Tíminn - 18.12.1957, Qupperneq 7

f íMINN, miðvikudagiiin 18. dcáember 1955
ftcekur oq höfunbm
Sögur Þörunnar EIIu Magnúsdóttur
FOSSINN, skáldsaga handa
unglingum og ungu fólki,
eftir Þórunni Elfu Magnús-
dóttur. Bókaútgáfan Tí-
Þórunn Elfa Magnusupiirnr kann
vel að riita sögur handa ungling-
uni og ungu fólki. Steáldsöguna
Fossinn las hún upp í barnatíina
útvarpsins fyrir nokkrum árum,
þá nokkuð stytta og búna- til lest
urs, en nú keinur hún út óstytt
að óak margra hlustenda langt
út fyrir ófermdan barnahóp.
Sagan gerist í íslenzkum dal,
Fossárdal, þar sem bændabýlin
smáu una dreifð yfir blómguð
tún og grænar grundir. En allt
í einu hefst togstreita um fossinn,
og andlegir cg veraldlegir mektar
menn talkaot á. En það er fjöl-
skyldan i Fcrstúni, sem er sögu-
hetjur bókarinnar, og systkinin
þar leika þar í barnabui við tún-
garð. Margt drífur á daga.
vatns-Anna. Skáldsaga. —
Síðari hluti. ísafoldarprent
smiðja, 1957.
Eldliljan eftir Þórunm Elfu
Magnúsdóttur. Bókaútgáfan
Tíbrá.
Þórunn Elfa Magnúsdóttir er orð
in afkastamikill rithöfundur. Á 24
áíum, sem liðin eru síðan fj'rsta
bók henmar, Dætur Reykjavíkur,
koinr út, hefir 'hún sent frá sér
rúmlega háifan annan tug bóka,
flcót skáldsögur. Á þessu ári bæt
ir hún við þrernur bókum, tveim
skáldsögum og barnábók,- Önnur
skáldsagan, sú sem nafnfest er
hér að ofan, mun teljast fullorð
ir, aa lestur, en hin, Fossinn frem
uir ætluð þeim, sem enn eru á
gullhum aldri.
Hér skal iítillega vikið að Eld-
liljunni, eða sögunni um frú íris
og kommúnístann, eins og höfund
ur kveðst hafa kallað hana í upp
hafi. Þetta er spennandi og örlaga
anikil -skáldsaga og líkleg til mik
illa vinsælda, eins og margar fyrri
skáldsögur Þórunnar.
Frú íris er komin yfir þrítugt.
Hún er spildt eftirlæti.sbarn, hefir
Síðan gervt kommúnisti og starf
að í æskulýðsfylkingu íiokksins af
dugnaði, ekki þó vegna pólitískra
hugsjóna, heldur af ást á ungum
fcommúnista, sem síðar heldur aust
ur fyrir tjald til menntunar, en ír
is, nautnasjúk og geðveik áf sjálfs
imeðaumkun og eigingirni, giftist
íheildsala til þess að njóta auðs
Og þæginda. Börnum sínum er hún
kaldofifjiuð skass, manni sínum
plága, sem drepur með kvalasýki ,ÞeSai' fyr.ra. bindi þeesarar skáid
ást hans. Hún hugsar um það eitt, segu kom út, fyrir allmörgum ár-
að defcra við móðursýki sína og jUTn vafcti hún engan héraðs-
lifir í liðnum draumi um kommún j brcst. Heitið.var Mtlaust og slífct
istann unga, sem enn dvelur aust hið samia búningur bófcarinnar.
an járntjalds, og hún starfar í Eín'ð var efcki með öllu nýstár-
Flcfcknum í von um að halda legt, og engin bylting í frásagnar
itengslunum við. Hún gerir sér | hætti. Flest íslenzk sagnasfcáld frá
meira að segja vonir um að kom dögum Jóns Thoroddsens hafa um
as£ Áiæslculýðsmót ungkomma aust | eitthvert skeið reynt að lýsa, á
ur í Warsjá eða Búdapest til þess! raunsæjan hiátt, lífi íslenzkra
að hitta vininn. Sniðug pólitík það. J sveitamanna. En ýmsir glögg-
Firú íris leggst í leti austur í ikyggnir og bókelskir menn töldu
sveitum, og kommúnistinn kemur þarf til að ’gefa þvílíkum persón-
að austan lífsþreyttur og breyttur} mætti vel bætast í hinn mikla
maður, og þar hittast þau. Það Eokk íEenZkra alþýðuságha.
verður mikið uppgjör. íris beitirj Bf-tir áitta ára hlé birtist nú að
'öllum brögðum til þess að ná ást! Mfcurn síðari hluti sögunnar. Hann
um hans á ný, en hann rís önd J mun þó löngu albúinn írá hendi
verður í hryllingi gegn slíkum ó- höfundar, en einhverjar annarlegar
skapnaði í líki fagurrar konu, svo! ástæður hafa valdið þessari löngu
hefir líifsreynslan þro'skað hann.' tcf. Sumir þsir menn sem fögn-
Þegar íris sér, að æskuástin verð uðu fyrri hluta, eru nú moldu
ur ekki vak,in til lífs á ný, snýr orpnir, en þeir sem liía mega
hún sér að því að hertaka eigin; sanna það að helmingar sögunnar
rnann sinn aftur og hún uppgötvar j íala mátulega saman, og fer bezt
að í- raun og veru kærir hún sigjá því að sporður fylgi haus. Ekki
koilótta um kommúnistann. En sýnist ástæða til að kvíða því að
heiidsalinn er henni líka glataður, * saga Eyrarvatns Önnu mæiti kulda
hún hefir teflt of djarft og brotið leguim viðtcfcum hjá íslenzfcu bóka
hverja brú að baki sér. Hannifólki, þegar hún er komin út á
krefst skilnaðar, og í uppgjcrinu 1 prent í heilu lagi. Bæk'urnar tvær
ber hún honum te með svefntöfl
um, tekur
- austur
dóííur sína, en ekur á brúarstólpa
og lætur lífið. Svo er sagan öll.
Þetta hefir óneitanlega verið
spennandi lestur, en þó finnst
manni ósjálfrátt, að sögulokin séu
ekki rökrétt, fconan héfði átt að
lenda á Kleppi en ekki brúarstólp
ainum. En látum svo vera, þetta
er einfaldari og vafsturminni lausn
•— það er svo þröngt á Kleppi.
Þrátt fyrir allt er frú íris ákaf
lega eðlileg persóna í geðsýki
sinmi og býisna kunnugleg, þótt
ýkt sé. Bygging sögunnar er all
góð. Höfundur hefir gert sér far
veg hennar Ijósan í upphafi. Per
sónusköpun er ágæt, flesíar faist
mótaðar og skýrar og með glögg
um sérkennum, nema helzt heild
Þórunn Elfa Magnúsdóttir
SöguiLegir viðburðir gerast,
skemmtilegar þjóðsögur sagðar.
og ævintýraheimar opnast. Þetta
er ákaflega skemmtileg ungilinga
saga, og vafalaust mundu þeir,
sem eldri eru, hafa af henni ó-
blandið gaman. Þótt söguefnið sé
létt og sakleysinu vigt, er undir-
straumurinn þungur og lesandinn
finnur til þeirra átaka, sem eru
að gerast í þjóðlífinu, þar sem
gamall og nýr tími mætast.
Góður skáldskapur og sönn
aldarfarslýsing
Sigurð-ur Helgason: Eyrar-^þarf til að gefa þvílíkum persón-
' um hold og blóð. Eyrarvatns Anna
ler mjög heilsteypt og sönn mann-
eskja, en hún geldur stundum
iniávistar þeirra persóna sem ekki
ieru jafn sannar, t. d. Eyjólfs frá
Húsurn. í lýsingu sýslumannsins
hetfir hötfundi þó lánazt að blanda
sarnan Ijósi og sfcuggmn atf mikilli
nærfærni.
Hctfundur er skynsamur og gæt-
inn maður. Hann hefur hugsað
sögu sína vandlega frá upphafi
tiil enda og alhugað hvert fótm-ál
sam hann steig. Allir atburðir
eru rcfcvíslega saman fléttaðir. Og
hann er einnig ve'l kunnugur sviði
sögunnar: atvinnuháttum fólfcs og
ilif-svenjum, aldaranda, trú og
réttarfari. Mieð nokkrum hætti
'lýisir hann því sem hann hefir
sjáltfur kynnzt á ungum aldri, en
þckar því nofckru lengra aftur í
ití'man-n líikt og Jón Trausti í Heið
arbýliiiSÖgunum. Og honum tekst,
eins og Jóni Trausta, að lýs-a svo
heilli sveit, að lesandinn sér hana
ijójlitfandi fyrir sér. Án efa er
þetta því að þakka, að hann hefir
Minnst gamallar uppáhaldsbókar
Ævisaeu Sigurð-.r Ingjalds-
frá Belaskarði.

j ■■i
!'cgor 'i >'»i- <úasr upp, norð
ur i Svarfaoardai, var þar sem
víðar, litið um bófcaiAOSt, e-n lestr- {
arþorsíi minn óislökkvandi. Á
heimili mdnu var fátt bóka, nema
kristilegs etfnis, en þó átti fóstri
imj-nn eina æviisögu, sém hann
hélt mikið upp á. Bók þessi gekk
líka bæ frá bæ og stundum oftar
en einu sinni á sama heimilið, því
hún varð slíkt uppá'hald allra er
hana Iiáisu, að fáir létu sér nægja
að lesa hana einu sinni.
Þetta var Ævisaga Sigurðar
Ingjal'dlsísonar fr-á Balaskarði. Ævi
isögu sína hótf Sigurður að rita
á gamalis aldri, þegar hann var
ifluttur til Ameríku. Engum sem
bókina les, myndi þó detta það
í hug, svo leiftrandi fjörug sem
frásögnin er og eins nákvæmlega
og hötfundurinn man eftir atburð-
um og staðháttum víðsvegar á
landinu.
Ævisaga Sigurðar frá Bala-
isfcarði ko-m út fyrir rúmum 40 ár-
um, í fátækleguan búningi, en
hlaut miklar vinsældir og seldist
Sigurður lngjaldsson
innar, einkum sjósókn þessa tíma,
af mikilli nákvæanni og gjörhygli.
Minni hans er traust og frásagnar
hátturinn skýr, færður í gott og
einíallt alþýðumál.
Þessi nýja útgáfa Ævisögu Sig-
urðar Ingjaldssonar er mjög vel
iótt upp. HefÍThún veriö°fteé8 úr gfði gerð’.. og P^d mörgum
og eftirspurð bók í fornbókaverzl-> d"m af monnum' er |al'koma
unum um langt sfceið, enda talinlf®^* S
'sérstæð í sinni röð.
Bófcfe'ilsútgátfunni að gefa þessa
nnerku ævisögu út í vandaðri og
yirðulegri útgáfu í umsjá Frey-
isteins Gunnarssonar skólastjóra.
Þetta er ein þeirra bófca, sem unga
kynslóðin hefur gott af að lesa,
til þess að skilja liina hörðu lífs-
baráttu forf-eðra sinna, og kynn-
ais't kjörum og liáttum þess fólfcs,
sem litfði á síðari hluta aldarinnar
sem leið.
Saga bóndans frá Balasfcarði er
ísleuzfc hetjusaga. Mörgum þótti
'SÚimt í benni ótrúlegt og sögðu
að þetta væri karlagrobb. Þó er
ekkert sagt, sem ekki getur stað-
ist, en nnargir aðrir hafa reynt og
liifáð á liðnum öldum í okfcar harð
býla landi. En Sigurður segir frá
atburðunum á svo lifandi hátt, að
lcsandanum finnst hann vera að
l.esa spennandi skáldsögu eða
riddaraisögu, enda mynniist ég þess
að eftir lei-itur bófcarinnar í æefcu,
isetti ég Sigurð á bekk með görp-
um ÍsLendingasagnanna.
Sigurður Ingjaldsson heffur ver-
i’S miifcill atgerfismaður, bæði til
'Sá'lar og líkama, Faðir hanis var
hvatlur til að setja hann til
mennta, en fátækir bændasynir
voru á þeiim tíma taldir geta gert
annað þarifara. Drengurinn unir
í huga eitthvert áfcveðið byggðar þv{ j-l-la- að vera bundinn á Bala-
lag, þegar hann lýsir Eyrarvatus- 'skarði. Ævintýraþrláin var sterk.
og Skipurn. Er ekki að efa að bókin
, , verður kærkomin gestur á íslenzk
Það var þvi vel til fundið af ]lehnili nú> eigi síður en fyrri
dalnum.
vinnabrögð, stoðar lítið þótt hann
fari í dularMæði og leiki ýmis-
fconar ekrípalátum.
Eyrarvatns Anna heyrir til
þeirn flofcki bófcmennta, sem nefnd
ar haffa verið „sögulegar ekáld-
‘sögur“. Effnið er að nckkru leyti
'sótt tiil raiunverulegra atburða
®em gerðust í Breiðaffjarðardölum
suemima á 19. öld. Ef miönnum
salin-n. Hann er hálfgert afstyrmi; þy-kja atb-urðir sögunnar nofcfcuð
og það liefði gert jafnvægi sögunn ( reyfaralegir, geta þeir liuggað sig
ar betra að hafa svolítið meiri|Við það, að þetta og annað eins
keng í honum. . J hefir gerzt í raun og veru, þegar
En sagan er skemmtileg ög, réttarfar var misfcunnarlaust o-g
Eg tel það höfuðprýði þessa-rar hann að hieiman. Hann fer á sjó-
sögu, að auk þess sem hún er inn °g lendir í svaðfflfförum, ferð-
myndarlegt sfcáldrit, geyrnir hún ast um fjallvegi og óbyggðir í
milkinn fróðTeik um ’liðna tíma. j vetraróveðru'.m, stundar hákarla-
Athugið til dærnœ lýsinguna á veiðar og formennisfcu á bátum,
~ Suðurlandi og
En í
og útgu.andi sýnir laflega bú- lenzkra kotunga áður fyrr. Og hin ! sýnir Sigurður óbilandi þrefc og
meanjdfcu í meðferð pappussinis. Nú transta þetoking höfundar verður; 'kartoenndku, sem byggist á góðu
a dogum ei mjög hrópað á frum- j $ prjál á ytra borði sögunnar, ! líkamlegu atgenfi og óbilandi
“e*'Aa 1 nÞum listum, en engu sið- lSV0 senl 0£f vill brenna við hjíá i trauisti á guciega handleiðslu.
•ÉMdum se,m líra liðinni ö'ld. Hér ' sigurðúr var viðförull maður.
á L,i.aimonnum sem telja séi ci „r iVA>na■ ví-,fi>\ :„n í c'Homnn tt
útgáifa hennar, sem bókstaflega
sagt var lesin upp til agna.
Það, að Sigurður Ingjaldsson
fer að rita æviisögu sína, kominn
á sjötugsaldur, er ekki gert í því
skyni að hal’da sínu nafni á lofti.
Þessi gáffaði, ómenntaði. alþýðu-
maður, sem situr vestur í Nýja
íslandi, og saknar ættjarðarinnar,
vill senda kveðju til landsins síns.
Hann rifjar upp þann fróðleik
og lærdóm, sem lífið hefur látið
honuim í té, til þesis að hann ha,nn
glatist efcki, heldur geymist kom-
andi kynslóðum.
Lofcaorð ævisögu hans sýna hið
góða hugarþel, sem hann ber til
allra, efíir erfiða lífsbaráttu á
langri ævi. Þau eru óvenjuleg, og
á þia:sa leið:
„Kæri lesari, mig langar til að
gaifa þár heilræði, hvort sem þú
ert kanl eða kona, ungur eða gam-
laill. Láttu þeisisa bók kenua þér. Ef
þú ert karlmaður og átt börn, þá
geifðu þeim sama heilræðið og fað
ir minn gaf mér. Farðu einnig vel
mieð skepnur þínar, þá verða þær
þér til gagns og ánægju. Ef þú
ent kona, kæri lesari, og átt börn,
þá lestu með athygli heilræðin,
sem móðir mín gaf mér, og kenndu
börnum þínum snemma úsamt
guðis orði, og gafck á undan þeim
með góðu eftirdæmi, þá elur þú
| og skömmu eftir feimingu fór þau upp í guðs ótta og góðum
er fróðleiknuim ofið inn í Söguna
isvo að þetta tvennt verður nú
sinna. En ef mannmum er efcki su)]‘|ur trreint
iáslkapaður frumleiki og listfeng
vansæcnd að troða slóð feðra' clm aS
verður áreiðanlag’a vinsæl. S’iil
sögunnar er lipur og málið víðast
hvar snuðrulaus.t, þótt ekfci sé það
ö'll vor hörð á íslandi.
Ætti ég að finna þessari BÖgu
eitthvað til for'áttu, vil ég benda
myndrikt. Þetta er góð sfcemmti j á það að hcfundi lætur miklu
saga og þar er reynt með nokkr miðúr að lýsa vondu íólki en
um árangri að kryfja sálfræðilegt góðu. Eg hcld hann hljóti sjálfur
vandamál í sambúð mannfólksins \ að vera mesta góðmenni. Hann
og bregða Ijósi á það hvernig öfug skortir þann ski'lning, og ég vil
' þróun menpingarinnar leikur, leyfa mér að segja: Þá samúð með
mannfólkið. •—ak| varmennum og vesalingum sem
J. K.
Hann hitti marga þjóðkunna
ni'enn, og lýsingar hans á niörgum
þeirra eru afburða góðar. Einnig
lýisir hann atvinnuháttum þjóðar
Sjötugor: Fáagnós
í Flcgu
sjomsson,
siðum. Ef þú ert unglingur, lesari
góður, þá láttu óhlýðni mína vera
þér til viðvörunar, en efcki tffl efitir
'breytni".
Egill Bjarnason.
Æsku sina alla og fyrstu ár
manmjóms síns dvaldist Magnús í
föðurgarði, hafði forustu fyrir
systkinum sinum svo og búi föður
síns oftsinnis, þá er hann þurfti
að gegna annasömum sýslum fyr-
ir almenning.
En þar kom, að hann leitaði sér
staðfestu og kvæntist. í Flögu í
sömu sveit ?ar heimasæta Vigdís
að nafni Stefánsdóttir. Ef ég mætti
rita að fornu orðtaki, myndi ég
lýsa henni svo: Hún var kona væn
og vel á sig komin. Þangað leitaði
Magnús ráðsins og hlaut bæði
mund og mey.
Þar hafa þau búið síðan og un-
að ævideginum vel, háð stríð við
fátækt og kreppur, fórnað kröft-
um og heilsu, sigrað, reist sér góð-
an garð, gjört frjósöm engi og tún
og búa við sæmd og vinsældir
fjær og nær.
Um margra áratuga skeið hefir
Þar.n 18. október s.l. átti Magn- Pálsson. Var hann Rangvellingur
ús Árnason bóndi og hreppstjóri að uppruna, af ættum þeirra
í Flögu í Villingaholtshreppi sjö- Keldnamanna og Rauðnefsstaða-
tugsafmæli. Þann dag gjörðu liölda. En þeir voru menn dug-
margir för sína þangað heim,! andí, sóknharðir og djarfir í bar-,
vandamenn og vinir, til þess að áttunni fyrir tilveru sinni og Magnús verið fjallkóngur þeirra
árna heilla og þakka liðna daga og sinna, menn, sem eigi létu draga j Flóamanna í vesturleitum, á af-
samfagna sæmdarmanni. Var þar1 reipi úr lófum sér en voru þó i rétti þeirra. Hann hefir og verið
mikil risn'a og komendum fagnað drsngii- hinir beztu og framast þá J fyrir svörum niðursveitanna á
svo sem bezt mátti, líkt og höfð-jer mest lá við. I fundum og fjallaskilaþingum. Hef-
ingja var háttur fyrr og síðar. | Móðir Magnúsar hét Guðrún Sig i ir har.n jafnan talað af einurð og
Magnús hreppstjóri er fæddur urðardóttir. Var hún frá Vælu-'fullum metnaði fyrir sína sveit en.
18. okt. 1887 að Hurðarbaki í Vill- gerði (Válagerði) í Flóa. Var liún þannig ávallt, að hvarvetna á hann
og góðra ætta, en rætur þeirra
liggja í Fljótshlíð austur svo og
um vesturþing Skaftafellssýslu.
ingaholtshreppi. Var hann elztur
13 systkina.
Faðir hans var Árni hreppstjóri
vinum að mæta, hvar sem
hans liggur um Árnesþing.
(FramhaJd á 12. síðu.)
leið