Tíminn - 15.01.1958, Blaðsíða 3

T4 p IN N,. miðvikudaginn 15. janúar 1957.
3
Hundrað ára afmæli í dag:
Dánarminning: Ólöf Finnsdóttir
Rí
Sigríður Heigadóttir frá Grímsstöðum
ÞAÐ BER ekki oft við, að menn
inái þyí að li'fa heÉLa öld, og hJýtur
]>ví ætið að teljast alimikil tiðindi
þegar svo yerður, og elcki isízt, ef
þeim auðnast að ihakia óskerturr
sálarkröftum. Oftast eru líba
i ikamskra'ftarnir mjög ‘þi-otnir, þe,r
ar svo háum aldri er náð. Afmælis-
barnið (tíræða, sem foér er minnz:
í dag, foefir hlctið þá gæfu, a<
halda til þessa dags andlegu þrek
sínu ‘til fuiltaustu, cg tíkamshreyst
í svo rítoum mæli, að ifurðu mt’
gegna. Enn gengur hún teinréti
um hýbýlin og létt í spcri eiins o>'
ung stúlika, enn les hún dagblöf
bæjarihs ög fylgist með clilu sem
gerist, og efnnig góðar bækur og
ekki sízt þær, er geyma iþjóðll'egar
fróðlejk, svo að hún geti «nn bæt
\úð þanai mikla sjóð minninga o{
fróðleitos, sam hún toýr yfir. Enr
nýtu-r hún -viðræðna við vini og
kunniingjia, þótt heyrnin sé notokuð
tekin að toila, !svo að hún <njóti e'kki
til fiuíís þess, sem talað er í marg-
menni. Enn á hún óskertan hinn
innri yl hj'artans, lifandi áhuga á
velferð sinna mörgu settingja, vina
og samferðafólks á lifsleiðinni,
hlýtlt viðmót og giaða tlund, er ali't.
vill bæta.
Þetta síunga aldai’afmæliisbárn
er frú Sigríöur Steinunn Helgadótt
ir, fædd að Vcgi á útfýrum hinn
15. janúar 1858. Þar tojuggu for-
feður hcnnar mann fram af manni.
Faðir hennar var Heigi bóndi í
Vegi, Helgason a’þihgismanns, þar
er lézt laulst eftir miðja síðustu
öld nær sjötugu, Helgasonar bónda
þar, er dó 1819, Heigasonar b. þar.
En imóðir Sigríðar var Soffía Vern
harðsdót'tir prests í ffitarn'esi og
síðast í Reykholti Þorkelssonar, og
konu ha'ns Ragnheiðar-Einarsdótt-
ur frá Svefueyjum.
. Í ..VO.GI var itm langan aOdur
stórbú til sjós og lands. og eink-
u'm gnægð mar-gs konar hlunninda.
Ólst Sigríður þar -upp ásamt syst-
kinu-m sínum fjórum, er voru:
Ingitojörg, er jafnan dvaldist með
systrum sínum cg síðast um ára-
tugi hjá Sigríði á tkimsstöðum,
Ragnheiður í Rnarrartnesi, gi-ft Ás-
geiri bónda- þar Bjarnásyni, Ra-nn-
veig liúsfreyja í Vogi og Bogi
bóndi á Brúarfossi. Öll lifðu þau
sys-tkin tál hár-rar elii.
Sighíður giiftiiSt érið 1886 ungum
bónda í næstu isvelt, Hallgrimi
Níelssy-ni á Gtriíim'sstöðum, er þar
háfði tekið Við toúi árið áðu-r að
lá'tnum föður sínúm, Nielsi Eyjólfs
syni, en mó'ðir Hallgráms var Sig-
ríður Sveln'sdóttir prófaats á Stað-
arstað Níelssonar, aisystir Ilall-
grím.s biskups. Voru fþau sjö G-ríms
staðasys'tkinin, cg lurðu - firn'm
þeirra, ósamt Vogssystkinunum
fjórum bæindum og hústfreyjum í
ÁMtanss- og Hraunhreppum á
Mýru-m. Elzt jjeirra Grímsstaða-
syst-kina var Guðný, -er varð hús-
freyja; á Valshamri, þá Sveinn, er
bjó á Lamhastöðum, Marta María,
húsfrú á ÁKtanesi, Hallgnímur á t
Grimslsltöðum, Sesselja, húsfr.eyja'
á Grenjum, Haraldur guðfræði-
prófesscr í Reykjávík, cg yngst
Þuríður húsfreyja í Reykjavík.
sem eta er nú lífs ásamt Sigríði
af þessum systkinaihópum, ekkja
Páis skóla-stjóra HaQMárssónar.
ÞAU SIGRÍÐUR og Hallgrímur
bjuggu á Grímisstöðum við milkil
umsvif nær óslitið há'tt á fjórða
árat-ug, en árið 1924 afhentu þau
jörð og bú að mestu í hendur Tóm
asi syni sín-um, er lengstum hefir
haft bú þar siðan. Jafnan ineðan
þau dvöld-ust þar höfðu þáu þó
nokkurn búskaþ og jarðarafnót, og
Sigríður var í -reyhdilnni átfr-aim
húsmóði-rin á hi-nu fjölmenna heim
ili, þótt ekki an.naðist hún að jafn-
aði dagiegan húrekstur. Heimilis-
fólkið var lengstum háitit á annan
tug að vetrinum, cg nær þrjátíu
manns uni sumartíinann, og m-argt
gesta. Þar var toyggt á traustri,
þjóðil-eg-ri m'enntagu, fjölbreytt
störf utan húss og inan, rækt lögð
við bókmenningu og iðkaður söng
ur og iMjóðfæraleikur. En húsmóð- j
irin. var hi-nn góði a-ndi hei'milis-j
ins, er skiidi þamfirnar og bætti úr I
Frú Sigríður Helgadóttir
þeim með hljóðlátri urohyggju-
seroi.
Þau hjón eignuðust sjö bönn,
sem öll eru á lífi. Eru þa-u þessi:
Soffía, húsfreyja í Borgarnesi,
Níel-s í Hveragerði, Helgi, fyrrv.
fuliltrúi Ha-fnarsk-rifstof-unnar í
Reykjavík, Elín, húsfreyja í Kópa
vogi, Axel í Borgarnesi, Tómas
hreppstjóri Álftaneshrepps og Sig
ríður húsfreyja í Reykjavík. Auík
þeirra óilu þau upp fó’jturbörn:
Jakob Sveinsson kenna-ra í Reykja
vík og L-á-ru Sigurðardót-tiur hús-
freyju á Borg, cg að -noktoru bróð
urdcttur Hallgríms, frá Eíínu Ell-
ingsen. Afkomendiu- þei-rra Gríms-
staðahjóna eru nú orðnir 53, sjö
börn, tuttug-u bar-nabörn og tutt-
ugu sex bar-n'ábcrn.
Sá er þetta ritar, kjmntist þeim
Gríni! taðahjónum og heimili
þeirra alináið, þegar þau voru tek-
in fast að reskja-at. Alltaf hvíidi
þó sami blær yfir þeimiiU þeirra,
og énægjol'agt þar að iócm'a. Á
háifrar aldar hjúskaparafmæli
þeirra fjcVmenntu t:I þeirra frænd
ur og vinir, cg gleði rí'kti þar á
hátíðarstundu. Aftur auðnaðist
þeiim að nntanasl þar á Grímsxtöð
um sexti'U ára hjúskapar, og það
var ekí'd fyrr en þreim órurn s.etana
eða 1949, sem þau ffluM-us't álfarin
frá Grím'. -töðum hingað til Reykja
víkur. Ári s-íða-r andaðist Hallgrím-
ur, 88 ára að 'aldri. Eftir sextíu og
fjögurra á-ra hjúsik'ap cg átta ára
ekkjudóm heldur nú húsfreyjan
frá Grímss-töðum aldairafmadi sitt,
í skjóli dóttur sinnar og tengdason
ar, þar sem hún dvelst nú að
Barmah'.íð 32. Þan'gað mun hinn
fjölmenni l'ræ-ndageirður hennar
sækja hana heim í dag og slá um
liana hring ástúðar og þakklæti's
fyrir umihyggjiu hennar og kæ<r-
leika all't til þes-sa da-gs.
FRÚ SIGRÍÐUR Helgadóttir
hefir haft a-f miikium m-a-nni að
má, og heídu-r enn flestum kröft-
um óskertum, eins og áð-ur er að
vikið. Minni hennar er frábært.
Hún man ctoki aðeins glögglega
það, sem -gerðist i ur.gdæmi henn-
ar, heldur c-g það, sem til ba-r í
gærdag o-g í fy-rra. Hú-n fylgist
ekki aðeinls með afikomend'um slín-
um og ættingjuim, heldur og einnig
nieð gömClum nágrö-nnum, þótt nú
séu þeir fa-rniir víðs fjarri, veit um
börn þeirra og jafnvel barnabörn
og gileðst yfir velgeng-ni þeirra.
Hún er mjög ættfróð og þekkir
með -afbrigðum v-el persónusögu
ætta-rhéraðs sins og nágrennis þess
á umliðinum hundrað árum.
Síðan frú Sigríður fluttist hing-
að isuður, hefir hún dvalizt til
skiptis hjá dætrurn sínum, fyrst
hjá Elínu og siðan hjá Sigríði og
manni hennar, Lúðvíg Guðmund's-
syni skóilaistjóra. Hún nýtur þar
ljúfrar eilli og getjur með rósemi
og þakklæti litið til baka yfir lang
an starfsdag. Og enn gleður hún
uinnhverfi sitt og mildar með nær-
veru sin-n.
EG VIL að lotoum þaktoa frú Sig-
ríði Helga-dóttur fyrir vináttu
hennar og trygglyndi og óska
henni til hamingju með að hafa
lifað heila öld a;f sögu þjóðar vorr
ar, þá cld, er séð ’hefiir meiri um-
skipti, og að möngu til góðs, í hög
um þjóðarinnar, en allar aðrar
saman'/agt. Megi Guð blessa henmi
kvcld þessa langa dags, og veita
henni friðsæla hvild, þegar hon-
um þéto-nas-t.
Björn Magnússon.
«uiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitmi!iiiiiiiiiiiiiiinBiiiimiiiiinniuiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimiiiiuiiiiHimiimiiuii>iin»
Auglýsing
Athygli söluskattskyldra aðila í Reykjavík skal 1
vakin á því, að frestur til að skila framtali til skatt- I
stofunnar um söluskatt og útflutningssjóðsgjald, 1
svo og farmiðagjald og iðgjaldaskatt samkv. 20.— 1
22. gr. laga nr. 86 frá 1956, fyrir 4. ársfjórðung i
| 1957 rennur út 15. þ. m. |
Fyrir þann tíma ber gjaldendum að skila skattin- 1
um fyrir ársfjórðunginn til tollstjóraskrifstofunnar i
I og afhenda afiát af framtali. E
f Reykjavík, 11. janúar 1958. i
1 Skattstjórinn í Reykjavík. i
= Toilstjórinn í Reykjavík. E
................l!lllllllllllllllllllllllÍllllllll'll|j|l||||||!l||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||l|||||||||I||||WM»
- Auglýsingasími TÍMANS er 19523 -
Á jóladaginn var burt kölluð
gömul toona, toomin á níræðisald-
ur. Hafi Ihún verið blind í allmörg
ár, 'en hélt minni sínu og rænu,
þó'tt hún Ifyrir löngu væri að sjálf
sögðu (hætt að hafa rneira sam-
band við umheiminn en það, sem
íólst i 'samvistum við nánu-stu vini
er itil hennar ikomu. —
Þegar lát gö-mlu toonunnar frétt-
Ist itil gamalla sveitunga, mun
þeim flestum hafa orðið -hugsað
ti-1 þeirra -tima, er Ó'löf Finnsdótt
ir „var og hét“, eins og stundum
er iko-mist að -orði. Hún var fasft-
mótaður persónulei-ki, sem ekki
gleymdist auðveldlega þeim, er
höfðu áf henni kynni. Sú mynd, er
ég geymi í 'huga mér af henni er
fyrst 'Og fremst frá bernsíkudög
um mínum, — og þá var auðvitað
það -bil -á rnilli, sem jafnan cr milli
unglings og fu-llþroskaðs manns,
svo að ekki -er -þess að vænta, að
öll ikurl ikomi til grafar í slíkri
minningargrein -sem þessari.
Bernskuminningar um tfólk teru
eins oig svipsýn inn í nokkurra
ára istoeið úr langri ævi.
Ólö-f var komin af þróttmiklu
og 'kjarngóðu bændafólki á Aust-
'Uhlandi isunnanverðu. Foreldrar
hennar voru Finnur bóndi Guð
mundsson tfrá Ósi í Breiðdal, og
'kona hans A-nnar Guðmundsdótt-
ir, ættuð af Héraði og úr Fjörð-
um. Bjuggu þau hjón lengi í
Tungu í Pásikrúðsfirði, en þar
var Ólöf tfædd hinn 6. júlí 1865.
Systkini hennar voru mörg. Er
ættin því fjölmenn, leinkum um
suðurfirðina, og margt sæmdar-
fólk af henni sprot-tið.
Ólöf var barn að aldri, er möðir
hennar féll frá, en Finnur í
Tungu tovæntist öðru stnni, og
var síðari kona hans Kristín Þór-
arinsdóttir frá Núpi á Berúfjarð
arströnd, og ólst Ólöf jþví upp hjá
föður 'sínum -og stjúpu. — Jón
bróðir Kristínar dva'ldi um skeið
í Tungu, eftir að hann onissti fyrri
konu sína, og tókust góð kynni
með honum og Ölöfu, þótt aldurs
-munur væri mitoill. Var hann 23
árum -eldri. -Þau Jón Þórarins-
son og Ólötf Finnsdóttir voru gef-
in isaman í Tungu árið 1886. (Um
Jón hefir Ríkarður sonur hans
s'krifað grein í bókina „Faðir
minn“.)
Fyrsita árið voru þau hjónin
í ihúsmennsku í Eyjum í Breiðdal,
en íluttust þaðan að Strýtu í Háls
þinghá, skammt innan við Djúpa-
vog. - 'Er það lítil jörð og efeki
kostamikil, en uinhverfi fagurt.
Bjuggu þau þar allan sinn búskap.
Börn leignuðusit þau sex að tölu,
fimm sonu og eina dóttur.
Ei-gi -veit 'ég fyrir vist, hvort
ég anan eftir Jóni Þórarinssyni
á Strýtu. Hann andaðist 18. júlí
1909 Ég var of ungur fil að þekkja
til þeirrar íbaráttu, er hún og
maður hennar höfðu háð, við and
leg-t og -líkamlegt erfiði, meðan
börnin voru í ómegð. Þó veit ég,
að þau isýndu bæði frábæran dugn
og harðfylgi. Hins má nærri geta
hve mikið hafi reynt á, er Ólöf
missti rnann isinn, er elztu symirn
ir voru að vísu -upp komnir, og
farnir að brjóta isér braut, en
flest börnin annars á viðkvæmasta
skeiði, og áttu teftir að búa sig
undir „ævistarið." Þá sýndi Ólöf
mikið þrek og stóð óbugað gagn
vart örðuleikuninn.
Aldrei sá ég Ólöfu öðruvísi en
glaða og Ihressilega í bragði, hvort
sem hún kom sem gestur á heim
i!li foreldra minna, eða ég kom
að Strýtu. Hún var röskleg og
kvik í hreytfingum og féll aldri
verk úr hendi. — Minnislt ég þess,
er ég sá hana í kaupstaðarferð
með leinn hest í taumi, en sjálf
gekk hún með prjó-nana sína og
vann af kappi. Þar var ekki sleg-
ið slöku við. — En hressileiki
hennar var engin uppgerð. „Ólöf
á Strýtu 'er hetja,“ isa-gði faðir minn
þegar hann bað mig, ungan að
aldri að fara í sinn stað til að ti'l-
ky-nna henni lát sonar hennar í
fjarlægu landshorni.
Björn sonur hennar hafði orðið
bóndi á Sta'kkhamri á Snæ-fells-
nesi, og andaðist -þar. Ólöf tók
fregninni með slíkri 'stillingu, að
segja mátti, að það væri hún sem
veitti mér stynkinn, en ekki ég
henni. Svo er það raunar oft. Ein
mitt þetta kvöld átti að vera gesta
Níífe • ■-v'j ssii'i íX;

v--
Ólöf Finnsdóttir
(Myndina gerði Ríkarður Jónsson)
boð á heimili he-nnar. Hafði hún
við orð, að sjál-f treysti hún sér
til að dylja harni sinn, svo að
það yrði ekki til fyrirstöðu því,
að ungt fólk og góðir grannar
nyti gleði í húsum sinum. Að sjálf-
sögðu var þó hætt við glcðina
þetta kvöld. Annað dæmi um still-
in-gu og þrek Ólafar þekki ég af
afspurn. Einn sona hennar, þá á
barnsaldri, hafði klifið S'trýtu-
kambinn, margra mannhæða há-
an og þverhníptan. Kom Ólöf út í
bæjardyrnar og sá drenginn sitja
efst á klettinum. Virtist móður
hans fullkomin tvisýna á þvi, að
hann kæmist niður aftur ómeidd-
ur. Fyrsta hugsun hennar var sú,
að 'kalla til hans, en hvarf frá því
samstundis, því að hún sá, að
yrði barnið -fyrir trufiun, var hætt
an margföld. Til að komast niður,
þyrtfti hann fynst og frem-st full-
komna sálarrósemi. Hún þokaði
sér aftur inn -fyrir dymar, og beið
þar þess, er verða vildi. Margur
hefði í hennar spomm farið öðru
vísi að. —
Ólöf á Strýtu var ágætlega stoyn-
söm kona og -bókhneigð, en hafði
etoki notið annarra menntunar
en þeirrar, er hún hlaut í fiöður
húsum. En ei-ns og margt alþýðu
fólk hélt hún áfram sjálfenámi
sínu, þrátt fyrir annir og umsvif
heiniilis og bús-kapar. Svo sagði
móðir mín, áð Ólöf myndi stund-
um vakna tveim stundum fj'rir fóta
ferðatíma, til að lesa fræði'bætour.
í því sem fleiru kom fram kapp
hennar og þrautseigja.
Eftir lát manns sins héít Ólöf
áfram búskap með sonum sinum
ungu-m, en þegar á leið, fóru þeir
til skiptis að heiman, ýmist til
náms eða atvinnu. Yngsti sonur
inn, Georg, -nam búfræði á Hvann-
eyri, og kom heim aftur, og gerð
ist bóndi á Strýtu. Etftir nokk.urra
ára búskap þar og síðar fárra ára
dvöl á Djúpavogi, fluttisf Ólötf með
syni sínum suður á land. Voru þá
börn hennar öll upp komjn, en
auk þeirra ha-fði hún — jmeð
hjálp Georgs sonar síns — alið
upp sonarson sinn Aifreð Björns
son, nú bónda í Kjósinni.
Það var gleði Ólafar í eMinni, að
sjá börn sín koraast. vei áfram.
Veganestið, -sem þau hötfðu að
: heiman, var ektoi veraldarauður,
heldur virðing fyrir námi og
vinnu. Öll eru þau nú toúisett hér
sunnanlands, en það hygg ég, að
þau teiji sig seint fá fu'll-þakkað
þau uppeldisáhrif, er þau urðu
fyrir í litla bæmun undir Sfrýtu-
kambinum. Ríkarður Jórtsson
myndhöggvari er elzfur hsarna
‘ hennar, kvæn-tur Maríu Ólafsdótt
' ur frá Húsavík eystri.
Aðrir synir á lífi eru Ftanur
list-málari, kvænt-ur Guðnýju EIís
dóttur frá Djúpavogi, Kart læknir,
kvæntur Guðrúnu J. Mölier frá
Hróarskeldu, og Georg bóndi á
Reynistað við Skerjafjörð, kvænt
ur Margróti Kjarta-nsdóttur frá
Efri-Húsum í Önondarfirði. Anna
húsfreyja í Kópavogskaupstað gift
; Eriingi Thorlacíus bilstjóra. —
' Björns er áður getið.
Mörg síðustu æviár sín var ÓJöf
á heimili dóttur sinnar og tengda-
sonar, og na-ut hjá þeim staikrar
umhyggju o-g umön-nunar. Atfkom
endur Ólafar eru þegar orðnir
margir, og hefir það óefað gert
henni bjart fyrir innri augum,
hversu miklar velvildar og ræktar
sem hún naut frá sínum áistvina-
hóp.
Ólöf hafði óskað þess, að hún
yrði jarðsett í Háls-kirkjugarði í
Hamarsfirði. Túnin í Hálsi og
(Framhald á 8. síðu).