Tíminn - 10.07.1958, Blaðsíða 8

8
T f MIN N, fimmtudaginn 10. júlí 1958.
Greinaflokkur Páls Zóphóníassonar
(Framhald af 7. sfðu).
Um þetta mál vildi ég beinlinis
biðja bændur, sem búa á Flóa-
svæðinu, að hugsa og rasa ekki um
íáð fram, enda þó að þeim finnist
áð þeir geti ekkert stækka túnið
vegna áveituvatnsins, sem flóir um
hverfis það og jafnvel um það.
Hreppurinn er illa fallinn bæði til
sauðfj.búskapar og hrossa. Má vera
hrein ráðgáta, að hross skuli ekki
hverfa nema rétt til fjallferða.
Vélar eru komnar á flesta bæi í
hreppnum og hestanna er ekki
þörtf lengur á sama hátt og áður
var. En þeir bæta ekki kúahagana
að sumrinu, en þeir eru af skorn-
um skammti úr því líður á sumar
og kýr hætta að vilja bíta etörina.
Þeas vegna á hrossunum að fækka
og minni folaldamarkaður komandi
ára má ekki verða til þess að hross
imuim fjölgi aftur.
Stokkseyrarhreppur
Stokkseyri og Eyrarbakki voru
miklir verzlunarstaðir, þar verzl-
uðu Ámesingar, Rangvellingar og
Skatfttfellingar áður fyrr og frá
Stokkseyri var nokkur sjósókn.
Með breyttum aðstæðum eru störf
Stoildoseyringa breytt. Þó að þar sé
enn verzlun fyrir þorpsbúa, er
Verzlun utanhreppsmanna enginn.
Róðrar eru stundaðir lítið eitt,
enda hafnarskilyrði slæm mjög.
En nú má segja að þorpsbúar lifi
á landbúnaðí að verulegu leyti.
Byggðu jörðunum hefir fækkað úr
52 niður í 30. Um þá tölu má þó
deila. Margar af þeim jörðum.. sem
nú teljast auðar, af því að þær em
húsalausar, eru nolaðar af mönn-
um, sem búa í húsum í kauptúninu
og má því með nokkrum rétti segja
að þær séu byggðar, þó að íbúðar-
húsið standi ekki á jörðinni og sé
iagalega önnur fasteign, Líka eru
jarðir í kringum þorpið, sem hús
em enn á, en óhæf til íbúðar. Jarð
irnar eru litlar og eigendum hefir
þótt í of mikið ráðizt, að byggja
upp á þeim og leigja þær því mönn
um, se>m byggja og búa í þorpinu.
Lika þeasar jarðir eru níttar, þó
að enginn eigi heima á þeim. Á
Stokkseyri er mjög rnikið um kart-
öflurækt og ná kartötflulönd í
hreppnum yfir marga ha. Iand og
veita sérstaklega þorpsbúum mikl-
ar tekjur í aðra hönd.
Meðailitún í hreppnum var 2,2 ha.
og fengust af því 60 hestar 1920.
Nú er meðaltúnið orðið 8^3 ha. og
töðufallið af því 435 hestar. Út-
heyskapurinn var 189 hestar. en
er nú aðeins 43. Heildarheyskapur
á meðaljörðinni var 60+189 hest-
ar eða 249 hestar, en er nú 435+
42 eða 477 hestar alls. Heyfallið
hetfir því nær tvöfaldazt. Hér hef-
ir heyaukinn að verulegu leyti vax
ið við það að litlu jarðirnar kring-
um Stokksevri eru ekki lengur
taidar með byggðu jörðunum, en
þær hötfðu hlutfallslega minnstu
túnin og minnstu töðuna.
Meðalbúið var 4,1 nautgripur,
37 kindur og 7,8 hross. Þetta er
lítíð bú og hafa heyin enzt handa
því. Nú em nautgripirnir orðnir
12,9, féð ekki nema 15 kindur og
hxossin 4,1 og enn eru heyin næg.
Hneppurinn er eins og Gaulverja-
bæjarhreppurnn ekki vel fallinn
til fjárbúa, en má aítur teljast góð-
ur fyrir kúabú, enda áherzlan lijgð
á þau af bændum þar. Ellefu jarð-
ir í hreppnum eru með minni tún
en § ha., en sjö hafa yfir 10 ha.
tún og af fjórum þeirra fást yfir
1000 hestar af túninu. Stærst bú
er í Holti, enda mun standa til ac5
skipta henni í þrennt milli sona
bóndans. Túnið er orðið 34,0 ha.
og tfást atf þvi 1600 hestar aí töðu
og enn era heyjaðir 200 hestar út-
heys. Búið er 54 nautgripir, 90 íjár
og 9 hross. Hér er kominn grund-
völlur að því að skipta jörðinni.
Það er búið að bæta hana svo, að
nú getur hún orðið að tveimur eða
þremur jörðum. Og svona á þetta
að ganga. Margir flaska á því að
skipta jörðunum of fijótt eða áður
enimögulegt er að hafa á peim
það stórt bú, að fleiri fjölskyldur
geti lifað sæmilega á afrakstri
þess.
Sandvíkurhreppur
Hreppurinn hefir minnkað við
það að Selfoss hefir orðlð sérstak-
ur hreppur og þá fengið land bæði
frá Sandvíkurhreppi, Ölfushreppi
og Hraungerðishreppi. Á Sclfossi
ér Flóabúið og þangað sækir meg
inþorri toænda í Árnessýslu verzlun
sína. S a ;i d víku rh repp u r á land
meðfram Ölfusá og þó að þar sé
ekki gott fyrir sauðfé, verður þó
að telia betra fyrir fjárbú í hreppn
um heldur en bæði 1 Gaulverjabæj
arhreppi og Stokkseyrarhreppi.
Byggðar jarðir voru 23 en eru nú
17. Túnið á meðaljörðinni vár 4,2
ha., en er nú orðið 16,3. Það gaf
af sér 120 hesta af töðu. en nú íást
af því 634 hestar. Útheyskapurinn
var 502 hestar en er nú kominn
niður I 274. Allur héyskapur var
því 120 +502 eða 622 hestar, en er
nú 634+274 eða 908 og hefir því
aukizt um 286 hesta. íbúum í
hreppnum hefir fækkað úr 185 í
124 og afköst eftir mann búsettan
í hreppnum hækkað úr 77 hestum
í 125 hesta og mun þó hafa verið
minna 1955 en bæði fyrir og eftir.
í hreppnum voru og eru vildis
eingjajarðir og var Kaldaðarnes tal
in þeirra bezt. Þar fengu Eyrbekk-
ingar lánaðar engjar áður en flæði
engjar voru gerðar hjá þeim og
var engjalán borgað með því að
færa Kaldaðarnesbónda annan
hvorn heyhest þurran heim í garð
fyrir engjalánið. Mælt er, að á
þann hátt hafi ástundum komið
700 tii 800 hestar af heyi heim í
Kaldaðames án þess að bóndinn
þyrtfti annað en leysa úr í heystæð-
inu eða hlöðunni. Meðalbúið hefir
stækkað, skepnum fjölgað. Naut-
gripir vom 7,7 árið 1920, en 1955
em þeir 20,5, sauðféð var 69 en
er nú 60 og hrossin voru 9,2, en
eru nú 15,6 og ekil ég engan veg-
inn af hverju sú fjölgun á hrossun
um stafar. Ein byggð jörð hefir
enn -undir 5 lia. tún. Tíu jarðir
hafa yfir 10 ha. tún og fjórar
þeirra yfir 20 ha. tún. Þær eru:
Kaldaðarnes, sem hafði 25,8 ha.
tún 1932 en hefir nú 47,6 ha. Stóra
Sandvík 1, sem hafði 6 ha. tún
1932, en nú 25,7 ha., Litla-Sandvík,
sem hafði 8 ha. tún 1932 en nú 24
ha. og Votmúli 1, sem hafði 6,5 ha.
tún 1932, en nú 21,3 ha. Á öllum
þessum jörðum og fleiri eru nú
stórbú. Hross og sauðfé er flest í
Kaldaðarnesi, sauðféð 250 og hross
in 30 og veit ég ekki, hvað veldur
þeim hrossafjölda, því að nú þarf
ekki að flvtja á þeim hey af Skátl-
holitsengjum. Nautgripir eru flest
ir í Stóru-Sandvík 1, en þar voru
1955 42 nautgripir. Hvergi á öllu
landinu hefir hrossum fjölgað eins
mikið tiltölulega og í Sandvíkur-
hreppi og víðast hefir þeim fækkað.
Hvað veldur hrossamergðinni hér,
er mér hulið.
Hraungerðishreppur
Byggðum jörðum í hreppnum
hefir tfækkað um sex úr 40 í 34.
Enn hafa tvær 'jarðir minna tún
en 5 ha., en báðar eiga þær góðar
engjar. Af 34 jörðum byggðum
hafa 21 stærri tún en 10 ha. Meðal
heyskapur 1920 var 140+314 eða
454 hestair og þá var túnið 3,8 ha.
1955 var heyskapurinn 567 + 171
eða 738 hestar og heyaiukinn því
284 hestar. 1920 voru 303 menn bú
settir í hreppnum en 1953 243.
Fðlkinu hefir því fækkað nokkuð.
Afköst eftir mann búsettan í
hreppnum hafa því aukizt úr 60
hestum í 103 hes'ta.
Meðalbúið var 5,5 nautgripir, 68
kindur og 9,4 hross, en 1955 var
það nautgripir 18,7, sauðtfé 53 og
hross 8,0, Sauðfé og hrossum hefir
fækkað en nautgripum fjölgað,
enda flestar jarðir sveitarinnar
mun befcur fallnar til nautgripabú-
skapar en sauðfjár.
Langstærst bú er í Laugardæl-
um, enda þar rekið bú af opinber-
um eða hálfopinberum aðilum og
hj’áleigur lagðar undir heimajörð-
ina. Þar eru heyjaðir um 5000
hestar og á fóðri var 1955 130 naut
gripir, 5 kindur og 22 hross. Marg
ar jarðir í hreppnum hafa sítór-
breytzt og batnað, og eru nú rekin
á þeim stórbú. Einna mest hygg ég
að Miklaholtshellir liafi breytzt.
Þar v.ar 2,2 ha. tún, en nú er það
30 ha. Þar var 60 hesta heyskap-
ur af töðu og 240 á engjum árið
1932, en nú er þar 1249 hesta hey-
skapur á túninu og oft líka nokk-
urlt úthey, þó að það væri ekkert
1955. Áhöfnin var 3 nautgripir, 50
Vettvangur æskunnar
(Framhald af 5. síðul.
nokkuð góða tryggingu gegn liag
sveiflum og kreppuni, en liins
vegar er fyrirkomulag hans ó-
franikvæmanlegt án meiri eða
minni skerðingar á einstaklings
frelsinu. Sósíalistískt þjóðfélag
veitir og mikla hættu á þvi, að
ríkisvaldið færist í einræéisátt,
og ólíklegt er, að menn taki ekki
lýðræðisskipulag samvinnu-
manna fram yfir frelsisskerðing-
ar og einræðisskipulag sósíalista.
Samvinnustefnan veitir mann
um hins vegar sanngjörn laun
fyrir vinnu þeirra, hæfilegan af-
rakstur af því fjármagni, sem
þeir leggja atvinnuvegunum í té,
og veitir þeim næga mögulika
til að bæta lífsaðstöðu sína meff
hæfileikum sínum og menntun.
Hún uppfyllir því fyllilega öll
þau skilyrði, sem voru sett hér
að framan fyrir því, að þjóðskipu
lag geti tryggt réttláta tekju-
skiptingu. Og þar sem hún þar
að auki byggir starfsemi sína
á aðferðum, sem eru í fyllsta
máta lýðræðislegar, verður hún
tvímælalaust að teljast sú þjóð-
félagsstefna, sem tryggir rétt-
látasta skiptingu þjóðartekn-
anna.
kindur og 5 hross, en nú er áhöfn
in 29 nautgripir, 30 kindur og 4
hross. Auk þess er faér stórt
hænsnabú og egg seld frá því dag
lega og eru hænsnin að verulegu
leyti fóðruð. á korni, sem ræktað
er á jörðinni sjáltfri. Bóndinn hér
er einn af þeim sárafáu bændum,
sem Klemenz á Sámisstöðum hefir
fengið til þess að feta í fófcspor
sín nú um nokkur ár og þó ekki
lengi. En trúlegt er, að kornrækt
gæti víðar gengið á Suðurlandi en
enn er, og yrði kornið þá notað til
hænsna og kúafóðuris eins og hér.
er gert.
Þessir fimm hreppar, ásamt Eyr
arbakka og Seifosshreppi mynda
Fióann. Margt er sameiginlegt
með þessum hreppum. Saman eiga
þeir afréfct inni á hálendinu milli
Þjórsár og Hvítár, víðliendan nokk
uð, en ekki vel grösugam. Langt
er á hann og liafa þeir, sem hann
nota, en það era ekki nærri aHir
fjáreigendur, nú siðustu árin keyrt
fénu á bíl inn á afréttinn á vorin i
stað þess að vera marga daga að
reka það eins og áður var. Fióa-
hreppamir era allvel heyjaðir að
haustinu og setja sæmilega á. Ef
við ætlum hverjum nautgrip á
fóðri (kúm og geldneytum) 35
hesta og hverri kind 2 hesta, þá
var eftir handa hrossunum sem
hér segir haustið 1955, en þá voru
hey hrakin mjög og óvenju lítil.
í Viilingaholtshreppi eru 36 hest
ar eftir handa hrossum.
í Gaulverjabæjarhreppi vantar
13 hesta til þess að nóg sé handa
nautgripum og sauðfé og allt handa
hrossum.
í Stokkseyrarhreppi eru 6 hestar
eftir handa hrossum.
í Sandvikurhreppi eru 70 hestar
eftir handa hrossum.
I Hraungerðishreppi vantar 36
hesta til þesis að nóg sé handa naut
gripum og sauðfé og allt handa
hrossum.
Þegar nú þess er gætt, að kring
um Vs af nautgripunum eru kálfar
og vetrungar. má öllum verða aug-
Ij’óst, að heybirgðirnar að haustinu
eru mjög sæmilegar. Hauslið 1955
var þó keypt hey í Plóahreppana
til frekara öryggis.
Það hvað bændur í Flóanum
eiga mikil hey í hlutfalli við
fjölda búfjárins, er vafalaust með
orsök til þess að meðferð búfjárins
hefir breytzt, skepnum er gefið
meira og llögð áherzla á að fá sem
rnestan arð af hverri einstakri
skepnu. Þeir eiga tiltöiulega margt
af ám sínum með tveimur, sumir
meira en helming, og Flóadilkarn-
ir, sem áður þóttu mjög rýrir,
standa nú jafnfætis dilkum margra
annarra héraða, sem talin eru að
eiga betra fjárland.
Allir hafa Flóahrepparnir áveitu
engijar. Áður hefir verið minnzt á
það, hvernig áveiturnar, surns stað-
ar halda bleytu í túnunum og erf-
iða útgræðslu þeirra. Er þar vanda
miál og vafalaust deilumál komandi
ára hvernig taka beri á því og skal
það ekki frekar rætt. hér.
(Framhald).
Hrossum f er ört
fækkandiíEvröpu
í Evrópu hefir hrossum fækkað
um 30% frá því fyrir síðustu
heimsstyrjöld, segir í skýrslu frá
Efnahagsnefnd Sameinuðu þjóð-
anna fyrir Evrópu (ECE) og Mat-
væla- og Landbúnaðarstofnun S. þ.
(FAO). Skýrsian fjallar um áhrif
vélanna í landbúnaðinum á hrossa-
fjöldann í Evrópulöndunum (The
Effect of Farm Mechanization on
Horse Numbers in European Coun-
tries).
í Bretlandi hefir fækikun hrossa
verið hvað mest á undanförnum
árum og nemur 72% ihiðað við
hrossafjölda fyrir stríð. í Sovét-
ríkjunum fækkaði hestum á sama
tíma um 32%, en ekki nema 4% í
Austurriki og um 8% í Suður-
Evrópu.
Aukin hrossakjötsneyzla.
En um leið og hestunum fækk-
aði á engjum og í haga, varð það
algengara að hrossakjöt væri borið
á toorð manna, en áður þekktist. í
Póilandi var 9.000 hrossum slátrað
til manneldis síðasta árið fyrir
stríð. Árið 1956 jókst taka slátur-
hesta þar í iandi upp í 59.900.
Frakkar eru samkvæmt þessari.
skýrslu miklar hrossakjötsætur og
jóks’t tala hesta, sem slátrað var,
úr 202.200 í 278.000 1956.
Dráttarvéiar í stað hesta.
Fjölgun dráttarvéla og fækkun
hrossa fer saman. í Vestur-Þýzka-
landi hefir dráttarvélum fjölgað
um 431.000 síðan styrjöldinni lauk,
318.000 í Bretlandi, 3000 í Luxem-
bourgh og í Portúgal og 1000 í
Albaníu.
Skýrslan bendi á, að sökum þess
að ýmis önnur dráttardýr eru not-
uð við landöúnað í Evrópu, segir
fækkun hrossafjöldans ekki ávallt
rétt til um úfcbreiðslu vélatækn-
innar. T.d. eru uxar og kýr meira
notaðar til dráttar í Þýzkalandi,
Frakklandi, Ítalíu og Júgóslavíu,
en hestar. Múldýr og asnar eru
aðal púlsdýrin á Spáni, Ítalíu og
í Grikklandi. Það er því hugsan-
legt, að dráttarvélarnar útrými
fyrst og fremst púls-uxum og kúm
áður en þær hafa áhrif á hesta-
fjöldann.
Hesturinn er enn „þarfasti
þjónninn“ víða. œ.s.i, '
Það er ólíklegt fcalið, að vélarn-
ar útrými hrossitntim með öllu úr
landbúnaði Evrópn. Það er meira
að segja gefið í skyn, að svo kunni
að fara, að bændur í Evrópulönd-
unum fari að ræ.^a hross á ný. í
fjallalöndum, þar+em jarðvegur er
slæmur, er oft ekki»hægt að koma
dráttarvélum viðc-| Hollandi, segir
| skýrslan t. d., .,a'ð nú scu þar
187.700 hestar, ep jafnve! eftir að
fjöldi 1 andbúnaðarvéla nær há-
marki í Hollandif er reiknað me'ð
I að þörf verði iyrir að minnsta
kosti 149.700 drittar- og reiðhesta
í landinu.
Það er ekiki úílit fyrir að hross-
um til annarra nota en áburðar og
dráttar fjölgi í Evrópulöndunum.
Kappreiðahestar og almennir reið-
hestar nema einungis 2% af hesta-
fjöldanum í Evrópu.
(Frá upplýsingaskrifstofu SÞ í Höfn)
trlent yfirhi
(Framhald af 6. síðu).
menn og hægri menn og reynir
flokkurinn því að þr-æða mjög bil
beggja í stjórnmálunum.
íhaldsflokkurinn endurheimti
nú fylgi það, sem hann missti
í kosningunum 1954 til Frjáls-
lynda flokksins. Það síendur í-
haldsflokknum fyrir þrifum, að
innan hans er að finna suma þá
menn, sem stóðu framarlega í
hinni illræmdu Lappó-hreyfingu,
er minnti allmikifi á flokk þýzkra
nazista. Af þeim ástæðum, hafa
sósíaldemokratar og bændaflokks-
menn talið samvinnu við Ilhalds-
flokkinn crfiða, þar sem Rússar
teldu sig hafa ástæðu til að líta
hana illu auga.
Frjálslyndi flokkurinn hefur
mjög barizt í bökkum eftir styrj-
öldina. Hann hefur lítinn stéttar-
legan grundvöll, en hefur hinsveg
ar flotið á því, að hann hefur;
haft ýmsa velmetna menn innan
vébanda sinna.
ÞAÐ er yfirleitt álit manna
eftír kosningarnar, að erfitfc muni
reynast að mynda stjórn í Finn-
landi, en hins vegar er þar nú
mikil þörf fyrir starfhæfa stjórn,-
þrí ag efnahagsástandið er mjög
alvarlegt. Kommúnistar vilja
gjarnan komast í stjórn og er jafn-
vel óttast, að Rússar reyni að
stuðla að þvi bak við tjöldin.
Allir hinir flokkarnir lýstu þvf
hins vegar yfir fyrir kosningarn-
ar, að þeir myndu ekki hafa stjórn
arsamvinnu við þá. Fyrir sósial-
demókrata og raunar Bændaflokk
inn einnig, er það hins vegar mik-
il áhætta að taka þátt í ríkisstjórn,
sem gcra þarf óvinsælar ráðstaf-
anir, mej vaxandi komm-únista-
flokk í stjórnarandstöðu.
Sum blöð varpa fram þeirri hug.
mynd, að hugsanleg sé stjórnar-
samvinna sósialdemókrata, Bænda-
flokksins og Sænska flokksins
eftir langt samningaþóf. Mestar
líkur virðast þó til þess, að Finnar
verði að búa við utanþingstjórn,
a.m.k. um nokkurt skeið.
Þ. Þ.
FRASVIHALD
sérhlífnar. Ofan á allt þetta eruð
þér óþiálar i daglegri umgengni og'
þér eruð gestur, sem aðeins einu
sinni sést í samkvæmum hjá sama
fólki.
Tilraunir hafa sýnt að við bylt-
um okkur að meðaltali 13 sinmim á
kiukkustund þegar við sofum. En
það er lítil buggun í því fyrir yður,
vegna þess að þessar tilraunir
sýna einnig að fráhvarfið frá hinni
ríkjandi svefnstellingu er sára lit-
ið. Sérhver hefur sína sérstöku
stellingu í svefni og segja þeir,
sem vit þykjast hafa á, að lesa
megi skapgerð einstaklingsms út
úr þessum stellingum.
Eftir að hafa lesið þetta er ekki
ólíklegt að þér reynið að breyta til
um svefnstelíingar — ef þér getið!
Ww(\iiái)L
Cs/ofn~)