Tíminn - 05.01.1958, Qupperneq 7

TÍMINN,; sunmidaginn 5. janúar 1958.
2
— SKRlFAÐ og skrafað —
Úrræðalaus og geðill stjórnarandstaða. - Erfðaskrá Árna Magnússonar. - Reynslan hnekkir
glundroðakenningunni. - Efling Framsóknarflokksins í hæjunum. - Félagsmálastjórn Stein-
gríms Steinþórssonar. - Hættan, sem fylgir löngum yfirráðum eins flokks. - Sýnishorn spilltra
•• r<
stjórnarhátta. - Baráttan gegn Sogsláimmim. - Sóknarhngnr Framsóknarmanna um land allt
Nýtt ár er gengið i garð. For-
ustumenn sljórmnálaflokkanna
hafa að vanda notáð það tækifæri
til að gera þjóðinni grein fyrir
viðhorfum sínum og fJokka sinna.
Eins og vænta ' mátti, beindist
mest athygli að árámótaræðu for-
sætisráðberra og áramótagrein
leiðtoga stjórnarandstöðunnar.
Ræða forsætisráðherra fjallaði um
ýms þau mál, sem nú eru efst á
baugi, og vorn þau þar rædd af
glöggri yfirsýn og djarfmannlega,
án þess þó að halla nokkuð hlút
andstæðinganna. Áramótagrein
fonnaims stjórnarandstöðunnar var
hinsvegar af allt öðru sauðahúsi.
Hún var einskonar samsafn af
Ijótum orðum og ljótum ásökun-
um, sem voru þó svo augljósiega
ósannar að þær munu e!kki gera
öðnum raiein en höfundinum
sjálfum. Hvergi í hinni löngu
grein, sem náði jefir þrjár síður
Mbl., \yyttaði fyrir tillögum frá
Sjálfstæðisfíokknum um lausn
vandamálanha.. Greinin dró þannig
upp glögga mynd af fullkoml'ega
úrræðalausri; stjórnarandstöðu,
sem ræður sór hinsvegar ekki af
geðofsa og hatri yfir því að hafa
misst völdin. c:g geta þvl ekki hlúð
eins veí að sérhagsmunum gæð-
inganrva og áður.
Hróður stjórnarandstöðiftinar
mun síður en svo vaxa við þessa
buslubæn foiynannsins í sambandi
við áramótin.
EríÖaskrá Árna
Magnossonar
í .jólablöðum dgablaðanna birt-
ust margarv ágætar greinar að
þessu sinni, eins og svo oft áður.
Tvímælalaust, má þó telja, að ein
greinin ha.fi vakið langsamlega
mesta athygli. Það var grein Sig-
urðar Ólásónar hæstaréttarlög-
manns um :erfðaskrá Árna Magn-
ússonar. Sigurður leiðir bar nijög
giögg rök að því, að erfðaskrá,
in, sem Kaupmannahafnarháskóli
byggir á tilkall sitt til Árnasafns,
sé ólögleg: og hafi verið gerð eftir
að Árni rpátti varla vita, hvað
hann var látinn gera. Greinin
bregður upp næsla ófagurri mynd
af’ framkömu þeirra Dana, sem
um þetta mál fjölluðu. SjáJfsagt
verður að tclja, að íslenzk stjórn-
arvöld láti rannsaka allt þetta
rraál til hlítar, ef Danir halda á-
frdm að þverskaliast við að láta
Árnasafn, af hendi.
Merkilegf verður það að telja,
að fréttamenn Morgunblaðins, sem
eru hér umboðsmenn danskra
fréttastofa,'■''sk-úíi ekki hafa sent
neina íráSögn'til þeirra um þessa
merkilegu ritgérð Sigurðar. Vissu-
lega er Kér um svo’ þýðingarmikið
atriði að' ræða í handritamálinu,
að það þaH' að koma fyrir augu
Dana, þótt ekki sé litið á nema
frétt agildið' éitti Þessi undanbrögð
starfsmanna Mbl. verða enn dul-
arfyllri, þegar þoss er gætt, að
þeir haía' jafnan verið ólatir til
að koma- fréttaskeytum sínum á
framfæri, þegar þeir hafa gert
sér vonír; um að geta eitthvað ó-
frægt rífcisstjórnina. Hinsvegar
þegja þeir nú um merkilegan og
gagnlegan atburði, er gerzt hefir
i sambandi við handritamálið.
Reynslan hnekkír
glundroÖakenningunni
Næsta þriðjudag rennur út fram
boðsfresturinn í sambandi við bæj-
ar og svektarstjórnarkosningarnar,
sem eigia að fara fram 26. þ. m.
Enn er því ekki hægt að hafa fulla
yfirsýn um það, hvernig þeim
HS~r.rx-’t......-
Bæjarst|órnarmeii'iíilutinn key.-Ti uppnaflega Skúlarun i ftl aö hjalpa einum vildarvini sínum úr kröggunum.
Síðar var ákveðið að gera það að skrifstofuhúsi fyrir bæinn og nota til þess tekjuafgang Hitaveitunnar, þó
án þess að bera það undir bæjarstjórnina. Rúmar 10 miiljónir af tekjuafgangi Hitaveitunnar eru nú bundnar
í húsinu og hafa framkvæmdir Hitaveitunnar sjáifrar orðið að því skapi minni.
verður háttað allsstaðar. I stórunr
dráttum virðast. þau þó vera með
nökkuð líkum hætti og fyrir sein-
ustu bæjar- og sveitarstjórnarkosn
ingar.
Það var eitt helzta viðkvæði
Sjáifstæðismanna þá, að hreinn
glundroði myndi skapast í stjórn
þeirra bæjarfélaga, þar sem einn
flokkur fengi ekki völdin. Reynsl-
an hefir enn á ný afsannað þessa
kenningu. Aðeins í fjórum bæjar-
fclögum af 14 hefir einn flokkur
eða lis-ti haft meirihluta (Reykja-
vík, Kópavogur, Ólafsfjörður, Nes-
kaupstaður), en í hinum 10 hefir
enginn einn flokkur haft meiri-
hluta og hafa tveir eða fleiri flokk-
ar orðið að koma sér saman um
að mynda meirihlutann. Þetta hef-
ir tekizt í öllum þessum bæjarfé-
lögum og er meira en óhæt't að
fullyrða, að stjórn bæjarmálanna
hefir isízt farið verr úr hendi
í þessum 10 kaupstöðum en þeim
fjórum, þar sem einn flokkur hefir
ráðið.
Reynslan hefir þannig fullkom-
lega afsannað glundroðakenningu
Sjálfstæðismanna.
EíSing Framsóknar-
flokksins í bæjunum
í bæjar- og sveitarstjórnarkosn-
ingunum, sem fóru fram 1954,
styrfcti Framsóknarfl. yfirleitt
aðstöðu sína. Hann ábti eftir þær
fulltrúa í öllum bæjarstjórnum
landsins, nema bæjarstjórn Hafn-
arfjarðar. Eftir kosningarnar varð
hann aðili að þeim meirihiuta, sem
nryndaðist um stjórn bæjarmál-
anna í átta kaupstöðum. í fimm
þessara bæjarfélaga var bæjarstjór
inn valinn úr hópi Framsóknar-
manna. í kauptúnunum styrkti
Framsóknarflokkurinn ekki síður
aðstöðu sína en í bæjunum og
hefir hann í mörgum þeirra verið
emn aðili þess meirihiuta, sem
þar hefir farið með stjórnina.
Vöxtur Frarnsóknarflokksins í
bæjunum hefir byggzt jöfnum
höndum á tvennu. Hann hefir átt
á að skipa vel’ hæfum forustu-
mönnum og fleirum og fleirum
hefir orðið I.jós hin raunhæfa í'ram
farastefna hans og því fylgt sér
um liana.
Félagsmálastjórn Stein-
gríms Steinþórssonar
Auk þess, sem nefnt er hér á
undan, hefir það vafalaust átt sinn
þátt í að styrkja Framsóknar-
flokkinn í bæjunum að undan-
förnu, að félagsmálaráðherra var
úr hópi Framsóknarmanna um sex
ára skeið og fékk Framsóknar-
flokkurinn á þann hátt betri að-
stöðu til að sýna afstöðu sína til
málefna þeirra. Steingrímur Stein-
þórsson var félagsmálaráðherra
ali'an þennan tíma og reyndist
þar góður fulltr. hiunar raunhæfu
framfarastefnu Framsóknarflokks-
ins. Hann beitti sór meðal annars
fyrir stórauknum framlögum til í-
búðabygginga í kaupstöðum og
kauptúnum og kom fram rnerki-
legri löggjöf um þau mál. Þeir
menn skipta nú orðið þúsundum,
sem hafa notið góðs af þessu
starfi Steingríms. Þá beitti Stein-
grímur sór fyrir stóraukinni fjár-
hagslegri aðstoð við þá staði, þar
sem mest var vöntun á atvinnu-
tækjum. Hafa margir staðir víða
urn land notið' góðs af þeirri
forustu, sem Steingrímur hafði á
þessu sviði.
I
Það sýnir m. a., hve merkileg
þessi verk Steingríms voru, að
Sjálfstæðisflokkurinn kappkostar
nú að reyna að eigna sér þau.
Vitanlega var hér þó ekki um ann-
að að ræða en að Sjálfstæðis-
fíokkurinn veitti stuðning sinn
þeirri stefnu. er var mörkuð undir
forustu Steingríms og Framsókn-
! arflökksins.
Síðan núver. stjórn kom til
valda, hefir verið haldið áfram að
byggja á þeirn grundvelli, sem
Steingrímur lagði í framangreind-
um málum.
Hættan, sem fylgir langri
stjórnarsetu sama flokks
I kosningabaráttu þeirri, sem nú
er framundan, mun að sjálfsögðu
beinast mest athygli að Reykja-
vík. Sjálfstæðisflokkurinn hefir
farið þar með völd áratugum sam-
an. Það er gömul og ný reynsla,
að þegar sami flofckur fer lengi
méð vcldin, þróast smátt og smátt
ýmiskonar spilling i skjóli hans.
Þess vegna er það nokkurn veg-
inn föst venja í þeim löndum, þar
sem lýðræðið hefir náð mestum
þroska, að skipt sé um stjórn með
hæfilegu millibili.
Það er áreiðanlega að verða
fleiri og fleiri Reykvíkingum ljóst,
að nauðsynlegt sé að fylgja þess-
ari reglu hér. Af hálíu Siálfstæðis-
flokksins er hinsvegar reynt að
harnla gegn þessu með því, að
andstöðuflokkar Sjáifstæðisflokks-
ins myndu ekki koma sér saman
um stjórn bæjarins, ef Sjálfstæðis-
ílcfckurinn missti meirihlutann og
þá myndi skapast hér alger glund-
roði. Reynsla þeirra tíu bæjarfé-
laga, þar sem enginn einn flokk-
ur. hafði meirihluta á þessu kjör-
tíraabili, afsannar vissulega þessa
kenningu. Þar hafa flokkarnir
getað komið sér saman eftir kosn-
ingar með góðum árangri, þótt
þeir væru ósammála í kosningun-
um. Áreiðanlega myndi sú verða
niðurstaða einnig hér í Reykjavík.
Sýnishorn spilltra
stjórnarhátta
Fjölmörg dæmi niá nefna þvi
til sönnunar að ýmiskonar spill-
ing hefir myndazt í skjóli hinnar
löngu valdasetu Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík. Nokkur dæmi
skulu hér nefnd sem sýnishorn.
Starfsmannahald bæjarins er
miklu meira en það þyrfti að vera,
m. a. vegna þess, að þurft hefir
að koma í þægilega atvinnu ýmsu
venzlafólki flokksgæðinganna.
Úthlutun lóða hefir verið mjög
hlutdræg og hún notuð til að
styrkja aðstöðu flokksins. Eitt
dæmi þess er það, að lokað var
nauðsynlegri götu í bænum, Vall-
arstræti, til þess að koma þar
fyirr eldhúsi Sjálfstæðishússins.
Annað dæmi er það, að Morgun-
blaðshölfin var sett á þann stað,
þar sem liggja hefði átt ein að'al-
umferðarleiðin til Vesturbæjarins.
Vegna þess er nú ráðgert að koma
upp torgi, sem mun kosta bæinn
tugi milljóna. Þá mætti nefna tugi
dæma, hvernig hlynnt hefir verið
að útvöldum einstaklingum við
lóðaúthlutun og þeim þannig oft
sköpuð mikil gróðalind.
Ekkert útboð er haft á efni eða
vinnu, sem bærinn þarf að kaupa,
og þannig stórlega hlynnt að viss-
um verzlunum og einstaklingum.
Svona dæmi mætti nefna áfram
tuguin saman. Þessi nægja hins
vegar alveg til að sýna það, að
vissulega er orðið tímabært að
binda endir á þá spillingu, sem
hefir dafnað í skjóli hinnar löngu
yfirdrottnunar Sjálfstæðismanna i
bæjarstjórn Reykjavíkur.
Urelt og óhófleg
að hefjast nokkuð handa unt
breyttan og bættan rekstur, hefiú
verið farin sú leið að seilast ce
lengra og lengra niður í vasa skatt
borgaranna. Gleggst dæmi um
þetta er það, að útsvörin eru áætl-
uð 130% hærri á næsta ári en
þau voru áætluð 1954. Þó má gefa
ráð fyrir, að útsvarsupphæðin verði
enn hækkuð, þegar endanleg'a
verður gengið frá fjárhagsáætlun-
inni, ef Sjálfstæðisflokkurinn held-
ur völdum, því að það verður
ekki gert fyrr en eftir kosningar.
Aukaniðurjafnanir þær, sem hafa
átt sér stað stundum að undan-
förnu, og hin ólöglega útsvarsá-
lagning í fyrra, benda meira en
til þess, að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi varla látið öll kurl til' grai'-
ar koma í þessum efnum nú í'yrir
kosningar.
En jafnvel þótt það væri endan-
lega niðurstaða, að útsvörin hal'i
hækkað um 130% á því kjörtíma-
bili, sem nú er að líða, ætti þa9
að vera meira en nóg til að gera
mönnum ljósa nauðsyn þess að
skipt verði uni stjórn á bænuni.
fjárstj
orn
Það er fleira en spilling á borð
við þá, sem greind er hér á und-
an, sem fylgir því, þegar sami
flokkur fer lengi með völdin. Eitt
er t.d. það, að kyrrstaða og sljó-
leiki nær tökum á fl'estum rekstri
og' framkvæmdum. Það er lialdið
áfram í gamla horfinu, þótt það
sé löngu orðið úrelt, og aðgætni
í fjármálum verður miklu minni
en ella. Fjárstjórn Reykjavíkur er
gott dæmi um þetta. X stað þess
Baráttan gegn Sogs-
lánunum
Unnið er nú af miklu kappi viit
nýju Sogsvirkjunina og st'anda
vonir til, að henni verði lókið á
tilsettum tima. í því sambandi
mætti vel minnast þess, að þetta
verlt væri enn ekki hafið, ■ Bf íor-
kói'far Sjálfstæðisflokksins hofðw
fengið að ráða: Þeir gátu ekkert
l'ánsfé útvegað til virkjunarinnar
meðan þeir sátu í ríkisstjórn, en
reyndu eftir það að spilla fyrir
lántöku á allan hátt. Frægast í
þeim efnum er viðtalið við hinn
grama foringja Sjálfstæðisflokks-
ins, sem birtist í Wall Street
Journal rétt áður en gengið var
frá lánunum í Wáshington. Það tók
af öll tvímæli um það hver vinnu-
brögð forkólfa SjáHstæðisfl'okksins
voru bæði heima og erlendis í
þessum efnum. Lánið fékkst samt
og verkið er nú liafið af fullu
kappi. En vissulega ætti það ekki
að styrkja Sjálfstæðisflokkinn £
næstu kosningum, hvernig hann
hefir á ítrasta hátt reynt að hindra
framgang þessa máls.
Framsóknarmenn og
kosningarnar
Framsóknarmenn ganga til bæ.j-
ar og sveitastjórnarkosninga 26.
þ.m. vonglaðir og vígreifir, Þeir
telja sig hafa rökstudda von um
það, að viðgangur þeirra frá sein-
ustu kosningum muni enn hald-
ast áfram. Þetta byggja þeir á
því, að verk þeirra og stefna og
frambjóðendur stuðli óhjáfcvæmi-
lega að slífcri þróun. Hér í höfuð-
staðnum viðurkenna andstæðin'g-
arnir það, að Framsóknarfl.
muni auka uokkuð fylgi sitt, og
gera þeir þó aldrei hlut lians meiri
en hann er. Framsóknarmenn láta
sér hinsvegar ekki nægja neinar
vonir og spár í þessum efnum,
Þeir eru ákveðnir að vinna vel í
kosnmgabarátíunni, sem fram-
tindan er, því að á þann hátt cin-
an næst sá glæsti sigur, sém
stefna flokksins og frambjóðéiidur
verðskulda.