Tíminn - 28.12.1957, Blaðsíða 6

*
® T í M IN N, laugardagínni 28. desemHer 1957.

Útgefandl: Framsóknarflokkwrlra
Bltctjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Mnrlmwai
Skrifstofur 1 Edduhúsinu við LindargMa.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 183M
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusíml 12SS8
Prentsmiðjan Edda hf.
Reykjavík og Akranes
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Hernaðarleg leiðsaga Bandarikjamia
innan NATO talin veikburða um sinn
Líklegt a$ þatS veríi Adenauer, sem hefir for-
usiu um vitfræíur við Rússa
Washington: Að loknum NATO-fundinum í París virðist
manni enn erfiðara að sjá en áður, hvað við ætluðum að
hafa upp úr því að blása fyrirfram upp þýðingu hans langt
umfram það, sem eðlilegt var. Tilgangur okkar Bandaríkja-
manna var talinn sá, að fylkja Evrópuþjóðunum um ívær
hugmyndir.
ið eitthvert öryggi á ba.k við meðal
drægu Ekeytin.
Hernaðarieg leiff'saga Bandaríkj
anna innan NATO Mýtur því að
verffa næsta veikburöa unz þar er
koanið, að á foamdarídkri grund e:
mi'kill fjöidi stæffa fyrir hin iang
drægu 'Skeyti. En þetta verður
etóki gert í skyndi, og veröldm
mun etóki standa kyrr og horfa á
meðan við hömumst við að vopna
okkur sjáQifir.- Það sem við mun-
itm læra á þessu -—• og höfum þeg-
ar lærit af Parisarfundinum —
er, að ef við höfnum diplómat-
istóum samninguim eins og Dulies
hefur gert, mun fátt um banda-
menn, sem faííta vilja íeiðsögu
otókar.
Dulles á hálum ís
Jofan Foster Dulles er nú stadd-
ur á biáilum ís og á erffitt um -vik.
Hann er utanrí.kisráðherra vold-
'Ugasta NATO-ríkis'ins; þegar kem
ur að því isibóra máli, að hefja
samninga við höfuðandstæðing-
bandalagsins, er hann á öndverð-
um meiði við fl'estar, ef ekki all-
ar bandalagsþjóðirnar í Evrópu.
Hann innsiglaði þessa afstöðu sína
með erindi á vegurn brezka út-:
varpsins, og enn friefcar með full-1
yrðingum sinum í síðasta hefti J
tímaritsins Life.
Fyrsti áraingurinn er nú, eins
og sjá mó, að hann verður að
sitja utan dyra, meðan Þjóðvei'j-
arnir tala við Morskyu. En faver
verður úfkoman ef viðræður þess
ar leiða til einhvers, sem Evrópu-
menn telja ákjósanlegit ffyrir isig,
samt þarf til stuðning Banda-
ríkjaitjórnar; ef þeir samningar
tafcast, fa'vernig getur DuWes þá
sannfært hieiminn um að það ha-fi
etóki ætíð verið Ogangur foans
að 'láta s-amaingaaa reika upp á
skcr? Þetta, er sú þuniga foyrði,
sem hann hefir fco.sið að axla,
vafalaust þó aif ráðnum hug og að
kalli samviikunnar.
i NY Herald Tribune;
eLníkarétt í I'slandi foef-
ir TÍMINN).
Danskir ráíherrar ætla
til Græíilansls
Khöfn: Ráff&errarnir Kai Lind
berg cg H. C. Hansen ætlla til
Grær.land'; í suimar, til að vera
viðstaddir seíningu „landsráðs-
ins“ í Góövon snemma í júli n. k.
Síðan fara þeir í eftirlli ifsrð um
Vestur- og Aueíungrænland. Þetta
verffur i fyndta sfcipti, s&m H. C.
Hansen, forsæti.sráðherra foeim-
sæfcir Grænland. Þe.ssi ferð mun
taka nefcíkxar vlkur.
BÆJARSTJÓRINN á Akra
nesi Daníel Ágústínusson,
hefir nýlega svarað mjög
ræddleg'a í blaðinu „Skipa-
skiagi“, árásum ihaldsmanna
á stjórn Akraneskaupstaðar.
í hinni glöggu grein hans er
m. a. gerður samanburður á
ýmsum liðum varðandi
stjórn Akraness og Reykja-
vikur. Þessi samanburður er
hinn fróðlegasti og þykir
því rétt að rifja hann upp
hér.
í grein Daníels segir um
þetta á þessa leið:
„Á S. L. SUMRI hækkuðu
útsvarsálögurnar í Reykja-
vík úr kr. 167.662.000.00 í kr.
206.374.000.00 — eða um kr.
46 millj. á einu ári. Reykja-
vík ksomst í mikil vandræði
með að forsvara hækkun
þessa og var gripið til ým-
issa óyndisúrræða, svo sem
frægt er oröið. Ein aðferðin
var sú að gera samanburð á
útevarsstiga Reykjavikur og
þriggja annarra bæja, þar
sem andstæðingar Sjálfstæð
isflokífcsins fiara með stjórn.
Hins vegar var þeim bæjum
sleppt, þar sem Sjálfstæð-
ismienn stjórna einir eða í fé-
lagi við aðra, enda þótt út-
svarsstiginn þar sé mun
hærri. Sá hluti útsvarsstig-
ans var dreginn fram, sem
gaf miestan mismun, eins og
mið'lungstekj ur 5 til 7 manna
fjölskyldu, því persónufrá-
dráttur var í þetta skipti
nokkuð hærri í Reykjavík
en öðrum bæjum. Hins vegar
var forðast að gera saman-
burð á emstaklingsstigun-
um eða þar sem Reykjavík
fór fram úr útsvarsstiga
annarra feaupstaða, eins t. d.
þeim, sem notaður hefir ver
ið á Akranesi að undan-
förnu. . . .
ÞEGAR rætt er um
þunga útsvaranna er eðli-
legast að gera sér grein fyr
ir heildarupphæð og íbúa-
fjölda. Þar standa allir jafnt.
að vígi og því eðlilegast að
leggia þær tölur til grund-
vál'Iar, þeffar samanburður er
gerð'ur. Þá kemur í ijós, að
álögð útsvör í Reykjavík eru
um kr. 3200.00 á hvern íbúa
en á Akranesi kr. 2700.00 —
eða ran kr. ^00.00 lægri að
meðaltali. Mun ekkert sveit
arfélag í landinu leggia jafn
miklar útsvarsbyrðar á
þegna sína sem Reykjavík-
urbær.
Það er ekki af stjórnvizku,
ráðdeild eða sparsemi, að út-
svai'SStieinn er a. m. k. að
nokru levt.i Jægri í Revkia-
vík en öðrum kaupstöðum.
Það er veona hess, að Rvík
heftr tekiusiofna. sem gefa
miiHðnatuiei. oq* 1 ekkert ann-
nð b<»iar- e«a sveitarfélag
í laurHnn h'efir.“
þwswí sérsta.ða Revkia',dk-
nrbæiar er svo ná.na.r ratóin
í vrein Daníels. Hann sevir
siðan •
„PVPRT Mhl. hefir verið
svo seinheonið að nota sam
anöurð þennan og endur-
taka hann nokkrum sinn-
um, þá er ekki úr vegi að
gera samanburö á fleiru en
útsvörunum, fyrst farið er
að ræða um þessi mál. Af
heildartekjum Reykj avíkur-
bæjar 1956 fara 85% í rekst
urinn en aðeins 15% til
eignaaukninga. Á Akranesi
fara 48% í reksturinn en
52% til eignaaukninga. — Og
þannig hafa hlutföilin ver-
ið milli bæjanna síðustu ár
in.
Þá er athyglisvert, hversu
kostnaðurinn við stjórn
Reykjavífcur er meiri en á
Akranesi, enda þótt gera
mætti ráð fyrir hlutfalls-
lega lægri stjórnarkostn-
aði í stórum bæjum en litl-
um. Síðustu 2 árin hefir
hann verið þessi, miðað við
heildartekjur bæjanna:
1956 1955
Akranesi .... 4,3% 4,85%
Reykjavík .... 6,1% 6,2 %
Reykjavík þarf ekki að
glíma við dýrar og umfangs
miklar hafnarframkvæmdir
eins og Akranes gerir. Reykja
víkurhöfn safnar áriega 4—
5 millj. í sjóði. Tekjur henn-
ar eru gífurlegar, en fram-
kvæmdir litlar. Reykjavíkur
höfn hefir nú kostað, sam-
kvæmt frásögn borgarstjór
ans, kr. 63 millj. á 40 árum,
en Akraneshöfn kostað 37
miilj. á 28 árum. Það segir
sig sjálft, að Akraneshöfn
hefir enga möguleika að
standa undir rekstri og stofn
kostnaöi fyrst um sinn og
verður því bærinn að leggja
henni tii stórfé. Þá hefir
Akranes lagt miklar fjár-
fúlgur til togaraútgerðar
bæjarins og hafa sum árin
farið allt að 20% af útsvör-
unum til útgerðarinnar.
Þessi tvö fyrirtæki bæjar-
ins hafa þannig á síðustu ár
um dregið til sín nokkrar
milljónir, sem annað hvort
hefðu farið til annarra fram
kvæmda eða útevarslækkun
ar. Öll bæjarstjórnin hefir
staðið að þessum greiöslum
og verið sammála um þær.
Auk þess stendur Akranes-
bær i mörgum öðrum fjár-
frefcum framkvæmdum, sem
ekki verða rafetar hér.“
í NIÐURLAGI greinar sinn
ar, dregur Daniel svo sam
an meginniðurstöðurnar,
sem eru á þessa leið:
„FRAMANRITAÐ sannar
eftirfarandi:
1. Að útsvarsbyrðin er
hvergi meiri en í Reykjavík
og allur samanburður við út-
svasstigann þar, er augljós
blekking, vegna sérstöðu
Reykjavíkur til tekjuöflun-
ar hjá öðrum en einstakling
um.
2. Að tekjum Akranes-
kaupstaðar er aö meirihluta
varið til eignaaukningar, en
mestur hluti tekna Reykja-
víkur gengur til daglegrar
eyðslu.
3. Að kostnaður við stjórn
Akraneskaupstaöar er hlut-
HIN FYRRI var sú, að við sfcyld
um vopna þær með meðaidrægum
flugskeytum. Hin seinni að þær
skyidu staðfastlega haffna hverri
tilhneigingu til . samningsumleit-
ana við Rússa.
En þar sem eldflaugarnar eru
ekfci til í dag, og verða ekfci til
í eitt ár enn að minnsta kosti, var
þess í rauninni farið á leit að
Evrópuþjóðirnar gerðust mjög
ögrandi í viðsfciptunum við Rússa,
enda þótt þær yrðu að kaiila mætti
óvarðar. Ætlast var til að þær
ögruðu Rússum meö því að setja
upp eldflaugastæði löngu áður en
noktóur eldflaug væri tiibúin til
að láta á stæðin. Og enn áttu þær
að ógna Rússum með því að neita
að tala alvarlega við þá.
Misrekiningur Dullesar
Öli þessi áætlun var svo gróf-
legur 'misr.eikningur um evrópska
hagsmuni og s'ko'ðanir, að enginn
þarf að undrast á því þótt á
Parísarfundinum .fcæmi fram áber
andi skortur trausts á aimerískri
ieiðsögu.
Norðmenn og Danir hafa hafnað
hernaffartillögum Bandarífcjanna.
Bretar, Holiendingar og Tyrfcir
hafa tekið þeim, enda þóitt það sé
engan veginn ljóst, hvort breaka
stjórnin hafi þar að bakhjarli fyigi
þjóðarinnar og sé því fær um að
gera bindandi samninga til langs
tíma.
Meginlandsþjóðirnar, sérstak-
lega Þjóðverjar, hafa hvorki játað
né neitað hernaðartiilöguni Dull-
esar. Þessar þjóðir hafa ásfcilið
sér rétt til að tafca tilboðinu eða
hafna því. Þær hyiggjast hafa þær
tillögur í bafcfaöndinni þegai’ hefj-
ast þeir diplámatisfcir samningar
við Rússa, isem ælla má að komi í
kjöOifar B uigan ins-bréfanna.
Það er ekfci sízt athyglisvert, að
samningaviðræður þær, sem 1
hönd fara í milii þessara þjóða
og Rússa, verða gerðar af þeim
sjálfum, einkum þó af Þjóðverj-
um. Dulles hefir því hepnast með
háværum iummælum gegn samn-
ingaumleitunum, að ýta sjálfum
sér út úr isæti hugsanlegs samn-
ingamanns, en samningar munu
eftir sem áður fara fram. Efalau'St
verða Bandarífcin látin fylgjast
með því sem gerist, og saanráð
haft við amerísku stjórnina. En
aðaltalsmaður fyrir bandalagið
verður Adenauer en ekki DuMes.
Breyting valdajafnvægis
Hnignun amerísíkrar leiðsögu
innan NATO-bandalagsins má ó-
hikað rekja til hernaðarlegra af-
leiðinga þeirrar breytingar, sem
orðin er á valdajafnvæginu í heim
inum. Nú haiiast ó okkur, vegna
afreka Rússa í eldflaugagerð, og
það er etóki ihægt að jafna þann
haila með meðaldrægum flugsfeeyt
um eins og þeim, sem Dulles býð-
ur upp á. Aðeins ef fleiri hundr-
uð eldflaugastöðvum væri dreift
um Evrópu og Atfríku — of. mörg-
um til að eyðileggja í einu vet-
fangi, — gætu þessar þjóðir fund-
fallslega 30% lægri en við
stjórn Reykjavikur."
Þær staðreyndir, sem hér
eru rifjaðar upp, mættu
sannarlega vera kjósendum
i Reykjavík athyglisverð leið
beining í bæjarstj órnar-
kosningunum 26. janúar
næstkomandi.
HátíS Ijóss og friðar er liðin, áramót
framundan og hrátt fer sól að
hækka á lofti. Allir eru vonandi
vel saddir og útsofnir eftir jólin,
búnir að kýla vömbina og liggja
á meltunni, velta fyrir sér jóla-
bókunum, þungum og skrautlega
innbundnum og brakar í fcilinum,
þegar þeim er flett. Velmegun er
með mesta móti í Reykjavík,
kaupgeta mikil og blómiegur hag
ur almennings, svo ætla má að
enginn hafi farið í jólaköttinn af
þeim sökum. Þá fer fóik í kirkju
á jólunum öðrum tímum fremur,
svo að ekki hafa menn farið var-
hluta af andlegu fóðri frekar en
öðru. Ég er farinn að líta í sum-
ar bækurnar, sem mér áskotnað-
ust um jólin, bókaflóðið var víst
með mesta móti í ár og margt
góðra bóka á markaði. Skrifarinn i
frá Stapa er ágæt bók, þar eru
birt einkabréf ýmissa helztu
gáfumanna síðustu aldar, við fá-
um allskýra mynd af aldarfari
og þjóðlífshræringum en einnig
ljósar smámyndir ai' hversdags-
legum atvikum og stundlegum
fyrirbrigðum, sem gaman er að
bera saman við nútímann. Vetur-
nóttakyrrur Jónasar var vel þeg-
in gjöf, hann er alltaf þægilegur
og makindalegur í frásagnar-
hætti, segir skemmtilega frá, svo
að fólk og dýr standa manni ljós-
lifandi fyrir hugarsjónum. Ég
tel með öllu óverðskuldaða árás
þingskrifarans og stormbeljanda-
skribentsins Jóhannesar Helga á
þennan mæta vin dýra og manna.!
Annars er sú deila víst útkljáð
að mestu og því ótilhlýðilegt' að
rifja þetta upp á jólunum.
Þá er Landið okkar eftir Pálma
rektor, þar fer saman næm nátt-
úruskynjun, fagurt málfæri og I
karimannleg hugsun, saga þjóð-
arinnar og náttúra landsins lifir
æðra Iifi i huga þessa látna lær-
dómsmanns. Ferðasaga Ebeneser
Hendersens er stórfróðleg aldar-
farslýsinig, þar sannast, að glöggt
er gestsaugað, farðamaðurirm
liorfir htóitlausum augum á allt,
sem fyrir ber, hann hefir samúð
með þessari fátæku og lítilsvirtu
þjóð, en gagnrýnir þó allt drengi-
' lega, sem honum þv.kir miður í
fari íslendinga. Þýðingin á bók-
inni mætti vera betri víða, hér
hefði átt að fá sniliing til að snúa
bókinni á góða íslenzku, málið er
víða flatneákjulegt og' stirt. Það
rýrir þó ekki heimildargildi bók-
arinnar, þó að það geri hana
óskemmtiíega afleslrar á stund-
um.
Loftin blá er bráðstóernmtileg og
stórfróðleg bók, aðallega um veð-
urfræði, en hoíundúr kemur víða
við, honum tekst að fléfcta inn í
frásögn sína flestar. greinar
mannleg-s lífs nú og' fvrr. T5ókin
er sönnun þess, að vísindamenn
þurfi etóki endilega að vena fag-
ídíótar. Þá vil ég loks minnast
á eina erlenda bók, nýju sfcáld-
söguna hennar Francoise Sagan.
Ég lagðí ekki í að lesa hana á
íslenzku meðten ekfci er bægt að
fá aimennilesaii þýðanda. Nú tetó
ur stúlfcan fyrir öllu meira efni
en í fyrri sögum sínum, virðist
vaxandi höfundur og fur'ðu næm
á hin srnau kenndarbrigði í )ífi
manna og tekst þar me'5 að
skyggnast dýpra en aðrir í líf og
sálarlíf jafnaldra sinna og ann-
arra.
í fáum orðum: Bókafióðið um
jólin var mikið og víst að það
hafi skolao á fjöru r mörgu verð-
mæti, þót-t fúaspýtur hafi flotið
meö.