Tíminn - 12.08.1958, Qupperneq 7

T í M I N N, þriðjudaginn 12. ágúst 1958.
7
r>*'
Þar var alltaf fyrir miklu að vinna ^ víðavasigi
Um hjónin í Hjarðardal ytri i Önundarfirði Maríu Steinþórsdótt-
ur og Kristján Jóhannesson.
Einn af kostunum við það hylli og áhrif í sveitarmálum var
að búa í fámenni, er sá, að Kristján lengstum minnihluta-
menn kynnast betur. Það er ar Hann fylgdi Sjálfsfæ8isflokkn
gaman að kynnast mönnum um ag málum en það hafa fáir
hafa verið óvenjumikil umsvif á
heimili Maríu. Það ■var of Last frem
I til ísafjarðar. Grenjandi vestan
rosi var en Jens gerði ekki illt af
að hafa tuskurnar uppi. Kristján
hélzt ekki við niðri fyrir sjó-
veiki og lá aftur á saltkössum þang
að til komið var vestur í Djúp.
Þegar kom til ísafjarðar fór
Jens í land að koma sjúklingnuim
. . , „ . fyrir. En á meðan fékk Kristján
ur mannmargt og fyrirhafnarsamt tvo félaga sina til að róa með sig
Þar var oftar en einu smni skot inn að xungu til Vilhjálms Páls
, . .... skjol»husi jfir munaðarleys- sonar_ vilhjálmur var ekki heima
og það hefir dr|ugum meira svextungar hans gert semm ann. mgja sem þurftu hemulis og um þeCTar o-estina bar að <*arði en
menntagildi að þekkja Er mér grunur á, að fáum mönn hyggju. Óhætf mun að teija fóst Margrét° kona hans tók Kristjáni
nokkra menn vel en marga h„afi Kristjáns og Manu hið bezta> en hann var þá með ó.
völdum til jalfns við hann við sex auk nokkurra annarra sem
el" slíkar aðstæður.
ráði. Þegar búig hafði verið um
Játtu þar athvarf lengur eða skem sjúkimginn fór Margrét út á fsa
Slfk farsæld á sér skýringu í ur í bernsku og æsku. En aldrei
fleira en einu. Kemur
mun það hafa hvanflað að Maríu hræ(jd
fjörð að sækja lækni en hún var
um að maðurinn væri með
til hálfs, því að ekkert
girnilegra til fróðleiks en
sáiarlíf mannsins.
Mig Iangar til að segja lese:
um Timans dalítið frá einum sveit valdir tij sveitarstjórnar. Annað Kristján er þrotinn að líkams himn|n,þ6woeTét'"harn*h-'ffa meá
efrf atoUmeneumniállíaSSskeið ?r Þ.að’ að ^ntekningarlaust heilsu fyrir allmörgum árum þar ul Hresstist KrístjáV fljótt eftir
hef r ver é ehm af svipmestu Óg 'treystl! meim Knstjam txl trú- sem hann stríðxr vxð erfxðan hjarta að hann kom ; og\ÓT heim
sérstæðuStu xpönnum þessa fjarð m6lmSkU' hirðusemi Mvekni 1 s-tukdom’ Andlegum kroftum held til sin eftir 1G daga. En Jón Þor
valdsson ráðlagði honum að eiga
ekki meira við skútulífið.
Nokkur ár liðu þangað til fund
um þeirra Jóns læknis og Krist-
jáns Jóhannessonar bar saman
næst. Jón var þá læknir á Hest-
eyri. Skúta frá Reykjavík lá þar
ínni og stýrimaðurinn átti einhver
erindi við * hóraðslækni: Spurðí
stýrimaður lækni þá hvort hann
þekkti sig en læknir neitaði því.
í>arna var þá kominn Kristján Jó-
hannesson frá Hesti og minnti Jón
Þorvaldsson á legu sína í Tungu.
Jón mundi vel eftir henni, en
sýndist maðurinn að vonum ólíkt
hressilegri að þessu sinni.
Unninn sigur
Kristján var lengi að ná sér eft
ir veikindin og þoldi til dæmis
ekki að leysa hey um veturinn.
I Hann var þó ekki afhuga sjó-
' mennskunni og bað föður sinn að
sambandi við fjáriuál og reiknings ur hann og hefir ferilsvist. En það rága sig fyrir iitig kaUp a skútuna
hald hreppsins. En þar við bætast róma allir, sem til þekkja, hvílíkr Lovísu°hjá Kjartani Rósinkrans-
svo persónulegir eiginleikar. ar umhyggju og nærgætni hann syni Eufigildum hásetum voru þá
Kristján hefir veiúg gæddur naut frá konu sinni til hi.iztu aimennt greiddar 9 krónur á viku
ríkri kímnigáfu. Honum er lagið stundar. ! en skiprúmið var falag fyrir Krist
að finna það sem spaugilegt er Margir hafa átt erindi heim til jén gegn g kréna vikukaupi. Átti
á leið hans og jafnvel að gera Kristjáns í Hjarðardal eins og títt hann ag vera þar kokkur ’ Kom
hlutina hlægilega. Oft hefir því er um fyrirmenn í sveitum. Mæla hann tii skips um vorig svo sem
hláturinn hjálpað honum. Auk þag allir einum rómi að þar væri tii stoð_ Eann hann þá til sjó-
þess er skaplyndi Kristjáns þann öllum vel tekið. Eins og að líkum vejki 0á var iasinn strax á höfn
ig, að þó.tf hann sé kappmaður og lætur verður sveitarmálum ekki inni áð^r en ien<íra var haldið
skapmaður, fylgir forsjá kappi alltaf stjór-nað árekstrarlaust og stýrimaður á Lovísu var þá Krist
hans, svo að honuxn var eiginlegt vill þá stundum draga til sundur ján Guðmundsson frá Kirkjubóli
að stilla skap sitt og kapp og fara þykkis. Það er sízt ofmælf í því Hann var að seglbúa skipið og
ekki nema það lengsta sem fært sambandi að alúð húsfreyjunnar varð þesg vis hvag heiisu nafna
var. Þó að hann hefði allt til að og hlýleiki við gesti þeirra hjóna sfns ieið spurði hann Kristján Jó
vera harðs.núinn baráttumaður hafi átt mikinn þátt í því að hannesson hvort hann vildi ekki
kunni hann xnanna bezt að þvælasf bægja andúð og kala frá hugum fara tii Kjartans og reyna að'fá
fyrir og bjarga því sem bjargað sveitunganna, þar sem atvik hög sig ef-irgefinn En Kristján Jó-
varð þar sem við ofurefli var að uðu því svo, að ef fil vill hefði hannes"son ætlaði sér að verða sj6
eiga. bryddað á slíku. Það átti líka maður Hann bað stýrimann að
Mér hefir lengi fundxzt að sinn þátt í mannhyllx Kristjans hafa ekki orð á þessum lasleika
Kristján kynni óvenjuvel að aka og farsæld í sveitarmálum. i sinum að sinni. Og út var haldið
seglum eftir vindi í héraðsmálum María Steitíþórsdótlir verður f fyrsta túrn’um°var talsverf rysj
og stýra af sér brotsjó, sem einatt sveitungum sínum minnistæð 6tt veður og nokkur brögð að sjó-
taka sig upp á þeim leiðum og ná vegna mannkosta sinna, — góð
þó lendingu nærxi því, sem ætlað kona, ósérihlifin, félagslynd, —
var. Má af slíkum mönnum margt góðgjörii og skyldurækin 'hús-
læra. um farsæla formennsku í freyja.
ar. Sá maður er Kristján Jóhann
esson, bóndi í Ytri-Hjarðardal,
fyrrum ihreppstjóri og oddviti.
Úr fótækt til bjargálna
Æviferill Kristjáns Jóihannes-
sonar er um margt líkur því sem
. títf var um jafnaldra hans. Ilann
er fæddur 14. septemher 1880 að
Hesti í Önundafirði. Foreldrar
hans bjuggu allan sinn búskap á
Hesti, 'hjónin Jóhannes Kristjáns
son og Jónína Sveinsdóttir. Þau
voru bæði af önfirzkum bændaætt-
um.
Á þeim órum höfðu mörg heim
ili í vestfirzkum sveitum litla gras
nyt. Heimilisfeðurnir stunduðu sjó
vor og sumar, og haustin líka eft
ir því sem tíðarfar leyfði. Byggð
in var tþví víða þétt, stutt á milli
heimila og margt fólk i nágrenni.
Hestur var með betri jörðum í
Önundarfirði. Þar þurfti alltaf
menn til Iheyskapar á sumrin svo
að karlmenn sumir voru þá heima.
En á vorin fóru allir fullgildir
karlmenn eitthvag að sjó. Þá var
það metnaðarnxál ungra manna að
komast á sjó og verða þar hlut-
gengir til afla og afreka.
Kristján Jóhannesson 'byr.iaði
sjómennsku strax eftir fermingu.
Hann var á þilskipum og útróðra
maður á árabátum, lærði sjó-
mannafi’æði og gerðisf skipstjóri
á skútu.
Hxistið 1906 giftist Kristján ön
firzkri stúlku, Helgu Guðmunds
dóttur. Árig 1909 byrja þau bú-
skap í Hjarðardal. Eftir það sum
ar var Kiústján ekki skipstjóri
á skúlu en stundaði bú sitt og út-
veg heiman frá sér, bæði róðra og
kúfisktekjur. Stunclum réri hann
hát sínum frá hinni gömlu ver
stöð Önfirðinga, Kálfeyri eða úr
Mosdal.
FyrirmaSur sveitar sinnar
Ekki hafði Kristján Jóhannsson
lengi búið í Hjai'ðardal er hann
fór að láta að sér kveða í sveitar
Krist|án Jóhannesson og Maria Steingrímsdóttir
sveitarmálum. Þar, eins og víðar
málum. Önundarfjörður innan skiptir miklu, að geyma kapp sitt Erfið byrjun
Hrafnaskálarnúps var þá allur undir æðrulausri ró, og breyða Sjómennska Kristjáns Jóhannes
einn hreppur, hinn forni Mos- íéttri gamanseini og spaugi ylfir sonai- byrjaði ei-fiðlega. Vorið eft
vallahi eppui. Flateyri var oiðin alvöru sína og skap og gæta jafn ir ag hann fermdist var hann ráð
töluver.f horp og kom til ýmislegr an hófs. jnn a skútu, ísalfoldina, hjá
ar togstreytu milli þorpsins og
sveitarinnar. Gekk Kristján þar í
fylkingarhrjót til varnar og sókn
ar fj'rir hagsmuni sveitaimanna.
Hann var kosinn í hreppsnefnd
1916 og í sýslunéfnd sama ár.
Þá var hann kösinn í fasteigna-
veiki. En í næsta túr var blíðskap
arveður. Og þá hafði Kristján sigr
azt á sjóveikinni.
Um haustið, þegar upp var gert,
greiddi Kjartan Kristjáni 8 krónur
og 50 aura á viku og réði hann til
sín næsta ár.
Þannig var Kristján Jóhannes-
son tvö sumur á Lovísu með Kjart
ani. Nú var hann orðinn fullgild
ur maður, rammur ag afli o,
Sveini Rósinkranssyni frá Tröð.
Seinni konan En sjóveikin lék hann þá svo grátt hraustur svo að hann gat unnið á
Kristján Jóhannesson xnissti að hennar vegna var hann lagður m6ti hverjum sem var. Þessu
Helgu konu sína 17. maí 1918. á land og þar með lauk sjómennsk fylgdi ánægja með kjör sín og
Synir hans af fyrra hjónahandi unni að sinni. hlutskipti og ánægjunni fylgdi vel
eru Guðmundur og Jóhannes Næsta vor var Kristján við nðan 0g bjartsýni og þetta allt
hreppsljóri, sem um skeið hefir róðra á Kálfeyri en síðan eit.t vor var eins og fyílra og meira vegna
matsneind og skipaðx það embætti verið mótbýlismaður föður síns í í eyrarvinnu -á Flateyri. i þeirra erfiðleika, sem nú voru að
x fjorða aratug. ^egar syslunefnd Hjarðardal. Árið 1898 átt'i svo aftur að þaki.
kaus tvo menn áxið 1917 sýslu-j Aftur kvæntist Kristján haustig reyna við skúturnar. Þá réðist
manni :il aðstoðar í bjargráða- fg22 Maiúu Steinþórsdóttur frá Kristján á Nordkaperen frá ísa-
nx'fnd var Kristjáh Jóhannesson Halshúsum í Önundarfirði. Hún i'irði en skipstjóri á honum var
annar þeirra, en hinn var séra var fædd 3 mai 2335 og andaðist Jens Jensson frá Tungu í Önundar
Þórð.xr Olafsson. J nú í vor, 22. apríl. Þau eignuðust firði. Segir Kristján að Jens hafi
Vorig 1922 var Mosvallahreppi einn son> sem Upp komst) stein- verið síilltur maður og góður en
svo skipt og ^l' Jateyrarhreppur þ6r Bjarna. Þeir Steinþór og Guð ekki þar eftir skjótráður eða
myndaður. Knstjan Jóhannesson mundur eru fyrir húi föður síns. skörulegur yfinnaður. Þeir voru á
var oddviti Mosvailahrepps 1922 María Steinþörsdóttir var alin skaki úti fyrir Hornströndum
1948 og hreppstjóri 1936 1954. upp j foreldrahúsuxn í Dalshúsum ’þegar Kristján veiktist af lungna
Auk þess var hann Jengi formað þ6 að hun væri einhverja vetur að bólgu. Ekki vissu menn um borð
ur búnaðarfélags sveifðrinnar og beiman til að sjá fleira. Stundaði hvað að honum var og rak norður
fulltrúi þess á búTraðarsamhands hún þá meðai annars saumanám. fyrir Strandir í byrjun veikind
fundum -og margt fleira. j En Heimili hennar verða ekki anna. Jens sigldi síðan á Kornvík
nema tvö um ævina, föðurhúsin og ætlaði að leggja sjúklinginn alf
Geri aSrir betur og heimili eiginmannsins. hjá Betúel í Höfn en hóndi taldi
í þessu sámhandi íhá vel geta Sveitakonur hafa yfirleitt ærið sig ekki hafa ástæður til að taka
þess, að 'þrátt fyrir þessa kjör- nóg að gera, en þó munu löngum við honum. Jens ákvað þá að halda
Þannig var sú kynslóð, sem
hraut blað í sögu þjóðar sinnar og
lyfti henni til hetri lífskjara.
Undarlega rekjast
örlagaþræðir
Kristj'án Jóhannesson var eitt'
sumar á skútunni Nelson með skip
stjóra sem Sölvi hét. í ágústmán-
uði fói’u þeir út frá ísafirði og
fengu síld í Djúpkjaftinum og fisk
uðu ljómandi vel á hana í Húna
flóa. Þaðan siglir Sölvi yestur fyr
ir ál en þar fékkst þá ekki fiskur.
Þá cr siglt alla leið til Reykjavik
ur í von um að fá þar einhvern
(Framhald á 8. síðu'
Það, sem „ferðalangur'" sa
„Ferðalangur“ nokkur skrifar
í liornið lijá Hannesi og segir
frá því, að um liestamannamóts-
lielgina liafi hann ferðazt nokkuð
um nærsveitir og m. a. lieimsótt
tvo bæi, er hann var kunnur fxá
gainalli tíð. Bar gestinn að garði
síðla kvölds eða frá kl. hálfellefu
til hálf tólf. Á hvorugum bænum
virtist nokkur manneskja heima.
Hitt tók þó útyfir allan þjófabálk,
að ekki var búið að nxjólka kýrn-
ar. Komst „ferðaiangur“ helzt <xð
þeirri niðurstöðu, að bændurnir
hafi bara alveg steingleymt því,
að þeir ættu nokkrar kýr. Og svo
spyr hann: „Hvernig er búskapur-
inn eiginlega orðinn í sveitum
landsins“? En sjaldan er cin
báran stök. Ekki tók betra við
þegar liann sá sauðféð. Það,var
það í ullinni. Og liann spyr enu:
„Eru bændurnir alveg liættir að’
rýja? Borgar sig ekki leiigur fyr
ir þá að hirða ullina? Hvað ex
það þá,’ sem borgar sig í búskapn-
um“? Og ef svo er nú raunveru
lega komið, að bændur gleyma
orðið að tuttla úr kúnum og'
hirða ekfei um að rýja féð, þá
finnst „ferðalangi“ að tími muni
vera kominn fyrir þessá þjóð að
fara að leggja sig.
Ljótt er það með kýrnar . -
Auðvitað er „ferðalangur'
borgarbúi. Og efalaust er eðlileg-
að svona sé spurt, þó að nærri
stappi, að barnaskapurinu sé of
áberandi til þess að unnt sé að
taka fyrirspyrjandann alvarlega.
En til þess að hann þurfi ekki
að hafa áhyggjur út af ánum og
kúnum — og aldrei eru það nú
nema góðir menn, sem hugsa
vel um skepnurnar — þá er sjálí'-
sagt að leiða hann í allan sanxi
leika. 1
Ójú, víst eru kýrnar ennþá
mjólkaðar I sveitinni og það
meira að segja tvisvar í sólar-
liring, líklega hér um bil eins oft
og gert var í gamla daga. Hiixs
vegar vantar annað í sveitinni nú.
sem uóg var af þá, og það er
fólk. Víða er svo ástatt til sveita,
að hjónin eru ein á heimilinu og
þá e. t. v. ungbörn. Og þó að þau
hafi ærið að starfa og það svo,
að sjaldan sér út úr önnunum,
þá eru þau þó enn að því leyti
eins og annað fólk, að langa til
þess að Iyfta sér upp og skreppa
út fyrir túngarðinn stund og
stund. Og það er ekki cinasta, áð
þau langi til þess, heldur er þeim
það beinlínis nauðsyn. Þessa þörf
ætti maður, sem nefnir sig „ferða
lang“ að geta skilið. Þegar svona
stendur á, sem cnginn þarf að
óttast að sé oft, þá getur það að
sjálfsögðu dregizt eitthvað fram
yfir venjulegan íúna að kýrnar
séu mjólkaðar. Náttúrlega var
það leiðinlegt fyrir „ferðalang“
að koma að „tómiun kofunum“
en þau Ieiðindi moltna efalaust
úr honum íneð tímanum. Hitt er
vonandi, að fólkið, sem ekki var
heima, hafi skcmmt sér vel, það
er þýðingarmeira.
Og ekki er jiaS betra
með ærnar
Ekki mun „ferðalangur“ held-
ur þurfa að óttast það, að bænd-
ur séu hættir að rýja. Þótt ein-
Iiverjir Ifefðu löngun til þess,
hvað varla mun vera, þá verður
ekki fram hjá því verki komizt
fyrir þá, sem einhver. aí- kindur
eiga. Það er nefnilega < kki liægt
að safna ullinni utan á kindina
ár frá ári. Sé ekki rúið að vorinu,
þá verður að rýja að liaiistinu og
er það oftast hálfu verra veik.
Hér ber hins vegar exui að sama
brunni með fóíksfæiii Sniölun
er víða erfið og veroúr ekki
framkvæmd til ’xlítar axt' fáliðuð-
um. Fyrir því þarf þaö ;iigum að
vera undÆnai'er það
lieldur ekki neirtiim þeim er eitt
hvað þekkir til þessa — þótt
koma megi augá á ekis :.ka kind
í ull. Það er svo öninir .,aga, að
ullarverðið borgar ekkl alltaf
fyrirliöfnina við rúnii., ,.<n.
Úr því að það má nu kcita upp-
lýst, að kýrnar séu énnþá mjólk-
(Framhald á 8. síðu)