Tíminn - 21.10.1958, Blaðsíða 6

6
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda lif.
< J——-------— --------------------------------—— --------i
Vetrarríki í Mbl. höllinni
ÁRNi heitinn Palsson
sagð'i eitt sinn, að þegar
fyrir kæmi að hann þyrft.i
að skrifa í Mbl. þá fyndist
sér heimskan leggjast yfir
sig eins og dimmt ský.
Þetta var nú í þá daga. Nú
eru nýir menn að mestu telin
ir við hjá Mbl. Þeir eru flutt
ir með bækistöðvar útgáfu-
starfsemi sinnar í nýja höll
er þeir reistu sem minnis-
merki um árangursríka og
einlæga toaráttu sína gegn
dýrtiðinni á íslandi. En í
þessum glæstu salarkynnum
ríkir þrútið loft og lævi
blandið. Þar ræður húsum
reiður maður og þungbúinn.
Fyrir rúmum tveimur árum
neyddist hann til að hverfa
úr stjórnarráðinu. Það voru
þung spor. Honum fannst
hann vera að yfirgefa sitt
lögheimili. Þá gekk sólin und
ir. Síðan hefir hún ekki
sézt niðri á Morgunblaði.
Þar er alltaf skýjaður him-
inn.
ÞÓ að ritmennska Mtol-
manna þætti stundum dá-
lítið óljós í gamla daga, þá
hefir ekki brugðið til hins
betra í þeim efnum síðan
verðlaunaskrifarinn tók þar
við stjórn. Allt frá fyrsta
ráðsmennskudegi hans á
höfuðbóli hefir allur póli-
tízkur málflutningur blaðs-
ins verið' einn skömmum-
um tþrunginn þokumökkur.
Þar hefir hvergi örlað á nýti
legri hugsjón. Hvergi glytt
í minnstu viðleitni til þess
að toenda á leiðir til lagfær-
ingar á þeim vanda, sem
liðsoddar íhaldsins hafa í
skammsýni sinni og eigin-
girni átt ríkastan þátc í að
hrinda þjöðinni út í. Allir
tilburðir þessara óláns-
manna eru við það miðaðir
og það eitt að vinna aftur
töpuð lönd valdaaðstöðunn-
ar. En trúin á dómgrcind
þess fólks, sem þeir þó eru
að biðla til, er á hinn bóg-
inn ekki meiri en svo, að
þeir álíta að það láti sig
engu skipta upp á hvaða
kosti þeir bjóða. Svo einfalt
er þó málið ekki. Á meðan
Sjálfstæðisforystan er eins
og æpandi ólgusjór algjörs
ráðaleysis gagnvart vanda-
málunum og stendur eins og
illa gert spurningarmerki
frammi fyrir þjóðinni, mun
hún enga ástæðu sjá til' þess
að fá svo vafasömu fyrirtæki
forystu í íslenzkum stjórn-
málum.
GIÖGGT dæmi um sálar-
ástand þeirra Mbl.-manna
er að finna í Reykjavíkur-
bréfí blaðsins fyrir nokkru.
Þar er ráðizt með miklu geð-
vonzkutilburðum að Ey-
steini Jónssyni fjármálaráð-
herra, (en hann er svo ham-
ingjusamur að vera einn
helzti ásteytingarsteinn Mbl.
um þessar mundir), fyrir
ummæli, sem hann lét falla
i ræðu, er hann flutti austur
í Rangárþingi s. i. sumar og
birtist að nokkru í Tíman-
um 3. sept. s. L Þau um-
mæli fjármálaráðherra, sem
aukið hafa svo mjög á
armæðu Mbl.-liðsins, er nóg
var nú fyrir, eru á þessa leið:
„Það þarf nýtt sjónarmið,
nýjan anda innan verkalýðs-
hreyfingarinnar, anda, sem
fordæmir viðleitni fá-
mennra hópa innan samtak-
• anna til þess að valda vinnu
truflunum og vandræðum,
sem aðeins leiöa til tjóns og
ófarnaðar fyrir verkalýðinn
sjálfan og þjóðina alla. Og
það þarf löggjöf til stuðn-
ings verkalýðssamtökunum
sjálfum svo að þau geti hald
ið uppi ákveðinni heildar-
stefnu í kaup- og kjaramál-
um og til þess aö ekki sé
jafn auðvelt og nú að grafa
undan áhrifum þeirra og
styrk innanfrá.
Hér er á ferð stórhættu-
leg félagsleg meinsemd, sem
lýðræðinu getur stafað veru
leg hætta af, ef ekki tekst að
koma á endurbótum. Þetta
viðfangsefni er einhver þýð-
ingarmesti þáttur þjóðmál-
anna nú.“
Og nú skulu menn taka eft
ir útleggingu Mbl. Það segir:
„Hér hefir Eysteinn Jóns-
son ljóstrað upp hernaðará-
ætlun sinni. Eysteinn vill
setja löggjöf „til stuðnings
verkalýðssamtökunum sjálf-
um.“ í þessu tali heyra menn
einræðistóninn. Eysteinn ætl
ar sér að knýja fram kúgun
arlöggjöf, sjálfum sér og
flokki sínum til hags undir
því yfirskini að verið sé að
styðja verkalýðssamtökin."
Finnst mönnum ekki til
um þessa þýðingu Mbl.? Eru
menn ekki undrandi yfir
dómgreindinni og dreng-
skapnum?
NÚ skiptir þessi túlkun
Mbl. auðvitað engu máli. Hér
er aðeins á hana bent til
þess að sýna hvað fremur ó-
heppilegir eiginleikar eins og
ofstopi og lubbaskapur geta
leitt menn til að segja, þeg-
ar sviftibyljir stjórnmálaana
sópa skikkju hins virðulega
borgara út af öxlum þeirra.
Hitt er þýðingarmeira að all
ur almenningur í landinu og
ekki sízt einmitt verkamenn
sjálfir, eru að vakna til fulls
skilnings á því, að ábending
ar fjármálaráðherra eru
toæði tímabærar og réttmæt-
ar. Þess eru líka mýmörg
dæmi frá undanförnum ár-
um, að fámennir hópar inn-
an allsherjarsamtakanna
hafi lagt niður vinnu, stöðv-
að þannig heilar atvinnu-
greinar um lengri eða
skemmri tíma til stórtjóns
fyrir þjóðina alla. Fyrirkomu
lag, sem felur í sér slíka
möguleika, er þjóðhættulegt.
Það er þessháttar skæru-
hernaður, sem þarf að
stöðva og fyrir enga er það
þýðingarmeira en verka-
menii sjálfa. Mættu þeir vel
hugleiða hverrar tegundar
sú Mbl.umhyggja muni vera,
sem rekur hníflana í aðgerð-
ir sem að því miða. í þessum
Fyrri hluti fj{
Yfirlit um ríkishúskapiim
arm
laus ríkishúskapur á
kur halli í fyrra,
s€m
væntankga jafeast í ár
Efnahagsmátin í margra höndum og erfitt að
samstilla kraftana, en á fwí er þjóðarnauðsyn
Háttvirtir alþingismenn hafa nú
fengið ríkisreikninginn fyrir árið
1957. Vil ég greina frá helztu nið-
urstöðum, en tel ekki nauðsynlegt
að vera langorður um það mál.
í fjárlögum var rekstrarhagnað-
ur ráðgerður 85,5 millj., en hefir
orðið 63 milljónir. Gert var ráð
fyrir að rekstrarafgangur, sem á-
ætlaður var á fjárlögum, mundi
duga til þess að standa undir út-
gjöldum á eignahreyfingum, og
hefði það orðið samkvæmt því, sem
nú li'ggur fyrir. En vegna þess að
rekstrarhagnaður reyndist minni
en ráðgert var, hefir orðið nokkur
greiðsluhalli á árinu eða um 22
milljónir króna. Hér kemur ýmis-
legt til greina.
Þótt tekjur færu nokkuð fram úr
áætlun, urðu þær minni en menn
vonuðust eftir. Það er ljóst, að út-
gjöld fara alltaf 'eitthvað fram úr
áætlun, ekki sízt þegar lögboðnu
útgjöldin reynast of lágt áætluð,
sem við hefir viljað brenna. Verða
tekjurnar þá að fara nokkuð fram
úr, til þess að ekki verði halli.
Hér kemur til, varðandi t'ekjurn-
ar 1957, sem raunar var ítarlega
rætt í vetur sem leið í samhandi
við efnahagsmálin, að í fyrra varð
verulegur aflabrestur og rýrnun á
útflutningstekjum. Kom þetta m.a.
þannig fram, að sérstaklega dróst
saman innflutningur á þeim vör-
um, sem gefa hæstar tekjur í ríkis-
sjóð.
En hér koma éinnig til tvö önn-
ur óvenjulég atvik. Eins og sjá
má á útgjöldum til dýrtíðarráð-
stafana, hafa verið notaðar á ár-
inu 1957, 17 milljónir króna um-
fram það, s'em veitf var, til þess
að greiða niður vöruverð á því ári.
Þessi umframgreiðsla er beinlínis
vegna þess, að niðurgreiðslurnar
voru auknar mjög á árinu 1957, til
að reyna að halda vísitölunni í
skéfjum, en ekki af því að það 'hafi
verið of lágt áætlaður kostnaður
við þær niðurgreiðslur, sem í gildi
voru, þegar fjárlögin voru sett,
eins og slundum áður. Á þetta var
einnig rækilega bent við umræð-
urnar um efnahagsmálin á sl. vetri,
að lagt hefði verið í auknar niður-
greiðslur til þess að halda verð-
lagi niðri, enda þótt það hefði vald
ið greiðsluhalla hjá rikissjóði.
Mjög mikið kapp var lagt á að
ljúka Sementsverksmiðjunni, enda
stórfellt Ijón, ef hún hefði ekki
kcmizt upp og getað farið að starfa.
Var mikiis lánsfjár aflað í því sam
bandi, en með ‘engu móti reyndist
fært að afla tii verksmiðjunnar alls
þess fjár, sem þurfti. Var þá grip
ið til þess í fyrra að ríkissjóður
lagði til rúmlega 10 millj. króna til
þess að verkið ekki stöðvaðist. —
Verður leitað heimildar til þess að
málum þarf að verða svipuð
þróun og orðið hefir í ná-
gránnalöndum okkar ein-
mitt fyrir tilstilli verka-
mannasamtakanna sjálfra.
En á verðlaunamáli Mbl.
heitir þetta „kúgunarlög-
gjöf“. Hvað skyldi Árni Páls-
son segja nú, ef hann væri
ofar moldu?
gera þelta fé að stoínláni til verk-
smiðjunnar.
Þá er þess að getá, að meðaivísi-
tala ársins 1957 varð 2 stigum
hæ ri en gert var ráð fyrir i fjár-
lagafrumvarpinu, og veldur það
rúmlega 4 millj: króna umfram-
greiðslum.
Af öðrum umframgreiðslum er
ástæða til að nefna:
Á 14. gr. B. kennslumál, 3,6
millj. og eru það launagreiðslur í
harnaskólum og héraðsskólum aðal
lcga og annar kostnaður skóla, sem
allt reyndist hærra en fræðslu-
malastjórnin hafði gerf ráð fyrir.
Á 17. gr., félagsmál, eru um-
framgreiðslur 3,7 milij., og er það
sérstaklega vegna mjög mikillar ó-
væntrar hækkunar á sjúkrasam-
lagsiðgjöldum og framlögum rík-
isins til sjúkrasamlaga þar af leið-
andi.
Á 16. gr. A og B, til landbúnaðar
og sjávarútvegsmála, hafa umfram-
greiðslur orðið 3 milij. og 50 þús.
Jarðræktarframkvæmdir reyndust
meiri en áætlað hafði verið, hluta
try'ggingasjóður þurfti á meiru að
halda samkvæmf lögum en áætlað
hafði verið og mun meira fé var
lagt til þess að gera tiiraunir með
nýjar síldveiðiaðferðir en fjárlög
gerðu ráð fyrir.
Vegamál fóru 4,5 millj. fram úr
áætlun, vegaviðhald um 2,1 millj.
og brúargerðir um 1,1 millj. sem á-
kvarðað var að lokum í samráði
við fjárveitinganefnd að skýldi telj
ast til útgjalda 1957, en ekki klíp-
ast af fjárveitingu til brúa á ár-
inu 1958.
Dómsmála- og lögreglumála-
kostnaður íor fram úr áætlun um
4 millj. 9 þús. Er þar fyrst og
fremst uni að ræða skrifstofukostn
að sýslumanna og bæjarfógeta sem
hefir verið lireinlega of lágt á-
ællaður af dómsmálasljórninni.
Ennfremur kostnaður við landhelg
isgæzlu um 1,1 millj., og koma þar
m. a. til greina áhrif frá nýjum
kjarasamningum eftir að gengið
var frá fjárlögum.
'Þá hefir rekstur flugmála orðið
um 5,1 millj. óhagstæðari, en gert
var ráð fyrir og er þar stærsta or-
sökin sú, að tekjur af Keflavíkur-
flugvelli hafa orðið stórum minni
en vonast var eftir. Ennfremur hef
ir útgjaldaáætlun varðandi sumar
greinar flugmála reynst mjög ófull
komin miðað við óhjákvæmilegan
rekstrarkostnað í reynd.
Útgjöld samkvæmt heimildarlög-
um, sérstökum lögum, þingsá-
lyktunum og væntanlegum fjár-
aukalögum urðu 4,8 millj. Er þar
langstærst einstök fjárhæð 1,8
millj. kr., sem greiddar liafa Verið
til þess a'ð byggja upp hafskipa-
ibryggju i Keflavík, sem eyðilagðist
og varð að bæta.
Tel ég ekki ástæðu til að rekja
nánar hér umframgreiðslurnar, en
yfirleitt stafa þær af því, að lög-
boðin útgjöld eða útgjöld sem ó-
hjákvæmileg eru til þess að halda
þeirri þjónustu uppi, sem Alþingi
liefir ákveðið, reynast hærri en á-
ætlað hefir verið í fjárlögum.
Eins og ég hefi drepið á hvað
eftir annað undanfarið, hafa áætl-
anir frá einstökum starfsgreinum
alls ekki reynst svo ábyggilegar,
að viðunandi sé og þótt ástandið í
þeim efnum hafi farið batnandi, er
það ekki nógu gott. En sífellt er
unnið að því að bæta áætlanirnar
og gera þær ábyggilegri.
Ekki er hægt að segja um með
neinni vissu hver afkoma ríkissjóðs
verður á þ'essu ári — en samkvæmt
því, s'am nú horfir, geri ég mér
ákveðnar vonir um greiðsluhalla-
lausan ríkisbúskap og raunar von-
ir um að greiðsluafgangur gæti orð
ið einhver, svo að únnt i'eyndist
að greiða hallan frá fyrra ári.
Ríkisbáskapvírian
1950—1957
Eins og eðlilegt er verður mönn-
um tíðrætt um ríkisbúskapinn og
áhrif hans á þjóðarhúskapinn í
h'eild, og um það hverni'g til tekst'
um þennan mikilsverða þátt.
í sambandi við undirbúning fjár-
laga að þessu sinni gerði ég nokkra
athugun á helztu niðurstoðum í
ríkisbúskapnum á undanfiörnum ár
um. Miða ég þennan aamanburð
við árslok 1949 að öðru leytinu og
á hinn bóginn við árslok 1957, en
lengra ná ekki, eins og gefur að
skilja, fullgerðir reiknmgar. Þyk-
ir mér rétt að greina hér frá nokkr
um höfuðatriðum í þessu sam-
bandi.
Skuídir lækkaí —
eignir aukiz*
Skuldir þær, sem rikíssjóði er
sjálfum ætlað að standa straum
af, að frádregnum sjóðum og inn-
stæðum, hafa iækkað um 'rúml'ega
20 millj. á þessu tímabiii, og hefir
þó níkissjóður tekið að sér, sam-
kvæmt ákvmrðunum Alþingis, ýms
ar skuldir annarra stofnana, og má
í því sambandi nefna 33 millj. kr.
vegna íbúðariánasjóðs.
Nettó-eign ríkisins hefir á þess-
um árum aukist um 780 milljónir
króna.
Af greiðsluafgangi hefir verið út
hlutað á þessu tímahili samkvæmt
sérstökum lögum 133 millj. króna.
Hefir því fé verið þannig varið:
Til Ræktunarsjóðs, Byggingar-
sjóðs, og Veðdeildar Búnaðarbank-
ans 52 milljónir króna.
Til íbúðarlánasjóðs, smáíbúða-
lána,. verkamannahústaðalána, Fislc
veiðasjóðs og Atvinnuleysistrygg-
ingarsjóðs 52 millj. kr.
Til Bjargráðasjóðs 10,5 millj. kr.
Til ýmissa annarra framkvæmda
18,7 milljónir króna.
Þessi úthlutun á greiðsluafgangi
hefir átt stórfelldan þátt í þeim,
miklu framförum í sveitum og í
kauptúnum og kaupstöðum bæði í
atvinnumálum og byggi'ngarmálum
sem orðið hafa á þessu tímabili.
Út'ibúsabyggingar og ræktun í
sveitum, íbúðabyggingar og báta-
kaup í kauptúnum og kaupstöðum
hefði orðið svipur 'einn hjá sjóni
undanfarin 'ár, ef ríkissjóður hefði
ekki reynst þess megnugur a3
leggja fram fé í þessu skyni.