoða skipið á laugardaginn, en skipið hélt héðan í gær
áleiðis til Póllands,
Skólaskipið er 7 ára gamalt og
rúmar 600 smál. að stærð, og var
það upprunalega byggt sem togari.
Á því fer nú fram kennsla í öllu
sem lýtur að fiskveiðum og eru
25 nemendur í senn með skipinu,
en áhöfn þess er alls 54 manns.
Skipið á heimahöfn í hafnarborg-
inni Gdynia og er eitt af þremur
skólaskipum Pólverja sem þaðan
eru gerð út. í Gdynia er sjómanna
skóli sem telur 360 nemendur nú
sem stendur, og var skólastjórinn,
H. Borakowski með skipinu. —
Skipstjóri á Jan Turlejski er
Wiktor Gorzadek, en hann mún
yera ýmsum kftnnur hér á landi,
inn. Sennilegt er, að honum væri
hætt. En eru það rétt. kaup, að
rækta Örninn, sem þó er vafasamt
að takist, gegn ævarandi harm-
kvælum sauðkindarinnar?
síðan á stríðsárunum, en þá sigldi
hann um nokkurra ára skeið milli
Englands og íslands á flutninga-
skipinu Gorab II.
Jan Turlejski kom hingað frá
Aberdeen og hafði viðkomu í Vest
mannaeyjum. Skipstjóri kvaðst
fyrst og fremst hafa komið hingað
í þetta skipti, til að kynna nem-
endum sínum raunverulega fiski-
menn, til að þeir kynntust lífinu
hjá fiskveiðaþjóð eins og íslend-
ingum. Hér í Reykjavík hafa þeir
m.a. heimsótt Sjómannaskólann.
Hann ráðgerir að koma oftar í
heimsókn með skip sitt á næstu
árum. Á sunnudaginn fóru nem-
endur og áhöfn til Þingvalla og
viðar.
Pólverjar gera nú út 40 stóra
togara, en í stríðslok átlu þeir
aðeins 6, gamla og lélega. Strand
lengja þeirra er- alls 526 km.,( en
(Framhald á 8. síðuj