Tíminn - 30.08.1957, Blaðsíða 4

4
T í MIN N, föstiidagmn 30, ágúst 1957,
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb)
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304,
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasimi 19523, afgreiðslusími 12323.
Prentsmiðjan EDDA hf.
„Kauphækkunarskýrsla“ Mbl.
ÞEIR, sem lásu forsíðu
Morgunblaðsins í fyrradag,
munu hafa átt erfitt með að
gera sér þess grein, að þeir
væru með í höndunum mál-
gagn heildsala og stórat-
vinnurekenda. Aðalgrein for
síðujinar var nefnilega eins
konar fagnaðaróður yfir því,
að „á 14. þúsund launþegar
hefð'u fengið kauphækkanir
og kjarahót“ á undangengn-
um 12 mánuðum. Enginn,
sem las fyrirsögn greinarinn
ar, gat komist hjá því að á
lykta að hér hlyti hann að
vera með öflugt verkalýðs-
málgagn í höndunum, ef
hann vissi ekki eftir öðrum
leiðum, hvernig allt væri í
pottinn búinn.
ALÞÝÐUblaðið ræðir
nokkuð í gær um þá skýrslu
gerð Mbl., sem þarna var á
ferðinni.
Það segir m. a.:
„Þeim mönnum, er kunn-
ugir eru þessum málum mun
þykja útreikningur Mbl.
nokkuö skrýtlegur. Mbl. tel
ur upp öll þau verkalýðsfé-
lög, er sagt hafa upp samn-
ingum á fyrrnefndu tímabill
enda þött aðeins hafl verið
um smávægilegar lagfæring-
ar á mðrgum samningum að
ræða, og síðan gerir blaðið
sér lítið fyrir og leggur með
limatölu félaga þessara sam
an og segir, að útkoman sýni
fjölda þeirra, er fengið hafi
„kauphækkanir“ á árinu!
Enn hafa verkalýðsfélögin
þó ekki tekið upp þann sið,
að meta hverja smá lagfær-
ingu á samningi sem beina
kauphækkun, enda mundu
atvinnurekendur þá liklega
fljótlega ganga á það lagið,
að bjóða „lagfæringu“ í stað
kauphækkunar.“
ÞESSU næst nefnir Al-
þýðublaðið nokkur dæmi um
þær blekkingar, er Mbl. beit
ir við skýrslugerð sína. Al-
þýðublaðið segir:
„Mbl. segir, að allar deild-
ir“ Sjómannafél. Reykjavík-
ur hafi fengið kjarabætur —
„frá 7% og allt upp í 35.7%“.
Síðan segir blaðið, að allir
aðrir sjómenn hafi fengið
„samskonar kjarabætur“ eða
„4500—4700 sjómenn“. Al-
þýðublaðið fékk nokkuð aðr-
ar upplýsingar hjá skrifstofu
SR eða þessar: „Sjómenn
hafa engar grunnkaups-
hækkanir fengið á fyrr-
nefndu tímabili. Farmenn
fengu ýmsar veigamiklar
kjarabætur, en hvergi nærri
35.7% eins og Mbl. segir.
Sjálft sagði Mbl. eftir verk-
fallið, að kjarabæturnar
væru 7—3%. Fiskverðið
hækkaði um sl. áramót og
hlutu bæði bátasjómenn og
togarasjómenn góðar kjara-
bætur við það, líklega. 6—7%.
Þjóðviljinn mat að vísu þær
kjarabætur á 15% og reikn-
aðli þá skatthjlunnindi o.fl.
með. En grunnkaupshækk-
anir hafa þessir sjómenn
ekki fengiö, enda ekki gerðir
nýir kjarasamningar í tíö nú-
verandi stjórnar“.
Þetta er sannleikurinn um
„kauphækkanir sjómanna“.
Um önnur félög er svipaða
sögu að segja. Mbl. talar um
tilfærslu milli taxta hjá
Framsókn sem kauphækkun,
breyting á vinnutíma hjá
verkfræðingum o. fl. er einn
ig talin kauphækkun og
þannig mætti lengi telja.“
AÐ lokum segir Alþýðu-
blaðið:
„Staðreyndin er sú, að að-
eins 5 félög ASÍ með 1607
meðlimi hafa fengið grunn-
kaupshækkun: Iðjameð 1370
Félag matreiðslumanna með
45, Félag flugfreyja með 42,
Verkamannafélagið Þór meö
100 og Félag atvinnuflug-
manna með 50. Eða alls ger
ir þetta 1607. Auk þess hafa
tveir aðilar utan ASÍ fengið
grunnkaupshækkun: Yfir-
menn á kaupskipum og Verzl
unarmannafélag Reykjavík-
ur, er telja um 2300 meðlimi
samanlagt. Hið rétta er því,
að aöeins 1607 meölimir ASÍ
hafa fengið grunnkaups-
hækkun og eftir stendur ó-
haggaö það, er Alþbl. skýrði
frá um daginn, að aðeins 5—
600 meðlimir ASÍ hefðu gert
verkfall frá því að ríkis-
stjórnin tók við völdum. Hitt
hefur ríkisstjórnin aldrei
farið fram á, að samningum
væri ekki sagt upp eða
breytt. Ríkisstjórnin hefur að
eins lagzt gegn almennum
grunnkaupshækkunum.“
ÞESSAR tölur sýna vitan-
lega allt annað en Mbl. vill
vera láta. Og við þetta má
lika bæta því, að þau félög,
sem hafa fengið kauphækk
anir, telja þær hafa verið
gerðar til samræmingar og
því ekki réttlæta almenna
grunnkaupshækkun. Það tal
ar líka sínu máli, að þau fé-
lög, sem hafa fengið mest-
ar grunnkaupshækkanir, eru
að miklu eða mestu leyti und
ir forustu Sjálfstæðismanna,
t. d. Verzlunarmanriafélagið,
félög yfirmanna á kaupskip-
um og Iðja. Þaö sýnir vel
hvaðan áróðurinn fyrir kaup
hækkunarsóknin hefur kom
ið.
Fyrfr launþega ætti það
svo að tala sínu máli, að
hvergi kemur fram í skrifum
Mbl., að fögnuður þess sé
sprottinn af þvi, að launþeg
ar hafi bætt kjör sín með
umræddum kjarabótum og
hækkunum. Á það minnist
Mbl. hvergi. En það talar um
að þessar hækkanir munu
auka erfiðleika atvinnuveg-
anna og gera torveldara að
stjórna landjinu. Þar fá
menn hina réttu skýringu á
því vegna hvers Mbh hefur
gerst skeleggt ,verkalýðsblað‘
og Sjálfstæðisflokkurinn
„verkalýðsflokkur" síðan
hann lenti í stjórnarand-
stöðu.
György Marosan - hann er nú þæg-
asta handbendi Rússa í Ungverjalandi
Vbld hans fara nú sívaxandi og margt bendir
til aí hann eigi enn aukinn frama fyrir höndum.
Síðustu vikurnar hafa mikl
ar fangelsanir farið fram f
Ungverjalandi. Stjórnin reyn
ir greinilega að berja niður
alla andstöðu, sem enn
finnst gegn henni. Driffjöðr-
in í þessum aðgerðum hefir
verið György nokkur Maro-
san og bendir margt til þess
að hann sé nú orðinn þæg-
asta handbendi Rússa í Ung-
verjalandi.
í greininni hér á eftir rek-
ur ungverskur blaðamaður,
sem nú er landflótta, sögu
þessa manns.
Fyrir 7 árum síðan hélt ung-
verski kommúnistaflokkurinn mik-
inn fjöldafund í íþróttahöllinni í
Budapest. Ræðumaður var ungur
að aldri, sviphreinn og með sveip
í dökku hárinu. Hann talaði um
hina glæsilegu framtíð Ungverja-
lands og gleymdi ekki að leggja
áherzlu á einingu ungversks verka
lýðs — enda var maðurinn for-
ustumaður sósíaldemokrata. Rödd
hans var þrungin hlýju og hrifn-
ingu.
Klukkutíma síðar var ræðumað-
urinn, György Marosan, handtek-
inn af öryggislögreglunni.
Næstum 6 árum síðar var hon-
um sleppt úr haldi í hinu ill-t
ræmda fangelsi AVO. Hann var|
enn jafn sviphreinn og forðum, |
aðeins fölari og hár hans grá-
mengað.
— Hefurðu nú ekki fengið nóg!
af kommúnistum? spurði einn af
fornkunningjum hans.
En Marosan hló háðslega.
— Þér skjátlast, sagði hann.
Hægindastóllinn er sýnu þægi-
legri en ofninn.
AAetorðjagjarnt smámenni
Þetta svar lýsir glögglega stjórn-
málastefnu Marosans. Nú er hann
fimmtugur að aldri og á sæti í
stjórn Kadars, og hann fylgir enn
sömu stefnu og hann gerði ungur
að aldri, er hann hóf stjórnmála-
afskipti í flokki sósíaldemokrata.
Sterkur svíri og liðugur hrygg-
ur eru öruggustu vopn smámenn-
anna. Og þetta eru einmitt vopn
Marosans. Það hljómar eins og
fjarstæða, en hin vaxandi áhrif
Marosans stafa einmitt af því
Htilfjörlegur hann er. Á
UBga aldri var liann metorðagjarn
e„ uaxia fáfróður. Engu að síður
tókst honum að vinna sér frama
meðal sósíaldemokrata. Það var
sakir þess að hann sneri sér til
aumasta öreigalýðsins með hinum
auðskildustu og ómerkilegustu
slagorðum. Framkoma hans og
götumálið er hann talaði, vann
honum vissa hylli. Fundirnir, þar
sem Marosan steig í stólinn í
rauðu skyrtunni sinni voru ævin-
lega fjöfsóttir — en gamalreyndir
verkamenn voru fáir meðal áheyr-
cnda.
Metorð og hrap
Að styrjöldinni lokinni hóf
Marosan aftur afskipti af stjórn-
málurn árin þrjú sem liðu frá því
að sósíaldemokrataflokkurinn var
endurreistur og þar til hann leið
aftur undir lok. Árin 1946 og 1947
varð það Ijóst, að kommúnista-
flokkurinn undir forustu Matyas
Rakosi slefndi að því að ná ein-
ræðisvaldi. Fyrsta skrefið að því
marki hlaut að verða samsteypa
þeirra og sósíaldemokrata. Og
Marosan tók að sér ásamt nokkr-
um öðrum að verða eins konar
fimmta herdeild innan flokksins
og berjast gegn Önnu Kethly, Kar-
oiy Peyer og öðrum þeim foringj-
um flokksins, scm ákafast beittu
sér gcgn samsteypu við kommún-
ista.
Rakosi launaði Marosan ríflega
starf hans. Flokkarnir sameinuðust
árið ’43 og árið eftir varð Marosan
leiðtogi flokkslelagsins í Budapest.
Nokkrum mánuðum síðar sat
hann í hægindastólnum, sama
stólnum og flokksfélagi hans Antal
Ban, hafði verið hrakinn úr fyrir
óhlýðni, hann var orðinn ráðherra
léttaiðnaðar.
Þegar ógnarstjórnin hófst árið
1950, var ekki lengur þörf fyrir
toppfígúrui'. Fyrst voru ýmsir
„óhlýðnir“ sósialdemokratar hand-
teknir og síðan kom röðin að hin-
um hlýðna Dlarosan. Eftir leyni
leg réttarhöld var hann dæmdur í
20 ára fangelsi. í járnnámunum í
Recsk í norðanverðu Ungverja-
landriiittust foringjar allra flokks-
brota sósíaldemokrata — sem
fangar.
Endurreisn.
Eftir 20. flokksþingið í Moskva
hófst timi endurreisnanna. Og
Marosan losnaði úr fangelsinu og
var reiðubúinn til að freista gæf-
unnar á nýjan leik. Og hún lét
ekki standa á sér. Nótt eina í júlí
árið sem leið steypti Mikojan
Rakosi af stóli eftir hávaðasaman
fund i Moskva, og þá fékk Marosan
sæti í hinu nýstofnaða stjórnmála-
ráði. Hálfum mánuði síðar var
hann hækkaður i tign og gerður
varaforsætisráðherra.
Aftur sat hann í hægindastóln-
um, sem hlýtur að hafa verið hon-
um hálfu mýkri en fyrr eítir harð-
an fangelsisbálkinn.
Og í þessu sæti sat hann þremur
mánuðum síðar er hann varð fyrir
þyngsta áfall ævi sinnar: uppreisn-
in rauzt út. Hann hvarf úr stjórn-
inni að sinni, en Ihlutun Rússa
veitti honum uppreisn á ný.
Að því er virðist var Janos Kad-
ar ekki bara handbendi Rússa er
hann myndaði stjórn sína 4. nóv.
síðastl. Hann virðist einnig hafa
gert sér einhverjar gyllivonir um
þjóðlegan kommúnisma, og sumir
af samstarfsmönnum hans hafa ef
til vill verið haldnir samskonar
óskhyggju. En Maroson lét ekki
slíkar grillur glepja sig: Hann
stefndi að sama marki og áður:
hægindastólnum.
Og hann komst í sætið. í þella
skipti varð hann ráðh. án stjórnar-
deildar. í febrúar varð hann einn
af riturum flokks Kadars, og í
apríllok leiðtogi flokksins í Búda-
pest.
Frami í vændum.
Margt bendir til þess, að Rússar
telji Marosan einn af áreiðanleg-
ustu mönnum sínum. Fréttir frá
Búdapest benda til að Miinnich
varaforsætisráðherra eigi þverr-
andi gengi að fagna, og Kadar
kemur ef til vill ekki sem bezt
saman við Krúsjeff. Hin langa og
dularfuila heimsókn hans í Moskva
getur bent til þess.
En völd Marosans innan stjórn-
arinnar og flokksins fara sívax-
andi. Undir stjórn hans hefur ung
verskt menningarlíf verið brotið
undir járnaga.
Marosan heldur enn margar
ræður, og hann er ólíkur öðrum
kommúnistaforingjum að því leyti
að hann talar gjarnan blaðalaust.
En ekki er unnt að birta nema
stutta útdrætti úr ræðum hans
opinberlega sakir þess hversu gróft
málfarið er.
Undir járnhnefa Rakosis komst
Marosan ekki upp með neinar
hundakitnstir. Atferli hans nú
bendir til að sterkir aðilar standi
að baki honum, og hann þurfi ekk
ert að óttast. Máski á hann nýjan
frama í vændum.

Undir merki
ástargyðjunnar
ftölsk mynd. Aðalhlutverk:
Sophia Loren, Franca Valeri,
Vittorio De Sica, Raf Wallone,
Alberto Sordi. Sýningarstaður:
Laugarásbíó.
Þrátt fyrir nafnið vanlar feita borg
arstjóra, hálfnaktar konur, og
fagurhærða unga pilta. Hins
vegar er þetta mynd af albýðu-
fólki, bílþjóf og skáldi. Að
sjálfsögðu er skáldið hofmann-
legt í framkomu, en er stöðugt
í kröggum og hefur tæpast aðr-
ar tilfinningar til kvenna en
matarást. Vittorio De Sica leik
ur skáldið með töluverðum til
burðum sem í senn gefa persón
unni blæ virðuleiks og athlæg
is. Persónusköpun De Sica er
einkennandi fyrir alla mynd-
ina, en þar haldast í hendur
ítrasta alvara og mikil gainan-
semi.
BÍLÞJÓFURINN reynir stöðugt að
pranga stolinni bifreið inn á
miðaldra ljósmyndasmið og hef
ur í frammi slíkt handapat, að
engu cr líkast en hann vilji
skrúfa kaupmálann í síðu manns
ins. Leikur þessa manns er
fyndinn með ágætum, en undir-
ritaður hefur ekki séð hann í
myndum fyrr. Maðurinn heit.ir
Alberto Sordi, og séu allir
ítalskir bílþjófar eitthvað líkir
í töktum og þessi maður; ætti
ríkið að launa þá til að
skemmta fólki.
ÞA ER GAMLA íólkið í mynd-
inni, sem reynir að hafa liem-
il á stúlkunum, hjartahreint og
hávaðasamt að sama skapi. Einn
ig þar er að finna mörg gam-
ansöm atriði. Stúlkurnar sjálf-
ar l’eggja ekki ýkja mikið til
verksins sem gamanmyndar og
Raf Wallone hefur ekki öðru
hlutverki að gegna en giftast
Loren áður en myndinni lýkur.
Um leik Valeri verður það þó
að segjast, að hann er lúmskt
góður, þótt hann sé ekki áber-
andi. Myndatakan er brellulaus
og mikið notast við nærmynd-
un. Leikstjórn hefur farist vel
úr hendi og staðsetning . á-
ferðagóð. Sem sagt vel gerð og
vel leikin gamanmynd um fólk,
sem getur lifað og hrærzt hvar
sem vera skal, án þess aS það
vekji athygli nema góður frá-
sagnarhæfileiki komi til. I.G.Þ.