Tíminn - 27.08.1958, Síða 5

TÍMIN'N, miðvikudaginn 27. ágúst 1958.
3
Páll Zóphóníasson
2. grein
Hálfrar aldar minning
Hver maður sem athugar töðu-
fall a£ lúnum sýslanna þriggja
sem ligg'ja á Suðurlandsundirlend-
inu, hiýtur að undrast yfir þeim
miklarmismun sem er á töðumagn-
inu eða hestatölunni frá ári tii árs.
Sem dæmi má nefna að i Rangár-
vallasýlu var töðufailið milli 61—
68 þúsund hesfcar 1912 til 1917 og
að meðaltali þessi ár 63000 hestar.
ÞessL ár bætist smám saman ögn
við. túmn (10—20 ha á ári) og 1918
eru táain orðin 1751 ha. En þá
kala túnin og af þeim fást 36.739
hesiai’ eða 21 hestur af hektaran-
um. Þá, fór taðan af túnunum í Ár-
nessýs.]u niður í 40073 hesta úr
nærri 80.000, sem hún hafði verið
í áður. Og í Skaftafellssýslunni fór
hún niður í 11711 en hafði áður
verið rnilli 19 og 20 þúsund. í þess
um þremur sýslum má ailtaf annað
slagið finna ár. lik 1918, þ. e. tr
er töðufallið er miklu minna en
venjulega og má nefna þcssi: í Ár-
nessýslu: 1913, 1918, 1924, 1928,
1937, 1940, 1951, 1955. í liinum
tveimur sýslunum eru þessi ár
líka 'grasleysisár, en auk þeirra
fleiri eins og 1931 og’ 1947.
Allir vita að veturnir eru mis
jafnir og þó ekki sé hætta á að
ís ioki. siglingum, að þessum sýsl
um, geta vetur orðið misgjafa
frekir ,og komi eftir cit’t ’af sumr
unum, er taðan verður lítil vetur
sem er gjaffrekur þá getur verið
þörf á að eiga fyrningar, eigi bú
stofn að haldast lítið breytt-
ur. Þessu hafa sumir á Suður^
landi, eins’ og Landbændur gefið
gaum, og sagt við mig oftar en
einu sinni, að þeir yrðu að safna
fyrningum til þess að geta mætt
grasleysissumrum, hvað scm vetr
unum liði. Þessi misjafna fóður
eyðsla að veírinum og á forðanum
sem aliiast að sumrinu, var ekki
sýnd á sýningunni, og er þó mikil
þörf á að bæiidum sé hún Ijós,
og þeh’ kunni að mæta henni. Þó
hey á Suðurhmdi verði eitfchvað
minni en síðastliðig ár, þá er það
nú sá hluti landsins sem útlit, er
fyrir að ■ fái tiltöiulega mest hey
í sumar, og þó er hæpið hvort
þeir geti haldið bústofninum ó-
skertum. Og annar staðar á land
inu gefca bændur trauðla, og ekki,
haldið sfcofninum óskertum nema
þeir, sem eiga niiklar fyrningar
frá fyrri árum..
En af hverju koma nú þessi
mjög misjöfnu sumur hvað sprettu
snertir’.' Eru. orsakir þeirra að ein
hiverju leyti þess eðlis að bændur
geti að gert, og fyrirbýggt að þau
korni? Ég held að lang oftasfc
sfafi litið töðufail af kölum, og
ég tel að það þurfi að rannsaka
órsakir kalanna mikið meira en
gert hefir verið.
Mjög víða má fyrirbyggja þau
með því að láta vera halla á tún
unum, og þessa þurfa menn að
gæta við alla nýrækt. Sc landið
flatt, verður að búa til á það halla.
Það kcsfcar tiifærslu, en í það
má ekki horfa. Þefcta bið ég bænd
ur vel að athuga. En auk þessa
verður að gera tilraunir með köl-
in. Það var sýnt þegar Sturla
Friðriksson athugað.i hvaða. gras
iegundir lifðu helzt eftir í kóldu
túnunuin, og grastegunnirnar
voru niisþolnar móti köiumim. Að
vita það var gott, en liitt er lika
nauðsynlegt að sá grasfrætegund
um í land sem er kaihætla í, og
sjá hvað deyr og hvað lifir, og
síðan laga. grasfræblönduna sem
uotugð er eftir því að minnsta
kosti þar sem sá á í kaihættu
túnii Eíns þarf að rannsaka hvort
skortur á fosfor og kaliáburði er
saka meiri kalhættu en þar sem
köfnunarefnisáburður hefir verið
úotaður cing.öngu eða svo til ein-
göngui en það er álit ýmissa að
svo sé. Ég tel að' nú kalli mest að
i jarðræktartilraununum, að
íinna orsakir þess mikla mismunar
sem er á töðufalli túnanna frá
ári til árs'. Við sumar orsakir þess,
getum við ekki ráðið, en vafalaust
dregið mjög úr öðrum, og alveg
fyrirbyggt aðrar.
Önnur orsök mismunarins cr
þurrkur að vorinu um vaxtaríím-
an. Síðast á öldinni sem leið- var
alivíða veitt vaíni á harðiend; tún,
og það látið seiíla. yfir þau. Þetta
varð víða gert ofc mikið, og áhurð
udnn með því þveginn úr jarð
veginum, svo að túnin hættu' að
spretta. Það er hóf bezt í hverju
sem er. Og enginn vafi er á
því að t. d. í sumar, í öllum þurrk
unum, hefði mátt bæta mörg tún
með því að hleypa nú vaíni í
gömlu rennurnar sem enn sjást
hér og þar, en gera það í hófi
Það stendur því stundum að
nokkru leyti í valdi bænda, að
rninnka ármismuninn á töðumagn
inu, en hið opinbera á með til-
rauaum að finna leiðir og ráð sem
þeir geti notað- til þessa.
V.
Á veggtöflum á sýningunni og á
því, sem hór hefir sagt verið, má
öllum vera ljóst að slægjulandið
hefir breytzt. Túnin eru orðin
slétt, þau eru stærri og grösugri.
Af engjunum hefir sumt verið gert
að túni, og ananð ag bithaga, og
aðeins það bezta er slegið það sem
bæði er slátt’uvélahæft og grasgef
ið. Menn eru steinhættir að elta
grasiitlar þýfðar engjaberjur hér
og þar út um hagann, og jafnvel
flæðiengjar eru ekki slegnar,
nema þær þeirra, sem eru sléttar.
Þessar breytingar á heyskapar-
landinu haía aftur gert mögulegt
að breyta um öll vinnubrögð við
sjálfan heyskapinn. Þetta er að
nokkru sýnf á sýningunni, nreð
því að sýna annars vegar þau
áhöld, eða tæki sem noíuð voru
við heyskapinn uni það bil sem
Sainbandið var stofnað, og hins
vegar margs konar véíar sein nú
cru notaðar og dregnar af dráttar-
vélum.
Við görnlu karlarnir, vitum að
grasið var losað með ljániun sem.
fesfcur var við orfið, einu sinni
með ljáböndum, en í okkar tíð
með' því að reka þjóið upp, milli
orfsins og. hólkanna sem festir
voru neðst á orfið. Þegar heyið
\'ar losað, var, það rakað. og. flekkj
að, væri það- á túni eða þurrum
engjum, en. annars var það flutt
á þurrt. Var það gert á- vögnum,
dreg.num af hesti eða hornum af
mönnum, vögnum eða það var
bundig og flufct sem votaband á
þurrkvÖllinn. Þar var því dreift
í flekki. Þeim var snúið þegar
þurrkur var þar til heyið var þurrt,
og off þurfti að drýla, fanga og
smásæta, og dreifa síðan aftur ef
tíðarfar féll þannig. Þegar heyið
var orðið þurrt var það bundið
og reitt heim á hestum eða keyrt
i.heim á vögnum. Hér var manns-
1 höndin ein að verki og hestarnir.
Á sýningunni var sýnt,. reið-
ingar o.s.frv. sem þessum heyskap
fylgdi.
I Síðar komu hestasláttuvélar, er
losuðu heyjð, og þeim fjölgaði eft-
ir því sem túnin voru sléttuð. Þá
komu líka hestarakstrarvélar, vagn
ar ur.öu fleiri, heyýtur og önnur
vei-kfæri, er gerðu mönnum kleift
að nota hesfcinn til. þess bæði að
létta vinnuna og flýta fyrir og
auka afköstin. Og enn eru hest-
arnir notaðir, hér og þar.
En langtum víðar eru komnar
dráfctarvélar af ýmsiirn gerðum —
þvi verr — sem gangalyrir benzíni
■ eða hráolíu, og draga stórvirkar
vélar, sem slá og vinna önnur
störf er að heyskapnum lúta. Þar
sem vélanotkunin er mest, snertir
engin niannshönd á heyinu, en
sfcjórnar aðeins vélunum. Þar er
slegið með sláttuvél, aftan í henni
er safnari s'.em- safcnar heyinu á
' vagn. Á honum er það keyrt heim
| og blásið inn í votheysgeymsluna
I eigi að geyma það til vetrarins sem
vothey, en eigi að þurrka það, er
það látig liggja i Ijáani 1—2
sólarhrnga og síðan sogið upp á
vagn, keyrf í hlöðuna og blási'ð
lofti, köldu eða heitu, í gegnurn
það þar til það er orðið fuliþurt.
Ekki eru öll þau tæki sem til
þessa heyskapar þarf, komin á
alla bæi, því fer fjarri, en meira
eða minna af þeim er komið mjög
víða og á mikinn meiri hiuta
byggðra. jarða á Suðurlandi. Viða
fá þeir slegið með lánsdráttarvél-
um sem engar eiga, og bændur
eru byrjaðir að hafa samvinnu
með votheysgerð, eiga í féíagi öll
tæki, og fara með þau bæ frá bæ
og fyrra votheysturna eða gryfjurn
ar og gefst það vel. Eh eftir að
fyrsta umferðin hefur verið farin,
og geymslur allar fyllfcar, verður
ag fara aðra, eftir að votheyið er
sigið, og fylla þá á nýjan leik.
En votheysgeymslur eru enn- of
óvíða á svæði Búnaðarsamhands-
ins. Þeim þarf að fjölga.
Víða þar sem ekki eru komnar
vólar til að blása- heyinu inn í
geymslurnar, og ekki súgþurrkun,
eru múgvélar til að snúa með og
nota við samíekningu. Yfirleitt
mái segja að á starfssvæði Bún-
aðarsambaads Suðurlands sé svo
til á hverju býli komið meira og
minna af stórvirkum heyvinnu-
fcækjum, þó enn sé misjafnt hve
iangt vélanotkunin er komin á
hinum einstöku heimilum.
Þessi breyting gerir heyskap-
inn léttari, heyskapártíma stytfcri,
og krefur til muna færra fólks við
heyskapinn en áður var, og það
má segja að hún hafi og gert
bændunum mögulegt að búa, eftir
að það varð lítt eða. ekki fáanlegt
fólk til að slá með orfinu og
ljánum, og hvergi hefur fólkshald
í sveitum verig dýrara en á Suður
landi. En afleiðing þessa er líka
sú, að bændurnir verða meira háð-
ir innflutningi en ella og; vöntun
á nauðsynlegum varahlut sem eyð-
ist. eða bilar., og ckki fæst,, eða
lengi stendur á að fá, getur.bre.ytt
arðsömu búi í laprekstrarbú, fyrir
utan öli leiðindin og aila. fyrir-
höfnina sem því er samíara. að
síma og' fara að leita að varahlut-
unum sem vantar. Veittur gjald
eyrir til varahluta hefur verið
af svo skornum skammti, og oft
hefur varahluti vantað, og rnenn
þess vegna orðið fyrir tilíinnan-
legu fcjóni. Og þetta kemur þar
harðast niður sem vclvæðingin
er mest, en það mun hún nú vera
á Suð'urlandi — Árnessýslu,
Hór geta bændur lítið að gert,
þeir ráða ekki beint yfir innfiutn-
ingi til landsins. Þó geta' þeir
hér áorkag nokkru. Þeir geta haft
með sér samtök um að nota. sem
flestir og mest allh' sörnu tegundir
véla, því þá eru mun meiri líkur
tiL þess að .varahlutir fáist í þær,
heldur en þegar tegundirnar eru
margar og fáar af hverri.
Og þeir sem bezf vilja tryggja
sig gegn því að vélar þeirra bili
og vinna stöðvist, þurfa sjálfir
að. eiga helztu varahluti, og geta
sctt þá í um leið og bilar. Og
undir öllum kringumstæ'ðum eiga
þeir að. gera þær kröfur til sinna
verzlana — kaupféiaganna — að
þær hafi fcil alla helztu vara-
hluti, svo að ekki þurfi að sækja
þá til umboðssala vélanna, sem
flestir sitja í Reykjavik. Þessu
hafa bændur um allt land gefið
alitof' lítiiii gaum.
Sumir halda því fram að margir
bændur hafi fengið sér vélar, en
hafi svo lítil bú, að þeir geta ckki
notað vélarnar svo mikið, að hún
standi undir þeim kostnaöi er
notkun hennar fylgir í afköstum,
bcnzini eða hráolíukostiiaði,
smurningu, varahlutum og viðgerð
um. Vel kann að vera að fyrir
þessu rnegi færa rök. En bænd-
ur svara tvennu til. í fyrsta lagi
því, að- þeir geti ekki búið; þeir
fái ekki fólk. til að vinna það verk
sem vélarnar geri, og í öðr.u lagi,
Framhali á 8. síðu.
Árið 1918 var af íslands hálíu
lýst yfir ævarandi vopnleysi þess.
íslenzka þjó'ðin, sem frá fornu
fari er friðelsk, var svo gæfusöm,
að hún átti að nábúum þjóðir,
sem ekki var trúandl til að sýna
henni neina áreitni og því gat hún
í öruggri vissu um að sjálfstæði
hennar yrði virt, gefið slíka yfir-
lýsingu. Síðar komu aðrir tímar,
og rétf þótti að biðja um vernd
stórþjóða, en ekki er ætlunin að
rekja þá hlið hér.
Vandi fylgir vegsemd hveeri, og
það er vissulega vegsomd og gæfa
að þitría ekki að láta syni sína
eyða beztu árum ævi sinnar í
vopna-burð, en því fylgir líka mikl
_ar skyfdur.
Þjóðý sem er vopnlaus, ber
eigi síður en vígbúinni stórþjóð,
að sýna fyllstu nærgætni og kurt-
eysi í umgegni sinni við aðrar
þjóðií'. Henni ber að taka fullt
’tiiííf. til þeirra óska, sem aðrar
þjóðir kunna að bera upp viðvíkj-
andi ágreiningsmálum. Enda þótt
bæði Bretar og eigi síður Vestur-
Þjóðverjar hafi hagað sér hæði
dólgslega og heimskulega út af
lanöhelgismálinu, þá er mikils um
'vert. að.hyorki komi til valdbeit-
‘ingar né efnahagslegra hefndar-
ráðstafana gagnvart íslenzku þjóð
inni og það væri vegsauki fyrir
ohiiar liUti þjóð, ef hún gæti haft
vit fyrir stórþjóðum og leitt þetta
mál til lykta á friðsamlcgan hátt.
Sögulegi rétturiun.
Er nú ekki kominn tími til þess
að gerð verði ýtarleg grein fyrir
•sögulegri sérstöðu íslands í land-
helgismáiinu? Er ekki kominn
tími til þess að sýna fram á, að
■við eruni ekki að biðja um neitt’
■sem við eigum ekki, heldur aðeins
.að helga okkur nokkui’n hluta af
fornum rétti þjóðarinnar?
Hefðum.við frá upphafi haldið
því fram að aðgerðir okkar í land-
helgismálunum byggðust á sögu-
legum rétti vorum til 16 mílna
landhelgi, þá var minni hælfca á
því að aðrar þjóðir gætu farig a’J
fordæmi okkar og um allsherja:
12 sjómílna útfærslu yrði að ræðr
Mér er ókunnugt um nokkra þj óc
sem gæti gert kröfu til 16 sji-
mílna landhelgi á sögulegur:
grundvelli, nema Færeyingí.'
reyndar hef ég ekki kynnt mé::
grundvöllinn fyrir 16 sjómiln.
kröfum þeirra nógu ýtarlega, hins
v.egar eiga báðar þess'ar þjóðir allfc
sitt undir fiskveiðum. Með því aG
liaga málflutningi okkar sem fyr:
segir, gerðum vig þeim þjóðun:,
sem óttuðust allsherjar útfærslv
hægar um vik að viðurkenna okL
ar landhelgi, því ef þær. viðui
kenndu landhelgi íslands á sögu-
lcgum grundvelli, var. öðrum þjóö
um gert ókleift að fylgja fordæirL
okkar, þvi ekki gátn þær vitnaii
til slíks réttar. Landhelgi ísland:
mun sennilega hafa verið 48 sji
milur í upphafi, en 16 sjómílv
síðustu aldirnar, allt fram til þes?
að landhelgissamningurinn vv
gerður 1901.
Umræðuigrundvöllur.
Engum íslendingi kemur til hur
ar að semja á neinn hátt af þflss
unv arfhelgaða rétti íslenzku þjói
armnar, hins' vegar skiptir öllu,'
að fá hann viðurkenndan meL’
friðsamlegu samkomulagi og sýnu
skynsamlegra að freista þess, helá
ur en aö leggja út í ófrið við grvr...
þjóðir, án þess að hafa reynt allt-
til að afstýra vandræðum, næ'ö
einungis þann óæskilega og vio
sjárverða handamann sem Sovél
Rússar eru.
í fyrri skrifum mínum hef é£
bent á þann möguleika að viö
frestuðum í bili að neyta að full:.
forns réttar vors í landhelgismál'-
inu: gegn því að aðrar þjóðir viðui’
kenndu þann rétt eða til mál.
miðlunar tólf sjómílna landhelgL
Reykjavík, 19. ág. 1958
Gunnlaugur Þórðarson,

Hafnarf jörSur!
Hafnarfjörðurl
Blaðhurður
Unglinga vantar til að bera Tímann til kaupenda
í Hafnarfirði.
Uppiýsingar á Tjarnargötu 5. Sím: 50356.
Xinitiitttiuiiiniiiiiniimiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiii
«ttmmmiumiiiiiiiiiimmiiiinmimiiiiiiiiiimiimuuiiiuimiBiiMMmiiimiuiuiiiimuiiu»mttKt2attB
Bústofn tli leigu
400 hestb. taða, 60 ær, 40 lömb.
Semja ber við Ágúst Ólafsson, Hvolsvelli,
Hvolhreppi, Rang.
1
iiiiiiiiiuuiiiuimiiiiiiiiuiiuiniiumiiiiiiuiuiiiiiiiiuHiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiuiiiiiiniiiiniiiui
tnnmmuimmmummmuimmiiiimiimiimHmiimimiuiiiimiiimimiiiiimiiiimmminminmm
Njarðvíkurhrepps 1358
Sk-rá yfir niðurjöfnun útsvara í Njarðvíkurhreppi
fyrir árið 1958 ásamt reglum um niðurjöfnunina
og fjárhagsáætlun liggja frammi til sýnis í skrif-
stofu hreppsins að Þórustíg 3, Ytri Njarðvík og
Verzluninni Njarðvík h.f., Innri Njarðvík, frá og
með 25. ágúst til 8. sept. 1958.
Kærufrestur er til mánudagsins 8. sept. og skulu
kærur yfir útsvörum sendast sveitarstjóra fyrir
þann tíma.
Njarðvík, 24. ágúst 1958.
Sveitarstjórinn, Njarðvikurhreppi.
e.;
l
i
11
I
I
L
tamtuuttuiiBmuiuiiiiiiiiiiiiiiniuiiiiiimiiimiimimiiiiiiiimmiiiminimiimiiiimniiiiiimmimiBBC