Tíminn - 04.09.1958, Page 6

6
T f M I N N, fimnitudaginn 4. scptem'ber 1958
Úfgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINM
Uitstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur f Edduhúsinu við Lindargftt*
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 1830«.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12321
Prentsmiðjan Edda hf.
Haíðu bóndi minn hægt um þig
HÉR FYRR á árum átti
Sj áifstæöisflokkurinn veru-
:legu fylgi að fagna í sveit-
unum, Aðallega var það þó
'áður en hann fór að reyna
að villa á sér heimildir í stór
um stíl og hét bara hinu ó-
breytta og rétta nafni:
'íhaidsflokkur. Síðan hefir
þetta mjög breytzt og nú er
mikill meirihluti bænda í
Framsóknarflokknum. Þessi
breyting er mjög auðskilin
og hefir orðið til fyrir eðli-
lega þróun.
Þótt Sjálfstæðisflokkurinn
leggi áherzlu á að telja mönn
um trú um að svo hafi um
hann skift, er hann hætti að
kalla sig íhaldsflokk og tók
upp annað „flottara" nafn,
að síðan sé hann allur ann-
ar og betri, þá á það fremur
veika stoð í veruleikanum.
Að vísu er það rétt, að á yfir-
borðinu hefir flokkurinn
breytzt og baráttuaðferðir
hans eru aðrar en áður. En
sú breyting er eingöngu til
hins verra, bæði fyrir flokk-
inn sjálfan og aðra.
MEÐAN Jón heitinn Þor-
láksson stjórnaði íhaldsfl.
var ekki farið dult með það,
að flokkurinn væri íhalds-
• sinnaður. Hann var á móti
öllum verulegum umbótum
.á kjörum almennings. Og
hann var þar heils hugar.
Hann trúði á mátt hinna til-
tölulega fáu en fésterku ein-
staklinga. Þeir áttu og hlutu
að vera kjölfesta þjóðlífsins.
Utanum þá átti þjóöfélagiö
að byggjast upp. Þessi trú
var eins konar arfur frá þeim
tíma, að allur almenningur
var vergangslýður hvenær
sem eitthvað bjátaði á um
árferði í landinu, en upp úr
stóðu aðeins embættismenn
hinnar erlendu stjórnar og
nokkrir efnabændur. Þessi
meginstefna íhaldsflokksins
gamla er afltaugin í stefnu
Sjálfstæðisflokksins enn í
dag. Með nýju nafni komu
að sönnu nýir herrar til leið-
sögu fyrir flokkinn og að
nokkru n-ýir siðir. Má það
kallast eðlilegt því „það er
svo bágt að standa í stað því
mönnunum munar annað-
hvort aftur á bak, ellegar
nokkuð á leiö“, Alger kyrr-
staða er óhugsanleg til lengd
ar. Fljótlega hlýtur að síga
í aðrahvora áttina, til hins
betra eða verra. íhaldsflokk
urinn barðist heiðarlegri og
opinskárri baráttu' fyrir
stefnu sinni. Sjálfstæðis-
flokkurinn reynir allt hvað
hann getur til að dylja raun-
verulega stefnu sína. Hann
treystir á lýðskrumið. Hann
segist vera öllum flokkum
umbótasinnaðri. Nú er ekki
farið óvægilegum orðum um
þau umbótamál, sem flokk-
urým þvælist fyrir og eyði-
lagði meðan hann hafði orku
til. Nú eru þau ekki aðeins
orðin hans hjartans áhuga-
: mál, heldur eiga menn fram
gang þeirra beinlínis flokkn-
. um að þakka. Þessi fyrirlit-
legi sjónliverfingaleikur
hefði aldrei getað hent Jón
Þorláksson og samstarfs-
menn hans. Þetta eru hinir
nýju siðir nýju herranna. En
þótt þessi skikkja fari Sjálf
stæöisforingjunum jafnvel
furðulega vel og þótt hún
sé kostuglega prýdd ýmsu
skrautorðaglingri, þá dylst
almenningi ekki eðlið, sem
undir umbúðunum býr. —
Bændur hafa jafnan kunnað
glöggt að greina gerviblóm
frá lifandi gróðri.
HÉR skal ekki að þessu
sinni farið langt út í að rekja
andstöðu íhaldsins gegn hin
um fjölmörgu hagsmunamál
um bændastéttarinnar á um
liðnum árum. Aðeins skal
minnt á það, að eitt sinn
henti það slys, að íhaldið
fékk aðstöðu til þess að ráða
stefnunni í landbúnaðarmáí
um. Það var þegar Jón Pálma
son var landbúnaðarráðh.
1944—1946. Stuttur tími að
vísu, en þó nógu langur til
þess, að Sjálfstæðisforustan
gat sannað í verki, ef hún
vildi, að smjaður hennar
fyrir bændum væri ekki
hjóm eitt. Og hvernig fór?
Jú, gríman féll. Skikkjunni
skrautbúnu var skotiö til
hliðar og hið rétta innræti
blasti við augum í allri sinni
nöturlegu nekt. Bændur voru
þá að koma á fót Stéttar-
sambandi sínu. íhaldið leit
það illu auga og gerði hat-
rama tilraun til að svelta
það í hel með því að svifta
það fjárforræði. Þessi flokk
ur kallar sig „allra stétta
flokk“. Allar atvinnustéttir
í þjóðfélaginu hafa sín sam-
tök. En þegar bændur hyggj-
ast stofna sinn stéttarfélags
skap, þá birtist umhyggja
íhaldsins í þvi, að reyna með
sérstakri löggjöf, að setja
hann í sveltikví. Ótækt þótti
að bændur hefðu nokkuð
með verðlagningu afurða
sinna að gera. Því var stofn-
að svonefnt Búnaðarráð. Var
það stjórnskipað, og átti
að hafa með höndum verð-
lagninguna. Gekk þetta of-
sóknaræði svo langt, að i
þingmenn Sjálfst.flokksins
greiddu atkvæði gegn búnaö
arráðslögunum en Ingólfur
auminginn á Hellu sýndi
manndóm sinn í að sitja hjá.
Áburðarverksmiðjan var
lögð í salt svo bygging henn-
ar varð stórum dýrari fyrir
vikið. Fullkomið tómahljóð
var í sjóðum landbúnaðar-
ins, Byggingar- og Ræktun-
arsjóði. Innflutningur á land
búnaðarvélum var sára smár,
þótt ekki væri horft i gjald-
eyrinn til annarra hluta.
Yfirleitt var þannig búið
að landbúnaðinum þennan
tíma, sem Sjálfst.flokkurinn
ráðskaði með málefni hans
í ríkisstjórn, að annað eins
hefir aldrei þekkzt síðan
þjóðin fór að eiga með sig
sjálf.
OG NÚ heldur forystu-
hjörð Sjálfstæðisflokksins
að hún geti vakið óánægju
jLandhelgisdeilan gott dæmi um erfið-
leikana á efnahagssamvinnu Evrópu
Eftirfarandi grein um land
helgismálið og afstöðu ís-
lands til fyrirhugaðrar efna-
hagssamvinnu Evrópu birt-
ist í Parísarútgáfu stórblaðs-
ins New York Herald Trib-
une 28. ágúst síðast liðinn.
Höfundur greinarinnar er
Jan Hasbrouck, en hann rit-
ar einkum um efnahagsmál.
Hin leiðinlega deila, sem nú
stendur yfir milli þjóða Evrópu
um fiskveiðar við ísland, er sígilt
dæmi þess hve þjóðunum reynist
erfitt að færa minnstu fórn í þágu
hinnar nýju sameinuðu Evrópu,
sem allir tala svo mikið um.
Mánudaginn 1. september hefjast
íslendingar handa um útfærslu
landhelgi sinnar í 12 sjómílur, og
Bretar, sem voru bljúgir eins og
lömb þegar Rússar tóku upp sömu
landhelgi fyrir fáum árum, hafa
hótað því, að beita brezka flotan-
um til að vernda togara sína ef
þurfa þykir. Fiskimenn frá Belgíu,
Þýzkalandi og fleiri evrópskum
þjóðum, eiga einnig hagsmuna að
gæta á íslanclsmiðum, en ríkis-
stjórnir þessara landa eru ekki
jafn illúðlegar og hin brezka.
Aukin veiði, eyðing
miðanna
Þetta mál varðar í rauninni líf
íslenzku þjóðarinnar. Þótt aðeins
20% íslendinga vinni að fiskveið-
um og’ fiskiðnaði, er fiskur og fisk-
afurðir 97% alls útflutnings eyjar-
innar. Með landbúnaði og kvik-
fjárrækt afla íslendingar sér allra
nauðsynlegra matvæla ef korn er
undanskilið, en allt annað, sem
lii landsins berst, verður að greiða
með fiski.
Alí.ar líkur benda til a<S framhald ofveiíi stofni
lífi íslenzku {jjóíiarinnar í bráða hættu
gereyða fiskimiðin, sem þeir
hljóta að lifa á.
Lagalegur réttur
og sögulegur
Hvað snertir lagahlið hinna ein-
hliða aðgerða íslendinga, leggja
þeir áherzlu á, áð á ráðstefnunni
í Genf i vor hafi tillaga Kanda
um 6 mílna landhelgi en 12 mílna
fiskveiðilögsögu, hiotið meirihluta
fylgi. Þrátt fvrir það hlaut þessi
tiliaga ekki tilskilda tvo þriðju
hluta atkvæða, svo að ekki urðu
úr aiþjóðalög. En þeir benda einn-
ig á að sögulega séð hafi ísland
haft 16 mílna landhelgi í næstum
300 ár og sömuleiðis að margar
þjóðir hafi tekið upp 12 sjómílna
landhelgi. Enginn lagastafur er
til, sem bannar íslendingum ein-
hliða aðgerðir. Þvert á móti er
ekkert. til að hindra þá að íylgja
fordæmi margra annarra þjóða.
Helmingur af fiskafla Breta er
veiddur af togurum, er sækja
fjarlæg mið, — það er að segja
togurum, er sækja lengra en í
Norðursjó og til Færeyja. Helm-
ingur þessa afla er veiddur á ís-
lenzkum miðurji. Heildarverðmæti
aflans af íslandsmiðum er 25.200.-
000 doilarar, en þar af veiðist and-
virði 8.400.000 dollara innan 12
mílna iínunnar. íslendingar segja
að Bretar myndu ckki einu sinni
tapa helmingi síðastnefndu upp-
hæðarinnar þar sem bætt skilyrð'i
á hrygningarstöðvunum myndu
auka afia utan 12 mílna línunnar.
ísland og efnahagssam-
vinna í Evrópu
En mál íslendinga nær miklu
lengra en þetta í meginatriðum.
Þeir fullyrða, að ef áætlunin um
skipulagða framieiðslu á svæði því,
er Efnahagssamvinnustofnun Evr-
ópu nær yfir, kemst til fram-
kvæmda, ætti að láta þeim eftir
að einbeita sér að fiskveiðum og
fiskiðnaði. Þeir benda á að þær
fjárhæðir. 9.800.000 dollarar í
Bretlandi og 7.000.000 dollarar í
Þýzkalancli, ér þeir vörðu til
kaupa á iðnaðarvörum og öðrum
varningi á siðasta ári myndu auk
ast að sama skapi ef þeim væri láí
ið eftir að nytja fiskimið sín ein
um.
íslendingar benda einnig á að
þeir framleiða beztan fisk vegna
þess hve fiskvinnslustöðvarnar
eru skammt frá miðunum og fisk-
urinn verði því fyrr frystur. Og
þar sem frystur fiskur á nú fram-
tíðina; fyrir sér, eru engin vand-
kvæði á að koma hraðfrystum
fiskafurðum ú Evrópumarkað.
Þannig fullyrða þeir að Evrópa
myndi fá betri fisk við lægra
verði og gæti selt meira til ís-
lands ef aðrar þjóðir vildu draga
sig til baka af íslandsmiðum.
En hér er risið upp vandamál,
sem er dæmigert. um þá 'erfiðleika,
sem eru á eínahag'ssamvinnu Evr-
ópu. Hlutlausum aðila hlýtur að
virðast röksemdir íslendinga ó-
hrekjanlegar, en togaramenn í
Hull, Grimsby, Fleetwood, Ostend
og þýzkum fiskveiðibæjum ,eru
ekki með neitt hugsjónagrufl í
þessu sambandi. Þeir eru reiðu-
búnir að berjast um þetta mál 1.
september.
Það er því eðlilegt að íslending-
ar óttist stöðugt að fiskimið þeirra
verði gereydd. Á stríðsárunum
voru fiskveiðar litlar, og fyrstu
árin eftir styrjöldina reyndist afli
nægur handa öllum, og sannaði
1 það að hló á fiskveiðum verður
til þess að fiskurinn margfaldast.
En fyrr en varði, tók aflinn að
minnka til niuna, miðað við 100
togveiðistundir, og 1952 færðu ís-
lendingar landheigi sína út í fjór-
ar sjómílur og tóku upp grunn-
iinur miðaðar við yztu annes í
stað hinnar venjulegu línu, er fylg
ir ströndinni.
Brezkir togaraeigendur brugð-
ust svo við þessu að þeir töldu
ríkisstjórnina á að banna íslend-
ingum að landa fiski í Bretlandi.
Þessu banni var þó síðar létt af,
og aukinn afli beggja vegna land-
helgisiínunnar sannaði að hrygn-
ingarstöðvar höfðu notið góðs af
breytingunni.
I
Fiskneyzla i Evrópu hcfur tvö-
faidazt á síðustu 20 árum, er nú
58% af kjötneyzlunni, og fer stöð!
' ugt vaxandi. Margar þjóðir eru að
byggja stóra togara, búna öllum
! nýtízku leitar- og veiðitækjum,
; sem eru í senn mikilvirk og eyði-
! leggjandi. íslendingar óttast að
| þessir togarar myndu fljótlega
hjá bændum með efnahags-
ráöstafanir ríkisstjórnarinn-
ar. Gleggri vottur um glám-
skyggni þessara manna á
hugarfar og ábyrgðartilfinn
ingu bændastéttarinnar er
ekki hugsanlegur. Bændur
gera sér áreiðanlega ljóst,
að sjúkleiki efnahagslífsins
verður ekki læknaður án þess
að þeir, sem aðrir, finni fyrir
þvi. Og þeir eru öllum mönn
um ólíklegri til að kvarta
undan óhjákvæmilegum að-
gerðum. Mennirnir, sem eiga
að baki sér sóðaslóðina frá
1944—46, þurfa ekkl að álíta
að bændur vænti sér holl-
ráða úr þeirri átt.
’BAÐSrOFAN
Borgari sendir Baðstofunni pistil og
ræðir um húsnæði lögreglunnar
i Reykjavík.
„Á 172. afmælisdegi Reykjavíkur-
bæjar, mánudaginn 18. ágúst s.l'.
ók ég um bæinn og virti hann
fyrir mér og gladdist ég yfir
framförum bæ.iarins undanfarna
áratugi og núna á þessum merka
degi er svo komið, að stærstu
húsin eru byggð upp á nokkrum
dögum og núna á næstunni
verða öll hús okkar steypt úr ís-
lenzku sementi, sem mun hafa
mikil áhrif á byggingarþróun
landsmanna og verður þar með
brotið nýtt blað í byggingarsög-
unni. Þegar ég var stddur í
hjarta bæjarins, nam ég staðar
og virti fyrir mér byggingu, sem
er lögreglustöð bæjarins og vakn-
aði þá áhugi hjá mér að kynnast
þessari byggingu nánar, en ekki
dugði að glápa á veggina, sem
eru óvenjulega þykkir, en þrátt
fyrir það tókst mér að kynnast
byggingunni innan veggja.
Mörg, mörg ár eru liðin síðan talað
var um að byggja nýja lögreglu-
stöð og það munu vera mörg ár
síðan lóð undir þessa byggingu
var ákveðin, en samt hefur ekki
verið hafizt handa, sem er þó
ekki vanþörf á eins og sjá má á
því, sem hér verður lýst. í núver-
andi lögreglustöð bæjarins starfa
150 manns eða fleiri og má það
l'urðu sæta að sUkt sé hægt, þeg-
ar litið er á húsnæðið. í þessu
hreysi er aðeins eitt. sal'erni, sem
er laust á gólfinu og vaggar til
þegar sezt er á það, en þetta er
ætlað öllum lögreglumönnum
bæjarins, og svo eru þarna þrjár
ómerkilegar handlaugar. Ilús-
næðið er sjálft svo lítið, að ef
aUt lögregluliðið er kallað út,
verður einn þriðji þess að
standa utan dyra, og er aldrei
reiknað með að alt'ir lögreglu-
menn þurfi að vera inni samtím-
is, enda ekki möguleiki að svo
i sé.
Fyrir stuttu síðan var ástandið svo
ömurlegt, að þeir lögreglumenn,
sem höfðu með sér nesti á vakt-
ina, urðu að sitja við snæðing
úti í gluggakistum eða jafnvel á
gólfinu, en svo var aðeins bætt
úr þessu með því að þrjú borð
voru keypt á stöðina, en ekki
var vegur að kaupa fleiri vegna
þess að þau hefðu ekki komizt
fyrir. í fyrravetur skeði það ó-
happ. að Jeiðsla frá þessu eina
salerni á stöðinni sprakk, enda
orðin gömul, og gaus upp óþverri
inni í svoköUuðu snyrtiherbergi,
og var varia. líft í hálfan mánuð
innan veggja, en nú var úr
vöndu að ráða, en bjargaðist
furðu vei með því að iögreglu-
menn fengu að skreppa inn til'
borgaranna. ef illa stóð é.
Nú langar mig til að minnast á eitt,
sem engum borgara dettur í
hug, þegar hann kemur inn í af-
greiðslu stöðvarinnar, en það er
það, að allur óþverri, sem kemur
frá næturgestum í kjallara húss-
ins er borinn í fötum í gegnuin
afgreiðsluna og hellt í salernið á
hæðinni. getur einiiver borg1-
ari, sem trúir þessu ekki, sann-
fært sig með því að fylgjast me'ð
þessu árla morguns, en bezt væri
af hann hefði með sér myndavél.
Ég hitti ungan lögreglumann að
máli þennan merkisdag, og sp.vf
hann hvort það eigi ekki að fará
að byggja nýja stöð, en hann
svarar að það sé oft búið að
tala um það, en hann sé farinn
að svarar þessu eins og eldri lögr
regl'umenn ,yég lifi það víst ekki,
að þeir byrji á henni“.
Nú er spurningin, hverjum er þettá
að kenna? Það er ef til vill hægt
að svara þessari spurningu á
margan hátt, en ég tel engan
vafa á að þetta sé fyrst og
í'remst iögreglustjóranum að
kenna, ég er ekki kunnugur víða,
en ég veit að það yrði löng leit
að slíkum íormanni heilbrigðis-
1 ranihild á 8. síSu.