Tíminn - 17.08.1957, Blaðsíða 4

4
T í MI N N, laugardaginn 17. ágúst 1957,
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
KlUtjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinwo* (áb)
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304,
(ritstjórn og Maðamenn).
Auglýsingasímn 19523, afgreiðsiuaími 12323
Prentsmiðjan EDÐA hf.
Áróðurinn gegn samvinnufélögunum
í SKÝRSLUM sam-
vinnusamtakanna er frá því
greint, að á árabilinu 1946
-—1954 hafi kaupfélögin end-
urgreitt félagsmönnum sln-
um 39 milljónir króna. Hver
er endurgreiðsla einkafyrir-
tækjanna? Á nýliðnum frí-
degi verzlunarmanna var
fullyrt, að kaupfélögin í land
inu hafi ekki annast vöru-
dreifingu með hagkvæmari
hætti en einkaverzlun.
í ræðu formanns Verzlun-
arráðs íslands, sem birt er í
Mbl. 10. þ.m. er m.a. svo að
orði komizt:
„Einkaverzlunin og sam-
vinnufélögih hafa frá önd-
verðu starfað hlið við hlið
hér á Iandi á samkeppnis-
grundvelli. Virðist þar gefa
auga leið, að i slíkri sam-
keppni má ekkert fyrirtæki
vera öðru dýrseldara að jafn
aði, ef það á ekki að heltast
úr lestinni.
Sé það nú staðreynd, að
um óeðlilegan verzlunarhagn
að hafi verið að ræða hjá
þessum aðilum, ætti það að
hafa komið mjög greinilega
í ljós hjá samvínnufélögun-
um, en hverjum félagsmanni
þeirra er greiður aðgangur
að reikningum þeirra. Svo
virðist þó ekki vera, og er að
sjá, sem samvinnufélögin
hafi ekki talíð sér fœrt að
annast vörudreifingu með
lægri álagningu en einka-
verzlunin. Verður því ekki
komizt hjá því að álykta, að
ásakanirnar um óhóflegan
verzlunarhagnað séu gripn-
ar algjörlega úr lausu Iofti“.
(Leturbr. Tímans).
Þarna er um beinar falsan
ír staðreynda að ræða. End-
urgreiðsla kaupfélaganna, 39
millj. á nokkrum árum, er
sá beini mismunur, sem er á
raunverulegri álagningu
kaupfélaga og einkafyrir-
tækja á því tímabili. For-
kólfar Sjálfstæðisflokksins
vilja þó ganga harðar fram
en neita þessum staðreynd-
um. Þeir vilja láta skatt-
leggja kaupfélögin eins og
þessl endurgreiðsla væri
gróði þeirra. Það er þetta,
sem átt er við, þegar menn
eins og form. Verzlunarráðs
íslands eru að tala um, að
samvinnufélög njóti „sér-
stakra ívilnana“ í greiðslu
opinberra gjalda. Þeir eru að
krefjast þess, að ekkert til-
lit sé tekið til eðlismunar
samvinnuverzlunar og einka
verzlunar.
ÞETTA HEFUR komið
berlega I ljós í ræðum og
skrifum þessara áróðurs-
manna á undanförnum ár-
um. -Kráfa þeirra er, að hér
verði sett lög, sem mundu
gera aðstöðu samvinnufél.
ósambærilega við það, sem
er í öðrum lýðræðislöndum,
þar sem hvarvetna eru viður
kennd réttindí manna til að
taka höndum saman um
verzlun og njóta ávaxta
samvinnuskipulagsins.
Verzlunarráð fslands gefur
út tímarit, sem nefnist
„Frjáls verzlun". Þar birtist
fyrir nokkrum árum rit-
stjórnargrein, sem lýsir viö-
horfinu umbúðalaust. í rit-
inu segir svo: „ . . . Að það
sé ekki sanngjarnt og eðli-
legt, að kaupfélög greiði
skatt af þeim arði, sem
þau endurgreiða félags-
mönnum sínum, er álíka og
ef hlutafélag greiðir hluthöf
um arð, en þarf enga skatta
að greiða af þeirri upphæð,
sem til arðsútborgunar kem-
ur . . . “ Þetta er sem sagt
kenning Verzlunarráðs ís-
lands, því að þessi ummæli
eru birt í riti þess og hafa
aldrei verið borin til baka af
stjórnendum ráðsins. Til
samanburðar skuli hér til-
færð ummæli danska stjórn-
málamannsins Bertels Dahl-
gaard, úr nefndaráliti, sem
hann stóð að, er rætt var um
skattamál samvinnufélaga í
Danmörku fyrir nokkrum
árum: „ ... Það er ekki hægt
að halda því fram, að tekju-
afgangur, sem skipt er í milli
neytenda, sem í félagsskap
starfrækja verzlunarbúð, sé
sama eðlis og tekjuafgangur,
sem skipt er í milli hlutafjár
eigenda, er starfrækja fyrir
tæki sem hluthafar".
Rökin eru ljós og auðskilj-
anleg. Viðskipti félagsmanns
við kaupfélag auka ekki tekj
ur hans, heldur spara hon-
um útgjöld. Hann notar
tekjur sínar til viðskiptanna
og hefir greitt skatt af þeim.
Hann fær nokkurn hluta
framlagðra peninga yfir búð
arborð endurgreiddan, að
loknu ársuppgjöri. Hluthafi,
sem á hlutabréf, fær bein-
an arð af hlutafé sínu, tekj
ur hans aukast sem því nem
ur, og vitaskuld er slík
tekjuaukning skattskyld.
EF AFNUMIÐ væri úr
lögum að taka tillit til þess-
ara óliku heima viðskipta-
lífsins, væri það um leið hin
herfilegasta skerðing á lýð-
ræði og félagsfrelsi í land-
inu. Samvinnumenn um
land allt munu berjast ein-
arðlega gegn slíkri frelsis-
skerðingu. Einn liður þeirrar
baráttú er að mótmæla á-
róðri og ósönnum fullyrðing
um, sem bornar eru fram í
skjóli við almenna verzlun-
arhátíð. Mikill hluti verzl-
unarstéttarinnar er sam-
vinnufólk. Það er tímabært
að mótmæla því harðlega,
að áróðursmenn stjórnmála-
flokks leiki lausum hala í út-
varpi undir því yfirskini, að
þeir séu að tala máli verzl-
unarstéttarinnar í heild.
í raun réttri mæla þeir
aðeins fyrir munn fámenns
hóps kaupsýslumanna í höf
uðstaðnum. Þegar útvarpið
er þannig misnotað, er tíma
bært að krefjast þess, að
annað tveggja verði tekið
fyrir að útvarpa ræðum af
þessu tagi, eða veita sam-
vinnumönnum jafnan tíma
til að flytja sitt mál.
SRLENT YFIRLIT:
Sigurhorfur Adenauers batna
Berlínarför Krustjoffs viríist hafa styrkt aðstöðu Adenauers í kosningahríÖinni
ÞANN 15. september næstkom-
andi fara fram þingkosningar í
Vestur-Þýzkalandi. Kosningabarátt-
an þar er nú í algleymingi. Úrslit-
in hafa verið talin nokkuð tvísýn,
en svo virðist þó í seinni tíð, að
ki'istilegir demókratar undir for-
ustu Adenauers sóu í sókn og því
líklegir til að halda velli.
Aðalbaráttan í kosningahríðinni
stendur á milli kristilegra demo-
krata og jafnaðarmanna. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum að und-
anförnu hefir fylgi þessara flokka
verið nokkuð svipað. Oftast liafa
þó kristilegir demokratar haft for-
ustuna. Samkvæmt skoðanakönn-
un, sem fór fram seint í júní, áttu
kristilegir demokratar að fá 34%
af atkvæðamagninu, en sosialdemo-
kratar 33%. Bandalagsflokkur
kristilegra demokrata, sem er sam-
steypa úr þýzka þjóðflokknum og
broti úr frjálslynda flokknum, átti
samkvæmt sömu skoðanakönnun
að fá 20%. Ef þessir tveir flokkar
£á rösklega 40% af atkvæðamagn
inu, getur það vel tryggt þcim sig-
ur. Einkum væri það þó líklegt, ef
smáu flokkarnir féllu ógildir.
AUK áðurnefndra aðalflokka
keppa þrír flokkar aðrir um hylk
kjósenda. Tveir þeirra, frjálsir
demókratar (FDP) og flóttamanna
flokkurinn (GB). Báðir þessir
flokkurinn (GB) keppa að
því að ifá oddastöðu í,
þinginu, en báðir eigaj
það hinsvegar á hættu að falla ó-j
gildir. Til þess að flokkur fái þing
sæti, þarf hann annaðhvort að fá
þrjá þingmenn í einmenningskjör-
dæmunum eða 5% greiddra at-
kvæða. í skoðanakönnunum að
undanförnu hefur hvor flokkurinn
um sig ekki fengið, nema 4% af
atkvæðamagninu, og virðast þeir
því vera í verulegri hættu. Þriðjii
flokkurinn, sem er samsteypa bæj-
arska flokksins og miðflokksins, er
hins vegar viss um að halda velli,
þvi að hann er í óbeinu bandalagi
við jafnaðarmenn, sem munu
tryggja honum þrjá kjördæma-
kosna þingmenn.
Kosningafyrirkomulagið í Vest-
ur-þýzkalandi er þannig, að helm-
ingur þingmanna er kosinn i ein-
menningskjördæmum, en helm-
ingur þingmanna skiptist milli
þingflokka eftir atkvæðatölu flokk-
anna. Sérhver kjósandi kýs í
tvennu lagi, þ. e. hann kýs sér-
staklega þingmann fyrir viðkom-
andi kjördæmi og sérstaklega
þann flokk, sem hann vill styðja
við landskjörið.
Talsverðir örðugleikar geta skap
ast við það, ef frjálsir demóki'at-
ar eða flóttamannaflokkurinn fá
oddaaðstöðu í þinginu. Frjálslynd
ir demokratar standa nálægt jafn!
aðarmönnum í utanríkismálum, en
hafa hinsvegar svipaða stefnu og
kristilegir demokratar í innan-
landsmálum. Líklegast þykir, að
þeir myndu heldur kjósa samstarf
við kristilega flokkinn en jafnaðar
menn, en þó því aðeins að-Aden-
auer verði ekki forsætisráðherra
áfram, því að þeir halda uppi
mjög hörðum áróðx'i gegn honum.
AÐALBARÁTTANN stendur
mOli kristilegra demokrata og
jafnaðai-manna, sem eru lang-
stærstu flokkarnir. Kristilegir
demókratar haía nú_ einir örugg-
an þingmeirihluta. í innanlands-
málum ber ekki mikið á milii flokk
anna, því að jafnaðarmenn hafa
lagt þjóðnýtingai'stefnu sína til
hliðar. Mesti ágreiningurinn er í
sambandi við utanríkismálin og er
hann þó ekki eins mikili og virð-
ast mætti fljótt á litið. Kristilegir
demókratar leggja áherzlu á ó-
breytta utanríkisstefnu, en jafnað-
armenn telja nauðsynlegt að
breyta henni, ef sameining Þýzka
lands eigi að komast fram. Þeir
vilja þess vegna bjóða það fram.að
Þýzkaland gangi úr Atlantshafs-
bandalaginu, ef samkomulag hefur
áður náðst um sameiningu Þýzka-
lands á grundveUi frjálsra kosn-
inga og ef samkomulag hefir einn-
ADENAUER
ig náðst. um myndun nýs öryggis-
bandalags, er rtái til allrar Evrópu.
Þá eru þeir andvígir hergkyldu,
heldur vilja þeir takmarlcaðan at-
vinnuher, og einnig eru þeir and-
vígir því, að þýzki herinn búist
kjarnoi'kuvopnum.
f ÁRÓÐRI sínum beittu jafn-
aðarmenn sér í fyrstu mjög sterk-
lega gegn Adenauer persónulega,
því að hann væri orðinn of gamall
og alltof ráðríkur. Þessi áróður
virðist hafa misheppnast, því að nú
leggja þeir meiri áherzlu á, að
Adenauer geti forfallast hvenær,
sem er, og hafi kristilegir demo-
ki'atar þá engan til að taka við af
honum. Bondir þetta til, að Aden-
auei' sé persónulega vinsæll, enda
hefur Vestur-Þýzkaland risið ótrú
lega fljótt úr rústum undir stjórn
hans.
Adenauer hefur tekið mikinn
þátt í kosningabaráttunni og verið
mjög óvæginn. Hann hefur mjög
reynt að stimpla jafnaðarmenn
sem kommúnista og talið valið
standa milli 'kristindómsins og
kommúnismans. Það hefur stutt
nokkuð þennan áróður hans. að
kommúnistaflokkurinn, sem er
bannaður í Vestur-Þý-zkalandi, hef-
ur óumbeðið skorað á fylgismenn
úna að kjósa jafnaðarmenn. Mai'g
ir kunnugir menn telja þennan
stuðning tvíeggjaðann fyrir jafn-
aðarmenn. Þeir álíta hinsvegar, að
Adenauer hafi gengið oflangt í því
að stimpla jafnaðarinenn sem
kommúnista, enda hefur hann
dregið úr þeim áróðri í seinni tíð.
í SEINNI tíð virðist sem svo, að
kristilegir demokratar hafi heldur
unnið á. Margt er talið stuðla að
þvi. Flokkur þeirra hefir lítt tak-
mörkuð fjárráð, því að þýzku auð-
hringarnir styrkja hann óspai't.
Katólska kirkjan styður hann líka
mjög eindregið, en hins vegar get-
ur það fælt ýmsa mótmælendur frá
honum.
Sigurvonir jafnaðarmanna hafa
byggzt á því, að fólki þætti stefna
þeiri'a vænlegri til að stuðla að
sameiningu Þýzkalands og halda
Þýzkalandi utan við styrjöld, ef til
hennar kæmi. Yfirlýsingar austui'-
þýzku stjórnarinnar og Krustjoffs,
er hann var í Berlín á dögunum,
hafa hins vegar veikt þessar vonir
jafnaðarmanna, þvi að þessir aðilar
höfnuðu eindregið þeim tillögum,
að sameining Þýzkalands færi
fram á grundvelii frjálsra kosn-
inga, en jafnaðarmenn hafa gert
það að engu minna skilyrði en
kristilegir demokratar. Austui'-
þýzka stjórnin og Krustjoff settu
það ennfremur fram sem ófrávíkj-
anlega kröfu, að stjórn Austm'-
Þýzkalands yrði viðurkennd sem
samningsaðili, en því hafa jafnað-
armenn neitað eins ákveðið og
kristilegir demokratar.
MARGIR erlendir fréttamenn
draga þá ályktun af þessu, að
kommúnistar kjósi öllu heldur sig-
ur kristilegra demokrata en jafn-
aðannanna. Kommúnistar vilji
nefnilega ekki sameiningu Þýzka-
lands og telji jafnaðarmenn geta
sett þá í örðugri taflstöðu í því
máli en kristilegir demokratar séu
líklegir til að gera.
Sömu menn benda á, að árásir
Krustjoff á Adenauer muni frek-
ar styrkja en veikja Adenauer.
Það hljóti jafn slunginn stjórn-
málamaður og Krustjioff líka að
hafa gert sér Ijóst.
Dómar kunnugra blaðamanna
eru líka yfirleitt þeir, að sigur-
horfur Adenauers hafi batnað eft-
ir Berlínarför Krustjoffs. Eins og
horfurnar séu í dag, bendi því
fleiri líkur til, að hann muni halda
velli. Þ. Þ.
'srorAN
Bitlingaskraf ið.
AJls staðar sjá menn pólitík. Ef
einhver maður tekur að sér opin-
bert starf, eða eitthvert starf,
sem snertir einhvern fjölda, er
það umsvifalaust skírt bitlingur.
Þetta er hvorki til gagns né
sæmdar. Oftast eru þetta störf,
sem nauðsynleg eru, og sem bet-
ur fer líka oftast unnin vel og
samvizkusamlega. Það er órétt-
mætt að draga þarna ala í sama
dilk. Notkun orðsins bitlingur er
komin út í öfgar. Gott dæmi um
það er greinarkorn í Þjóðviljan-
um í gær. Þar er reynt að gera
lítið úr því að hafið skuli gæða-
mat á osti hér á landi. Ostur
er útflutningsvara í vaxandi
mæli, og liggur í hlutarins eðli,
að vöruvöndun og samræming
gæða, er veigamikið atriði. Grein-
ai'höfundur í Þjóðviljanum kallar
það umsvifalust „bitling", að sér-
fræðingur skuli meta osta hjá
mjólkurbúunum. Og síðan hreyt
ir hann skætingi í þá menn, sem
sem með Iöhgu starfi hafa reynt
að hefja íslenzkan mjólkuriðnað
til vegs og aukins gagns fyrir
þjóðarbúið í heild. Þetta eru nið
urrifsskrif af versta tagi, og al-
gei'lega tilefnislaus.
Til skammar.
Það er til dæmis um þessa teg
und skapvonzku, sem stundum
sést í blöðunum, að greinarhöf-
undur getur þess um Jónas Krist
jánsson mjólkursamlagsstjóra á
Akureyri, að hann sé einn af for
ustumönnum Framsóloxarflokks-
ins þar nyrðra. Það þykir hon-
um nóg til að haUmæla Jónasi.
Aðalatriðinu í máli því, sem til
umræðu er, er sleppt, sem sé því,
að Jónas er einn ágætasti braut-
ryðjandi og fcunnáttumaður í
mjolkuriðnaði hér á landi. Fá-
ir munu hafa lagt fram meiri
skerf til að byggja þennan iðn-
að upp en einmitt hann. Þegar
svo það skref er stigið, að koma
á gæðamati á osti, m. a. fyrir á-
eggjan Jónasar, þykir tilhiýðiiegt
að hreyta í hann pólitískum
skætingi, alveg að tilefnislausu.
Þetta er siðleysi og höfundi og
blaði til skammar. Það er heild
anitkoman. Hvert gott starf, sem
hafið er, mun halda áfram, þótt
skain’ondir nölduraeggir reyni að
vekja úlfúð og • tortryggni.
—- Finnur,