Tíminn - 21.10.1958, Page 7

a
trlagaræðu Eysteins Jónssonar á Alþingi í gærkveidi
K'
arastefna mótar ríkisbúskapinn
EYSTEINN JÓNSSON, FJÁRMÁLARÁÐHERRA
Áukinn stu^ningur
vib framfarir
.4 þessum árum, 1950—1957, hef
ir Alþingi ákveðið mörg stórfelld
nýmæli og aukið í mörgum grein-
um þjónustu við almenning. Allt
hefir þetta kostað stórfé umfram
það, sem áður tíðkaðist. Eg nefni
til dæmis, án þess að þar sé um
nokkra tæmandi upptalningu að
ræða:
iRtekstrarstyrkur til sjúkrahúsa
hefir verið tekinn upp og framlög
til stofnkostnaðar sjúkrahúsa stór
aukinn.
Ákveðið að greiða þeim sjúkra-
stjTk, sem haldnir eru tellisjúkdóm
um og á sjúkrahúsum liggja.
Framlög til almennra sjúkra-
trygginga og ellitrygginga stórauk-
in.
Fjölskyldubætur auknar.
Atvinnuleysistryggingar teknar
upp.
Flugþjónusta ríkisins mjög auk-
in.
Stóraukin framlög til vísinda-
starfa i þágu atvinnuveganna, land
búnaðar, sjávarútvegs og iðnaðar
og framlög til fiskimiðaleit'a og
annarrar þjónustu við sjávarútveg
inn.
Skólakostnaður færður í vaxandi
mæli yfir á ríkið.
Jarðræktarframlög aukin og
stuðningur við nýbýlinga.
Hlutatryggingarsjóður hinn nýi
stofnsettur.
Iðnfræðslan færð yfir á ríkið til
jafns við gagnfræðanám.
Framlög til raforkumála márg-
földuð, enda sér þess merkin í stór
felldum framkvæmdum.
Atvinnuaukningarfé tekið á fjár
lög og hefir atvinnuaukningarféð
átt mjög ríkan þátf í uppbygging-
unni út um land undanfarin ár.
Ríkisábyrgðir til stuðnings at-
vinnuvegunum stórauknar.
Verklegar framkvæmdir yfirieitt
mjög auknar frá því, sem áður
hafði verið.
Af þessum dæmum er augljóst,
að Alþingi hefir á þessum árum
aukið mjög mikið stuðning sinn við
atvinnu- og framleiðslulifið í land-
inu, verklegar framkvæmdir og
þjónustu fyrir landsmenn i fjöl-
anörgum greinum. Sumir af hæstu
liðum fjárlaganna, 'eins og framlög
til atvinnuleysistryggingar og at-
vinnuaukningarfé hafa t. d. komið
t'il sögunnar á þessum árum.
Hefir þessi stórsókn í atvinnu-
málum, samgöngumálum, heilbrigð
ismálum og félagsmálum að sjálf-
sögðu kostað stórfé úr ríkissjóði,
sem 'ekki er í skuld heldur greitt.
Á máli lýðskrumaranna heitir
þetta á hinn foóginn bara gífurleg
aukning rikisútgjaldanna.
Þá kem ég að tekjuöflun og þró
uninni í þeim málum og miða ég
þá við ástand þeirra mála eins og
það var 1949 annars vegar og er á
þessu ári hins vegar. Geri ég þetta
vegna þess, að annars mundi sagt
vei’ða, að ekki væri gefin mynd af
ástandi þeirra mála eins og það er
nú.
Stórfelld lækkun
beinna skatta
Beinir skattar hafa verið lækkað
ir jafnt og þétf á þessu tímabili.
Vil ég í því sambandi nefna: Árið
1950 voru sett lög um lækkun
skatta á lágtekjum. Árið 1954 var
sparifé gert skattfrjálst. Árið 1954
voru sett trý skattalög og tekju-
skattur annara en félaga lækkaður
stórkostlega eða um 29% að með-
altali. Fiskimenn fengu þá ný frá
dráttarhlunnindi og sömuleiðis gift
ar konur, sem leggja í kostnað
vegna vinnu utan heimilis. 1956
var tekjuskattsviðauki félaga felld
irn niður. 1957 var enn lækkaður
skattur á lágtekjum og aukinn
skattfrádráttur til handa skipverj-
um á fiskiskipum.
Nú á þessu ári, 1958, var sett ný
löggjöf um skattgreiðslur félaga,
þar sem stighækkandi skattur á
þeim var afnuminn, en lögfest
jafnt skattgjakþ af skattskyldum
tekjum félaga. í reyndinm verða
þessi nýju skattalóg stórfelidur
stuðningur við atvinnureksíunnn í
landinu. Þá var enn á þessu ári
lækkaður skattur a lágtekjum og
aukinn sérstakur frádfáttur fiski-
manna. Ennfremur leyfður meiri
frádráttur á lífeyrissjóðsgjöldum
manna en áður var.
Loks var á þessu á.ri sett merk
löggjöf um skattainál hjóna, þar
sem sérákvæði eru iögleidd, þegar
svo stendur á, að bæði hjónin
vinna fyrir skattskyldum tekjum.
Er hér um réttlætismá! aö ræða,
en sem vandasamt var að finna
heppilega lausn á. Er það von jnín
að sú lausn, sem varð á þessu ári,
reynist sanngjörn og réttmæt.
Tekjur Tekjuskattur eftir löggjöf gildandi 1940—1950
40.000.00 826.00
50.000.00 1.523.00
60.000.00 2.702.00
70.000.00 5.411.00
80.000.00 9.483.00
100.000.00 18.283.00
120.000.00 28.437.00
Eins og fram. kemur af framan-
sögðu hafa beinir skattar til ríkis-
sjóðs verið lækkaðir stórkostlega
á þessum árum, enda orðnir mjög
lágir eða alls engir á lægri tekj-
um. Tel ég samt sem áður að keppa
ætti að því að lækka tekjuskattinn
enn meira og leita heldui anarra
ráða í staðinn.
Hækkun óbeinna skatta
Framlög ríkissjóðs til fram-
kvæmda og þjónustu í ótal grein-
um hafa verið aukin stórkostlega á
þessu tímabili. Hagur ríkissjóðs
hefir samt batnað, og miklu fé ver
ið úthlutað aí greiðsluafgangi til
stuðnings almennri lánastarfsemi.
Það er því óhugsandi annað en að
óbeinar álögur hafi aukizt, til þess
að vega á móti lækkun beinna
Talið var af mprgum að gamla lög
gjöfin væri farin að koma í veg fyr
ir stofnun hjúskapar, þegar svo
stóð á, að bæði hjónaefnin höfðu
hugsað sér að afla skattskyldra
tekna. Hafi svo verið þá vona ég
að nú fjölgi farsælum hjónabönd-
um.
Skattar fiskimanRa
Oft og að vonum er rætt um
nauðsyn þess að búa vel ao fiski-
mönnum í skattalegu tilliti. Mér
þykir því rétt, að gefa eftirfarandi
yfirlit um þróun þeirra mála á
þessu tímabili. Er þá miðað við
skattgreiðslur fiskimanna árin
1940—1950 annars vegar en á hinn
bóginn skattgreiðslur fiskimanna
samkvæmt nýsettri löggjöf:
Fiskimaður kvæntur með 2 börn
á framfæri. Á sjó í tíu mánuði.
Tekjuskattur
skv. nýsettri
löggjöf Lækkun
0.00 826.00
107.00 1.416.00
289.00 2.413.00
1.806.00 4.325.00
1.757.00 7.726.00
4.393.00 13.890.00
8.990.00 19.438.00
skatta, og stórfelldum nýjum 1Ö!
boðnum útgjöldum.
Þar hafa þessar breytingar orð-
ið helztar:
Til lækkunar:
Kaffi og sykurtollur var afnum-
inn 1952. Veitingaskattur var af-
numinn 1954. Tollar af iðnaðarhrá-
efnum voru lækkaðir sama ár. Sölu
skattur af smásölu var afnuminn
1956.
Til aukningar ríkistekjum í
krónutali hafa þessar ráðstafanir
orðið:
Bifreiðaskattur, slimpilgjald,
aukatekjur, vörumagnstollur og
gjöld af innlendum tollvörutegund
um, en þessi gjöld eru miðuð við
magn en ekki verðmæti, hafa ver-
ið hækkuð i krónutölu, en hvergi
meira en sem svarar almennri
verðhækkun í landinu og í ýmsum
dæmum minna.
Söluskaltur álagður við innflutn-
ing var 1951 hækkaður úr 6,6% í
7,7%.
Verðtollsviðauki var hækkaður
úr 65% í 80% árið 1956.
Dýrtíðargreiðslur færðar yfir á
útflutningssjóð 1958.
Yfirfærslugjald bættist inn í toll
verð vara á þessu ári.
Hagstæð niftiirstaða
Niðurstöður af athugunum á rík-
isbúskapnum- 1949—1957 verða
þessar:
1 .Alþingi hefir á þessum árum
sef't margvíslega nýja löggjöf
um nýja þjónustu til handa al-
menningi og atvinnuMfi Iands-
ins og stóraukið árlega framlög
til verklegra framkvæmda. Eru
þannig m.a. nýtilkomnir á þessu
tímabili sumir af stærstu
útgjaldaliðum fj’árlaga.
2. Beinir skattar hafa verið lækk-
aðir mjög mikið og m'eð margvis
legu móti.
3. Óbeinir skattar hafa á hinn bóg-
inn verið hækkaðir, til þess að
mæta lækkun beinna skatta og
standa undir kostnaði við hina
nýju þjónustu.
4. Hagur ríkissjóðs hefir batnað á
þessu tímabili. Skuldir að frá-
drégnum innstæðum lækkað í
krónutölu þrátt fyrir stórkost-
lega almenna verðhækkun á þess
um árum og hrein eign ríkissjóðs
meira en fjórfaldast, að óhreyttu
mati fasteigna.
5. Af greiðsluafgangi hefir á þess
um árum þar að aukii verið ráðí-
stafað með sérstökum lögum á
annað hundrað milljónum, og
hefir það fé orðið itndirslaða
margháttaðra framfara.
Mundi hafa verið ólíkt um að lit-
ast nú í sveitum og sjávarplássum
landsins ef ríkissjóður héfði ekki
verið þess megnugur að leggja
fram til lánastofnana stórfé auka-
lega af afgangi á þessum árum.
Þetta fé hefir orðið undirstaða
býgginga og ræktunar í sveitum,
bátakaupa og íbúðahúsabygginga í
kaupstöðum og kauptúnum.
Fjárfesting —
erlend lán
Eg vil þá fara nokkrum orðum
um ýmsar meiriháttar fjárfesting-
arframkvæmdir, sem ríkið hefir
afskipti af beint og óbeint og öfl-
un fjár í því sambandi.
Eins og alþjóð er kunnugt, tókst
að afla erlends lánsfjár fyrir mikl
um hluta af kostnaði við Sogsvirkj-
unina nýju, en hún er eitt mesta
mannvirki, sem íslendingar hafa
ráðist í. Þegar ég ræd.di það mál
hér síðast á Alþingi, var þó ekki
búið að fá fjármagn, til þess að
standa undir öllum kostnaðinum.
Hefir nú tekist að afla til viðbót-
ar enn nokkurs lánsfjár í Banda-
ríkjunum, til bess að standa undir
innlendum kostnaði við virkjun-
ma. Þó er eftir að afln verulegra
fjármuna, til þess að sianda undir
innlendum kostnaði. Hefir ekki
ennþá tekizt að ráða fram úr því
máli. Er það til marlcs um, hve
orfitt er að afla fjár hér innan-
iands, til þess að standa undir slór
um. framkvæmdum, að þetta skuli
ekki enn hafa tekizt. Er verið að
reyna að finna leiðir í málinu. Mun
ég ekki ræða það frekar að sinni.
Mestu máli skiptir þó, að Sogs-
virkjunin er tryggð, þrátt fyrir
allt með hinum stói’felldu erlendu
lántökum, sem um hefir verið sam-
ið.
Á þ'essu ári hefir verið tekið lán
i Bandaríkjunum að fjárhæð sem
svarar tæplega 82 miilj, ísl. kr.
og annað lán í Véstur-Þýzkalandi
samsvarandi tæplega 33 miilj. í-1.
króna. Nema þessi lán samtals því
um 114 millj. króna.
Þessi fjárhæð hefir verið notuð,
til þess að standa undir stofnkostn
aði Sementsverksmiðjunnar og ral-
orkuframkvæmdum dreífbýlisins.
Enfremur til þess að lána Rækl.in
arsjóði og Fiskveiðasjóði. Fór ailt
þetta fé, til þess að mæta fjárþörf
þessara stofnana á árinu 1957.
Hafa þessar lántökur haft mjiig
mikla þýðingu fvrir þjóðarhúslvip
inn.
Eins og ég greindi frá í fjár-
iagaræðu í fyrra. þurfti.á mddu
fjármagni að halda í þessu skyni
og fyrirsjáanlegt, að ef pkki ætti
að verða stöðvun á. framkv. I
ræktun og byggingum ‘ í . 'sveitum,
á báta- og skipakaupurú,1 l’óforku-
framkvæmdum í dreifbýlinu og
hyggingu Sementsverksmiðjunnar,
mundi þurfa stórfé bæði vegi^a
kostnaðar 1957 og einnig á þessu
ári til þessara framkvæmda og
stofnana. Var alveg óljóst þá,
hvernig hægt rnúndi verða að ráða
fram úr þessu.
Nú er þess á hinn bóginn að geta,
að þegar nýju efnahagsráðstafan-
irnar voru gerðar sl. vor, var ákvuð
ið að greiða 55% yfirfærslu-upp-
bót á mest allan gjaldeyri, sem inn
kæmi og ekki ætti rétt tií hærri
uppbóta samkvæmt ákvæðum lag-
anna.
Þegar þessi nýju lög komu í gildi
var ekki búið að færa heiin þetta
erlenda lánsfé, þótt búið væri ið
lána út á það fyrirfram hér innan-
lands, til þess að styðja þær stofn-
anir og framkvæmdir, sem ég
nefndi. Þetta þýðir, að á þetta láns
fé koma yfirfærsluuppbætur á
þessu ári. Það drýgist í meðförun-
um hér innanlands uxn 62 millj. kr.
Þótt fhesta yrði nokkruxn raf-
orkuframkvæmdum sem fyrirhug-
aðar voru, vegna fjárskortsrverður
unnið að í’aforkuframkvæmdum í
dreifbýlinu á þessu ári meira en
nokkru sinni fyrr. Vantar mikið
fé til þess að ná þar saman end-
unum, m. a. vegna þess að halda
varð áfram byggingu aflstöðva fyr
ir auslan og vestan meö ‘fullum
hraða.
Haldið var áfram með Sements-
verksmiðjuna enda ekki um annað
að ræða, þar sem stór tjóni hefði
valdið, ’ef ekki hefði verið hægt að
ljúka henni. Ilefir það kostað veru-
lega fjármuni umfram það, sem hú-
ið var að afla. Nú er þetta glæsi-
lega fyrirtæki á hinn hóginn komið
af stað. Framleiðslan gengur ágæt-
lega og er drjúgt innlegg í þjóðar
búið.
Bygging útihúsa og i’æktun liefir
haldið áfram með jöfnum hraða
og haldið hefir verið áfram báta-
kaupum með eðlilegum hetetti, en
Ræktunajrsjóð og Fiskveiðasjóð
vantar fé, til þess að geta- staðið
undir stofnlánum.
Þarf því stórfé, til að leysa-þessi
mál enn sem fyrr. Of snemmt er
að fullyrða, hvernig ráðið verður
fram úr þessum vanda í einstökum
atriðum, þ. -e. aflað fjár til’ þess að
greiða til fulls stofnkostnað þessa
árs á vegum raforkumálanha, stofn
kostnað Sem'entsverksmiðjunnar
og fullnægja á svipaðan. hátt og
áður nú urn sinn útlánaþörf. Rækt-
unarsjóðs og Fiskveiðasjóðs.
Augljósf er að grípa yerður til
þessara rúml. 60 millj. í því sam-
bandi sem hin erlendu lán di-ýgjast
um vegna nýju laganna: Ekkert
verður um það fullyrt, hvort' hægt
verður með því að leysa þessi mál
lil fulls eða ekki, þar sem ekki er
hægt að segja í dag með neinni ná-
kværnni, hvað til muni þurfa.
Ástæða er til að vekja athygli á
því, að ráðstafanir þær í eína-
hagsmálum, sem gerðar voru á s 1.
vori, hafa forðað frá stórfelldum
samdrælti framkvæmda í öllum
þessum greinum, því að eigi verð-
ur séð, hvernig hægl hefði verið að
afla fjár til þeirra, ef þessar ráð-
stafanir hofðu ekki komið til.
Það er svo annað mál, hvernig